Alle de werken. Deel 1
(1862)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 764]
| |
 | |
Sensim & sine sensu.Terwijl een rap gesel, met onvermoeide gangen,
Sich op een verren wegh tot reysen had gestelt,
Soo wort hy van den slaep in seker wout bevangen,
Vermits de swarte nacht omvingh het gansche velt;
Dies soeckt hy daer ontrent waer hem tot rust te geven,
Om, door een soeten slaep, te krijgen nieuwe kracht;
Hy vint, benevens hem, een plaetse wat verheven;
Hier kies ick (seyt de vrient) mijn bed voor desen nacht.
Hy meynde, dat hy sagh een heuvel op den velde,
En siet, een Schiltpadt sat gedoken in het santGa naar voetnoot1);
Hier op was, dat de man sich om te rusten stelde,
Vermits hy daer ontrent geen beter plaets en vant.
De Vrient, soo haest hy sat, begon terstont te slapen,
Gelijck men in 't gemeen met moede leden placht,
Het beest rijst onder dies om sijnen kost te rapen,
En gaet een staegen tret bynae den ganschen nacht.
Als nu de gulde son quam weder aen-gereden,
En dat met een de slaep den jongelingh verliet,
Soo stelt hy sijnen gangh om vorder aen te treden,
Maer hy en kent het lant, hy kent de wegen niet.
Hoe (seyt hy) droom ick dan? of ben ick buyten sinnen?
Of is op eenen nacht dit gansche wout verdraeyt?
Wat vreemdigheyt is dit? Wat sal ick gaen beginnen?
Waer dat ick henen keer, my dunckt ick stae bekaeyt!
Waer is de groote rots, die aen den weghe paelde?
Waer is het schoon gebou, dat lagh ter rechter hant?
Waer is'et al te mael? dus stont hy vast en maelde
Tot dat hy op het lest de rechte gronden vant;
Tot dat hy kent het beest daer op hy quam gereden,
En al den handel siet door klaerheyt van den dagh;
Doen wist de Jongelingh, doen wist hy eerst de reden,
Waerom hy niet en vint dat hy te voren sagh.
Let, vrient! wat dit beduyt, het sal u mogen stercken:
De Man is yder Mensch; de Schilt-pad is de Tijt;
De slaep ons dom verstant, dat niet en kan bemercken,
Hoe vaerdigh even staegh ons leven henen glijt:
Dit heb ick eens geproeft, al over langh geleden,
Ick quam doen metter haest te Leyden in de stadt,
Daer gingh ick langen tijdt door al de straten treden,
En waer ick andermael eens goede vrienden hadt;
Maer wat ick soecken mocht, het eynde was verloren,
Een yder was verhuyst, of in des doots gebiet;
My docht de gansche stadt en was niet als te voren,
Want binnen Leyden selfs, en vont ick Leyden niet.
Eylaes! terwijl de mensch gaet hier en ginder woelen
Ontslipt hem even-staegh, ontglipt hem menigh jaer;
| |
[pagina 765]
| |
Wy werden out (och arm!) oock sonder ons gevoelen,
En veel-tijts als men 't is, dan wort men 't eerst gewaer.
D'uur-wyser gaet gestaegh, men siet hem niet bewegen,
De boom, wel eer een rijs, wort ongevoelick groot;
't Is even met de mensch, 't is even soo gelegen,
Een slaep, een diepe slaep, die leyt hem nae de doot.
Mijn ziel, wilt ghy verstaen hoe nae wy sijn ten ende,
Hoe nae wy zijn vervoert tot in des doots gevaer,
Keert u eens om en om, en telt al uw bekende:
Al die ghy niet en vint, die roepen u tot haer.
Met dit besluyt besluyte ick, en met dit eynde eyndige ick mijn reden, weerde Pudens, en wensche u goede reyse met een geluckige wederkomste; en voor het leste, om tusschen ernst wat jocks te vermengen: Waer dat ghy reyst in eenigh lant,
Soo hebt geduerigh byder hant
Uw mes, uw fles, en oock uw tes,
Dat is al med' een nutte les,
Pudens. Hondertfoudigen danck, vriendelicke Philemon, nu met woorden, en hier namaels, soo ick kan, metter daet; blijft ondertusschen Gode bevolen.
