Alle de werken. Deel 1

[p. 657]

Men moet een paer narre-schoenen verslijten, eer men recht wijs wort.
Es mus ein ieder ein par narren schuhen vertretten, wo nicht mer.

De jongelingh met de narre-schoenen sprecckt:

Ey kijckt toch, kijckt toch eens, gesellen!

Ey kijckt, hoe kom ick hier ter baen!

Hoort toch hoe klincken dese bellen,

Siet, hoe my dese schoenen staen!

Ghy lacht, na dat ick kan bemercken,

En seght, als binnen uw gemoet:

De gecken kent men aen haer wercken;

Wel, dit is vry een lossen bloet!

Maer, vrient, al siet ghy my wat mallen,

En acht dat immers niet te quaet,

Want dit wil nu al beter vallen,

Dan als het leven verder gaet.

Als wy de groene jeught beginnen,

Dan koot de jonckheyt over-al;

Het voor-recht van de jonge sinnen,

Dat is: voor eerst een weynigh mal.

Ja, laet de jeught haer soete kueren,

Want dat misprees noyt deftigh man;

Maer laetse niet te lange dueren,

En scheyt'er op het kortste van.

My dunckt ick heb'et eens gelesen,

Of, ick en weet niet waer, geleert:

De kortste sotheyt wort gepresen,

't Is wijsheyt als men haestigh keert.

Heb ick dan schoenen als de sotten,

Of maeck ick eenigh mal gebaer,

En wilt niet al te schamper spotten,

Want dit is noch mijn eerste paer.

Had ick dat eenmael af-gesleten,

Gewis ick sou dan vaster gaen;

My dunckt, ick sal dan beter weten,

Als dese loop eens is gedaen.

Dit hoord' ick eens by wijse lieden,

Dat niet te koten ware best;

Maer, als het immers moet geschieden,

Soo isset beter eerst als lelt.

[p. 658]

 

Nederl.

 

Niet te koten ware best,

 

Maer vry beter eer als lest.

 

Vroegh rijp, vroegh rot,

 

Vroegh wijs, vroegh sot;

 

Vroegh sneegh, vroegh slecht,

 

Vroegh heer, vroegh knecht;

 

Vroegh los, vroegh vast,

 

Vroegh waert, vroegh gast;

 

Vroegh wilt, vroegh tam,

 

Vroegh rap, vroegh lam;

 

Vroegh valck, vroegh uyl,

 

Vroegh henghst, vroegh guyl;

 

Vroegh lief, vroegh leet,

 

Vroegh kout, vroegh heet;

 

Vroegh vyer, vroegh asch,

 

Vroegh somer, quaet gewas;

 

Vroegh te wijn, vroegh bedorven,

 

Vroegh dronckaert, vroegh gestorven;

 

Vroegh geleert, vroegh vergeten,

 

Vroegh gebroeckt, vroegh bedreten.

 

Lat.

 

Hoc commune malum, semel insanivimus omnes.

 

Hooghd..

 

Witz kömpt nicht vor jahren.

 

Was frü zeitigh wird, fault bald.

 

Was bald reiff, das helt nicht steif.

 

Lat.

 

Non potest in eo esse succus diuturnus, quod nimis celeriter maturitatem est assecutum.

 

Hooghd.

 

De Kinder de soo tijdlick wijse, de levet nich langh, oder dar werden gecke uyth.

 

Füwitzige Kinder die leven nit langh, aber spat obst light langh.

 

Spaens.

 

Ni quien acierte nn officio si en el primero no ha errado. id est:

 

Frans.

 

Personne ne fera bien son mestier, s'il n'y a premierement faict quelque faute.

 

Lat.

 

Praecocia ingenia rarò perveninnt ad frugem. Richter. Axiom. Oecon. 173.

 

quia citius quam oportuerat effloruisti, hyems te peremit. Paul. Jov.

 

Engels.

 

We dote either jong or old.

 

Ital.

 

Chi non fa pazzia in giovenezza,

 

La sa poi in vicchiezza.

 

Frans.

