Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 150]

XX Dum trahimus, trahimur.aant.

[p. 151]

XX.A.1
Stil-staen beweeght.

Mijn lief en trect my niet, noch word ick wech getogen;
Ick treck al wat ick mach, en sy blijft onbewoghen;

Sy staet ghelijck een rots, hoewel ick dapper woel,

Ick ben gheweldich heet, en sy te bijster coel:

Siet hoe my Rosemont haer jonste felder weygert,
Hoe my dit grillich hert in meerder lusten steyghert;

O wat een wonder kracht heeft oock het stille staen!

Sy die haer niet en roert doet my te snelder gaen.

XX.A.2
Dum trahimus, trahimur.

Haec domina est, medio quae surgit aequore, rupes

Quemque vides, parvae navita puppis, ego:

Dum traho te, mea vita, trahor, tu tracta quiescis,

Non trahis, ipse sequor: te traho, Phylli, manes.

Nil agis, ast ego totus agor: nihil ipsa moveris,

Tota sed interea tu mihi corda moves.

Me miserum! ad dominam veniens tractusque trahensque

Hoc magis, heu! cupio quo magis illa negat.

XX.A.3
Ton non mouvoir, mouvoir me faict.

Ie tasche t'esmouvoir, mais voycy, que j'admire,
Tu ne te bouges pas, il est tiré qui tire.
Le rocq de ton esprit; madame, ta rigeur
Sans s'esmouvoir en rien me faict bransler le coeur.

XX.A.4.a
Ovid. amor. eleg. 19.

Si nunquam Danaen habuisset ahenea turris

Non esset Danae de Iove facta parens.

XX.A.4.b
Dan. heyns.

Saepe ego cum possem facilem exorare puellam,

Difficilis mentem coepit habere meam.

...
Tu quoque vel differ, vel ne concede, quod opto:

Si mea iam nolis esse petentis eris.

XX.B.1
De trecker wordt ghetoghen.

De rots die voor u staet is 'trichtsnoer van het leven,
Is als een vaste peyl, by God ons voor-geschreven;

Matroos, die met gewelt, en na sijn eygen wensch,

De klippe trecken derf, dat is de domme mensch:

[p. 152]

5

Ons noot-dwangh staet gheset, wie kanse doch beweghen?

 

Wat spertelt eenich mensch? wat heefter yemant teghen?

 

Wel voeght u die wel eer in desen u vergreept,

 

Die gaen wilt, wort geleyt, die niet en wil, ghesleept.

XX.B.2
Adtrahens, abstrahor.

Sit fatalis apex, scopulus quem conspicis, hospes,

Esto tibi, parvae navita puppis, homo:

Aspicis, ut vastam convellat homuncio cautem,

Inque levem satagat ducere saxa ratem;

Illa suo stant fixa loco, nec tracta sequuntur,

Qui trahit, interea se videt ipse trahi.

Fata reluctantes rapiunt, ducuntque sequentes;

Cedere qui non vult sponte, coactus abit.

XX.B.3
A malheur & encombrier,
Patience est le vray bouclier.

Pourquoy ta foible main tirer ce rocq s'avance,
Qui toy & tout le tien, sans se mouvoir, eslance?
Or, ton fatal destin aprens, homme, en ce rocq,
Lequel, tirer si veus, toy mesme auras le chocq.

XX.B.4.a
Sen. Oed.

Fatis agimur, cedite fatis:
Non sollicitae possunt curae
Mutare rati foedera fusi,
Quidquid patimur mortale genus
Quidquid facimus, venit ex alto.

XX.B.4.b
Seneca.

Necessitatis non aliud effugium est, quam velle, quod ipsa cogit.

XX.B.5
Adtrahens, abstrahor.

1La priere laquelle Epictete nous commande tousiours avoir a la bouche (de 2laquelle faict mention le sieur du Vair au manuel d'Epict.) me semble plus 3haute que d'un philosophe.