De goede Pudens, om sich van sijne beloste te quijten, heeft op sijn reyse waergenomen, niet alleenlicken alle voor-vallen, goede spreeck-woorden, maer oock onder de selve verscheyde aerdige sin-spreucken, verbloemde manieren van seggen, soete rijmen, klippel-verskens, en diergelijcke, al t'samen de spreeck-woorden seer naeburigh zijnde, en in alle manieren dienstigh en leersaem voor alle gelegentheden van menschen. Hy deelt u des mede, vrienden, en dat met ordre, en voor eerst noch dese volgende reys-spreucken: Optimum viat cum, pietas:
Reyst, vrient, al waer ghy reysen meught,
Het beste reys-gelt is de deught.
Chi vuol andar salvo per il mondo, bisogna haver occhio di falcone, l'orecchio d'asino, bocca di porcello, spalle di camelo, e gambe di cervo. Wilje reysen door het lant?
Hebt vijf dingen byder hant:
Hebt voor eerst een esels oor,
Dat is: past op uw gehoor;
Hebt het ooge van een valck,
Dat is: let op menigh schalck;
Hebt de beenen van een hert,
Datje niet gevangen wert;
Hebt dan noch een verckens muyl,
Dat's geseyt: ontfie geen vuyl;
Hebt voor al een kemels rugh
Voor geluck en ongeluck.
Qui art a à Rome va.
De kunst vint gunst, waer dat men gaet,
Terwijl een dwaes verlegen staet.
Indien ghy zijt geneyght te reysen,
Soo wilt op desen regel peysen:
Gewent uw tonge wel te spreken,
En seght niet yder sijn gebreken;
Scherst niet te vry, want 't is onsoet,
Voor al soo ghy 't u meerder doet.
Facundus comes in viâ pro vehiculo est.
Een soete prater op de baen
Beneemt de moeite van het gaen.
Petit cheval, petite journée.
Kleyn paert
Kleyne dagh-vaert.
Een willigh paert en moet men niet over-rijden.
Stay a while
Jou loose a mile.
Staet maer een wijl
Ghy verliest een mijl.
Au vespre loue l'ouvrier,
Et au matin l'hostellier.
's Avonts kent men den arbeyder, en 's morgens een weert. Qui bien & mal ne peut souffrir,
A grand honncur ne peut venir.
Kunt ghy niet lijden goed en quaet,
Soo wacht voor u geen hooger staet.
Dedans un coffre sans serrage,
Ne doit on mettre son bagage.
Zijtge wijs of zijtge sot,
Hebt geen koffer sonder slot.
Porta itineri longisima.
Tot buyten de poort is een goede dagh reysens.
Waerje uyt de poort
Soo rochje voort.
Avec le florin, cheval, & latin,
Par tout qu'on va on trouve le chemin.
Een peert, en gelt, en goet latijn,
Dat brenght een lantsert over Rhijn.
Wer sich fragens schämet, der achämet sich lernens.
Die reyst magh vragen
In schuyt en wagen;
Want die 't ontsiet
En leert'et niet.
En voyageant prise la mer, mais tiens à la terre; loue les montagnes, mais aime les valées. Om vry te zijn van ongeval,
Soo prijst den bergh, en hout het dal;
En zijtge van een goet verstant,
Soo eert de zee, en blijft te lant.
Il faict bon aller à pied, quand on a le cheval par la bride. 't Is goet te voet gaen opter heyden
Voor die haer peert daer nevens leyden.
Jucundissima navigatio juxta terram, ambulatio juxta mare. Daer ick vermaeck in vant
Was zeylen by het lant,
En rijden op de strant.
Als men moede rijdens is, dan is 't goet te voet gaen.
Laet u in geen engte klemmen,
Kiest veel eer de ruyme baen;
Nevens 't schip is 't goet te swemmen,
By den wagen soet te gaen.
Rijt voort, maer siet om.
Een goê weg om,
En is geen krom.
Die over 't melcken stadigh gaet,
Moet weten wat de klocke slaet.
A Bologne il y a plus d'attrappes que des souris.
Te Bologne sijn meer vallen als muysen.
Le blancq & le noir ont saict Venise, i.e. poivre & cotton. Het wit en het swart heeft Venetiën gemaeckt; dat is: kottoen en peper. En Italie il y a trop de festes,
Trop de testes, & trop de tempestes.
In Italiën sijn te veel feesten,
Te veel hoofden, te veel tempeesten.
En Cypre il y a trois choses a bon marché: sel sucre, putains. Sout, suycker, en hoeren,
Kan men goet koop uyt Cypers voeren.
