Alle de werken. Deel 1

[p. 360]

t'Samen-speake tusschen Sibille, nieugehoude jonck-vrouw, en Rosette, jonghe vrijster.

ROSETTE.

Jonck-vrou Sibille, weest gegroet!
Ick heb u langh in mijn gemoet
Gewenst, in desen staet te sien,
En oock met een geluck te biên;
Maer siet, ick ben, 'k en weet niet hoe,
Daer in belet tot heden toe:
Nu wensch ick u dan goeden dagh,
En wat ick vorder wenschen magh,
Des Heeren segen boven al,
Den besten wensch in dit geval;
Ick wensch, dat ghy te samen meught,
In eendracht, liefde, soete vreught,
Voltrecken uwen ganschen tijt,
Soo langh als ghy te samen sijt:
Noch wensch ick, wat ick wenschen kan,
Dat ghy, met uwen lieven man
Te samen, op gelijcken voet,
En out èn leelick worden moet.

SIBILLE.

Of schoon uw wensch wat selsaem luyt,

Sy kan ten goede sijn geduyt,
Wanneer men treft den rechten sin.
Maer, lieve, komt een weynigh in,
En set u doch hier nevens my,
Op dat uw stant wat vaster sy,
En dat ick u bedancken magh.

ROSETTE.

Ick sitte meest den ganschen dagh,

En hebbe liever wat te staen.

SIBILLE.

Het is dan beter wat te gaen.

Hoort, weerde maeght, met uw verlof,
Hier achter is een lustigh hof,
Indien het u bevallen mocht,
Wy gingen treden in de locht;
Daer wassen bloemen menighfout:
De Crocus, geel gelijck een gout,
En Lever-blat, en Aconijt,
Nu beyde juyst in haren tijt;
Oock is'er blaeuwen Hiacynt,
Een vroegelingh, een lentekint;
En dan noch menigh ander kruyt
Dat eerstmael uytter aerden spruyt.
Het eerste spruytje van der jeught
Dat geeft voor al de meeste vreught,
En 't bloempje dunckt een ieder soet,
Dat eerst sijn knopjen open doet.
Wel aen, om u wat vreuchts te doen,
Laet ons gaen treden in het groen,
Ten sy dat ghy het anders vint.

ROSETTE.

'k En ben voor nu niet hoofs gesint:

Ick sie, dat al wat tuynen heeft
Veel gelts om nieuwe bloemen geeft;
Het out gewas van bloem en kruyt,
Dat heeft schier al te samen uyt;
Dus, of ick t'huys of elders ben,
Ick vinde dat ick niet en ken:
't Is hier een Tulpa die men acht,
Gants sonder reuck en sonder kracht;
En daer een vreemde Keysers-kroon,
Al mede niet dan enckel toon;
En, dat my noch het meeste spijt,
Men eert vergif, den Aconijt.
Een ander prijse nieuw gewas,
Dat iemant hier of ginder las,
De bloemen van den ouden dagh
Sijn bloemen van de beste slagh;
Voor my, ick vinde meer gerief
In Oogentroost, in Madelief,
In Gouts-bloem, Munt, en Beursekruyt,
Recht dingen voor een jonge bruyt.

SIBILLE.

Ick hoor'et wel, o weelde-kint!

Ghy sijt tot jocken nu gesint.

ROSETTE.

't Is sooje seght, dan niet-te-min

Oock jock heeft somtijts waerheyt in.

[p. 361]

 

Maer soo ick tot u spreecken mach,

 

Gelijck men in de vryheyt plach,

 

Soo weet dat ick bevangen ben

 

Met sieckte die ick niet en ken;

 

Ick ben geduerigh wonder swaer,

 

Als of ick quaps of koortsich waer,

 

Dus soeck ick troost tot mijn verdriet,

 

Een geestigh dicht, of minne-liet,

 

Of iet, dat uyt een droef gemoet

 

Beswaerde sinnen wijcken doet.

