Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 42]

II Qua non nocet.aant.

[p. 43]

II.A.1
Grijpjet wel, soo ist maer spel.

Het brant-hout en de Min zijn twee verscheyden saecken,
Maer op gelijcken voet van yeder aen te raecken;

Want of men naer het Vyer, of nae de Minne spoet,

Daer is een seker konst hoe datmen grypen moet,

Tast daer het leyt en gloeyt, ghy sult het laeten vallen;
Tast daer het niet en brant, soo isset om te mallen,

De liefde, soete Ieught, is, ick en weet niet wat,

Sy dient, of dient u niet, nae datse wort ghevat.

II.A.2
Qua non nocet, arripe.

Pars sudis igne calet, pars altera nescia flammae est:

Haec impune manu tangitur, illa nocet.

Dextra voluptates Veneris serit, altera curas:

Hinc iuvat, aligeri fax nocet inde Dei.

Elige, quisquis amas, sed, quae iuvat, elige partem:

Ipse Cupido facem, qua caret igne, tenet.

Tristia Democriti salso delude cachinno,

Lude, iocus Venus est; nil nisi ludus, Amor.

II.A.3
En bien prenant, n'auras tourment.

Qui bien prend le tison le porte sans domage,
En bien hantant l'amour, ne sentiras sa rage:
Pour voir de tes desseins heureusement le bout,
Manie bien ton cas: le manier est tout.

II.A.4.a
Plautus.

Amor & melle, & felle est foecundissimus.

II.A.4.b
Eurip.

Amores nimii
Cum accesserint, non bonam famam,
Neque virtutem attulere
Hominibus: si temperata accesserit
Venus, non alia Dea
Adeo gratiosa.

II.A.4.c
De Bayf.

Cupidon pour dieu adoré,
Tire d'un petit arc doré
Deux traicts de differente sorte;
L'un d'eux rend l'amour honoré,
Et l'autre trouble & malheur porte.

[p. 44]

II.B.1
Slaet de handt, daer 't niet en brandt.

Tis twee-sins aen te doen al watje kont bedencken,
Grijpt hier, tis sonder noot; grijpt daer, het sal u krencken:

Wie isset die terstont de vinghers niet en schroeyt

Indien hy vat het hout juyst daer het leyt en gloeyt?

In vreught is dickmael pijn, in plaghen, volle zeghen;
Ten is niet in de saeck, maer aen den man gheleghen.

Wel, draeght dan met ghedult al wat den hemel doet,

Sijt willigh, datje zijt, en datje wesen moet.

II.B.2
Omnia in meliorem partem.

Hinc rubet igne sudes, nullis crepat inde favillis;

Hinc poterit tangi, sauciat inde manum.

Res humana bifrons: tu, qua iuvat, arripe quidquid

Te super aetherea de regione fluit.

Damna suum lucrum, sua gaudia luctus habebit,

Excipis incumbens, si sapienter, onus.

Morosum nec laeta iuvant, &, rideat orbis,

Quod gemat ille tamen, quodque queratur, habet.

II.B.3
Tout au meillieur bout.

Comme un bruslant tison, ainsi la vie humaine,
Bien prise & mise avant, est manié sans peine.
De joye, & de bon-heur, n'aura jamais defaut,
Qui bon & moeur advis oppose a tout assaut.

II.B.4.a
Ovid.

Leve fit, quod bene fertur onus.

II.B.4.b
Senec. de Tranq.

Assuescendum est conditioni suae, & quidquid habet circa se commodi, apprehendendum: invenies in quovis vitae genere oblectamenta, & remissiones, & voluptates. Nihil tam acerbum est in quo non aequus animus solatium inveniat.

II.B.4.c
Besold. Axiomat. Philosophico-theol.

Cur quidam sunt divites, cur alii mendici, ambo probi? quia nihil refert utrumvis sies, si utroque sciveris uti.

[p. 45]

II.B.5
Omnia in meliorem partem.

1Apposite ad rem, de qua hic agimus, dixisse mihi visus est Epictetus, 2unamquamque rem habere ansam suam, eaque appraehendendam esse ei, 3qui foeliciter hac uti velit; scire enim quorsum quaeque res spectet, & quis 4eius sit usus, non minima pars est civilis Prudentiae. Apis ex Thymo, herba 5amarissima, suavissimum mel extrahit; Hirudo contra ex sano corpore 6vitiosum sanguinem. Sapiunt, mea quidem sententia, non qui ex laetis tris-7tia, sed qui ex tristibus laeta norunt elicere. Echini semper spinis involuti 8sunt; quid mirum? cum eas ex sese gignant. Magna pars hominum misera 9est, non alia de causa, quam quia querulus ipsis est animus. Melius Caesar, 10qui in terram prolapsus etiam casum suum benigne interpretatus est, 11Teneo, inquit, te Terra mater; quodque morosior aliquis mali praesagii 12loco habuisset, ille in victoriae bonum omen, non minus lepide, quam ani-13mose convertit. Et Zeno omnibus rebus naufragio amissis, Iubet me For-14tuna, inquit, expeditius philosophari.

