Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 126]

XVI Et in aequore flamma est.aant.

[p. 127]

XVI.A.1
Oock brant in zee.

Wat seyltmen over zee in alle vreemde landen?
Het vier, het minne-vier can in het water branden:

De groote zee-lamprey¹ en houdt geen vaste ree

En lijt noch echter brant te midden in de zee.

Waer sal een vrijer heen? waer sal een minnaer varen?
Hoe? is niet Venus selfs ghesproten uyt de baren?

Besiet het gantsche diep, het krielt van haren brandt,

De zee heeft oock haer vier; 'tis Venus vaderlandt.

1 Desen visch wort int Latijn Murena ghenaemt, ende wort ghevonden ontrent Sicilien, de welcke, te lange boven water met den rugghe swemmende, wert door de hitte der Sonne so gedrooght, datse niet weder onder het water kan neder sincken.

XVI.A.2
Et in aequore flamma est.

Dum natat, & siculis Murena¹ vagatur in undis,

In medio Phoebi tangitur igne freto.

Vidi ego, qui fugeret trans aequora fulmen Amoris

Igne vel in medio non caruisse mari.

Vidi ego, quem flammis Cytherea recentibus ussit,

A patria celeri dum rate vectus abit.

Ah! furit, & gelidis ardet delphinus in undis:

Orta mari Venus est: hic quoque regnat Amor.

1 Murena piscis in mari siculo, secundum Martial. non valet exustam mergere sole cutem.

XVI.A.3
Et mesme l'eau a son flambeau.

Que sert au pauvre amant de tracasser le monde
Puis qu'on se sent brusler au plus profond de l'onde?
Murene rien ne faict que par la mer flotter,
Si est-ce qu'on la voit ce non obstant brusler.

XVI.A.4.a
Lucret. Lib. 1.

Alma Venus, coeli subter labentia signa,
Quae mare navigerum, quae terras frugiferentes
Concelebras, per te quoniam genus omne animantum
Concipitur, visitque ex ortum lumina solis;
Denique per maria, ac montes fluviosque rapaces,
Omnibus incutiens blandum per pectora amorem, Efficis, &c.

[p. 128]

XVI.A.4.b
Alciat. De amore. Loquens.

Scilicet ut terrae iura det atque mari.

XVI.B.1
Liefde is luy.

Hoe dus weet-gierich hert! uw' eertijts lieve boecken
Zijn nu verrot, vermot, en in het stof te soecken.

Ghy waert, na mijn onthoudt, wel eer een dapper man,

Nu sitje maer en dut: wat isser oorsaeck van?

Ha 'ksie nu watter schort: Murena gingh doorgronden,
De diepten vander zee, nu leyt hy vast gebonden

Getroffen vande son. Wien liefdes fackel brant

Die leyt van stonden aen de boecken uyter hant.

XVI.B.2
Colit otia saucius igni.

Magne natator ubi es? tu regna per invia ponti,

Perque sinus vitrei marmoris ire soles:

Nosse labor fuerat delphinas, & horrida cete,

Quidquid & in vasto gurgite doris alit:

Nunc sine mente iaces, nunc pectora sole perustus

Non potes a radiis solis abire domum.

Si quis amore calet, consueta negotia cessant;

Cedit acidaliae castalis unda faci.

XVI.B.3
d'Amour captif, devient oisif.

Moy, qui soulois souvent passer la mer a nage,
Ne fais rien maintenant, qu'a mon soleil homage.
L'amour est un tiran; il veut le coeur entier,
Par la tout amoureux, oublie son mestier.

XVI.B.4.a
Virgil.

Uritur infoelix Dido, totaque vagatur Urbe furens, &c.

XVI.B.4.b
Idem.

Non ceptae assurgunt turres, non arma iuventus
Exercet, portusque aut propugnacula bello
Tuta parant: pendent opera interrupta, minaeque
Murorum ingentes aequataque moenia coelo.

[p. 129]

XVI.B.5
Colit otia saucius igni.

1Sapientes etiam de amore loquuntur, scribunt, iudicant. Neque spes, 2neque cura (ait Xenophon) reperiri alia iucundior facile potest, quam 3amoris occupatio, nec invenire supplicium gravius in proclivi est, 4quam, si rerum expediendarum cura quis ab amoribus suis arceatur. 5Ita me Deus amet! eos qui oestro hoc perciti sunt, loton gustasse dixe-6ris, ita amoribus suis, tanquam scopulis sirenum affixi, spartam, quam 7nacti, prorsus deserunt. Protinus ut in gremio Dalidae quiescit Sam-8son, feriantur Philistaei: ut Iudithae blanditur Holophernes, non op-9pugnatur Betulia. Dum Thamarae insidiatur Ammon, in lectulo est. 10Tarquinius, ut Lucretia potiatur, castris excedit: Antonius ut Cleopa-11tram salutet, tribunal deserit. Graphice omnia in Didone expressit Vir-12gilius,

... Qualis coniecta cerva sagitta,
Quam procul incautam nemora inter cressia fixit
Pastor agens telis, liquitque volatile ferrum
Nescius; illa fuga silvas saltusque pererrat
Dictaeos, haeret lateri laethalis arundo.

18Quid plura? cui amore calet pectus, frigent caetera.

XVI.B.6

1Daer en is (seyt Xenophon) niet kortwyliger, als liefdes soete 2besicheyt; niet quellijcker, als door eenige voorvallende saken inde 3vermakelijckheydt sijnder liefde belet te werden. D'ervarentheyt leert-4et, soo haest yemant van dese wespe gesteken is, dat hy dadelijck alle 5saken achter rugghe stelt, selfs daer hy te voren seer toe gheneghen 6was.

