Sinne- en minnebeelden. Deel 1. Teksten

Regelnummers proza verbergen

[p. 35]

Sinne ende minne-beelden van J. Catz.

[p. 36]

[De emblemen]

I Quod perdidit, optat.aant.

[p. 37]

I.A.1
Het deel wil zijn gheheel.

Vraeght yemant hoe het komt dat alle jonghe sinnen
Haer snellen uyter aert, haer stellen om te minnen,

Die kapp' een ael in tween, en stae een weynigh stil,

En sie hoe yder stuck sigh weder voeghen wil.

God heeft eens vanden man een ribbe wegh genomen,
En daer is voor den man een vrouwe van ghekomen:

Siet hier uyt rijst de min, en al haer soet bedrijf,

Het lijf wil naer het deel, het deel wil naer het lijf.

I.A.2
Quod perdidit, optat.

Foemineum socio sumpsit de corpore corpus

Qui mare, qui verbo condidit astra, Deus:

Inde furor iuveni, teneris calor inde puellis,

Inde thori socium foemina virque petit.

Quid mirum, Iuvenes? in pristina fata reverti,

Atque iterum fieri quod fuit, optat amans.

Anguillam si forte seces, salit illa per herbas,

Et satagit iungi, quo fuit ante, loco.

I.A.3
La part veut son entier.

Veus tu sçavoir, Amy, pourquoy la douce rage
Nous pousse par amour au port de mariage?
Escoute la raison, l'amant qui est blessé
Se veut unir au corps, dont il est desmembré.

I.A.4.a

Ortus cuncta suos repetunt, matremque requirunt;

I.A.4.b
Gruter. in Sentent. Ethico-polit.

Amantis anima in corpore haud vivit suo.
Nam simul esse cupit, quod simul ante fuit.

I.A.4.c
Virgil.

... Est mollis flamma medullas
Interea, & tacitum vivit sub pectore vulnus.

I.B.1
Ontijdigh mal, Is niet met al.

Al kapt een staele-bijl den palingh inde leden,
Al is hem schoon de kop ten vollen afghesneden,

Noch springht hy om end om, hy wispelt op den block,

En, schoon de dood ghenaeckt, het schijnt hem enkel jock.

[p. 38]

5

Daer zijnder in het landt die, in haer oude daghen,

 

Noch dertel willen zijn, en malle liefde draghen;

 

Maer al haer sot ghelaet en is maer enkel waen,

 

Want naer een korten tyd het mallen heeft ghedaen.

I.B.2
Incassum furit.

Vel caput anguillae strictus licet auferat ensis,

Illa tamen lacero corpore pulsat humum,

Illa tamen cauda non desinit usque moveri,

Illa, licet vita deficiente, salit.

Haec tibi viva senis fit luxuriantis imago,

Cui furit in tremulo corpore dirus amor:

Ach! miser est, quicunque senex iuvenilia tractat,

Et moriens, mortis se tamen esse negat.

I.B.3
La fin de vie ne veut follie.

L'anguille faict des sauts, bien que la pauvre beste
Au corps soit mutilée, & n'aye point de teste.
O Sot va t'en mourir, ne faicte plus l'amant;
C'est chose sans raison un vieillart follastrant.

I.B.4
Corn. Gallus.

Turpe seni vultus nitidi; vestesque decorae

Atque etiam est ipsum crimen amare senem:

Crimen amare iocos, crimen convivia, cantus,

O miseri! quorum gaudia crimen habent.

I.B.5
Incassum furit.

Sunt certa rerum tempora,
Sunt & animorum motibus
Vicesque crebrae sub polo,
Queis stant caduntque singula.

5Non indecorum modo, sed & pernitiosum seni lascivire, praesertim in 6amoribus. Indecorum; nihil enim tam ridiculum quam si homo tremulus, 7canus, edentulus vel (ut ille) passa rugosior Uva, iuvenum more amatorem 8agat. Pernitiosum; usus enim & rationes Physicae clamant hominem 9senem, iuvenculam in amoribus habentem, calido & humido privari, adeo 10ut brevi tota ista militia sine gloria defunctus, hoc Epitaphium mortuus 11viatori exhibeat;

[p. 39]

 

... Occidit amando

 

Excepit tepido quae mea membra sinu.

14quanto melius Abrahami uxor; Postquam vetula facta sum, inquit, num 15mihi voluptas? Quin to potius quisquises, mi Senex,

Pueris haec sacra relinque,

17&, cum Sophocle mihi effare; Bona verba, o Viri, liber iam factus sum, & 18ab inclementibus istis ac furiosis dominis aetatis beneficio aufugi; vel cum 19Sapiente Haebraeo,

Quin ipsa fert dies modum
Amplexibus, & ut nauseet
Quis expetita ad oscula.

