|
| |
| |
| |
By-spreucken,
en
Gront-regels tot onderhoudinge of verbeteringe der ghesontheyt.
WOrt yemant sieck, of krijght hy pijn,
Eerst Godt, en dan den medicijn.
Met menschen niet, in tijdt van pest;
Met Godt veel spreken acht ick best.
Het is ghesondt voor ziel en lijf,
Elck een syn glas, en elck syn wijf.
In het jaer eens blcet gelatē:
In de maent eens in het bat;
En noch soudt my konnen baten,
| |
| |
Soo ick maer eens daeghs en at.
Hebt ghy misschien geē medicijn,
Soo laet dit u genees-dranck sijn:
Eet, drinckt, en teelt noyt sonder lust,
En stelt voor al u hert gerust.
Wie veel smeert de borst,
Die sterft des te jonger.
Een nieu huys laet bewoonē { Het eerste jaer door u vyant,
Een nieu huys laet bewoonē { Het tweede jaer door u vrient,
Een nieu huys laet bewoonē { Het derde jaer door u selfs.
Ick wil, leser, datje weet,
Hy eet veel, die weynig eet.
Eet'smiddaghs hertigh, of ombijt,
| |
| |
En wacht alsoo den avonttijt,
Maer biet dan weynigh aen den mont,
Soo blijfje langen tijdt ghesont.
Die hem nae de kunft wil wachten,
Moet staeg op sijn leven achten.
Wilje langh en lustigh leven,
Aen den eers dient wint gegeven.
Geeft u nimmer indē droom
Voor nacht in, voor daegh uyt.
Hangt den arrem in eē bant;
Maer soo aen u been yet let,
Legt dat neder in het bedt.
Als u de slaep niet by wil sijn,
Na wille van den medicijn;
Soo maeckt ten minstē datje rust,
Wanneer't u siecke ledē lust.
D'eerste koude, en oock de leste,
Zijn te mijden als de peste.
| |
| |
Snachts liggen, 'smiddaghs staen,
Smorghens sitten, 'savonts gaen.
'Klaet een yder my begecken
Mach ick my slechts warrem decken.
Nae veel spijs, en groote droncken,
Gaet terstondt niet ligghen roncken.
Biet weynigh aen den mont,
En loopt niet als een hont,
Soo blijfje langh gesont.
Die weynigh eet, en minder drinckt,
Die isset die de lustē dwingt.
Die wel eet, wel loost, wel rust,
| |
| |
Heeft noch tot de doot geen lust.
Wilt gyder somtijts eē glaesjen op setten,
'Tis wel, myn vriendt, maer drooght u netten.
Hebje water, hebje broot,
Klaegt dan niet van hengers noot.
Hebje lust, soo is't al goet,
Honger maeckt raeu boonen soet.
Wanneer een esel hongher heeft,
Hy eet al wat syn meester geeft.
Eet het muysje wat te veel,
Wat het proeft is bitter meel.
| |
| |
Meer kinders synder van vreten bedorven,
Alsser van hongher oyt syn ghestorven.
Die niet en doet ghelijck de gans,
Om langh te leven weynigh kans.
Om dese Italiaensche spreucke recht te verstaen, soo dientmen in dachtigh te wesen dit Nederlants spreeck-woort:
Hy doet niet als eten en schijten, hy slacht de graeugansen.
Wie sonder eten gaet te bet,
Die wort van slapen licht belet.
Past op geē droom, het is bedrogh;
So is't geweest, so isset noch,
Als jonghe lieden niet en slapen,
En oude lieden niet en waken,
Sy konnen t'bey niet langhe maken.
Als ghy gheen R vindt in de maent,
| |
| |
Soo weet dat ghy dan wordt vermaent,
Dat u geen vrouwe, maer eē glas
Voor u ghesontheyt komt te pas.
Vroe gh op, en laet te bedde gaen,
Kan nae den reghel niet bestaen.
Den rug aen't vyer, den buyc aen tafel,
En in de hant een goede wafel;
Vrient soje dat niet lyden meught,
Soo is't ghedaen met uwe jeught.
Neemt uwe slaep-plaets boven,
Het eerste jaertjen dat men trout,
Soo wortmen koortsich, of verkout.
Dit vondt ick lest-mael eens gheschreven;
| |
| |
Hoe schoonder vrou, hoe korterleven.
Wie uyt den aert heeft sotte kueren,
Die sullen al haer leven dueren.
Isser yemant sot geboren,
Wat hy meestert, 'tis verloren.
Hebt ghy een quaet, of vyerigh oog.
Verbint het met dē elleboog
Dat is geseyt; Men dientet stil telaten, en niet te raken.
Die vijftig jaer out is, dient meer naer een kussen te sien, als naer een haes.
Lange sieckten in den herft,
So men daer niet of en sterft.
Die sich in Mey niet wel en vont,
Is veel-tijts al het jaer gesont.
Geeft aen u soon veel in den darm,
| |
| |
Maer geeft hem weynig aen den arm;
Geeft dochters aen dē arrem veel,
En spaertet liever uytte keel.
Die op een nieuw in sieckte slaet,
Is slimmer als van't eerste quaet.
Een jonghe oye, en ouden ram,
Dat viel wel binnen 'sjaers een lam.
Wast u handen, wast u tanden
Dickwils, want het is ugoet;
Maer wast selden uwen voet:
Doch wat immer u geschiet,
Wast u hooftsyn leven niet.
| |
| |
| |
Van't voedtsel en spijse in het bysonder.