Op een witten Spanjaert, en op een swarten Engels-man, staet te letten. In Engelant, als een man sijn vrouwe over tafel toe-drinckt, dan wenst hy, alsoo men daer seyt, dat alles wel-gaen mochte; maer als 't de vrouwe aen haren man brenght, dan houdt men dat alles wel is, en dat de gasten, by den man in-gebracht, wel-koom zijn; ende daer op neemt dan yder sijn hoet af. Cent Flamens, cent cousteaux.
Cent François, sans cousteaux.
Cent Escossois, deux cent cousteaux.
Hondert Nederlanders, hondert messen.
Hondert Francoisen, sonder messen.
Hondert Schotten, twee hondert messen.
Nil commedis, Germane, bibis: sed commedis Angle,
Non bibis: at commedis, Flandre, bibisque benè.
Siet vrient, dat dienje wel te weten:
Een Duyts kan drincken sonder eten,
Een Engelsman eet sonder drincken,
Een Nederlander laet hem inschincken,
Maer eet des efter niet te min.
Wie doet nu best naer uwen sin?
De Spanjaert schijnt wijs, en hy is 't niet.
De Eransman schijnt geck, en hy is 't niet.
D'Italiaen schijnt wijs, en hy is 't.
De Portugijs schijnt geck, en hy is 't.
Qui veut belle femme querre
Prenne un visage d'Angleterre,
Qui n'ait point mammelles Normandes,
Mais bien un heau corps de Flandres,
Enté sur un cu de Paris,
Il aura une femme a son advis.
Wilt ghy een hups, een rustigh wijf?
Neemt eerst uyt Nederlant het lijf,
Neemt dan noch tot so weerden pant
Het aengesicht uyt Engelant,
En vorder noch, geloofje my,
Een tongh uyt Brabant dient'er by,
En doeter by een Hollants hert
Dat niet te light verslingert wert;
Maer sooje wilt den hooghsten prijs
Soo haelt de billen van Parijs.
Voeght dit by een, geminde vrient,
Soo hebj' een wijf gelijck u dient.
| |
[pagina 766]
| |
Tot besluyt voeg'ick hier by de verscheydentheyt van vier natiën van Europa, in dit volgende gedicht van Saluste de Bartas kortelick en bondelick begrepen: Mesme ne voit on pas, entre nous qui vivons
Quafi pesle-meslez, & qui pauvres n'avons
Pour partage à pen pres qu'une motte de terre,
Ceste variété? l'Aleman est en guerre
Courageux, mais venal, l'Hispaignol lent & fin.
Le nostre impatient, & cruel le Latin;
L'Alleman en conseil est sroid, le Romain sage,
L'Hispaignol cauteleux, & le François volage;
L'Hispaignol mange peu, le Romain nettement,
Le François vit en Prince, en rustaut l'Allemand;
Le nostre est doux en mots, l'Hispaignol fier & grave,
L'Alleman rude & simple, & l'Italien brave;
L'Ibere en habit propre, impropre le Germain,
Inconstant le François, superbe le Romain.
Nous bravons l'ennemy, le Romain le caresse,
L'Hispaignol oncq ne l'ayme, & l'Alleman le blesse;
Nous chantons, le Thuscan semble à peu pres beller,
Pleurer le Caftillan, le Tudesque hurler.
Le nostre marche viste, en fier cocq le Tudefque,
L'Ibere en bateleur, en beuf le Romanesque;
Nostre amoureux est gay, le Romain envieux,
Superbe l'Alleman, l'Hispaignol furieux.
A weary horse loves more a fool eslable, then a faire way.
Een vermoeyt pecrt siet liever een vuylen stal als een schoonen wech.
Qui va par champs sans argent, se fourvoye.
Die buytens lants niet heeft ten besten,
Verliest wel licht sijn Oost en Westen;
Dus, vrienden, wort uw beursje plat,
Keert weder naer uw eygen stadt.
Plus vit on
Plus voit on.
Men leert soo langh men leest.
Ondertusschen Pudens over zee varende, en over-al soeckende voordeel te doen in 't versamelen van goede spreeck-woorden, heeft oock van de matroosen eenige scheeps-spreucken gehoort, en sommige met kennisse daer uyt-gekipt, en deselve t'sijnen gebruycke op-geteyckent hebbende, brenght voor sijn wel-kom mede na 't Vaderlant. | |
Leersame scheeps spreucken.Die sijn tijtjen weet te gissen,
En sijn toutjen weet te splissen,
En sijn glas te roere staen,
Magh wel voor een bootsman gaen.
San den verlanden,
Landen versanden.