I.B.6

1Alle dingen en voeghen niet tot aller tijdt. Tis niet alleen onbetamelijck, 2maer oock schadelijck voor een bedaeght man, sich over te gheven aen de 3ontijdighe mallicheden van Vrouwen liefde. Onbetamelick; want niet so 4geckelick als dat yemant de Kerck-hof bloemen al reede in menichte op het 5hooft dragende, noch met dwaesheden der Ionckheyt besigh is. Schade-6lijck, want beyde reden ende ervarentheyt leeren ons, dat soo yemant met 7een bevende hant een eerst-ontluykende Roosjen derf af plucken, dat hy 8de lucht daer van niet en sal konnen verdraghen, maer veel eer den kuch 9daer van op de borst krijghende, wort int ghetal van Venus Martelaren 10overgheschreven, ende verdient, so doende, dit oft dierghelijcke Graf 11schrift,

Die my omvingh in haren schoot
Die heeft uyt liefde my ghedoot.

14Hoe veel beter seyde Sara; Sal ick met wellust omgaen nu ick out ben?

15Wel aen dan, goet out Man, wie ghy wesen moeght, set jonghe lieden 16dien handel over, ende seght met Salomon; Inden arm nemen heeft zijnen tijd, 17en verre daer van zijn, des ghelijcx.

Quand on est jeune, on aime en fol:
Quand on est vieil, qui aime est fol.

I.C.1
Lijt, sonder spijt.

Kapt vry een Ael in tween, hy sal noch efter springhen,
Hy sal met alle macht de leden omme-wringhen,

Hy trotst, oock even dan, hy tert den harden noot,

Hy leeft, ghelijck het schijnt, te spijte vande doot.

[p. 40]

5

Ghy, als een hoogher macht wort teghen u ghedreven,

 

Soo lijtet met ghedult; waer toe het teghen-streven?

 

Sijght neder in het stof, en toont een buychsaem hert,

 

Want die onwilligh lijt, die lijt te meerder smert.

I.C.2
Nil iuvat obniti?

Anguillam si mucro secet, si dividat ensis,

Illa repercussam corpore plangit humum;

Illa furit moriens, seseque in pulvere versat,

Et tacitae non vult succubuisse neci.

Quid iuvat obniti, cum te sors dura fatigat,

Vel rumpit properam de Tribus una colum?

Flecte caput, tacitoque latus permitte dolori;

Non totus miser est, qui miser esse potest.

I.C.3
Au torment necessaire, Rien, que souffrir & taire.

Ne prens avec regret les maux de ceste vie,
Car regimber ne sert, quand nous le ciel chastie;
Abbaisse toy plustot, avec un humble coeur,
Qui souffre par despit augmente son malheur.

I.C.4
Chrysostomus.

Generosi est animi, cum undique provoceris ac pungaris, aequo animo
acerbitates omnes ferre.

Nobile vincendi genus est patientia, vincit

Qui patitur; si vis vincere, disce pati.

I.C.5
Nil iuvat obniti.

1Inter signa hominis vere renovati praecipuo loco numerandus animus 2humilis, ac patiens calamitatum & iniuriarum, nec enim pertinax ac refrac-3tarius quispiam Christo sese cogitationes subdidisse pro explorato unquam 4habere potest. At quorsum, precor, hic pervicacia? afflictionibus sane 5Deus vel exercet, vel probat, vel corrigit, vel honore afficit suos, utpote in 6hoc similes eos faciens ipsi Filio. Clementissimus enim Parens ex alta pro-7videntiae specula quid unicuique nostrum conveniat plane ac plene cog-8noscit, & quod convenire novit, accommodat. miserabile vero remedium 9est, obnitendi studium, & plorandi lassitudo; cum melius Dei timor hisce 10medeatur: Is enim ad divinam voluntatem & paternam affectionem, tan-11quam ad sacram anchoram, confugiens, non patientiam solum, sed & gau-12dium, imo & gratiarum actionem, ex ipsis afflictionibus producit; non

[p. 41]

13secus ac medicus ex viperis Theriacam; adeo ut, tanquam triumphans, 14pleno ore tandem exclamet, Via crucis, via lucis.

I.C.6

1Tis een vande bysonderste ken-teyckenen eens vernieuwden ghemoets, 2datmen in sigh ghevoele een nedrighe verdraechsaemheyt in alderley be-3soeckinghe, ons regel recht van God toegheschickt, ofte door middel 4van de menschen aenghedaen, ghelijck in het tegendeel van dien een mor-5rende ende teghenstrevende onverduldicheydt niet anders en kan verstaen 6worden uyt te wijsen als een soodanigh herte dat noch sijn ghedachten niet 7en heeft ghevanghen ghegeven onder de ghehoorsaemheyt Christi.

8Maer, o lieve, waer toe hier een steghe onverdraechsaemheyt? nae dien 9de goede God de sijne plagh uytverkoren te maecken inden Oven der 10ellende? gewisselijck de vermoeytheyt van jammeren is een gantsch ellen-11digh behulp-middel voor de ghene die lijden moeten; daer de ware vreese 12Gods, geeft uytkomste in alderley benautheden; want yemant, door de 13selve, sijne toevlucht nemende tot Godes vaderlijcke sorghe over de sijne, 14weet niet alleen recht ghedult, maer oock blyschap en dancksegginghe 15daer uyt te trecken, seggende ghestadelijck in zijn herte tot sijne vertroos-16tinghe.

Hoe swaerder lot,
Hoe naerder Godt.