Klagende maeghden en raet voor de selve

verantwoording

gebruikt exemplaar

kopie Meertens Instituut, signatuur: 3978 14 CatsKM

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Klagende maeghden en raet voor de selve van Jacob Cats uit 1634.

 

redactionele ingrepen

Dit werk bestaat uit drie delen met elk een eigen paginering.

Door het hele boek zijn foutieve paginanummers verbeterd.

Deel 2, p. 19: een onleesbaar teken in het origineel is hier vervangen door ‘[...]’.

Deel 2, p. 130, 164: een accolade verspreid over meerdere regels kan in deze digitale versie niet weergegeven worden. Daarom wordt de accolade hier met bijbehorende tekst op iedere regel herhaald.

Deel 3, p. 38: ‘Mieuw-laer gesangh’ → ‘Nieuw-laer gesangh’

Deel 3, p. 47: het erratum is in deze digitale editie doorgevoerd in de lopende tekst.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (Deel 1: p. II, LXII; Deel 2: p. II, 148, 150, 192; Deel 3: p. 48) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina ongenummerd (p. I)]

Klagedē Maeghdē

en

Raet voor de selve.

Anno 1634.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XVII)]

Tafel, Waer uyt de leser in't korte sien kan de stoffe en ordre hier in ghebruyckt, met de plaetsen daer die te vinden is. Het eerste getal beteyckent het blat, het tweede het Deel.

A Enmerckinghe over de jaeren van jonghe vrysters van seven jaeren aftot, ses mael seven toe; en de saken die daer op te mercken syn.	Fol.57. II.
Allencx de sportjens raecktmen op de ladder, een spreeckwoort by de jonckheyt in veel ghevallen bedenckelick.	Fol.73. I.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XVIII)]

Altijdts nae meer, een jaghers en een vryers sinne-spreucke.	Fol.74. I.
B
Bedenckelijcke overlegginge van een jonge deerne, hoogelick bekommert wesende hoe haer teere eerbaerheydt wel te bewaren.	Fol.2. I.
Beschryvinge van den dool-hoof der liefde, en raet om ten besten daer door te mogen gheraecken.	Fol.16. I.
Beschryvinge hoe selsaem die ghemeenlijck ghestelt syn, die over het vier der minné beginnen te lollèn	Fol.23. I.
Beter by een uyl gheseten, als met een valck ghevloghen	Fol.116. I.
Bewijs dat ghenoeghsaem alle de vrysters deser landen haer beroepelick stellen, voor eé goet geselschap.	Fol.14. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XIX)]

Bescheydentheyt in't vryen te gebruycken, en tyden aen te fien.	Fol.27. II.
Beter wat te rugh ghegaen.
Als een quade sprongh gedaen.	Fol.29. II.
Best te vryen daermen den roock kan sien.	Fol.40. II.
Bedenokinge dat de rijckdom niet dat verneugen in sich en heeft dat men sich daer van in't gemeen belooft en daerom geen onghevoeghelick houwelick om rijckdoms wille te doen.	Fol.59. II.
Brieven van lieven syn met boter beseghelt, sy smelten alsser wermte ontrent komt, met exempels bevestight.	Fol.58. I.
Besluyt van het gespreck van Philaretus	Fol.63. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XX)]

Boven al den persoon selfs in gelegentheyt van houwelick in achtinge te nemen.	Fol.35. II.
D
Dat jonghe deernen haer moeten wachten voor ratten die aen't speck willen, eerse in de valle komen.	Fol.27. I.
De geyte gaet soo lange in de koolen tot syder eens de vacht laet; De kanne soo langhe te water totse eens breeckt.	Fol.78. I.
E
Een vryster eenē jongeling, op sijn trou-beloofte (bevestight met byslapē en t'krygē van cē kint) aenmanende om haer ter eeren te brengen, en hoe het met haer af liep.	Fol.60. I.
Een schoon vrou-mensch kan oock buyten haer weten het vier der lusten aenblascn.	Fol.75. I.
Een noot hacr rechte schclpe eens verlooren hebbende, en