Dido mette min bevaen,
Denckt alleen om spelen gaen;
Wandelt daerom hier en daer,
End' en neemt voortaen niet waer
Al de nieu begonnen wercken,
Daers' haer stad mee wil verstercken.

13So haest Samson het hooft nederleyt inde schoot van Dalida, soo ist 14lavey by de Philistinen. Terwylen Holophernes Iudith lievekoost, wert 15Betulia niet bestormt. Gheduyrende dat Ammon op Thamar loert, leyt 16hy in sijn bedde. Tarquinius verlaet den leger om Lucretia. Antonius 17den rechter-stoel om Cleopatra. Waer toe veel woorden? die in liefde 18verhit, verkout in alle andere saken.

[p. 130]

XVI.C.1
Iohan. 8.12.
Ick ben het licht der werelt, wie my navolcht, die en sal inde duysternisse niet wandelen.

Eens was ick glibber-glat, eens gingh ick liggen schuylen
Of in het schrale sant, of inde modder-kuylen;

Maer, nu des hemels glans my crachtich heeft geraect,

Soo ben ick metter daet een ander dier gemaect:

Nu, sweef ick boven stroom, gescheiden vande tochten
Die ick voor desen sach by ander zee-gedrochten.

Wie eenmael is verwarmt van Godes heylich vier

En wroet niet in het slick gelijck een ander dier.

XVI.C.2
Igne vetor mergi.

Cui modo turpe lutum, modo futilis alga tegebat,

Et modo foedabat vilis arena caput;

Cui modo phoca comes, conchisque regentia cete,

Quantaque sub vitreo gurgite monstra latent,

Ecce! sacrae tumidis ope lampadis efferor undis;

Perque fretum, salso tutus ab imbre, feror.

Fluctibus eripitur, mergi nequit, altior unda est

Percaluit sancto cui semel igne iecur.

XVI.C.3
Pseaum. 27.1.
L'eternel est ma lumière & ma delivrance: de qui aurai-je peur?

La sange de la mer m'alloit dessus la teste,
I'estois environné de maint' hideuse beste;
Mais puis que le soleil m'a faict nager si haut,
Du goufre de la mer maintenant ne me chaut.

XVI.C.4.a
August. Tract 106. in Iohan.

Credere vere, est credere inconcusse, firme, stabiliter, fortiter: ut iam ad propria non redeas & Christum relinquas.

XVI.C.4.b
Ionas. 2.4.6.

Les eaux m'ont environné jusques a l'ame, l'abisme m'a enclos tout a l'entour, la rosiere s'est entortillée a mon chef.

Mais tu as fait remonter ma vie hors de la fosse o eternel mon Dieu.

[p. 131]

XVI.C.5
Igne vetor mergi.

1Solenne est filiis huius seculi actionibus suis nebulas offundere, ac 2multis ambagum involucris, densisque tenebrarum umbraculis, quid-3quid agunt, involvere; id rei perversae probabile plerumque signum 4est: nam male agentes lucem odisse, veritatis elogium est. Contra 5mens pura ac innoxia nihil tegit, imo testes actionibus suis advocat, & 6Iobi exemplo, vitae rationem publice edere, & veluti humeris, exposi-7tam omnibus, ferre non veretur; omnes Meandros ac diverticula refu-8git, omnes tenebriones ac latebricolas odio habet, &, ut generosus ille 9romanus, domum in edito colle, ut ab omnibus non conspici modo, 10sed & inspici possit, aedificari sibi velit. Si quis ergo, vespertilionum 11more, nocte intempesta, operibusque tenebrarum (ut Scriptura loqui-12tur) sese adhuc delectari sentit, verae lucis radiis necdum illustratum 13sese esse, non abs re, suspicari poterit: ut vero ab isto vitae genere 14abhorreat, audiat imprecationem Esaiae (cap. 29.15.) & rebus suis 15applicet; vae (inquit ille) qui profundi estis corde, ut a Domino abs-16condatis consilium, quorum opera sunt in tenebris, & dicunt quis 17videt nos? Danda potius opera ut cum Paulo honeste ambulemus, 18prout in die.

XVI.C.6

1'Tis een alghemeen ghebruyck in't bedrijf deses wereldts, dat t'elcken 2alsser eenighe slimme en doortrapte rancken voor handen zijn, men de 3selve onder den duym ende ter smuyck soeckt te beleyden: in voeghen 4dat de duysternisse schijnt als een vast merckteycken te zijn, van 5dinghen die niet recht en gaen. Die quaet doet, haet het licht, seydt het 6licht des werelts: een oprecht ghemoedt daerenteghen is open ende 7recht uyt: roept als ghetuyghen tot alle zijn doen, ende is te vreden 8het boeck zijns levens openbaerlijck met Iob, als op sijn schouderen 9te draghen, haet alle sluyp-sielen en haer linckerijen: wenscht met dien 10rechtschapen Romeyn, dat sijn huys, voor de oogen een yeder open 11soude staen, en als doorluchtich soude wesen. Isser dan erghens 12yemandt, die noch in sich voelt de gheneghentheyd om sijn saecken in 13het duystere te beleyden, en niet als by nachte en ontyde, te vlieghen, 14als den nacht-uyl, ofte vledermuys, dat hy hem voorseker houde, niet 15ghemeens te hebben, met de klaer-schynende stralen der waerachti-16gher sonnen: maer veel eer met dat droeve wee, 'twelck den Propheet 17Esaias op de sulcke uytspreeckt, cap. 29.15. Wee, seydt hy, die ver-18borghen zijn willen voor den Heere, haer voornemen te verhelen, en 19haer doen in't duyster te houden, en spreken, wie siet ons? Laet ons 20liever met Paulo, eerlijck wandelen als in den daghe.

Die staegh in't duyster leyt en wroet,
Dat is een linckert, of een bloet.