Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 102]

XII Fit spolians spolium.aant.

[p. 103]

XII.A.1
Die steelt, die queelt.

Ick vont eens op een tijdt de liefste sitten slapen,
Ick sagh haer rooden mont ick bleefer op staen gapen,

Dies kreegh ick stelens lust. Maer wat een dievery!

Ick stal een kus van haer, maer sy een hert van my.

De muys ontrent het speck die eet met groot verlanghen,
Sy vat en wort ghevat; sy vanght en wort ghevanghen:

Siet wat een vreemde streeck! wat kunstjes weet ghy lief!

Ghy sit gherust en slaept, en steelt noch uwen dief.

XII.A.2
Fit spolians spolium.

Forte super viridi Phyllis mea fronde sedebat,

Occulerat placidus lumina victa sopor.

Accedo, labra iungo labris; dumque oscula furtim

Paucula surripio, me rapit illa mihi.

Dum vorat, occulto trahitur sic piscis ab hamo,

Musque perit, gratum dum petit ore cibum.

Improba, furandi quis te neget esse peritam,

Cum vigil, in somno, fur tibi praeda cadat?

XII.A.3
En prenant, surpris.

Qui chasse au parq d'amour a bien dessein de prendre,
Mais las! va prisonier, sans y penser, se rendre.
En prenant les appasts se prenent les souris:
Voicy la chasse, amy, ou le veneur est pris.

XII.A.4.a
Ovid.

... Carpitque & carpitur una.
Suppliciumque sui est.

XII.A.4.b
Plaut. Trin.

Amoris artes eloquar, quemadmodum expediant, nunquam
Amor quemquam nisi cupidum hominem postulat se in plagas
Coniicere: eos cupit, eos consectatur, subdole blanditur, ab re
Consulit, blandiloquentulus, Harpago.

XII.B.1
Naer langhe loopen, moetmen 't bekoopen.

Ick was voor desen vry, ick gingh al waert my luste,
En als ick woelen mocht dat was mijn soetste ruste;

Nu was ick in het graen, en dan ontrent het meel,

Mijn t'huys was overal, want holen had ick veel:

[p. 104]

5

Ten lesten sagh ick hier dit lecker beetjen hanghen,

 

Ick proefdet maer een reys, en siet ick was ghevanghen:

 

Nu sit ick hier en kijck. O vrienden niet te mal;

 

‘Een die gheduerigh loopt raect eenmael inde val’.

XII.B.2
Nimia libertas fit servitus.

Liber eram, memini, per amoena vireta ferabar;

Nec mihi grata quies, nec satis una domus;

Polline distento prae polline grana placebant,

Saepe merum pepulit, saepius unda sitim.

Huc tandem nidore novo me pellicit esca,

Quam, miser! ut coepi lingere, captus eram:

Libertas nocuit. fit stulta licentia carcer,

Omnia dum lustrat musculus antra, perit.

XII.B.3
A la fin, se prend le fin.

Ma bouche auparavant n'estoit que trop friande,
Voulant, par chasque fois, eschanger de viande;
Me voila pris en fin: j'ay maintenant ma part?
Maint pert sa liberté helas! pour peu de lard.

XII.B.4.a
Teren. Adelf.

Uxorem duxi, libertatem perdidi.

XII.B.4.b
Plutarch. de Educat. Lib. in fin.

Danda est opera ut, qui voluptatibus nimis dediti sunt, & reprehensionibus minus obtemperantes, matrimonio devinciantur, quod tutissimum iuventutis vinculum est.

XII.B.5
Nimia libertas fit servitus.

1Pecudes, quae vel e stabulo vel vinculis emittuntur, maiori cum impetu 2evagantur, quam quae nunquam alligatae, aut inclusae fuerunt. Id adoles-3centibus saepe usu venisse compertum est; ii enim, ut ferulam timere desie-4runt, a labore proclives ad libidinem, in omnem fere lasciviam erumpunt;

Imberbis iuvenis, tandem custode remoto,

Gaudet equis, canibusque, & aprici gramine campi,

Cereus in vitium flecti, monitoribus asper,

Utilium tardus provisor, prodigus aeris,

Sublimis, cupidusque, & amata relinquere pernix.

[p. 105]

10Tales, ut tandem lascivire desinant, in vincula nuptiarum coniiciendos, & 11pedicis nuptialibus alligandos ablegent ii, quibus ista cura incumbit, rebus 12ad hoc ita prudenter dispositis, ut casu magis, aut ipsorum facto, quam 13parentum consilio, eo delati videantur. Idque eo modo aliquando factita-14tum memini, non optimo semper successu. Quanto melius erit si ii, qui 15dimissi a paedagogis suo relinquuntur arbitrio, non obiiciant imperium, 16sed mutant principem, & loco paedagogi (ut prudenter Plutarch.) rationi 17in posterum pareant! utinam id agat iuventus nostra, animoque infigat 18aureum illud Senecae,

Minimum debet libere, cui nimium licet.

XII.B.6

1Het Vee, dat langhe ghesloten of ghebonden heeft gestaen, plach vry wat 2onbesuyselder henen te loopen als andere, 'twelck de vryheyt gewoon is. 3'tGaet veeltijts so mette jonghe luyden, de welcke soo saen zy haer hant 4de placke ontogen hebben, ghemeenlijck terstont in alle wulpsheyt uyt-5bersten.

