Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 48]

III Nil, nisi mota.aant.

[p. 49]

III.A.1
Niet sonder vraghen.

Ghy wenst een echte Wijf, ghy wenst te moghen trouwen,
Ghy wenst (gelijc het schijnt) u huys te mogen bouwen,

Ghy wenst en anders niet. Maer lieve, segh een reys

Wie trouwter in den droom of in een dom ghepeys?

Het vryen eyst versoeck. Gheen Echo salder quelen
Dan als haer yemant verght, en dat met luyder kelen;

Wel tijdt dan aen het werck: want siet! een rechte Maeght

En koomt niet onghenoot, en gheeft niet ongevraeght.

III.A.2
Nil, nisi mota, dabit.

Dulcis amica placet, placet uxor, & oscula castae

Coniugis, & multa prole beata domus:

Cura sed ulterior tibi nulla, quid? anne moraris

Dum ruat in gremium sponte puella tuum?

Nil agis: intenso demum clamore movetur,

Sueta viatoris quae modo voce loqui.

Nil dare, sponte sua, didicit resonabilis Echo,

Nec dare, sponte sua, bella puella solet.

III.A.3
Iamais Amie sans fatigue, qui la veut, qu'il la brigue.

Tu dis, l'amour me plaist; & ne fais autre chose:
Robin, en rien faisant jamais on cueille rose,
Ny dame en ville orras, ny Echo dans les bois;
Sy tu ne fais ouir ta preallable vois.

III.A.4.a
Terent.

Credis haec dormienti tibi confecturos Deos,
Et illam sine tua opera in cubiculum iri deductum domum?

III.A.4.b
Ovid. De art. lib. 1.

Ah nimia est propriae iuveni fiducia formae,

Exspectet si quis, dum prior illa roget.

III.A.4.c
Eras.

Non prevocare, matronae est.

[p. 50]

III.B.1
Die vraeght leert klappen.

De Lucht die teghenspreeckt, de stemme sonder leven
Is niet ghewoon van selfs een woort van haer te gheven,

Maer komter oyt een mensch die maer het minste vraeght

Soo vintmen dat het bosch van haer gheruchte waeght.

Wie oyt tot spreecken verght de tonghen der klappeyen,
Die opent haer den mont, om breet te moghen weyen,

Wie met een slim beleyt ghestole dinghen heelt,

Gheeft oorsaeck, dat een dief aen alle kanten steelt.

III.B.2
Ubi percunctator, ibi & garrulus.

Muta sub obscuris habitaret vallibus Echo,

Ni foret alterius garrulitate loquax:

Illa silet, quoties presso silet ore viator;

Discit & a populo praetereunti loqui.

Ora loquax premeret, nisi percunctator adesset;

Hoc duce tentat opus livida lingua suum.

Probra creat qui multa rogat, qui commodat aurem:

Turpia, si nescis, furta receptor alit.

III.B.3
Du demandant le mesdisant.

On n'oit jamais au bois d'Echo la resonance,
Si nul ne luy parler premierement commence.
Quant nul chez nous ne faict en demandant le sot,
La bouche du jaseur ne parle pas un mot.

III.B.4.a
Chrysost.

Malitia non docetur sermonibus, sed excitatur.

III.B.4.b
Senec. hippol.

Alium silere cum voles, prius sile.

III.B.5
Ubi percunctator, ibi et garrulus.

1Dicendi modus non penes loquentem sed penes audientem est, inquit Sto-2baeus. Rem tetigit; Detractatio enim ut percunctando excitatur; sic auscul-3tando nutritur; nec unquam, loquax illa Dea e latibulis suis prodit, nisi 4evocata: ut vero aliquis interrogando auresque faciles praebendo linguaci-5bus istis garriendi ansam dedit, protinus in varios molestae garrulitatis 6modulos late diffunduntur, adeo ut, si uspiam, certe in istis locum habeat 7illud Poetae, Excitat auditor studium. Si contra prudentior animosiorve ali-

[p. 51]

8quis sive seria increpatione, sive vultu ad gravitatem composito sese fabu-9lae inserat, statim sermonem abruptum eiusque autorem pisce mutiorem 10conspicias; non secus ac si hostilis facies occurrat & omnia turbet. Maledicis 11ergo si fraenum iniicere vis, animi aversionem vultu exprime, & rem per-12feceris: nunquam autem calumniatores deerunt, dum, cui persuadeatur, 13existit, ait Ioseph.

III.B.6

1Het veel of luttel spreken van yemant, hanght meer aen de toehoorders als 2aen de spreker selfs; want spreeck-lust en wert nerghens door meer gaende 3gemaeckt, als met veel te vragen, en vlytich toe te luysteren. Selden komt-4er een klappeye ter bane, soo sy by niemant ghevraecht en wert: maer soo 5haest als dit lang-getongde ghedierte door vraghen tot spreken een open 6krijght, stracx, als uytgelaten zijnde, verspreyt het sich wijt en breet daer 7henen gelijck een overloopende reviere door het vlacke velt. Komter daer-8entegen yemant ten nagang, die met een streng ghesichte dese mondt-9speelster onder d'ooghen siende een snau toebijt, sy sal terstont swygen als 10een pissebedde, ende stom staen, als een visch. Isser dan yemandt die een 11breedtweyende tonghe wil inbinden? dat hy de tegenheydt, die hy van 12haer slabberen inwendich heeft, uytwendelijcken metten ghebare uytdrucke, 13en 'tsalder mede ghedaen wesen.