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXI)]

krijght noyt eene die haer soo wel past.	Fol.80. I.
Een gebranden hont vreest oock het kout water.	Fol.99. I.
Een out mans klachte, over syn onghelick houwelick, met een jongh dertel wyf.	Fol.122. I.
Een boom òf vryster eens verout,
En krijght daer nae geen jeughdigh hout.	Fol.126. I.
Een vryer is heuselick af te seggen (alsset soo goet gevonden wert) niet met leppigheyt of schamperheyt.	Fol.53. II.
Eer is teer, en daerom behooren alle jonck-vrouwen haren goedé naem in de hoogste achtinge te hebben.	Fol.42. II.
G
Geen raet te plegen als met onderscheyt en oordeel, vermits eeniger raet voor verdacht te houden is, en wie die syn.	Fol.32. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXII)]

Ghedenckweerdige ongelegentheytaen sekere edele joncvrouwe overghekomen, vermits, stroo en vier malkanderen te na synde gheraeckt, sy als een spiegel voor de joncheyt is gheworden.	Fol.34. I.
Gherimpelt vel, en vryt nict wel.	124. I.
H
Het maeghdelick gheheym, dient in de doose van eerbaerheyt op-ghesloten.	Fol.5. I.
Het velleken is wijs, het weet wanneer het rimpelen moet.	Fol.133. II.
Het stuck van vryagien wel begonnen synde, 'tselve dapperlick-te vorderen.	Fol.24. II.
Hoe 'tminne-vier sonder sijn handen te quetsen, kan ghehandelt worden, en in watmanieren.	Fol.22. I.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXIII)]

Hoe aen soodanighen handelinghe yemant licht sich verbranden kan, soo hy qualick grypt.	Fol.25. I.
Hoeren smetten of branden, vrient wacht u handen.	Fol.100. I.
Hoe haer een jonge deerne in kleedinge, in yet te ontfangen ofte te geven, ende verscheyde andere voor-vallende gelegentheden behoort tedragen.	Fol.47. II.
Hoe sich in'tswyghen en spreken en diergelijcke, een jonge dochter hebben moet.	Fol.52. II.
Houwelicken van persoonen ghelijck in jaren, middelen, staet en diergelijcke verre de beste.	Fol.55. II.
I
In geé waenhope in dese gelegentheyt lichtelick tevervallé.	Fol.28. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXIV)]

In't verkiesen van een vrouwe, sonderlinghe op haer ouders, en wel meest op de moeder te letten.	Fol.33. II.
K
Kennen en versinnen,
Al eer te minnen.	Fol.20. II.
Klachte van Dina, dochter Iacobs des Eerts-vader, opte ontschakinghe aen haer gedaen by den jongen vorst Sichem, leersaem voor alle jonge deernen.	Fol.8. I.
Klachte van een vryster die door uythuysigheydt in onghelegentheyt gheraeckte.	Fol.13. I.
Klachte van Thamar, Konincklicke dochter als sy van Ammon onteert en uyt-gestooten was.	Fol.67. I.
Klachte van een mis leyde vryster, en wat haer wedervoer.	Fol.82. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXV)]

Klachte van een bogert-man, van dat hy sijn freuyte te langh had laten rijpen.	Fol.86. I.
Klachte van een vrou-mensch over haer verlooren eere tot prijs van de heylige schaemte.	Fol.90. I.
Klachte van een bedrogen jongelingh, teghen de treken van lichte vrouwen.	Fol.94. I.
Klachte van een verlepte vryster.	Fol.125. I.
Klachte van de schoone Helena, van't verloop haerder jeught.	Fol.127. I.
Clachte van de dochter Ieptha, ten tijdt als sy stont om ten offer gessach tet te worden.	Fol.145. I.
Clachte van Agar Abrahams maeght, als sy uyt gheseyt en

