Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 96]

XI Mite pyrum vel sponte fluit.aant.

[p. 97]

XI.A.1
Volwassen Appel en rijpe Peer, sijcht licht ter neer.

Indienje minnen wilt, en dat met korte swieren,
En stelt u sinnen noyt op al te jonghe dieren;

Te licht, eylaes! te licht, en dickmael op een spronck,

Wort yemant daer gheseyt; mijn dochter is te jonck.

Een rijper dient u best, daer vrijtje veel gheruster,
Doch meest indien u lief nu krijght een vlugghe suster;

Groen freuyt is wonder tay, ten wil niet vanden tack;

Tast naer een rijpe peer, soo pluckje met ghemack.

XI.A.2
Mite pyrum vel sponte fluit.

Si grave prolixos tibi pectus abhorret amores,

Candida coniugii si tibi meta placet,

Hanc ut ames sit cura, soror cui nubilis instat:

Nonne vides? frondes fronde premente ruunt.

Haec sit amica tibi, cui serior ingruit aetas:

Crede mihi, causam tempus amantis agit.

Mitia sponte fluunt, pyra cruda tenacius haerent:

Nec sequitur facilem, quae viret uva, manum.

XI.A.3
Fruict verdelet, aisement ne chet.

Amant, si tu ne veus languir de longue flame,
Addresse tes amours a quelque meure dame.
Ne voit on au verger que meur fruict suit la main?
Et qu'au trop verdelet souvent on tire en vain?

XI.A.4.a
Horat. Lib. 2. car. od. 5.

... Tolle cupidinem
Immitis uvae:
Iam te sequetur, iam proterva
Fronte petet Lalage maritum.

XI.A.4.b
Virg.

... Primis & adhuc crescentibus annis
Non mentem Venus ipsa dedit.

XI.A.4.c
Tertullian.

Acerba res est, immatura virgo.

[p. 98]

XI.B.1
Rijp ooft, haest gherooft.

Wil yemant jonck ghewas van groene boomen trecken,
Soo moet hy tot het werck sijn gantsche leden strecken.

Maer komt hy metter handt ontrent een rijpe peer,

Die scheyt van stonden aen, en sijght in haesten neer.

Dus gaetet met den mensch, wanneer de leste stuypen
Hem pranghen aende ziel, of inde leden kruypen;

De jeught is wonder tay, en worstelt mette doodt,

Maer die veel jaren telt, en houft maer eenen stoot.

XI.B.2
Homo pomo similis.

Poma, sub autumnum curvos onerantia ramos,

In calathos, digito vix bene tacta, fluunt:

At movet, & totam quatit aspera villica matrem,

Dum pyra praepropera vellit acerba manu.

Vix luctantem animam, post vulnera multa, resolvit

Cum petit imberbes mors inopina genas.

At tremulo vix parca seni fatalia tangit

Stamina, & ille suum labitur in tumulum.

XI.B.3
La meure pomme, un vieil homme.

Veus tu voir la façon du trepasser des hommes?
Mets tes yeux au jardin ou que l'on cueille pommes,
Le fruict se tient au bois quant il est verdelet,
D'un petit chocq du vent la meure pomme chet.

XI.B.4
Cic. Lib. de Senect.

1Adolescentes mihi mori sic videntur ut aquae multitudine flammae vis 2opprimitur. Senex autem, sicut, sua sponte nulla vi adhibita consumptus 3ignis extinguitur: & quasi poma ex arboribus, cruda si sint, vi velluntur, 4si matura & cocta, decidunt. Sicut vitam adolescentibus vis aufert, sic seni-5bus maturitas.

XI.B.5
Maturum vel sponte cadit.

1Il m'est advis que bien a propos se peut icy apliquer un bon mot françoys, 2dont faict mention le Sieur du Vair au traicté des responses d'Epictete 3(pour l'amour du quel je parleray françoys pour ceste fois) un homme, un 4pomme, dict il, y adjoustant ce verset,

Noz corps, comme les fruicts, aux arbres attachez,

Ou meurs tombent en terre, ou verds sont arrachez.

[p. 99]

7In modo itaque moriendi homo pomo non absimilis est. Et me semble que la dicte 8comparaison est propre & vive pour exprimer la façon de mourir, & d'un 9robuste jouvenceau, qui est encore en la fleur de son aage, & d'un bon 10vieil homme, qui jà va penchant vers la terre. Omnia quae secundum naturam 11fiunt (ait Philosophus) sunt habenda in bonis: Mais tout ce que nous advient 12au revers du cours de la nature, est ordinairement fascheux. Ciceron sem-13ble ceste mesme façon de parler avoir emprunté d'Epictete, de laquelle il 14s'est servi au livre de la vieillesse, mais en termes plus aigus & eslevez. 15entendez doncq parler ce grand Orateur en sa propre langue.

XI.B.6

Tgaet metten mensch, als mette peer,

De dees is rijp, en sijght ter neer;

De geen, noch groen, dient niet gepluckt,

Wert lijckwel vanden boom gheruckt.

5Dit is een spreucke Epicteti, door de welcke hy ons aerdichlijck afbeeldt 6het onderscheyt tusschen het sterven van een Iongelinck, noch groen en 7tay zijnde van jeucht, en tusschen een out man, alreede nae der eerden hel-8lende, en metten hoofde wysende werwaerts hy haest heenen moet. Welcke 9maniere van spreken Cicero van Epicteto schijnt ontleent te hebben. De 10Ionghelinghen seyt hy sterven, gelijck als het vyer door kracht van water 11wert uytgheblust; de Oude gelijck een vyer dat van selfs verteert zijnde, 12begraeft sick onder d'asschen, en vergaet: of wel ghelijck boom-vruchten 13de welcke groen zijnde werden van den boom gheruckt, rijp zijnde druy-14pen van selfs daer henen. Alsoo, seyt hy sterven de jonghe door ghewelt, 15de oude als van rijpheydt.

