Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 54]

IV Amor, formae condimentum.aant.

[p. 55]

IV.A.1
Noyt leelick lief, noch schoonen coolsack.

O soete rasery! hoe kant de Minne voeghen?
De Sim schept inden aep een wonder groot vernoeghen;

Al waer oyt Venus kint zijn guide pijlen schiet,

Daer woont de schoonheyt selfs, hoewel die niemant siet.

Al zijnder in het lief, al zijnder hondert vlecken,
Men vint terstont een kleet om alle vuyl te decken:

Den stouten noemtmen vry, die droncken is, verheucht:

De liefde weet de feyl te trecken tot de deught.

IV.A.2
Nunquam deformis amica est.

Dulcis amor furor est. Stupet ebria simia prolem,

Nilque suis catulis pulchrius esse putat.

Nescit amans vitium (nimis id licet exstet) amicae,

Quasque alius dotes non videt, ipse notat:

Fucus amor vehemens, omnique potentior herba est;

Hoc duce facundae garrula nomen habet.

Quisquis amat, mentes agitante Cupidinis oestro,

Omne bono vitium proximiore tegit.

IV.A.3
Jamais laides Amours, ny belle prison.

Que tu es doux Amour! par ta plaisante rage
Estime son petit le plus beau du bocage.
Le Singe craque-noix: nul vice ne luy chaut,
Car du manteau d'Amour il couvre le defaut.

IV.A.4.a
Aristot. I. Ethic.

Unicuique delectabile est, quod amat.

IV.A.4.b
Plutarch. In lib. de auditio.

Amator albos Deorum filios appellat, nigris virilium nomen tribuens. Amor enim, hederae instar, valet se quavis arrepta ansa applicare.

IV.A.4.c
Horat.

Turpia decipiunt caecum vitia, aut etiam ipsa
Delectant, veluti Balbinum polypus Agnae.

[p. 56]

IV.B.1
Ulen, broen Ulen.

Een aep die broet een aep, van ulen komen ulen,
Wat brenght een esel voort als onbelompe guylen?

Noyt vontmen soet ghewas ontrent een wilden tronck,

En, naer het oude singht, soo pijpt het kleyne jonck.

Ghy, wilje zijn berecht wat u sal wedervaren
Vant meysjen datje vryt? let wie haer ouders waren:

Siet! dit is s'weerelts loop, al slatet somtijts mis,

De dochter wort een wijf als nu de moeder is.

IV.B.2
Qualis mater, talis filia.

Ex asinis asinus, bubo bubone creatur;

Et similes catulos simia mater habet:

Non leporem catulus generat, non falco columbam:

Arboris indomitae fructus acerbus erit.

Nosse cupis qualis tibi virgo futura sit uxor?

Matris ad ingenium respice, certus eris.

Dissimilem licet arte sui se monstret amanti,

In vitium tandem nata parentis abit.

IV.B.3
Tel grain, tel pain.
De mere piteuse fille teigneuse.

La mere, & ses defauts, quant je te fais paroistre,
La fille, & ses humeurs de la tu peus cognoistre:
Il n'est pas vray tousiours, mais ordinairement
Les meurs & les humeurs du pere suit l'enfant.

IV.B.4.a
Virg.

Sic canibus catulos similes, sic matribus hoedos.

IV.B.4.b
Iuven. Sat. 4.

Si damnosa senem iuvat alea, ludit & haeres
Bullatus, parvoque eadem movet arma fritillo, &c.
Sic natura iubet.

IV.B.4.c
Ex Eurip.

Ne unquam affinitatem contrahas, neque intra domum accipias malae mulie ris pullum: imitantur enim mulierum opprobria. Hoc ergo considerate mihi, o proci, bona filiam ex matre ut ducatis.

[p. 57]

IV.B.5
Qualis mater talis filia.

1Non corpus, non formam, non morbos tantum, sed & vitia pleraque, 2veluti haereditaria a parentibus nos haurire, & rerum naturalium scripto-3res, & usus docet.

Redit ad autores genus,

Stirpemque invisam degener sanguis refert.

6Inquit Tragicus: & contra, par est meliores esse eos, qui ex melioribus, ait 7Philosophus. Cum vero nullius adeo intersit in indolem alterius inquirere, 8atque illius qui individuam vitae societatem cogitare coepit, non vana cura 9est quibus moribus parentes eius sint, cui animum adiecit, indagare. For-10mam tantum aut lineamenta corporis, nescio quae, aliquis ut scopum hic 11respiciat? nugae. Ista privatae voluptati tantum serviunt. At matrimonium 12non nobis solum, sed agnatis, sed posteritati, sed reipublicae contrahen-13dum est. Si ergo non degenerem mundi incolam, nec inficiendum saeculo 14nomen, ut ille ait, aliquando vixisse te posteritati testatum velis, nequa-15quam affinitatem contrahas neque intra domum recipias, ut Eurip. ait, 16malae mulieris pullum; sed audi Poetas uno ore sibi acclamantes.

IV.B.6

1Men erft van zijn ouders niet alleenlijck goet en bloedt, maer menichmael 2oock der selver uyterlijcke sieckten ende innerlijcke ghebreken. Want 3gelijc den Poët seyt,

De tacken aerden na de stam,

Van 'tquade noyt yet goedts en quam.

