Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 78]

VIII Sine vulnere laedor.aant.

[p. 79]

VIII.A.1
Buyten ghesont, binnen ghewont.

De blixem kan het sweert in hondert stucken breken,
Maer laet de scheede gaef, daer in het heeft ghesteken;

Tis even soo een vyer dat my de pijne doet,

Ick ben, eylaes! ghequetst, en noyt en liet ick bloet;

Ick ben, eylaes! ghequetst, maer openbare wonden
En zijnder noyt ghesien, en zijnder noyt ghevonden.

Dies wensch ick tot behulp gheen kruyt, of machtigh gras,

Ick wensche reyne salf van enkel maeghde-was.

VIII.A.2
Sine vulnere laedor.

Saucia corda gero, vestigia nulla sagittae;

Et iecur, illaeso corpore, vulnus habet:

Vulnus habet? fallor, quod enim sine vulnere vulnus?

Hei mihi! caecus amor vulnera caeca facit.

Fulmine cum misero mihi, non face pectus aduras

Saeve puer, nostris hoc, precor, adde malis:

Da medicam, medicis quae nesciat artibus uti,

Et sua, non herbas, applicet ora mihi.

VIII.A.3
Ma playe est au dedans.

Foudre & flambeau d'amour, feu de façon estrange,
Qui, sans toucher le sein, au coeur d'amant se range.
Mon coeur, puis que mon coeur tu blesses sans blessure,
Il faut, par consequent, qu'il soit guary sans cure.

VIII.A.4.a
Tacit.

Palam compositus pudor, intus summa adipiscendi libido.

VIII.A.4.b
Virgil.

Vivit pectore sub dolente vulnus,
Intactis vorat ossibus medullas;
Vesano tacitos movet furores,
Quod chironia nec manus levaret,
Nec Phoebus, sobolesque clara Phoebi.

VIII.B.1
Niet al goudt datter blinckt.

Wij sien een gult gevest, wy sien een mooye scheede,
Maer is de lemmer goet? dat swoerje wel met eede.

En efter ist ghemist. de snelle blixem-strael

En breeckt wel anders niet, als slechts het innigh stael.

[p. 80]

5

Wanneer ghy menschen siet tot hooghen staet gheresen,

 

En achtet niet terstont het hoochste goet te wesen.

 

Want daer 'thooft blinct en klinckt, daer dwinght en wringht de gheest;

 

Siet! waer het lichaem dreyght, daer is het hert bevreest.

VIII.B.2
Nescitur, ubi me calceus urget.

Fulgeat ut laetis vagina coloribus extra,

Intus, io! ruptus fulgure mucro latet.

Grande satellitium miraris, & arma tyranni,

Et rutilum, fulvo quod micat aere, caput:

Exteriora vides, quid stas? & ad intima transi;

Terreat ut facies, mens malesana tremit.

Calceus, egregium quem iudicat esse viator,

Afficit occulto saepe dolore pedem.

VIII.B.3
Tout n'est or que reluit, ny farine ce que blanchit.

Celuy que nous voyons, en l'action publique,
Si reveré de tous, si grand, si magnifique,
Que juge-on si heureux? souvent est le cousteau
Bel a le voir, mais tout gasté dans le foureau.

VIII.B.4.a
Boëtius.

Quos vides sedere celso,

Solii culmine reges,

Detrahat si quis superbis

Vani tegmina cultus,

Iam videbit arctas

Dominos ferre catenas.

VIII.B.4.b
Tacit. 6. Annal.

Si tyrannorum mentes recludantur, possint aspici laniatus, & ictus: Quando, ut corpora verberibus, ita saevitia, libidine, malis consultis, animus dilaceretur.

VIII.B.5
Quod dolet intus habet.

1Plerisque nostrum solenne est conditionem alterius quam maxime 2extollere, propriam contra deprimere. Eius rei rationem hanc puto, 3quod in his talibus ab externa rerum facie iudicia mutuantes, interna 4vix respiciamus, cumque laeta plerumque & quae magis placent 5maxime conspicua sint, duriora vero tacite fere conditioni uniuscuius-

[p. 81]

6que inhaereant, aliena nobis, nostra plus aliis placent, optat ephyppia bos 7piger, optat arare caballus. Opes ac maiestatem Dionysii cum Damocle 8laudibus extollimus, gladium e lacunari equina seta in caput Tyranni 9demissum non ante videmus, quam ipsi eo loci simus, maximo impe-10rio, ut ait Sallust. maximam curam finesse nescientes. At sane speciosis-11simum aulaeum nonne saepe ad sordidiorem parietis partem obtegen-12dam adhibetur? Nonne colossi foris insignes Deum saepe aliquem 13repraesentant, intrinsecus pleni luto ac sordibus? ita sane. Et plerum-14que ubi honor, ibi & horror; &, ut Seneca, qui a multis timetur, 15multos timet.

VIII.B.6

1Vele onder ons, hebben een ghewoonte, eens anders ghelegentheyt ten 2hooghsten te verheffen, haer eyghen niet te achten: de reden waer 3van, dunckt my hier in te bestaen, dat wy ons oordeel in dusdanighe 4saken ghewoon zijn te gronden op de dinghen die ons in't ooghe 5loopen, op inwendige ende verborghen saecken ondertusschen ofte 6niet lettende, ofte de selve niet wetende: ende naedemael het ghene 7dat vermaeckelijck is in yemants geleghentheyt, meest altijdt blijcke-8lijck is, ende dat de beswaerlijckheydt vande selve daerenteghen veel-9tijts van binnen schuylt ende bedeckt is: Soo ghebeurtet dat de 10gheleghentheyt van andere luyden aen ons, de onse aen ander luyden, 11beter schijnt:

Den Os wil voor een rijt-peert strecken,

Den hengst wenscht om den ploegh te trecken.