XI.C.1
Philip. 1.23.
Ick begheere te verscheyden vanden lichame, ende met Christo te zijn; want dat is verre het beste.

Wanneer den bogartman het fruyt begint te plucken,
En dat hy met ghewelt moet aende tacken rucken,

Dat is een vaste peyl van haren wranghen aert,

Die even inde pluck haer wesen openbaert.

Wanneer de bleecke doot comt trecken aende menschen,
En datse strevigh zijn, en om te leven wenschen.

Dat is van stonden aen, dat is ghenoegh gheseyt,

Dat haer noch wranghe sucht ontrent den boesem leyt.

XI.C.2
Quod crudum, idem & pertinax.

Villicus irrigui dum munera colligit horti,

Prodiga maturum sponte dat arbor onus:

Si qua legi renuunt, ramisque tenacibus haerent,

Scilicet ingrati poma saporis erunt.

[p. 100]

5

Corpora mors hominum manibus cum vellit avaris,

 

Mens bona, ne saevi; sponte sequemur, ait.

 

Qui negat avelli se posse, Deoque resistit,

 

Exhibet, heu! crudi pectoris ille notas.

XI.C.3
Ecclesias. 41.4.
Ne crains point la sentence de la mort.

Se tient fort aux rameaux quant meurre n'est la pomme;
Le fruict doux a manger bien aisement l'assomme.
Qui resiste au destin, & de la mort a poeur,
Cognoistre faict, qu'il a mauvais humeurs au coeur.

XI.C.4.a
Seneca Epist. 26.

Quis exitus melior quam in finem suum natura solvente dilabi? lenis haec via est, subduci.

XI.C.4.b
Chrys. Super Math. 10.

Mors, munus necessarium est naturae iam corruptae, quae non est fugienda, sed potius amplectenda: ut fiat voluntarium, quod futurum est necessarium.

XI.C.4.c

Offeramus Deo pro munere, quod pro debito teneamur reddere.

XI.C.5
Quod crudum idem et pertinax.

1Feram avem cavea inclusam non opus est ut aliquis abigat, vel exire com-2pellat, sed simulatque cavea aperta est, statim in liberiorem campum avo-3lat. Corporis ergastulo inclusi sumus miseri mortales, purum & apertum 4aerem, in morte, nobis recludit Deus: quid stamus? nunquid, cum naulum 5exigitur, signum est nos in portu esse? Solem oriri quotidie & occidere 6videmus, nec turbamur, quia assuevimus, & naturae hunc ordinem scimus. 7Quidni idem de vita ac morte iudicamus? Quid uspiam delectabilius quam 8animo securo, vel cum Simeone dicere posse, nunc dimitte servum tuum 9Domine? vel cum Paulo; cupio dissolvi, & esse cum Christo? Taedio vitae 10tamen mortem optare, quia vel adversa corporis vel animi patimur, nec 11animosum foret, nec commendabile. Timidus aeque habendus est, & qui 12mori non vult, cum opus est, & qui vult, cum non oportet, ait Ioseph. 13Agedum ergo mi Christiane, nec tantus sit dolor, qui in mortem te impellat 14ante tempus moriendi, nec tanta voluptas, quae te detineat, cum est tempus 15moriendi. Non eripitur haec vita, sed interrumpitur, ut meliori reddatur; 16non consumitur, sed mittitur ad certiora spiritus.

[p. 101]

XI.C.6

1Tis onnoodich eenen wilden voghel, die in een hutte opghesloten is, uyt 2de selve wech te dryven: want, de hutte maer open zijnde, sal van selfs 3ghenoech wech vlieghen. Wy menschen zijn in dit lichaem, als in een 4muyte, ghevanckelijck henen gheset: Godt heeft ons de doot, als tot een 5ontsluyter van desen kercker, toebereydet. Wat schricken wy, als den ver-6losser tot ons komt? het afeyschen van veerschat, is dat niet een teycken 7dat wy ontrent die haven zijn, daer wy henen poochden? wy sien de Sonne 8dach aen dach rijsen en ondergaen, sonder dat sulcx ons eens verschricke. 9en waerom dat? overmidts dat wy weten dat sulcx den ghemeenen loop 10der natueren is. Waerom en oordeelen wy mede soo niet, van ons leven en 11sterven? daer en is (mijns oordeels) niet heuchelijcker als, met vollen mont 12en met een bereyt ghemoet, te moghen segghen of met den ouden Simeon, 13nu laet Heere uwen knecht henen gaen in vrede: ofte met Paulo, ick wen-14sche ontbonden te zijn, om met Christo te wesen. Door verdriet nochtans 15des levens, ofte om teghenspoet, 'tzy dan inden lichaem ofte ghemoede, en 16waert noch kloeckmoedelijck, noch prijselijck om de dood te wenschen. 17Hy is even vreesachtich en den ghenen die schroomt te sterven, als hy ster-18ven moet, en den ghenen die sterven wil, als hy niet en moet. Wel aen dan, 19wie ghy zijt, ghy Christelijck ghemoet, laeter gheen weedom zijn, die u ter 20doodt dringhe, eer het tijdt is, laeter gheen wellust wesen die u voor de 21doodt doe eerselen, wanneer uwe tijdt ghekomen is.

22Ons lichaem wert ons ghenomen, om een beter te gheven. Onsen gheest 23wert niet uytgheblust, maer herstelt.