Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 132]

XVII Flamma fumo proxima.aant.

[p. 133]

XVII.A.1
Vlam eerst gheweken, haest weer ontsteken.

De vlam was eens gebluscht die in my plach te woelen,
Ick voelde, met vermaec, mijn eersten brant vercoelen,

Al watter over bleef was maer een cleyne vonck,

Soo dat mijn welich hert van enckel vreuchde spronck:

't Gheviel eer langhen tijt dat ick het vier ghenaecte,
My dacht, ten was gheen noot, soo icket niet en raecte;

Dus stont ick maer en keeck, en noch eer ick vertrac,

Een vlam viel uyt de vlam die mijnen rooc ontstac.

XVII.A.2
Flamma, fumo proxima.

Quisquis es, antiqui remove monumenta caloris,

A regno Dominae qui modo liber abis.

Vera nec ora vide, moveat nec imago salivam;

Nec digitis gemmas, quas tulit illa, gere.

Vulnus erit, leviter modo tacta sit, aegra cicatrix,

Ardorem revocat fomitis icta silex:

Fax extincta recens trahit, ah! trahit eminus ignem,

Et redit in flammam, quod vapor ante fuit.

XVII.A.3
Flambeau qui fume, tost se rallume.

As tu esteint l'amour? ne fay tant la bravade,
Sa flame, a ton flambeau jectant comme un oeillade,
(En cas que seulement l'approches tant soit peu)
D'un traict non apperceu te mettra tout en feu.

XVII.A.4.a
Lucret. Lib. 6.

Sed fugitare decet simulacra, & pabula amoris
Abstergere sibi, atque alio convertere mentem.

XVII.A.4.b
Ovid.

Sic, nisi vitaris quidquid revocabit amorem,
Flamma recandescit quae modo nulla fuit.

XVII.A.4.c
Plutarch.

Amor quamquam discedit aut tempore aut ratione victus, non tamen penitus relinquit animam remanetque in ea vestigium veluti silvae exustae aut fumantis.

[p. 134]

XVII.B.1
Eens ghebrant, haest ghevlamt.

Hoe licht ontsteect een licht dat eens te voren brande,
Die eens is licht geweest raect licht in nieuwe schande;

Een doove kool ontvonct als sy maer vier en rijct,

De tintel wort tot vier door al dat vier ghelijckt.

Hoe licht vervalt de mensch tot alle quade streken
Die van een slim ghebreck eerst onlancx is gheweken!

Een die sich waghen derf, eer dat hy recht ghenas,

Gheraeckt licht in het vuyl, daer hy te voren was.

XVII.B.2
De facili natura recurrit.

Ausa vapore levi tremulis alludere flammis

Fax extincta, novo protinus igne calet:

Pieriis fomes sua lumina reddit alumnis,

Vix bene scintillam cum dedit icta silex.

In veterem flecti quam cerea corda figuram!

Crimen in antiquum pectora sponte fluunt:

Dum veteris scintilla mali modo parva supersit,

Semper ad ingenium mens malesana redit.

XVII.B.3
En vertu novice, rechet bien tost en vice.

Si tu viens de chasser le vice de ton ame,
O ne t'approche pas a ta vieille flame;
Car bien que d'estre esteint te semble ce flambeau,
En l'approchant du feu, il brusle de nouveau.

XVII.B.4.a
Iuvenal.

... Ad mores natura recurret
Damnatos, fixa & mutari nescia.

XVII.B.4.b
Paul. in L. si unus, vers. Pactus, ff. de Pact.

Res de facili redit ad suam naturam.

XVII.B.5
De facili natura recurrit.