Een groot zeyl op een kleyn schip
Moet in de gront of op een klip.
't Gety gaet sijnen keer,
't En wacht nae Prins of Heer,
Zeylje met een laege spriet,
Kleyne wint en deertje niet.
't Slimste dat men vint,
Is stil en in de wint.
Niet veel te seggen,
Maer houwen en beleggen.
Eerst in de boot keuse van riemen.
Veel vlaggen,
Luttel boters.
Vuyle gronden bederven den kabel.
Duer te zijn is onverstant,
Duere schipper blijft aen lant.
Als 't diep verloopt verset men de bakens.
De zee
Maeckt dwee.
Daer komt wel water daer water geweest is.
Goede wint
Goet ty.
Die niet gereet en is, verlet geen ty.
Wachtje voor de gijp.
Een vrouwen hayr treckt meer als een maers-zeyl.
Hou vast, en belegh.
't Is goet roeyen onder 't zeyl.
De beste stuer-luy sijn aan lant.
De derde strenge houdt den kabel.
Roept geen haringh eerse in 't net is.
Man te roer, wachtje voor de ly.
't Moeten hooge masten zijn, die by 't swerck zeylen sullen.
Een man over boort, een eter te min.
Een goet zee-man valt wel over boort.
't Zijn netten van een engh beslagh,
Daer geen ael door de maes en magh.
't Moet al somtijts een rack in de wint zijn.
Voor wint en voor stroom is 't goet zeylen.
Nae hooge vloeden laege ebben.
Aen een kranck toutjen moet men sachtjes trecken.
't Magh vloeyen, 't magh ebben,
Die niet en waeght, en sal niet hebben.
Elck vist op sijn gety.
Elck moet vissen op sijn water.
Het magh vloeyen, het magh ebben,
't Groot schip wil groot water hebben.
Dit leerd' ick lest van onse gasten,
Op een schip geen twee groote masten.
Als kock en bottelier lest eens te samen keven,
Doen hoord' ick onder wien de boter was gebleven.
In voorspoet
Is toe-sien goet.
Hout het schip middewaters.
Rept handen en voeten,
Godt sal 't versoeten.
Men moet seylen terwijl de wint dient.
Haelt uw zeyl niet te hoogh.
Gaet niet scheep sonder beschuyt.
D'onbesochte
D'onbedochte.
Wat men niet besuert, besoet men niet.
Groot schip, grof water.
Groote visschen, groote netten.
Soo voor, soo nae.
Hooge klimmers en diepe swemmers slaen-meest qualick.
Een goet visscher ontglipt wel een ael.
Stille waters hebben diepe gronden.
Voor wint en voor stroom is 't goet stieren.
In troubel water is goet visschen.
Besoecken is 't naeust.
Wie soeckt, die vint;
Wie waeght, die wint.
De baet wackert den man.
Rocxken uyt, rocxken an,
Maeckt een sterck man.
Tegen stroom is quaet swemmen.
Een die sijn zeyl te hooge stelt,
Wert licht'lick van den wint gevelt.
Bochtigh yser kan men rechten,
Maer geen harde wint bevechten.
't Zy waer wy zeylen of laveeren,
Is Godt met ons, wie kan ons deeren?
Vryheyt
Blyheyt.
Niet langh op een, 't schip over een ander boegh.
Also op glasen, poorten, pilaren, schoorsteenen, mueren, prieëlen, en andere plaetsen hier en daer eenige deftige sin-spreucken, segh woorden, aerdige veerskens, en diergelycke by wylen te vinden zijn, ofte by yemant als noch geset souden mogen werden, soo beschenckt onse jongelingh, van sijn reyse komende, sijne landtslieden met dese na-volgende, al Nederlants; oordeelende in dusdanige gelegeutheyt, met weynigh woorden, by hem geleert te spreecken, veel te seggen, den besten slagh te wesen; by exempel: | |
Sin-spreucken van twee syllaben:List mist.
Twist quist.
Lijt nijt.
Nijt bijt.
Mijt nijt.
Maet Staet.
Laet quaet.
Doet goet.
| |
[pagina 767]
| |
Sin-spreucken van twee woorden:Deught verheught.
Morgen sorgen.
Hoeren vervoeren.
Vrouwen verouwen.
Heeren verkeeren.
Kinderen hinderen.
Giften vergiften.
Kleêren vereeren.
Landen versanden.
Sanden verlanden.
| |
Sin spreucken van drie woorden:Raet voor daet.
Eer is teêr.