 

Les plus courtes follies sont tousiours les meilleures.

 

Quand fol ne follie, il perd sa saison.

 

Lat.

 

Magna indoles non sine vitijs, non statim pro deploratâ habenda est. Nam multi disjectis nequitiae claustris, virtutem efficaciter ostenderunt. Richter. Axiom. Hist. 250.

 

Habent tamen haec suos terminos. Nam,

 

Ital.

 

Chi di vinti anni non è, di trenta non sa, di quaranta non ha; mai non sarà, non saprà, non haverà.

 

Lat.

 

Nnllum ingeninm magnnm sine mixturâ, dementiae. Seneca.

 

Scis solere illam aetatem tali Indo ludere. Plaut. Mostell.

 

Si juvenis lnxuriat, peccat;

 

Si senex, insanit. Sophocl.

 

Nullus idem est diuturnus et praecox fructus. Curtius lib. 8.

Frans. Un Empereur Alleman disoit, qu'un jeunhomme demeuroit fol sept ans de suite, et si entre deux il saisoit quelque insigne trait de fagesse, qu'il luy faut recommencer le septenaire de folie. Michel de la Montaigne.

Je n'ay jamais osé trop esperer des grands commencemens d'esprit et de memoire, lesquels cependant on admire aux enfans. Je scay bien qu'ils ne penvent qu'atteindre lenr sorce ct lenr vigeur, et si plustost, la chose n'en va pas mienx. Josephus Hal Saincte observat.

La conclusion soit: Maturè, non citò.

Alsoo in een goede opvoedinge der jonckheyt bestaet de hope van de toekomende eeuwe, soo vinden wy dienstigh, tot befluyt van dese materie, hier by te voegen eenige gront-regels, in de welcke Plutarchus ende andere goede schrijvers het geheel beleyt van dit stuck hebben vervatet.

Dat'et dienstigh is de jonckheyt te brengen tot haren schuldigen plicht, eer door soete als door harde middelen.

Dat de jonckheyt overhant, na gelegentheyt van saken, dient gepresen en berispt, te worden.

Dat men de selve niet te deun moet houden, maer matelijcke uytspanninge dient te geven.

Dat de ouders ofte vooghden selfs het oogh op de selve moeten hebben, en sich niet vernoegen door den dienst van andere alleen.

Dat de woorden ende maniere van spreecken van de jeught wel dienen beleyt te worden, ende in ordre gehouden, en hare memorie van de jonckheyt aen wel geoeffent.

Dat men de selve moet gewennen niet moeyelijck, pronckachtigh, oste krackeeligh te wesen in haren dagelijckschen ommegangh.

Dat men de selve moet afwennen van alle leckerheyt ende quistigheyt.

Dat men de selve moet gewennen altijt de waerheyt te spreecken.

Dat men geheel goede sorge moet dragen, dat de selve met geen quaet geselschap omme en gae.

Dat men de selve moet aenleyden tot de liefde van de deught, en tot vreese van schaemte en schande te begaen.

Dat men de selve moet voorgaen met een goet exempel.

Eyndelijck: dat men voor al de jeught inscherpe de vreese des Hecren, die het genoeghsaem al begrijpt; want de selve is het beginsel der wijsheyt, als de Wijseman getuyght.

Qu'il faut mener les ensans à leur devoir par douceur.

qu'il les fant louer et tancer de fois à autre.

Qu'il ne les faut presser trop, mais leur donner des relasches.

que le pere mesme doit avoir l'oeil sur eux.

Qu'il fant bien regler leur paroles, et excercer leur memoire.

Qu'il les faut empescher d'estre chagrins on contentieux.

Qu'il les faut faire fuir la delicatesse et superfluité.

Qu'il les faut accoustumer à dire tousiours la verité.

Qu'il les faut detourner de mauvaises compagnies.

Qu'il les saut apprendre à, aimer vertu et honneur, et craindre infamie.

Qu'il leur faut servir d'un bon exemple.

Qu'il les saut, devant toutes choses, apprendre la crainte de Dieu.