1Legem olim ab Atheniensibus latam fuisse in nautas, qui Athenis sala-2minam transmitterent, memoriae proditum est. Ea cautum erat, ut ei, 3qui semel infoeliciter navigasset, tamquam naufragio infami, navigatio 4in posterum interdiceretur. Et quidem eius plebisciti ratio inter alias, 5haec dari solet: Homines quam facillime in eundem impingere lapi-6dem, ac in antiquum redire: cum plerumque, ex regula iuris, qui semel 7malus, semper praesumatur malus in eodem genere delicti. Id ob uni-

[p. 135]

8cum lapsum Atheniensibus si ita visum decernere; quid de iis tandem 9statuendum erit, qui crebra vitiorum repetitione consuetudinem pec-10candi contraxisse, & peccata in naturam transtulisse videri possunt? 11tales (tametsi aliquando per intervalla melioris frugis spem de sese 12praebere videantur) non levi de causa in bonorum numerum trans-13scribendos censent oculatiores. Remanet plerumque concussio aliqua, 14etiam post febrim. Mare post tempestatem etiam dum ea agitatur. qui 15diu in vinclis fuerunt, etiam soluti claudicant. Vitiis diu assueti, etiam 16cum ea deserunt, quaedam retinent vestigia, ac in eadem facile reci-17dunt.

XVII.B.6

1Daer zijn voormaels in Griecken-landt sekere keuren gheweest, over 2de veerschepen tusschen Athenen en salamyne, mede brenghende dat 3alle schippers, die eenmael bevonden wierden hun schip omgheseylt te 4hebben, dadelijck souden vervallen zijn uyt het schippers gilde, ende 5de vryheden van dien. In ghevalle de Atheniensers een eenighe mis-6grepe soo hooghe hebben opghenomen, wat sullen wy ghevoelen van 7de gene, die door menichvuldighe feylen, als een ghewoonte van quaet 8doen hebben aen-ghenomen? Voorwaer schoon de sulcke by horten 9somwylen eenighe teyckenen van beterschap schynen te toonen, soo 10en machmen op de selve evenwel niet staen. De zee oock dan als den 11storm al ophoudt, blijft evenwel swalpende en dynende. Men ghevoelt 12noch al wat huyveringhe na de kortse. Die langhe in banden gheseten 13hebben, hincken veeltijdts oock los ghelaten zijnde. Menschen die eeni-14ghe slimme ghebreken eens hebben aenghehanghen, schoon sy haer 15oude rancken verlaten, selden isset datse niet eenighe overblijfsels daer 16van en behouden, waer door sy lichtelijck tot haer vorighe parten 17komen te vervallen.

Een beest met kunste tam ghemaeckt;

En dient niet al te veel gheraeckt;

Want schoon het nu al duyct, en swijgt,

Wanneer't zijn oude parten krijght

Soo isset weer al even fel,

En quetst zijn eyghen meester wel.

Die goet van quaet wort metter vaert,

Vervalt licht tot zijn ouden aert.

XVII.C.1
Esai. 42.3.
De glimmende wiecke en sal hy niet uytblusschen.

De ziel heeft menichmael haer eerste licht verloren,
Sy leyt als sonder glans, en niet ghelijc te voren,

'Tis maer een damp alleen, die als een teycken gheeft

Dat noch in eenich deel haer eerste wesen leeft;

[p. 136]

5

Maer als wy 'thelder licht van Godes woort genaken

 

Soo wort de rooc een vlam, de geest begint te waken;

 

Hoe groot is dijne gunst ontrent de menschen, Heer,

 

De wieck die maer en rooct en blustje nimmermeer.

XVII.C.2
Dum spiras, spera.

Dum mihi fax tenuem vix spargit in aera fumum,

Fax, decor ille mei pectoris, alma fides;

Ad verbi, Pater alme, tui iubar ora reflecto,

Eque tua supplex lumina luce peto:

Sponte tui nobis venit obvia flamma favoris,

Flamma, vel extinctas docta ciere faces.

Quanta tua in miseros clementia, Rector Olympi,

Qui moribunda nova lumina luce beas!

XVII.C.3
Matth. 5.6.
Bien heureux sont ceux qui ont faim & soif de justice: car ils seront rassasiez.

Bien que la chair ait faict a ma foy grande bresche,
Tu n'esteins pas, mon Dieu, la my-esteinte mesche:
Quant je regarde a toy, mon jà debil flambeau
S'esclaircit derechef d'un lustre tout nouveau.