II.B.6

1Alle dingen, seydt Epictetus, hebben hare handt-have, ende diese wel han-2delen wil, dientse daer by te grijpen. 't Recht ghebruyck der dingen wel 3te verstaen, is eene van de nutste wetenschappen des Burgherlijcken 4levens. De Bye trect soeten honich uyt bitteren Thym, de Yle ofte Bloet-5suyger bedorven bloedt uyt een gesont lichaem. Wyse luyden suygen soet 6uyt bitter, dwase bitter uyt soet: den eenen is goets moets, selfs midden 7in swaricheden, den anderen klaecht en knaecht hem selven, oock dan alst 8hem wel gaet, soeckende altijt een knoop in de biese, ende (soomen seyt) 9een manneken in de mane. Een Egel draecht het lijf vol stekels; ist won-10der? hy brengtse selver voort. Veel werdender ghequelt, alleenlijck daer-11om, om datse een quellijcken gheest hebben. 'tIs moeyelijck met yemant 12om te gaen, die alle swaricheden inkropt en ter herten neemt, alle vermae-13ckelijcke dinghen daerenteghen onghevoelijcken laet voorby gaen. Wech 14Egels, wech Ezels. Hoe veel beter dede Caesar, als hy ter Aerden neder 15ghestort zijnde, selfs sijnen val sich ten goeden naduyde, Ick houde u vast, 16o Aerde onser aller moeder, seyde hy, treckende tot een voorteycken van 17toekomende overwinninghe, dat een swaerhooft ontwijffelijck als een 18voorbode van ongheluck soude hebben genomen. Ende Zeno door Schip-19breucke alle zijn goet verloren hebbende, my wert nu, seyde hy, gelegent-20heyt ghegheven om sonder beslommeringe en bekommeringhe naer wijs-21heyt te trachten. Merckt hoe een pack wel ghevat, ende ghewillichlijck 22ghedraghen lichter werdt.

[p. 46]

II.C.1
Ierem. 21.8.
Siet ick legghe u voor een wegh ten leven, ende een wech ten dooden.

Het brant-hout daer het gloeyt en machmen niet genaken,
Maer daer geen voncken zijn daer isset aen te raken;

Gheen mensch en grijpe toe alleen op lossen waen,

Want die het qualijck vat die isser qualijck aen.

De zeghen met den vloeck, de dood, en oock het leven
Die zijn u, weerde ziel, van Gode voorgeschreven,

Wel neemt dan, lieve, neemt het goede by der hant,

En vlucht nae Zoar toe ter wijlen Sodom brant.

II.C.2
Qua non urit.

Pars Sudis igne caret, rapidis calet altera flammis,

Hinc nocet, illaesam calfacit inde manum.

Ecce! bonum Deus, Ecce! malum mortalibus offert,

Quisquis es, en tibi mors, en tibi vita patet.

Optio tota tua est, licet hinc, licet inde capessas;

Elige, sive iuvet vivere, sive mori:

Quid tibi cum Sodoma? nihil hic nisi sulphur & ignis,

Quin potius placidum, Loth duce, Zoar adi.

II.C.3
Ecclesiastiq. 15.16.
La vie & la mort, le bien & le mal sont en la presence des hommes.

Ta Vie est un Tison, d'icy le pourras prendre,
Sans te brusler; de là, seras reduit en cendre;
Prens le costé, ou Dieu est gracieux & doux,
Ne touche pas l'endroit, ou brusle son courroux.

II.C.4.a
Deut. 30.19.

Testes invoco hodie coelum & terram quod proposuerim vobis vitam & mortem, benedictionem & maledictionem. Elige ergo vitam, ut & tu vivas & semen tuum.

II.C.4.b
Proverb. 14.16.

Le Sage craint, & se retire du mal: mais le fol s'escarmouche, & se tient seur.

II.C.5
Qua non urit.

1In peccatoris conversione tria requiri satis decisum est, Verbum nimirum, 2Spiritum Dei, & Voluntatem hominis. Nec enim ut passiva tantum volun-

[p. 47]

3tas humana consideranda est, sed actionis non nihil eidem, in prima animi 4mutatione, adscribendum esse credimus. Quoties enim aliquis convertitur, 5Deus opus illud non in invitum, sed in volentem exercet: Atque eo ipso 6quidem momento, quo fit conversio, Dei gratia mediante, conversionem 7suam vult, is qui convertitur. Hinc recte August. Serm. 15. de Verb. 8Apost. Qui te creavit sine te, inquit, salvare te non vult, sine te. Et rursus; Vo-9luntatem nostram, ut bonum aliquod opus bene faciamus, requiri certum est, atqui 10etiam ex nobis, nostra potentia, non habemus; voluntatem quippe in nobis operatur 11Deus. Ecce enim! eo ipso tempore, quo gratiam Deus largitur, hoc ipsum 12quoque nobis confert, posse velle, & actu velle recipere.

II.C.6

1In de bekeeringe des sondaers drie dingen van noode te zijn, te weten, het 2Woordt, Godes gheest, ende den Wille des menschen, wert by God-salige 3mannen in deser voegen, toegestaen: te weten, Dat des menschen wille 4niet slechtelijck als lijdende, maer oock als eenighe werckinghe in haer 5hebbende, in de eerste veranderinghe des ghemoets, haer vertoont. Want 6so wanneer de mensche bekeert wert, Godt de Heere en werckt op den sel-7ven niet tegens danck vanden selven, ende als onwillich, maer met sijn 8danck, ende als gewillich: in voegen dat, dien selven oogenblick dat de 9bekeeringe aengaet, den genen, die bekeert wert, by middel van Godes 10genade, sijn bekeeringhe selfs oock wil. En hierom seyt Augustinus seer 11wel. Ser. 15. de verb. Apost. De ghene die u gheschapen heeft sonder u, 12en wil u niet salich maken sonder u: ende wederom, Onse wille van noode 13te wesen om een goedt werck te doen, is gants vast en seker. Maer dese 14selve wille en hebben wy nochtans door eyghen macht niet, noch uyt ons 15selven: maer de Heere werckt dit selve willen. Want siet! ter selver stondt 16dat God ons sijne ghenade schenckt, so geeft hy ons met eene dat wy con-17nen willen, en dat wy het willen metter daet konnen aennemen.

Wy zijn te vooren dood en stil,
Godt geeft ons 'troeren en den wil.