Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 84]

IX Ex vulnere pulchrior.aant.

[p. 85]

IX.A.1
Die wont maeckt ghesont.

De naeld' is u pinceel, die schildert frisse rosen,
Van zijde maeckje veruw, en doet het linnen blosen;

Ghy opent, ende sluyt, ghy heelt oock datje steeckt,

Ghy gheeft meer alsje neemt, ghy maeckt oock datje breeckt.

Ick prijse dit beleyt; ick noem het soete rancken,
Maer handelt my alsoo, ick sal u des bedancken:

Vriendin ick ben ghequetst door uwen soeten mont

O gheeft my doch behulp met dat my gaf de wont.

IX.A.2
Ex vulnere, pulchrior.

Pungere te dicam, vel pingere? nescio, Phylli,

Pungis & hac ipsa, stamina pingis acu:

Fulget, io, sana cute pulchrior ipsa cicatrix,

Dumque nocet, bysso fert pia cuspis opem.

Cum tua respiciat tenuem clementia pannum,

Mene magis dura conditione premes?

Corda mihi pungis; nec deprecor, o mea, punge

Phylli, genas labris tu modo pinge tuis.

IX.A.3
Ce que blesse, me dresse.

Tu fais, au blancq satin, maint trou par ton aguille,
En picquant peins, Margot, que tu es belle fille!
Tout, que tu as blessé, en est gentil & sain:
O que me traicte ainsi, Margot, ta belle main!

IX.A.4.a
Ovid. De remed. amor. lib. 1.

Discite sanari, per quam didicistis amare:

Una manus vobis vulnus opemque feret.

Vulnus, Achillaeo quae quondam fecerat hosti,

Vulneris auxilium pelias hasta tulit.

IX.A.4.b
Dan. Heyn. Mon. el. 11.

Elevat una undas pectoris, una domat.

IX.B.1
Ruyckende kruyden, stinckende luyden.

Wanneer ick nu en dan een vrijster sie bordueren,
Soo leer ick even daer een deel gheslepe kueren.

Besiet, o soete jeught besiet een loosen treck,

Ontrent het meeste gout daer is de meeste pleck.

[p. 86]

5

Wat isser menigh mensch alleen met schijn behanghen!

 

Wat isser menigh oogh alleen met schijn te vanghen!

 

Maer tis niet altijt schoon, dat al te schoone blinckt,

 

Die altijt soete rieckt, tis seker datse stinckt.

IX.B.2
Non bene olet, qui bene semper olet.

Quem situs infecit Phyllis tegit arte colorem,

Quod micat aurato stamine, menda fuit.

Quid picti fictique iuvant mendacia vultus?

Hanc natura fugit, quae petit artis opem.

Crimen habet formosa nimis: quae spirat odores,

Crede mihi, vitium quod tegit, ore gerit.

Non nativus honos, sed picta videtur imago,

Semper ubi roseo vernat honore cutis.

IX.B.3
Dessoubs la couverture, se trouvera l'ordure.

Les fautes du satin cacher par artifice
As bien appris Margot: ou l'or est, gist le vice.
Tout que te semble beau plus qu'ordinairement,
De n'estre beau par tout tu trouveras souvent.

IX.B.4.a
Iuvenal.

Sed quae mutatis inducitur, atque fovetur
Tot medicaminibus, coctaeque siliginis offas
Accipit, & madidae; facies dicetur, an ulcus?

IX.B.4.b
Tertul. De cultu foemin.

1Quantum a nostris disciplinis aliena sunt, faciem fictam gestare, quibus 2simplicitas omnis indicitur: effigiem mentiri quibus lingua non licet! appe-3tere quod datum non sit, quibus alienis abstinendum! speciem exercere, 4quibus studium pudicitiae est; edite mulieres Christianae, quomodo prae-5cepta Dei custodiatis, lineamenta non custodientes.

IX.B.5
Non bene olet, qui bene semper olet.

1Insolita omnia merito suspecta esse, prudentiores monent. Nunquam, nisi 2gravi de causa, in sordido splendorem, in prodigo parsimoniam, in hoste 3amicitiam aliquis expertus est; nunquam gratuita in superbo comitas, in 4avaro liberalitas fuit. Nota est pistoris dulciarii frequens fallacia, cui 5ambustam placentae partem densiori saccharo tegere, nota acu-pictricis 6puellulae fallax solertia, cui pannum, parte qua decolor aut maculosus, 7auro obducere moris est. Nunquam bona fide (ait Seneca) vitia mansues-

[p. 87]

8cunt; submittunt feritatem, magis quam exuunt, &, quum minus exspecta-9veris, exasperantur; torvitas mitigata cito in naturam suam recedit. Acute, 10ut omnia, Tacitus, certissimum saevae cogitationis indicium est, inquit, in 11irato homine, irae occultatio. Tu, cui haec eveniunt, cave canem; & hos-12tem veterem difficulter amicum, amicum veterem non facile hostem fieri 13certo tibi persuade.

IX.B.6

1'Tis een streeck van voorsichtigheyt alle ongewoone dinghen voor ver-2dacht te houden. Niemant en heeft oyt, sonder merckelijcke oorsaken, 3besetheyt in een sloef, sparigheyt in een opsnapper, vriendelickheyt in sijn 4vyandt gesien: noyt en werter heusheyt by den trotsen, mildicheyt by den 5gierighen te vergheefs ghepleecht. Daer de taerte meest verbrant is, stroyt 6den pasteybacker het meeste suycker: daer het satijn meest ghepleckt is, 7voecht den borduerwercker het meeste gout. De gebreken der menschen 8en werden noyt ter goeder trouwen getemt, seyt Seneca, sy houden veel 9eer haren aert en wreetheyt in, alse die afleggen, en alsmen der minst op 10verhoet is, so breken sy weder uyt, en wandelen den ouden karre-pat. 11Wanneer een gram mensche, seyt Tacitus, sijn gramschap inkropt, let dan 12vry op u stuck, want 'tis een ghewis teycken van een wreet voornemen.