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXVI)]

uyt geleyt ware, uyt het 16.Cap.Genesis.	Fol.153. I.
Klachte vā de dochter Herodes, als de selve by haer moeder ghelaft was van den koningh Herodes te gaen eysschen het hooft van Iohannes den Dooper.	Fol.166. I.
Klaegh-gesangh, uyt den 130. Psalm.	Fol.179. I.
Klachte van Lucille keyserlicke maeght, ten tijde als sy van een naelde ghequetst synde quam te sterven.	Fol.67. II.
Klachte van de vyf dwase maeghden, uyt het vyf-en-twin-tighste Capittel Matthei.	Fol.78. II.
N
Niet te jachtigh te wesen in ghelegentheydt van vryagie, en daer niet in te vallen als een boer in de hosen.	Fol.22. II.
Niet in alle geselschappen te gaen.	Fol.44. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXVII)]

Niet ontydelijck op strate gesien te worden.	Fol.45. II.
O
Ongelijcke peerden trecken qualick, een koetsiers spreeckwoort.	Fol.104. I.
Op schoonheydt niet te betrouwen, als een teer lentebloemtje wesende.	Fol.134. I.
Op vryers die van verre komé ernstelic te letten.	Fol.38. II.
Op het goet, als op een gront-steen, geen houwelick te bouwen.	Fol.53. II.
P
Philaretus begint syn kort-sprake. Een greyntje pepers is beter als een mande vol pompoenen.	Fol.12. II.
Quinckjens en quackjens uyt te slaen, veel hant ghespel met longh-mans te hebben, en dierghelijcke voor vrysters. sorgelijck en onbetamelijck te wesen.	Fol.46. II.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXVIII)]

Siel-sucht, uyt den 42. Psalm.	Fol.182. I.
Sinne-beelt tot bewijs dat de rijcke niet minder gevoeligh sijn in't lyden van schade in haer goederen, als de arme.	Fol.61. II.
T
Terrechter tijdt houwelicken, en dat met sijns ghelijcke, is best.	Fol.101. I.
Treur liet. ghenomen nae de stoffe van den 51. Psalm.	Fol.175. I.
V
Vader-plicht, dochters tijdelick uyt te houwen, naer men vleys in de kuype heeft.	Fol.87. I.
Van oude lieden houwelicken, voor-kinderen, en diergelijcke.	Fol.59. II.
Veel roepen hoe koom ick aen den boef? en hebben hem selfs ingelaten	Fol.75. I.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXIX)]

Verkiesinghe van een man of wijf op eygen vernuft niet aen te laten komen, maer wijser lieden raet te gebruycken.	Fol.30. II.
Verschcyde spreeck-woorden passende opte geleghentheyt van jonge-lieden.	Fol.87. II.
Vier en stroo en dient niet by den anderen ghebracht, wilmen geen schadelicken brant daer uyt verwecken.	Fol.29. I.
Wthuysigheyt te vermijden.	Fol.43. II.
Voor korte genuchte een langduerigh verdriet, dit met een sinne-beelt aen de jonckheyt vertoont.	Fol.57. I.
Vryers van minder gelegentheyt als de vrysters by hen versocht, hoe die sich te dragen hebben.

 

 

[pagina ongenummerd (p. XXX)]

Waer eerbaerheyt verloré is, daer is schoonheyt maet dreck.	Fol.91. I.
Weygeringe van een jonghe deerne aen een vryer, haer in aert niet gelijckende, en haere reden.	Fol.102. I.
Wie schoone katten in huys heeft, en dienter gheen bontwercker by te brengen.	Fol.27. I.
Wysheyt in mans, ghedult in vrouwen,
Dat kan het huys in rusten houwen. En de volgendo plichten tusschen man en wijf, in spreeck-woorden vervat.	Fol.97. II.
Volgen hier na tot besluyt degront-regels tot onderhoudinge van deghesontheyt, in spreucken en spreeck-woorden vervat.

 

 

[Deel 3]

[pagina 47]

Merckt, Leser, dat dit volgende veers moet zijn het leste van het Avont-gebedt hier voren gestelt Pag. 169. Gelieve het daer by te vougen.

Als slechts mijn ziel haer Schepper magh genieten,
En dat zyn troost op ons koomt neder vlieten,
Dan acht ick niet-met-al
Noch wat het vleesch of al de werelt heeft,
Noch even-selfs al wat den Hemel geeft;
Want God die isset al.