Vrienden, sijt ghy tafel-wijs,
Eet de vleugels van't patrijs,
Van dē sallem eet het hooft,
Sooje Lecker-tong ghelooft:
Van dē kabeljaeu den steert,
(Die is vry wel etens weert)
Voort de lendē van't konijn,
En den horing van het swijn,
En de dgien van het hoen,
Gy en sult niet qualick doen.
Verandert broodt, en oude wijn,
Is voor gesonde medicijn.
De vijgh eyst water, persieck wijn;
Soo moet het ooft ghegeten zijn.
| |
| |
De oly is in't eerste best,
En honing op het alderlest;
Maer watter heeft den naem van wijn
Sal in het midden beter syn.
Schape-kaes, koeye-boter, geyten-melck,
Dat is goede kost voor elck.
Zijdy weyts, en niet te vijs,
Stopt u neus, en eet patrijs.
Eetj'eē ey, so doet een dronc,
Eetj'een appel, doet een spronck.
Neemt blinde kaes, en siende broot,
Dan hebje kost voor hongers noot:
En hebje dan oock wijn die springt,
So worje vrolick alsje drinct.
| |
| |
Daer wort gheen netter kost bereyt
Als hoender-eyers vers gheleyt,
Eetje peer, en eetje kaes,
Drinckje niet, so sydje dwaes.
Eetj'een appel, springht.
Appels, noten, ende peeren,
Sullen aen de stemme deerē.
De kaes die doet de maghe goet,
Maer eetse niet in overvloet.
Eet ghy salade sonder wijn,
Ghy staet in noodt om sicck te sijn.
Peeren en vrouwen, die niet en kraken,
| |
| |
Die houdmen alderbest te smaken.
Luchtigh broot, en sware kaes,
Dat is geen onbillick aes.
Sent u vrient vygē, u vyant persicken.
Verkiest noyt minne voor u kint,
Wanneerse vrijt of wort gemint.
De sieckte komt te post ghereden,
Maer gaet te rugh met csels treden.
Wijse lieden, malle kinders,
Ionck verloren, luttel hinders.
Een jonghe vrou, en ouden wijn,
Die syn bequaem tot vrolick syn.
Wanneer meest al de lieden syn
Bevrijt van koors, en sonder pijn,
Dat's sieckte voor den medicijn.
| |
| |
Daer quam noyt een muys in't lant,
Oflieter wel een goudē tant.
Daer gaet menigh Doctoor achter de ploegh.
Die tot syn quale raet wil krygen,
En moet haer gronden niet verswijgen.
Moet u Doctoor u goetjē erven,
Soo maeckt u veerdig om te sterven.
Aen Medicijnen en Advocaten
En moet men niet verfwegen laten.
| |
| |
De groote pijn van't flerecijn
En past niet op den medicijn.
| |
Drie eygenschappen, noodigh in de Chirurgie.
Een jonck barbier, een out medicijn,
Dat dunckt een yder best te zyn.
Een jonghe pacp, een ouden acp, een wilden beer,
Dat is ghespuys, dat ick in huys niet en begeer.
Dertigh dagen heeft November,
Iunius, April, en September,
Acht-en-twintig een alleen,
| |
Ouderdom, sieckte, doot.
Op d'aerd', alisse vast ghegront,
| |
| |
Noyt eenigh mensch gerustheyt vont;
Maer in den Hemel sal nae desen,
(Schoon dat hy draeyt)eens ruste wesen.
Een ziel die haren schepper vreest,
Hout die voor een geduerigh feest,
Het hollen is het peert benomen,
VVanneer de gryse hayrē komen.
Vrient, soo ghy op uleersen pist,
'Tis tijdt dat ghy u boeltjen mist.
| |
| |
Soo ghy wilt in ruste sterven,
Laet u naeste vrienden erven.
Ten ware sy het seer verkerven.
Ach, bleef de mensch voor eeuwigh hier,
Soo waer hy doch een arrem dier,
Siet hoe een saecke kan verdraeyen,
Den oudé wolf ryen de kracy en,
Wilt op u leste stonden achten,
Soo sult ghy u van sonden wachten.
Vrient, wilt ghy leven met ghedult,
Denct watje waert, en wesen sult.
Denckt vry al dicwils op den dagh,
Dien niet een mensch voorby en mach,
Van al dat ick besat, en is my niet gebleven.
| |
| |
Als dat om Godes wil, daer van is wech gegeven.
Waer blijtschap is in huys, is droefheyt voor de deur:
En veel, na korte vreugt, soo komt een langh geteur.
Wat yemant roost, of vint, of erft,
Hy laet het al wanncer men sterft.
Laet (als het God belieft) ons lichaem hier bederven,
En die wel heeft gheleeft, en kan niet qualick sterven.
Hoe weyt toch menig mésch soo breet?
Hoe stoft het stof op't stof van't kleet?
Is yemant bleeck, of is hy root,
Gheen mensch is seker voor de doot.
Doet dat voor uwen sterrifdagh,
Dat naer de doot u baten mach.
| |
| |
De dagh van gister is gheleden,
So let doch op den dagh van heden,
En wilt dien immer wel besteden:
En wat belangt den dagh van morgen,
Die is voor s'menschen oogh verborgen;
Wilt daerom voor heteynde sorgen.
Een koets vol gout, een kar vol steens,
Dat sal hier naemael zyn alleens.
| |
Tot besluyt:
O Heere, laet my dit van uwe gunst verwerven,
Televen in ghedult, en met vermaeck te sterven.
Als haer de ziel verheft tos Godt,
Dan is de werelt enckol spot.
|
|
Auteursrechtvrij