Mon Dieu conduise moy, par la voye ordonnée,

Ie suivray volontiers, de poeur qu'un fort lien

Ne m'entraine meschant, ou en homme de bien

Ie pourrois arriver, suivant la destinée.

[p. 153]

8Quid luctemur homulli? calcitrones & refractarii equi hoc consequuntur, 9ut verbera etiam aliquot excipiant, nec excutiant tamen iugum, ait ille: 10hominum enim in rebus gerendis sententias non minus fatum, quam calcu-11los fluviorum limus obruit (Pausan. in menip.) nec enim consilio prudenti, 12nec remedio sagaci divinae providentiae fatalis dispositio subverti potest, 13clamat vel ipse Apuleius. Optimum igitur est pati (inculcat Seneca) quod 14emendare non possis, & Deum (quo auctore omnia eveniunt) sine mur-15mure comitari. Malus ille miles qui imperatorem suum gemens sequitur; 16nihil autem ita plagas coercet, ut patientia.

XX.B.6

1Het ghebedt dat Epictetus ons beveelt altijdt inden mont te hebben, ver-2haelt by de heer president du Vair, dunckt my vry al wat hoogher te gaen 3als de leere vande Heydensche wijs-gierighe:

Leyt my door dijn bestemde baen

Mijn God, so sal ick willich gaen

Daer ick, ghelijck een eerlijck man,

Naer u beschicking komen can:

Of anders werd' ick, als een wicht,

Ghesleept na mijn bescheyden plicht.

10Wat worstelen wy dwerghen hier teghen? een aerselende ende achter-uyt-11slaende paert doet met sijn sterckheydt gheen ander voordeel, als dattet sijn 12lijf vol slaghen krijcht, en moet niet te min het gareel draghen, en den 13ploegh voort trecken. Den raedt ende besluyt der menschen werdt vande 14beschickinghe Godes immers soo lichtelijck beloopen ende gheheelijck 15bedeckt, als de keyen aen den oever ligghende, door het opgheworpen 16slijck ofte zandt vande overloopende reviere, seydt Pausan. Godts eeu-17wighe voorsienicheyt en can noch door wysen raedt, noch kloeck verstandt 18van 'smenschen vernuft eenichsins verhindert werden, seydt selfs den god-19deloosen Apuleius. 'tIs dan best gheduldelijck te verdragen 'tghene men 20noch beletten, noch versetten kan: 'tIs best Godt, door wiens macht alles 21beleyt wert, sonder teghen-knorren ofte morren in te volgen. Ten is gheen 22rechtschapen lantsknecht, die met onwillicheyt ende al suchtende sijn veldt-23oversten navolght. Daer en is niet dat plaghen en slaghen meer versacht, als 24lijdtsaemheydt.

XX.C.1
Psalm. 18.3. Act. 17.27.
God den onbeweeghden rotssteen, beweeght het al.

Wie sou van Godes aert na weerde connen spreken
Nadien wy inder nacht en in het duyster steken?

Wat mensche cander sien een wesen sonder ent

Die noch gheen cleyne mier in eenich deel en kent?

[p. 154]

5

Maer desen onverlet, O God, oneyndich wesen,

 

Laet van u slechts een woort hier opter aerden lesen;

 

Siet wat een wonder dingh! hy, die den hemel drijft,

 

Die ist, die onghemoeyt, en onverandert blijft.

XX.C.2
Quod movet, quiescit.

Pulvis & umbra sumus, describere numen Olympi

Non opis est nostrae; pulvis & umbra sumus.

Pace tua liceat tamen, O Deus optime, de te

Paucula vel blaeso promere verba sono.

Tu Rupes qui cuncta trahis, qui cuncta gubernas,

Est tamen interea, te penes alta quies.

Nulla subit te cura, Pater, tamen omnia curas,

Astra solumque moves, nec tibi motus inest.