6Middelertijt en isser geen mensche so veel gelegen aen yemants aert en 7imborst recht te kennen, als de gene die van sinne zijn sick ten houwelijc 8te begeven, dewelcke voor al wel hebben te letten op de ouders van de 9gene die sylieden meynen by der hant te nemen. Een proper neusjen, een 10kleen mondetjen, een gau oogje, een besneden tronitjen, en diergelijcke 11visevasen sick als een wit in desen voor te stellen, is enckele dwaesheyt, na 12dien alle sodanige dingen u eygen selfs en niemant anders zijn rakende, 13daer nochtans een rechtschapen houwelijck niet alleenlick en behoort te 14sien op den genen die dat aengaet, maer sonderlinge mede op't gheslachte, 15op de nakomelingen, op het gemene beste, de welcke (alst wel soude gaen) 16yder haer bescheyden deel behooren te hebben.

IV.C.1
1. Petr. 4.8.
Liefde bedeckt veel sonden.

Al siet de Simm' haer maet, of haer wanschapen jongen,
En hoe zijn platte neus in bochten is ghedronghen,

Sy toontse niettemin een vriendelick ghelaet,

En bant uyt haer ghemoet de galle vanden haet.

[p. 58]

5

Siet wat de liefde werckt! de liefde deckt ghebreken,

 

De liefde voet den pays, en haet het leppigh spreken,

 

De liefd' is die het huys met alle zeghen vult

 

Al waer de liefde woont daer manghet noyt ghedult.

IV.C.2
Delicta operit charitas.

Gaudia pertentant tacitum tibi, Simia, pectus,

Dum gremio catuli membra pudenda foves;

Arcet ab amplexu non te sine crinibus alvus,

Non simae ante oculos crimina naris habes.

Displiceat multis, placet hac mihi Simia parte,

Ah! niger est, si quis pandere crimen amat.

Livida lingua sile; vitium tegit ille sodalis,

Imbuit aethereus, si cui pectus, Amor.

IV.C.3
Proverb. 17.9.
Qui cele le mesfaict, cerche amitié.

Le Singe son petit, combien que laid, ne laisse,
Mais, sans s'en offenser, l'embrasse & le caresse.
Si de Chrestien le nom ne veux porter en vain,
Couvrir tousiours te faut les fautes du prochain.

IV.C.4.a
1. Corint. 13.5.

Charitas non praesumit malum.

IV.C.4.b
Triver. Serm. 2. in esaiam.

Si matres erga foetus tanta caritate afficiuntur, multo magis oportet nos erga proximum simili caritate affectos esse; nam spiritus nexus calidiores vehementioresque sunt, quam naturae.

IV.C.4.c
Proverb. 17.9.

Qui cele le mesfait cerche amitié.

IV.C.5
Delicta operit charitas.

1Pene e Christianae charitatis penu ductum mihi videtur dictum istud Sene-2cae; Secrete amicos admone, lauda palam. Plerosque tamen homines in contra-3rium affici videmus, & ex animo dolemus. Laudant secrete, damnant 4palam; vix enim duos tresve homines simul colloquentes audias, quin sta-5tim recensendis aliorum vitiis operam locasse dixeris, ita strenue, in calum-6niae campum hunc Martium, ut ita dicam, descendunt. Rationem acute

[p. 59]

7tangit D. Hieronymus, Malorum, inquit, solatium est, bonos carpere; dum pec-8cantium multitudine putant culpam minui peccatorum. Agedum quisquis es, qui 9maledicendi hoc studium tibi insitum sentis, interroga conscientiam tuam, 10quid te moveat, verissimam viri pii sententiam (nec dubito) invenies. 11Vetus malum est; malus bonum malum esse vult, ut sit sui similis. Nolite 12iudicare, inquit benevolus Servator, & non iudicamini. Tribus modis pra-13vum hoc iudicium instituitur, cum bonum alicuius factum in malam par-14tem trahimus, cum malum in peius, cum dubium in deterius. Ah fuge! & 15Sapientem audi, in Prov. 4.24. Plura vetat cartae angustia.

IV.C.6

1So ghy een vrient berispen wilt, doet sulcx heymelijck: soo ghy een vrient 2prijsen wilt, doet sulcx int openbaer, seyter een heyden, ende sulcx komt 3de Christelijcke sachtmoedicheyt al seer na by: dan het meerendeel doet 4schier regelrecht het teghendeel. Prijsen sy yemandt, sy doen het in byson-5der: laken sy yemandt, sy doen't ten aenhooren schier van een yeder. Men 6hoort nauwelijck twee ofte dry menschen te samen spreken, of het schijnt 7datse haer selven tot het ophalen van eens anders ghebreken als verhuert 8hebben, met soo vollen mondt spreken sy daer van: De redene van dit 9heeft den Oudtvader Hieronymus seer wel bemerckt. 'tIs, seyt hy, den 10boosen een vermaeck den goeden een kladde na te werpen, en (somen seyt) 11met haer slippen in d'asschen te sitten, meynende dat, om de menichte der 12ghener die misdoen, hun misdaet kleynder is. 'tGaeter veeltijts so, de gene 13die quaet zijn, wenschen dat de goede quaedt mochten werden, om datse 14haers ghelijck souden veel vinden. De koeye, alsse vuyl is slaet geerne 15haren steert rontsom, om de andere te maken, dat sy is. Dese ghenegent-16heyt spruyt uyt een quade wortel, en dient mitsdien wel uytgheroeyt te 17werden, ende in plaetse van de selve de liefde des naesten gheplant. Oor-18deelt niet, op dat ghy niet gheoordeelt en wert, seyt onsen sachtmoedigen 19Salichmaker. Dit verboden oordeel wert drysins gevelt, als men't goede 20ten quaden duyt, als men 'tquade tot slimmer treckt, alsmen twijfelach-21tighe ten erchsten uytleydt. Hebdy een Christelijck ghemoet, wacht van so 22te oordeelen, en liever laet in alle ghelegentheyt, na den raed Salomons, 23den lastermondt verre van u zijn. Prov. 4.24.