't Oogh om hoogh.
Kunst baert gunst.
IJl met wijl.
Vol maeckt dol.
Teer nae neer.
Gissen is missen.
Goet maeckt moet.
Gunst voedt kunst.
| |
Sin spreucken van vier woorden:Heer uyt, eer uyt.
Wat verseert, dat leert.
Wie mis-doet, die boet.
Veel kals, veel onvals.
Veel grijse, luttel wijse.
Dusdanige, leser, kondy meer versamelen, soo 't u goet dunckt; wy gaen tot den gemeenen en gemengbden slagh, daer even wel wat in steeckt: Wie maer één boeckjen heeft gelesen,
Dat placht een neus-wijs mensch te wesen.
Het puntje van een gauwe pen
Is 't felste wapen dat ick ken.
Soo veel mans zijn in een man,
Als hy vreemde talen kan.
Gemeenlick staet een dwaes beschaemt,
Die hooger klimt als hem betaemt.
Als apen hooge klimmen willen,
Dan siet men strax haer kale billen.
Quam nae lijden geen verblijden,
Soo waer lijden groot verdriet;
Maer nae lijden komt verblijden,
Acht daerom het lijden niet.
Het is al goet,
Wat dat hy doet
Die men bemint;
Het is al quaet,
Een die men haet,
Wat hy begint.
Als my een vrient om leenen bidt,
Soo weet ick dan voorseecker dit:
Leen ick hem niet, soo heb ick toren,
En leen ick hem, soo is verloren
Voor eerst het gelt, en oock mijn vrient,
Nochtans en heb ick 't niet verdient;
Soo is dan best den eersten toren,
Als beyde gelt en vrient verloren.
Een peert, een sweert, een lieve vrou,
Leent niemant uyt als met berou.
Indien dat ghy genegen zijt,
In rust te leven uwen tijt,
En seght, en schrijft, en oordeelt niet
Al watje weet, en watje siet;
Want noyt soo moyen sonne-schijn
Daer 't al dient uyt-geseyt te zijn.
Dat ick sweegh is noyt geschreven,
Maer het is'er by gebleven;
Dan, ick heb wel iet gesproocken
Dat my suer is opgebroocken;
't Is dan beter stilleswijgen,
Als van spreecken hinder krijgen.
Oock steden en rijcken
Hebben hare lijcken.
Berispt niet lichte dit en dat,
Te min soo ghy het niet en vat.
Wat kan een boose tongh al twist en onlust brouwen!
Die gal heeft in den mont, en kan geen honigh spouwen.
't Is beter, van swijgen
Berou te krijgen,
Als door veel spreecken,
Een vyer t'ontsteecken.
Een hont die bijt, en niet en bast,
Heeft oock de sneêghste wel verrast.
Al die veel rasen
En zijn maer dwasen;
Ghy, zijt ghy vroet,
Soo swijght en doet.
Wie kan het rouwen wel te spreecken?
Sacht leggen doet oock keyen breecken.
Wel toesien, en wel stille swijgen,
Doet iemant jonck en moeder krijgen.
Geen spies en maeckt soo diepe wonden,
Als achterklap en boose monden.
Sijn tonge wel te konnen dwingen,
Is beter als het konstigh singen.
Voor hen die gramme sinnen krijgen,
Geen beter dingh als stille swijgen.
Denckt vry, dat hy niet weynigh weet,
Die weynigh seyt, en weynigh eet,
Ick heb'et metter daet bevonden,
In stille waters diepe gronden.
Wie sijn secreet aen iemant melt,
Die is in slaverny gestelt.
Een wijs' en een dwaes, met hun tween,
Weten meer als een wijse alleen.
Wilt ghy bemint en eerlick leven?
Ick wil u des een regel geven:
Vier dingen dient ghy wel te weten:
Geleden onrecht haest vergeten,
Ontfangen weldaet langh gedencken,
Geen mensch door achterklap te krencken,
En hebt ghy lust uw leet te wreecken,
Soo gaet en betert uw gebreecken;
Want een die betert sijnen staet
Doet leet den genen die hem haet.
Al is uw vyant maer een mier,
Noch acht hem als een grousaem dier.
Daer is geen soo kleynen man,
Die geen hinder doen en kan.
Leert verdragen, sonder klagen, wie ghy zijt;
Die verdraeght, schoon gejaeght, wint den strijt.
Weynigh doen, en veel vermogen,
Heeft'er veel om hoogh getogen.