XX.C.3
Iaqu. 1.17.
Toute bonne donation & tout don parfait est d'enhaut, descendant du pere des lumieres, par devers lequel il n'y a point de variation ny d'ombrage de changement.

Voicy! tout l'univers de ceste grande roche
Attiré sans tirer: quand Dieu sur nous decoche
Tantost ses dons, tantost sa foudre & son couroux:
Le tout mouvant est coy, le punissant est doux.

XX.C.4.a
Psalm. 103. Buch.

Ille flammantis super alta coeli
Culmina immotum solium locavit,
Et suo nutu facile universum

Temperat orbem.

Vid. August. Meditat. Cap. 29.

XX.C.4.b
Herm. Poemand. Cap. 11.

Omne motum non in moto movetur, sed in quiescente, & id quod movet, quiescit.

XX.C.5
Quod movet, quiescit.

1Nosne infinitum, aeternum, ac ineffabile numen (ex quo, per quod, & in 2quo omnia, a quo sunt omnes causae causarum) definiamus aut describa-3mus? nosne homulli futiles, ac nihili, qui necdum culicis aut pulicis cor-4pusculum, satis perspeximus? absit, absit. Deus religione tantum intelligen-5dus, pietate profitendus est, sensu vero persequendus non est; sed ado-

[p. 155]

6randus, ait Hilar. Interea tamen, ore venerabundo ac humili, de Deo fas est 7proloqui ea quae ipse de sese, in libris mysticis, memoriae prodidit. Nec 8brevius quidquam aut mirabilius ex immenso isto oceano facile depromat 9aliquis, hoc elogio, Deum immobilem esse, omnia tamen movere; Deum 10securum esse, omnia tamen curare; Deum inconcussum esse, omnia tamen 11quatere. Plura quid addam? quidquid in Deo est, Deus est, inquit Hilar. 12Melius ergo Deum ex operibus cognosces, &, ut solem non directo, ait 13Hermes, sed in aquis intuemur, sic Deum in operibus. Eo si quis se modo 14ad Deum attollat, ilico humiliabitur; nec enim fieri potest ut quis Deum 15cogitare, & eodem tempore elato animo esse possit.

XX.C.6

1Hoe souden wy dat on-eyndich, eeuwich, onuytspreeckelijck wesen 2Godes, uyt het welcke, door het welcke, en in het welcke alle dinghen zijn, 3van 'twelcke de beginselen aller beginselen af-dalen, hoe segh ick, souden 4wy den aert en eyghenschap van 'tselve recht beschrijven? Wy arme aert-5wormen, die nauwelijck noch de eyghenschap van een nietighe mugghe 6ofte vloo recht ondersocht hebben? Godt is door nedericheydt te verstaen, 7door Godtsdiensticheydt te belijden, niet met onse sinnen op te volghen, 8maer aen te bidden, seydt den oudtvader Hilarius. Ondertusschen noch-9tans isset niet ongheoorloft, met eerbiedighen en nederighen monde van 10Gode te uyten, het ghene hy selfs van hem door sijnen geest heeft laten 11ghetuyghen. Waer van dit kortelijck, doch grondelijck kan gheseydt wer-12den. Dat hy alle dinghen beroert, selfs onberoerlijck: dat hy alle dinghen 13besorght, selfs buyten sorghe: dat hy alle dinghen beven doet, selfs gheen-14sins beweecht zijnde: om kort te spreken, al wat in Gode is, dat is Godt, 15ende goddelijck, seyter een oudtvader. Het goddelijck wesen dan, is best 16te kennen uyt sijn wercken, ende ghelijck wy de sonne niet reghel-recht, 17maer in het water aensien en konnen, alsoo mede Godt niet als in sijne 18wercken, seydt Hermes. Yemand dan, in voeghen als voren, sich tot Gode 19verheffende, sal buyten twijfel ten hoochsten vernederen, want wie en 20soude sich selven niet verachten, ende onder sich nedersyghen, als hy op 21Godt maer en denckt?