III.C.1
Luc. 11.9.
Bidt en u sal ghegeven worden, soeckt en ghy sult vinden, klopt en u sal opghedaen werden.

Wie oyt een wederklanck wil in die lucht verwecken
Die moet een helle stem tot inden hemel strecken,

Want die niet uyt en brenght als woorden sonder kracht,

En hoort geen tegen-spraeck, hoe lang hy antwoort wacht.

Hy dient zijn herten gront met yver uyt te spreken,
Die met een drouve galm wil inden hemel breken,

Alleen die krachtigh bid, en tot den Heere sucht,

Verweckt een wederklanck tot boven in de lucht.

III.C.2
Psalm 33.
Clamaverunt iusti & Dominus exaudivit eos.

Intensis opus est clamoribus, ut sonet Echo;

Dum strepis exiguo murmure, Nympha silet:

Nympha tacet tacitis, sed surgat ad aethera clamor,

Mox responsa tibi, vel geminata, dabit.

[p. 52]

5

Vota quid effundis summis innata labellis?

 

At tepidas coeli non patet aula preces:

 

Tende latus clamore, Deus responsa remittet;

 

Hic pia mens? hic vox fervida, pondus habet.

III.C.3
Iaqu. 5.16.
La priere du juste faicte avec vehemence, est de grand efficace.

Qui d'une basse voix Echo la nymphe appelle,
(Qu'attend il dans les bois?) n'aura response d'elle,
Celuy aupres de qui le zele n'a nul lieu,
N'est entendu du ciel, n'est exaucé de Dieu.

III.C.4.a
Psal. 144.

Prope est Dominus omnibus invocantibus eum in veritate.

III.C.4.b
Bernard.

Quando fidelis & humilis, & fervens oratio fuerit, coelum, haud dubio, penetrabit, unde certum est quod vacua redire non possit.

III.C.5
Ora et dabitur.

1Vocem (quam alii aliter describunt) ego, ut admirandum divinae potentiae 2opus, Deo Opt. Max. imprimis dandam dedicandam, censeo. Tametsi 3enim, solo mentis ad Deum ascensu, pios non raro Deum alloqui satis 4compertum sit, maiori tamen energia animus fervens, ope vocis, sese exse-5rit, ac in coelum, ut ita loquar, impetum facit; quam si tacita solum cogita-6tione Deo preces offerat. Quidni enim orationem & rationem (qua utraque 7immensa Dei bonitas caeteris animantibus praestantiores nos reddidit) gra-8tum Deo sacrificium offeramus? praesertim vero cum nostra ipsius vox, 9auribus hausta, animum magis moveat, & (si languor forte aut diversio) ad 10Deum veluti reducat. Tria igitur ad preces rite offerendas, merito requiri-11mus, animum praeparatum, nec aliud agentem; corpus submissum & ad 12humilitatem compositum; & fructum labiorum, id est, vocem imo cordis 13penetrali emissam. Quae si coniungamus, exaudiet procul dubio nos muni-14ficus ille Parens, si non ad voluntatem, saltem ad salutem.

III.C.6

1De stemme (die den eenen aldus, en den anderen also beschrijft) oordeelen 2wy, als een bysonder werck Godes, sonderlinghe aenden selven toe-gheey-3gent te moeten werden. Want al ist soo dat veel god-salige alleenlijck door 4het opheven des ghemoets, gewoon zijn tot God te bidden: evenwel noch-5tans salmen een vyerich gemoet, door hulpe vande stemme met meerder

[p. 53]

6kracht voelen uytbersten, en met grooter ghewelt teghens den hemel als 7een uytval doen, dan of yemant alleenlijck door den ghedachte zijn ghebe-8den Gode opdronge. En waerom doch en souden wy niet met alle de 9wercktuyghen so des lichaems, als des ghemoets, den Schepper van beyde, 10ten besten wy konnen vereeren? waerom en souden wy niet beyde die 11dinghen, waer door wy van Godt zijn verheven boven andere ghedierten, 12hem eerbiedelijcken opdraghen, te weten woorden en ghedachten? waer-13om en sullen wy niet den gheheelen mensche Gode opofferen? sonder-14linghe na dien ons eyghen stemme, terwylen wy bidden, van ons ghehoort 15zijnde, daer toe dienstich is, om ons sinnen meer op te wecken, en t'elcken 16als die schijnen te willen gaen dwalen, wederom als tot God te brenghen. 17Wy houden daeromme datter drie dingen noodich zijn, om wel te bidden, 18te weten eerst, een wel bereyt gemoet, ledich van alle andere bekomme-19ringhe: ten tweeden, een lichaem gantsch en al gestelt tot nedericheyt: 20ende ten derden de vrucht onser lippen, dat is, een stemme uyt het bin-21nenste onser herten krachtelijck uytghedreven. Welcke drie dinghen indien 22wy in ons gebet te samen voeghen, soo en isser gheen twijffel aen te slaen, 23of God wil ons ghewisselijck verhooren, indien niet nae onsen wille; 24immers t'onsen besten.