Veel te doen, met kleyne macht,
Heeft'er veel om laegh gebracht.
Een rijck man, die de vreckheyt quelt,
Is arrem midden in het gelt;
Een arrem man, doch wel gemoet,
Is rijck en weeligh sonder goet;
Waer toe dan moeyt' en ongeval?
Vernoeght u, vrient, ghy hebt'et al.
Op schoone bloemen
Is niet te roemen;
Op schoone vrouwen
Is niet te bouwen;
Want beyder eer
Is wonder teêr.
Sonder nat is 't quaet te slijpen,
Sonder handen quaet te grijpen,
Sonder vingers quaet te nijpen,
Sonder lippen quaet te pijpen.
Geen quaet en kan ons overkomen,
Als dat voor quaet wordt op-genomen;
Ghy, duyt dan alle dingh ten besten,
Soo kan geen onlust in u vesten.
| |
[pagina 768]
| |
Ick heb niet beters oyt gelesen,
Als wel te doen en vrolick wesen.
Op een mensch die niet en spreeckt,
IJs dat sonder kraken breeckt,
En een hont die niet en bast,
Hier op dient te zijn gepast.
Wat men niet en weet te mijden,
Moet men stil en willigh lijden;
Want in pijn en ongeluck
Onwil baert den meesten druck.
Wanneer de schoot staet om te vieren,
Dan isset kleyne kunst te stieren;
Maer als de noot gaet aen de man,
Dan siet men wie daer stieren kan.
Die 't al wil koopen dat hy siet,
Schoon hy verstaet den handel niet,
En veel verteert op kleyne winste,
En nimmermeer wil zijn de minste,
En alle man sijn goet vertrout,
En geen behoorlick boeck en hout,
En selden rekent, weynigh schrijft,
't Is vreemt soo hy een koop-man blijft.
Die niet en wint, en niet en heeft,
En efter als een gilde leeft,
En noch sijn schulden wel betaelt,
Segh, soo ghy kunt, waer hy het haelt.
Met wijsheyt versinnen,
Met hope beginnen,
Met gedult verdragen,
Dat's een voet om wagen.
Een die het staegh nae wenschen gaet,
En weet ter werelt goet noch quaet.
Dient Godt vier uyren alle dagen,
Drie uyren voet u met behagen,
Slaept seven uyr of, kunje, min,
Acht uyren let op uw gewin,
Twee uyren mooght ghy u vermaecken,
Of besigh zijn met lichter saecken;
Wilt dus uw dagen leeren sparen,
Soo sult ghy ziel en tijt bewaren.
Wilt ghy van sonden zijn bevrijt,
Soo stelt u voor, tot aller tijt:
Een oogh dat uwen handel siet,
En wat'er over al geschiet;
Een oor dat hoort het minste dingh,
Dat oyt uyt uwe lippen gingh;
Een boeck, daer in geschreven staet
Den gront van uwes herten raet:
Soo ghy dit na den eysch betracht,
Ghy stelt de sonde buyten macht.
Geluckigh is de mensch, die, als hy gaet te bedt,
Sijn rekeningh met Godt geduerigh effen set.
Geluckigh is de mensch, die, als het licht begint,
In sijn verlichten geest een nieuwe werelt vint.
Hoe hooger bergh, hoe lager dal,
Hoe grooter boom, hoe swaerder val.
Hoe grooter Staet,
Hoe grooter haet.
Vrient, meynjet met het schaepjen wel,
Soo scheert de wol, en niet het vel.
Een hovenier moet sijn gemijt,
Die 't kruyt tot in de wortel snijt.
Veel en vry boerten is onsoet,
Meest, als men 't aen sijn meerder doet.
Vrient houdt seer,
Godt noch meer.
Godt wreeckt,
Daer hy niet en spreeckt.
Vreest ghy den blixem of quaet weder,
Soo houdt u laegh, of geeft u neder.
Men siet'et hier en overal,
Waer hoogmoet komt, daer naeckt de val.
De vors springht weder na de poel,
Al sit hy op een gulden stoel.
Het Hof sal naer geen esel vragen,
Dan als'er sacken zijn te dragen.
Dickwils siet men, dat de sotten
Met de wijse lieden spotten;
Maer wie sich na wijsheyt stelt,
Laet de gecken ongequelt.
Hooge vloeden,
Godes roeden.
Wat is van lust of machtigh goet?
Niet beter als een stil gemoet.
Soeckt vreught, staet, rijckdom, Oost en West,
Uw ziele wel-doen is u best.