IX.C.1
Iacob. 1.12.
Salich is den man die versoeckinghe verdraecht, want als hy beproeft sal zijn, sal hy de kroone der heerlijckheyt ontfanghen.

Die aen het wit satijn gheeft hondert duysent steken,
En meynt noch evenwel de sijde niet te breken.

Want als de sneghe maeght haer naelde wederhout,

Waer eerst de steke was, daer is dan enkel gout.

O! stelt u weerde ziel om met ghedult te draghen
Al wat van boven komt. Al zijn het harde slaghen,

Ten brenght u gheen verderf. Des Heeren wonder hant

Gheneest, oock alse quetst; en koelt oock, alse brant.

IX.C.2
Sanat, quod perculit.

Non tibi fert animus tua serica perdere, quamvis

Mille foraminibus serica, virgo, notes:

Quod laceravit acus, rutilo mox splendet in auro,

Pulchrior ex ipso vulnere tela redit.

Quos premis, Alme Deus, non opprimis; arrige mentem,

Qui gemis aetherea vulnera facta manu:

Perfer, erit sana cute pulchrior ipsa cicatrix;

Et dabit haud dubiam vulneris Auctor opem.

[p. 88]

IX.C.3
D'un costé Dieu oingt, de l'autre il poingt.

Tu fais au blancq satin dix mille troux, m'amie,
De tout cela pourtant ton coeur ne s'en soucie;
L'ouvrage en est plus beau. Dieu par son chastiment
Guarit le coeur humain, sa playe sains nous rend.

IX.C.4.a
August. sup. psalm. 21.

Intelligat homo medicum esse Deum, & tribulationem medicamentum esse ad salutem, non poenam ad damnationem, sub medicamento positus ureris, secaris, clamas: Non audit medicus ad voluntatem, sed audit ad sanitatem.

IX.C.4.b
Perkin. Tract. de Spirit. Desert.

Dei gratia incipit, perficitur, ut plurimum; per contraria.

IX.C.4.c
Apocalyp. 2.10.

Ne crain rien des choses que tu as a souffrir: Sois fidelle jusques a la mort; je te donnerai la couronne de vie.

IX.C.5
Sanat, quod perculit.

1Quod in bysso virgo acu-pictrix, id in nobis agit Deus. Quem, precor, 2unquam honoravit magnus ille opifex, quem non ante oneravit? Quem 3unquam e suis aut gratia spirituali imbuit, aut honore corporali egregie 4decoravit, nisi praemissa, in utroque, insigni aliqua calamitate? Non ante 5patriarcha Iacob opulentus, & ingenti famulitio, tanquam exercitu, stipatus 6ad suos rediit; quam solus bacillo innixus in exteras regiones profugus 7abiisset. Non ante Iosephus regali splendore emicuit, quam carceris squal-8lore sorduisset. In spiritualibus: non ante Paulus impios a morte revocavit, 9quam in piorum mortem consensisset; Ecclesiam non propugnavit, quam 10eam oppugnasset; lucem denique Evangelii, nisi caecus, non vidit. Quid 11multa? utiles sunt fidelibus afflictiones, etiam animi. Si quando ergo affligi 12te contigerit, O mens pia, corpore, sive animo in solatium tui hoc, aut 13simile, argumentum deprome, Deo est propositum me honorare, infamia 14enim afficior: me firmare, quippe debilitor: divitiis me cumulare, in pau-15pertatis angustias detrudor: gaudio me afficere, doloribus cruciandum me 16tradidit. Nam ut ait:

IX.C.6

1Ghelijck een maghet met haer borduyrwerck, so handelt de goede Godt 2metten mensche. Wie heeft hy oyt vereert, die hy te voren niet belast en 3hadde? wie vande sijne heeft hy oyt tijdelijck oft gheestelijck gheseghent, 4die hy te voren in beyde niet en hadde besocht? den oudtvader Iacob en

[p. 89]

5is niet eer met vrouwen, kinderen, knechten, maechden, en vee als met een 6heyrlegher omringhelt totte sijne ghekeert, voor hy met een staff alleene 7inde handt veltvluchtich was vertrocken. Ioseph en is niet eer tot coninck-8lijcken glans verheven gheweest, voor hy in't duyster des kerckers was 9nederghelaten. In gheestelijcke saecken: Paulus en heeft niet eer de godde-10loose uyt den doodt ghetoghen, voor hy inde dood vande Godtsalighe 11hadde bewillicht: hy en heeft voor Godes kercke niet eer ghestreden, voor 12hy die wel heftelijck te voren hadde bestreden: hy en heeft het licht des 13Evangeliums niet ghesien, dan doen hy steke-blint gheworden was. Om 14kort te maecken, den Godtsalighen strecken selfs hare swaricheden, 'tzy in 15ziele of in lichame, gantsch en al ten goede: ende daerom mach een Chris-16telijck ghemoet wel sekerlijck aldus reden kavelen: de Heere wil my tot 17eeren verheffen, en waerom doch? want my wert oneere aenghedaen. Hy 18wil my verstercken, want ick ghevoele mijne swackheyt. Hy wil my ver-19rijcken, want hy besoeckt my met armoede: hy wil my verblijden, want hy 20treft my met droefheden. Siet daer! een seltsame, doch een vaste, maniere 21van reden cavelen vande kinderen Gods.