 

Het aerdigh klave-cyngel spel

 

Beviel u eertijts wonder wel,

 

Ghy paerdet mettet hel geklanck

 

Een klare stem, en blijden sanck,

 

En bracht soo dickmael aen de jeught,

 

Door uw geselschap, soete vrenght;

 

Ick bid u noch om dese gunst,

 

Schenckt ons een deuntjen na de kunst.

 

SIBILLE.

 

Het spel en singen (ick beken't)

 

Was my voor desen aengewent,

 

Ick speeld', ick queeld', ick neurd', ick sangh

 

By wijlen gansche dagen langh;

 

Maer siet, wy slachten altemael,

 

In dit geval den nachtegael,

 

Die, als de koele Mey begint,

 

Is tot den sangh soo gants gesint,

 

Dat hy de bosschen over al

 

Doet klincken door een bly geschal;

 

Maer, als daer na de lente-tijt

 

Allencxen na den somer glijt,

 

En dat mitsdien het geestigh dier

 

In sich gevoelt een ander vier,

 

Een soeter lust, een rijper aert,

 

Waer door het met sijn gaytjen paert,

 

Waer door het, eer de lente scheyt,

 

Een nestjen maeckt, een eytjen leyt,

 

Dan is de lust van singen uyt,

 

Men hoort voortaen als geen geluyt,

 

Die reyne stem, en soet geklagh

 

En schettert niet gelijckse plagh.

 

ROSETTE.

 

Wel aen, vriendinn', ick ben gepaeyt,

 

Ick sie waer op de spille draeyt;

 

Oock weet ick, dat het soet gesangh

 

Niet dient verkregen door bedwangh.

 

SIBILLE.

 

Maer is'er nu geen ander saeck,

 

Die u kan dienen tot vermaeck?

 

ROSETTE.

 

Ja: geeft ons slechts een soeten praet,

 

Hoe dat het in de werelt gaet;

 

Men sit den ganschen winter t'huys,

 

Daer is men stil, gelijck een muys,

 

Men spreeckt, men hoort, men weet'er niet

 

Als dat m'er in de keucken siet:

 

Maer ghy, onlanghs na wensch getrout,

 

Hebt staêgh een gunstigh onderhout,

 

Van hier en daer, van nu en dan,

 

En al door uwen lieven man;

 

Want als hy koomt òf van de straet,

 

Of van het hof, òf uyt den raet,

 

Ick weet, hy brengt u altijt iet

 

Van dat'er in het lant geschiet:

 

En wie daer wort de bruyt gemaeckt,

 

En wie dat opten oven raeckt,

 

En wie sijn vrijster is ontvrijt,

 

En wie dan berst van enckel spijt;

 

Of eenigh ander soet geval,

 

De jonge lieden lief-getal.

 

SIBILLE.

 

Ghy sijt verdoolt, o weerde kint,

 

Men is niet altijt eens gesint,

 

Ten gaet ons niet gelijck het plagh,

 

't Is nu wat hooger opten dagh;

 

Geloof het vry, dat dese staet

 

Al wat verandert in de praet:

 

De saken van het huysgesin

 

Die brengen nieuwe reden in.

 

ROSETTE.

 

Wel hoe, alreets soo swaren hooft,

 

Dat is: van alle vreught berooft?

 

Voorwaer, dat is te veerdigh out;

 

Ghy sijt een maent of twee getrout,

 

De speelman sit noch voor de deur,

 

En hoe, alreede van getreur,

 

Van last, van sorgh, van huys-beslagh?

 

't Schijnt dat m'er niet meer lachen magh;

 

Ey lieve, set u sachtjens neêr,

 

Het eerste jaertj'en keert niet weêr.

 

SIBILLE.

 

Al wat ghy stelt als sware last

 

Daer mede ben ick wel gepast;

 

En 't is my nu al meerder vreught,

 

Als oyt het mallen van de jeught,

 

Of al wat eens mijn sinnen vingh;

 

De tijt verandert alle dingh.