XVII.C.4.a
Esa. 9.

Habitantibus in regione umbrae mortis, lux orta est.

XVII.C.4.b
Bern. Serm. 7.

Si insurgant adversum me proelia, si mundus saeviat, si fremat malignus, si ipsa caro adversus spiritum concupiscat, in te sperabo, tu arundinem quassatam non franges.

XVII.C.5
Dum spiras, spera.

1Cum vitae nostrae decursus continuam peccatorum seriem prae se 2ferat, nihil miseris solatii restare, facile colligimus, nisi Deus quispiam 3nobis adsit, cui vita continua benevolentiae scaturigine placide decur-4rat. Talis autem in omni rerum natura solus tu, mitissime Iesu, cuius 5animum ab omni asperitate alienum quoties intueor, toties extra spem 6positus sperare tamen audeo. Moysen miracula edidisse legimus, sed 7Aegyptum afflixisse: Eliam, sed coelum clausisse: Elisaeum, sed bel-8luas in pueros evocasse: Petrum, sed homines morte multasse: Pau-9lum, sed Elymae visum ademisse. Tu vero, qui mel merum, aut pis-

[p. 137]

10cium multitudinem in retia egisti, ut cibus largior homini suppeteret; 11aut aquam in vinum mutasti, ut potus liberior sufficeret: Tu motum 12paraliticis, visum caecis, sermonem mutis, sanitatem aegrotis, mundi-13tiem leprosis, mentem sanam daemoniacis, vitam mortuis reddidisti: 14In nullum tu durus, nisi in ventos, sed quia ii in homines duri: nisi 15forte in ficum, sed quia fructum non ferret: nisi forte in discipulos, 16sed cum poenas cogitarent. Licet ergo conscientia, peccatorum mole, 17ingruat, nunquam me desperatio ad laqueum, semper poenitentia ad 18Christum evocabit.

XVII.C.6

1Nademael ons gheheele leven niet anders en is, als een ghestreckte 2keten van alderley sonden: soo hebben wy billicklijcken te dencken, 3dat voor ons gheen troost voor handen en is, ten zy wy eenich Godde-4lijck wesen opsporen, wiens gheest in teghendeel niet anders en zy 5als gheheel ghenade en goedertierentheydt. Ende nadien sulcx by dy 6alleene te vinden is, Heere Iesu, soo willen wy op dy alleene hopen, 7oock dan, als wy buyten hope zijn. Want siet! niet en is by dy oyt 8ghedaen, of gheseydt, als tot voordeel der menschen. Moyses heeft 9('tis wel waer) wonder-wercken ghedaen, maer Aegypten gheplaecht. 10Elias, maer den hemel ghesloten. Elisaeus, maer kinderen doen ver-11slinden. Petrus, maer menschen ghedoodt. Paulus, maer Elymam met 12blindtheydt gheslaghen. Maer du, Heere Iesu, hebst dyne wonderda-13den als van melck en honich doen overvloeyen: Hier hebdy, menichte 14van visschen inde netten besloten, tot volheydt van spijse: daer, water 15in wijn verandert, tot overvloet van dranck. De gheraeckte hebdy 16beweginghe, de blinde het ghesichte, de stomme de sprake, de siecke 17ghesondtheydt, de melaetsche reynicheyt, de besetene goede sinnen, 18de doode 'tleven gheschoncken. Over al zydy dan goedertieren ghe-19weest, nerghens straf, behalven teghens de winden, maer om dat die 20straf waren teghens de menschen. Behalven teghens den vyghenboom, 21maer om dat die de menschen gheen vrucht en gaf: behalvens teghens 22uwe jongheren, maer om dat die de menschen wilden straffen. Nie-23mandt is dan uwe vyandt, als die vyant is van de menschen. Mits wel-24cken, hoe groot mijn misdaden zijn, soo en sal my noyt de wanhope 25totten bast, maer altijdt de hope tot Christum afleyden.