Wat is van rijckdom, lust of eer,
Geen ware vreught als in den Heer.
Wilt ghy sijn rijck in korten tijt,
Maeckt u 't begeerigh herte quijt.
Wat mach men van een ouden mensch begeeren,
Hoe ouder vogel, hoe nooder uyt de veêren.
Die veel versets en uytstels vint,
En is tot geven niet gesint.
Segh dit aen vrienden en gebueren:
Die wil besoeten, moet besueren.
Telt den rechter gelt,
Soo is sijn oir ontstelt.
Doe by een kleyntjen dickwils wat,
Soo wort'et noch een groote schat.
Spijt gaept wijt;
Nijt, die bijt.
Wanneer de sleutel is van gout,
Waer is'er dan een slot dat houdt?
Tusschen hant en tant
Wort veel te schant.
Geen hin en wort'er goet geseyt,
Die elders woont en elders leyt.
De wolf ruyft van baert,
Maer noyt van aert.
Dit vond' ick, waer ick immer quam:
Een schurrift hooft ontsiet de kam.
Doet wel en wandelt in den dagh,
En laet Nijt seggen watse magh.
Om niet begeert hy wijsen raet,
Die op sijn malle luymen staet.
Schriften van sotten
Zijn voor de motten.
Wilt ghy van brieven sijn gedient,
Schrijft door een bood' en niet met vrient.
Wie taerten eet den ganschen dagh,
Maeckt dat hy niet meer taerten magh.
Geen mensch en late sich vervoeren
Van lachende schouten, of schreyend hoeren.
Die 't hooft licht steeckt in alle gaten,
Die kander licht sijn ooren laten.
Geen mensch siet meer sijn hooftsweer groeyen,
Als die met alle dingh wil moeyen.
Indien ghy vreck en gierigh zijt,
Soo weest het dan van uwen tijt.
Besiet de lust en haer beleyt,
Niet so die komt, maer so die scheyt.
Niemant wort'er oyt begeckt,
Als een die het aen hem treckt.
Niet en wort soo fijn gesponnen,
Of ten komt wel aen der sonnen.
Een dien het al na wenschen gaet,
En weet ter werelt goet noch quaet.
Soo ghy een vrient gerieven kont,
Stelt hem niet uyt, maer helpt terstont.
Als oude honden bassen,
Men dient'er op te passen.
Geen oude kat speelt met een bal,
Maer loert, hoe sy wat vangen sal.
Wanneer men 't een of 't ander mist,
Soo leert men, dat men niet en wist.
| |
[pagina 769]
| |
Wie vint of wint een waren vrient,
Die heeft sijn dagloon wel verdient.
Die meer begeert dan hem betaemt,
Mist dickwils dat hy had geraemt.
Hoe, siet men dit niet menigmael:
Aen Gaeutje ontglipt oock wel een ael.
Hy behoeft een harden schilt,
Die het al versetten wilt.
Na groote blijtschap komt getreur,
Vreught in het huys, druck voor de deur.
Haspels in sacken, en hoeren in schuyten,
Die plachten veeltijts uyt te muyten.
Hy doet de goede lieden quaet
Die 't quade sonder straffe laet.
Geen nutter dingh voor gramme sinnen,
Als stil te zijn en tijt te winnen.
Onrecht te lijden, en niet te plegen,
Dat acht ick voor een grooten segen.
Een harde steen die wet het yser,
En harde slagen maecken wyser.
Een die 't al heeft na sijnen wensch,
Acht dien een ongeluckigh mensch.
Kunst gaet om broot,
Maer helpt ter noot.
Alle dingen kan men dragen,
Uytgesondert goede dagen.
Hy die een man was in der noot,
Die blijft wel onder weelde doot.
Geen gout soo root,
Of 't is voor den noot.
't Is even goet wat dat men kan,
Wanneer 't geluck wil met den man.
Te recht so acht men 't slimme katten
Die voren lecken, en achter kratten.
Die jocken wil, moet jock verstaen,
't Is anders beter ongedaen.
't Is goet jocken daer goede gront is,
Maer maeck'et dat'et niet te bont is.
Men prijst de dicht-gewolde schapen,
Want by den ruygen is 't goet rapen.
Om te snijden in den kaes,
Dient een wijse met een dwaes.
Heden koop-man,
Morgen loop-man.
Godt beydt langh,
Maer wreeckt strangh.
Een aep wil met een yder gecken,
En sy en kan haer eers niet decken.