Een Ionck ghesel los vanden dwangh,

Rijt, jaecht, en vlieght, en gaet zijn gang;

Licht om verleyden, stuer, en quaet

Op elck die hem ten besten raet.

In nutte dinghen gantsch onvroet,

Opsnapper van zijns vaders goet.

Gantsch moedich, vol van sotte waen,

Vol lusten, die terstont vergaen.

14De sulcke tijdelijck ten houwelijck te besteden, en (somen seyt) een block 15aen't been te doen, is den raet van sommige, maer sulcx en geluckt niet 16altijt ten besten. 'tWare daerom te wenschen dat de Ionckheyt, nu zijnde 17uytten dwanck der Scholen, de reden voor haer School-vrou woude aenne-18men, want gelijck Seneca seyt:

Die meest mach doen zijn eyghen sin,

Die dient hem meest te binden in.

XII.C.1
Op eene stont, komt straf, en sond'.

Soo haest de snoode rat het speck heeft aenghegrepen,
Soo sluyt haer oock de val, daer staetse dan benepen;

Wat is nu vanden roof? want met de valle slough,

Soo was dat haer de schrick door al de leden jough.

[p. 106]

5

Tis niet ghenoegh gheseyt, nae sonden komen plaghen;

 

Een boos-wicht lijt terstont, en voelt gewisse slaghen;

 

Want op den eyghen stont dat hy de sonde doet,

 

Soo comter metter daet een beul in sijn ghemoet.

XII.C.2
Poena, comes sceleris.

Ah quoties falsae nos ludit imaginis error!

Mus sibi dum fingit prandia, carcer adest.

Et vorat, & capitur; nec erit mihi dicere promptum,

Quid prius eveniat num sapor, anne dolor.

Mus peccator homo est; quisquis mala gaudia carpit

Corpore, quod pectus mordeat, intus habet.

Poena voluptatis comes est dolor ipsa voluptas;

Impurus nunquam gaudia pura tulit.

XII.C.3
Proverb. 11.2.
L'orgueil est il venu? aussi est venue l'ignominie.

Si tost que la Soury ronger le lard s'avance,
La voilà prinse au corps, tout a la mesme instance.
Le creve-coeur est prest a l'homme qui faict mal:
La peine & le peché marchent d'un pas esgal.

XII.C.4.a
Genes. 2.17.

De ligno autem scientiae boni & mali ne comedas, in quocunque enim die comederis ex eo, morte morieris.

XII.C.4.b
Proverb. 11.21.

De main en main le meschant, ne demeurera point impuni.

XII.C.5
Poena, comes sceleris.

1Omnes, quas mundus propinat, voluptates apibus non dissimiles esse, non 2immerito dixerim, fronte blandiuntur, postica pungunt, de sese iudicent 3alii, ad me quod attinet, non memini quidquam mihi unquam accidisse, cui 4voluptatis nomen merito tribuendum censeam. Unicus sane dolor corpus 5magis afficit, quam voluptates mille. Quid mirum? semper aliquis dolor 6voluptati, dolori nulla voluptas inest. Nullum mortalibus gaudium purum 7est. Id si verum in doloribus hisce temporalibus ac momentaneis, quanto 8magis id locum obtinebit in aeternis. Haec si vera, cum particula aliqua 9corporis affligitur, quanto veriora si corpus universum: si dolor unius arti-10culi, ut puta dentis, intolerabilis nonnemini videatur, quid de exquisito ani-

[p. 107]

11mae simul ac corporis supplicio cogitandum est? statuamus igitur nullam 12hic voluptatem puram esse, vel si uspiam aliqua, certe, nisi in conscientiae 13puritate, non inveniri; nam quemadmodum corpus voluptatum capax non 14est, nisi bene temperatum, ita nec animus, nisi conscientia rite purgata.

XII.C.6

1Ten is niet ongherijmt, de wereltsche wellusten metten byen te verghelij-2cken, also de selve beyde de soeticheyt inde mondt, de bitsicheyt en bitter-3heydt inde steert draghen. Yeder oordeele van sich selven, wat my belangt, 4ick derf seggen dat my noyt yet bejeghent is, dat te rechten den naem van 5wellust mochte gegeven werden. Een eenige droefheyt, gaet ons veel die-6per in, als dusenderley genuchten. Ist wonder? daer en is gheen vreucht, 7die niet altijts wat onsoets ontrent haer en heeft: weedom daer en tegens 8en heeft nimmermeer een soete bete, maer is over al haer selfs gelijck. Het 9welcke indien plaetse heeft in tijdelijcke pijne, wat sal't zijn, daer het 10geheele lichaem te lijden sal hebben? Indien de pijne van een tant, ofte 11ander kleyn lit, onlijdelijck wert gheacht, wat sal't zijn daer lijf en ziele 12gesamentlijck inde uytersten weedom sullen liggen? daer en is dan hier 13geen blytschap te verwachten die recht suyver en onvermengt is: ten ware 14in een oprecht gesuyvert gemoet: want, gelijck een onguer en ongesont 15lichaem niet bequaem en is om wellust te pleghen, en in deselve smaecke 16te vinden, so mede in ons gemoet, indien het niet ghesuyvert en zy, van 17doodelijcke wercken.