14Wy prijsen al, met Damocles, den glans ende voortreffelijcheydt van 15Dionysius, om datse ons in't ooghe loopt: het sweert daerentegens, 16dat met een peerts-hayr over't hooft van den Tyran hanght, en sien wy 17niet eer voor wy selfs in sijn plaetse zijn. Ey lieve! hoe dickwils is een 18schoone tapitserye gespannen voor een vuyl stuck muyrs. De nieuwste 19schoenen dwinghen meest. De gegoten beelden der Afgoden, hoe wel 20zy van buyten vergult zijn, werden van binnen vol slick ende vuy-21licheyts bevonden. Die van vele ghevreest wert, seyt Seneca, vreester 22vele. Noyt Heer of eer, sonder seer.

VIII.C.1
Buycht, oft Breeckt.
Pet. 1.5.
Weest met ootmoedicheyt verciert, want Godt wederstaet den hooveerdighen.

Siet, wat de blixem doet; hy sal een lemmer breken,
Hy sal in stucken slaen dat niet en is gheweken,

De scheede niettemin, daerin het yser stack,

Die blijft in haer gheheel en sonder onghemack.

[p. 82]

5

Godt die het seltsaem vyer laet van den hemel dalen,

 

Die maeckt hem veel ghelijck met dese snelle stralen,

 

Hy breeckt dat wederstaet, hy spaert dat buyghen kan;

 

‘Noyt wasser trots ghemoet dat Godes zeghen wan’.

VIII.C.2
Flectere vel frangere.

Saepe vel intacta nummi periere crumena,

Fractus &, illaeso tegmine, mucro fuit.

Saepe cutis totos ruptis tegit ossibus artus,

Cum Deus ex alto tela trisulca iacit.

Mollibus indulget, durisque ferocius instat

Fulmen, & ipse facit fulminis Auctor idem.

Flecto genu: quicunque Deo non flectitur, ille

Plectitur, elatos Numinis ira premit.

VIII.C.3
Aux humbles gratieux, dur aux orgueilleux.

Ces Iavelins de Dieu, la foudre & la tonnerre,
Au doux ne font du mal, au dur il font la guerre.
Homme humilie toy, baissant ton haut desir,
Nul est, qui ne s'y rompt, qui ne s'y veut flechir.

VIII.C.4.a
Petr. 1.6.

Humiliamini sub potente manu Dei, ut vos exaltet in tempore visitationis.

VIII.C.4.b
Proverb. 28.14.

O que bien heureux est l'homme! qui se donne frayeur continuellement: Mais celui qui endurcit son coeur tombera en calamité.

VIII.C.5
Flectere vel frangere.

1Si quis me interrogat (inquit Augustinus) quodnam primum, homini-2que Christiano maxime necessarium requisitum sit, humilitatem 3dicam. Si, quid secundum, idem respondebo. Si de tertio quaerat, dic-4tum repetam. Indicat vir pius basim ac fundamentum totius philoso-5phiae Christianae in hoc praecipue consistere, ut debellata omni ela-6tione ac superbia, ex vera sui cognitione; unusquisque sibi vilescat, 7Deoque creatori sese submittat. Cum enim superbiae veneno primi 8parentes afflati ac inflati, totam posteritatem nefando contagio infece-9rint; humilitate eam restitui, &, ut in morbis, contraria contrariis 10curanda esse, Deum non obscure testatum voluisse, satis constat. Nec 11mirum, cum & sententiam malorum superbiam esse, etiam ex iudicio

[p. 83]

12naturali, antiqui iudicaverint. Tarquinium hominem libidine praecipi-13tem, avaritia caecum, immanem crudelitate, furore vecordem, vocave-14runt superbum, & putaverunt sufficere convitium, ait ille. Concluda-15mus cum Nilo, & operam demus ut sit nobis vita excelsa, spiritus 16humilis. Nihil altum vult Deus, praeter se; proprium illi est erecta 17deiicere, deiecta erigere.

VIII.C.6

1Soo my yemant vraecht (seyt Augustinus) wat de eerste ende noo-2dichste deucht zy voor een Christen mensche, ick sal hem antwoorden, 3nedericheyt; wat de tweede, nedericheyt; wat de derde, nedericheyt. 4Willende den Godtsaligen man daer mede te kennen geven, dat het 5geheele grontstuck des Christelijcken levens insonderheyt daerin 6bestaet, dat den mensche in sijn gemoet uytgheroeyt hebbende alle 7trotsheyt en hoochmoet, ende daer door ghebracht zijnde tot ware 8kennisse en verachtinghe van sick selfs, hy sick inde leechste dwee-9moedicheydt voor Godt verootmoedighe. Want naedien't onser aller 10Voorouders, door haren verwaenden hoochmoet in voortijden t'onsen 11verderve leelijck hebben laten ligghen: Soo heeftet den goeden Godt 12belieft, op de wijse vande ervaren medecijnen, dese sieckte door strij-13dighe gheneesdrancken wech te drijven. Laet ons dan trachten na een 14hemelsch en hooch leven, maer naer een nederighen gheest. De Heere 15der Heeren en wil niet groots, als sijne heerlijckheyt, want 'tis hem 16eyghen, de hooghe nederich te maken, de nedrighe te verheffen. Den 17dach des Heeren seydt Ies. 2.12. sal gaen over alle het hoochmoedighe 18ende hooghe, ende over alle het verhevene, op dat het vernedert 19werde.

Ghy die een Christen zijt ghenaemt,
Vraeght, welcke deugd' u best betaemt.
D'antwoort is kort: Voor eerst, en lest,
Is ned'richeyt u alderbest.