Wie spreeckt, die saeyt,
Wie hoort, die maeyt.
Hebt ghy met spreecken u vergist,
't Wort met geen sponsy uytgewist.
De seugh misdoet,
De bigge boet.
Swijgen en dencken
Kan niemant krencken.
Het leen is voor den outsten,
Het gelt is voor den stoutsten.
De naeste in den graet,
D'outste op de straet.
Mannen voor vrouwen
Sullen 't leen behouwen.
Geen moeder maeckt een bastaert kint,
Hoe sy het raept, of waers' het vint.
Van deught tot deught,
Van vreught tot vreught.
Wat ick vliede, wat ick wensch,
Wat ick doe, ick vind' een mensch.
Onse jongelinck eyndelick te lande komende, vermoeyt van de stuerheyt der zee, begint van peerden, honden, jagen ende vliegen geerne te hooren, en selss smakelick te spreken; uyt welken handel hy de volgende spreeck-woorden heeft geleert, en tot sijn eygen ende andere vrienden gebruyck, hier aen-geteyckent: Hy is een dwaes,
Die om een haes
Veel smerten lijt,
En noch een peert,
Veel ponden weert,
Den hals af-rijt.
Wie in de somer vist, en in de winter vinckt,
't Is vreemt indien het vlees hem in de kuype stinckt.
Wie 's winters vinckt, en somers vist,
Hoe veel hy vanght, 't is meer gemist.
Wilt Esaus staet voor u niet kiesen,
En segen voor de jacht verliesen.
Venator tenerse conjugis immemor.
Vliegen en jagen
Sijn vrouweplagen.
Een Haes, een Ree, een Swijn,
Diese vangbt maecktse zijn.
Sie venare rex, ne regni negligantur munia.
Zijt ghy een Prins, jaeght niet soo sterck,
Dat ghy versuymt uw eygen werck.
Mieux vaut mestier
Que esprevier.
't Is voor uw huys een vaster balck
Een ambacht, als een grage valck.
Es ist alle tage jage-tagh,
Aber nit alle tage sahe-tagh.
Alle dagen
Kan men jagen,
Maer de vangh
Komt verlangh.
De chiens, oiseaux, amours & armes
Pour un plaisir beaucoup de larmes.
Van vogelen, honden, en lichte vrouwen,
Voor een geneughte, duysent rouwen.
Mit unwilligen hunden ist nicht gut jagen.
Wenn der hund nicht lustigh ist zum jagen, so reitet er aus dem hindern.
Daer baet geen smeecken, bidden, of vragen,
Met onwillige honden is 't niet te jagen.
Every bird is knouwn by his feather.
A pelite occasion
Prend le loup le mouton.
Wanneer de wollif honger krijght,
't Is noodigh dat het schaepjen swijght;
Want al en bleet'et niet te veel,
Hy grijpt het beesjen by de keel.
| |
Peerden:Il caval tanto val, quant' egli va.
Freno indorato non megliora il cavallo.
Een goet peert is een edel have,
Is 't reyn van hayr, van beenen gave.
De tont poii bon cheval.
Iu al hayr mag wel een goet peert steecken.
't Is om niet gefleuyt, als 't peert niet pissen en wil.
Bon pied, bon oeil.
Caval corrente, sepoltura aperta.
Chi corre in posta,
Con la morte schorza.
Cheval de paille,
Cheval de bataille.
A cavallo chi non porta sella,
Biada non si crivella.
Trotto d' asino poco dura.
| |
Honden:Qui tue chat ou chien,
Ne faist pas bien.
Canis domi ferocissimus.
Canes panes somniant.
Canis timidus vehementius latrat quam mordet.
Die hunde die viel bellen, beissen nicht.
Ogni tristo can mena la coda.
Can vecchio non baia indarno.
Non si da tanto pane al cagnuolo quanto la sua coda dimanda.
Chien sur son fumier est hardi.
Carezze di cane,
Cortesie di puttane,
Inviti d'hosti,
Non puo far che non ti costi.
Als ghy getoeft wort van een weert,
En dat een hont u quispel-steert,
En dat een hoer u vrientschap doet,
Denckt vry dat u dat kosten moet.
Can che abbaia non morde.
Een hondt die men een been ontneemt, en kent geen vrienden. Bloode honden bassen veel.
Sy en bijten niet al die haer tanden laten sien.
Beter een hondt te vrient, als te vyant.
Laet, dien het lust, te jachte loopen,
Ghy, hoefje wiltbraet, laet'et koopen.
|
|