 

ROSETTE.

 

Ick wenste dan wel eens te sien,

 

Of dit in my oock sal geschiên.

 

Maer seght toch eens wat voor een boeck,

 

Dat ginder leyt in genen hoeck?

 

Ick sagh 't, ghy hebt'et wegh gedaen

 

Met dat ick hier quam ingegaen;

 

Soo ick daer iet uyt leeren magh,

 

Soo brenght'et weder aen den dagh;

 

't Is seker, dat men noyt en dient

 

Sijn broot te sluyten voor een vrient.

 

SIBILLE.

 

Dit boeck behelst een kort gedicht,

 

En heeft den naem van Maeghde-plicht;

 

Het ware my een liever dingh

 

Indien de schrijver vorder gingh,

 

En dat hy naerder raecken wou

 

De plichten van een jonghe vrou.

 

ROSETTE.

 

Soo haest als ick dat boeck vernam,

 

En dat het eerst ter werelt quam,

 

Soo wist ick stracx het gansch besluyt,

 

Ick las het in der haesten uyt.

 

My docht, ten had geen quaden val,

 

Maer evenwel niet over-al:

 

Ick vind'er dat my beter maeckt,

 

Ick vind'er dat my niet en smaeckt;

 

De vrient, die ons dat boecxken gaf,

 

Die schijnt my somtijts wat te straf:

 

Hy brenght twee maeghden in de praet,

 

Maer beyde niet van éénen raet;

 

De dees' is jonck en diè bedaeght,

 

Maer d' eerst' is die my best behaeght,

 

Doch seght, met wie dat ghy het hout:

 

SIBILLE.

 

Ick achte Phyllis wat te stout:

 

Mijns oordeels is 't een grilligh dier,

 

Onstuymigh om haer eerste vier;

 

Dies geef ick d'outste meerder prijs.

 

ROSETTE.

 

Maer die is my al wat te vijs:

 

Sy weyt geduerigh al te breet,

 

Oock dickmael sonder vast bescheet,

 

En Phyllis seyt niet selden wat,

 

Dat by de jonckheyt dient gevat.

 

SIBILLE.

 

Voor my, dat kan ick niet verstaen,

 

Dus wijst uw reden naerder aen.

[p. 362]

 

ROSETTE.

 

Dat sal ick doen, en oock terstont,

 

Ick draegh'et noch als in den mont

 

Al wat ick hier en ginder las,

 

Dat my ten hooghsten tegen was.

 

Voor eerst heeft Anna mis getast,

 

Daer sy een teere maeght belast,

 

Haer jeught te snoeren met gewelt,

 

Schoon haer de diepste minne quelt,

 

En noyt te toonen hare pijn,

 

Oock daerse kan genesen sijn.

 

SIBILLE.

 

Wel, dunckt u dat soo vreemt geseyt?

 

ROSETTE.

 

In trouwen ja, 't is malligheyt.

 

Ick weet, dat vryers onsen gront

 

Te seggen aen met eygen mont,

 

De maeghden niet te wel en staet,

 

Maer is hier toe geen beter raet?

 

Neem eens, ick kreegh een jonghman lief,

 

Sal ick niet soetjens, met een brief,

 

Hem mogen klagen mijnen noot?

 

't Papier en kent geen eerbaer root,

 

De pen en inckt doen menighwerf

 

Dat mont en tonge niet en derf.

 

SIBILLE.

 

Te schrijven aen een jongh gesel,

 

En voeghde noyt een vrijster wel;

 

Uw goede naem, o sedigh dier,

 

En moet niet hangen aen papier;

 

Of iemant schoon een woort ontvalt,

 

Wanneer de jeught te samen malt,

 

Dat vlieght daer henen met den wint,

 

Soo dat'et niemant weder vint;

 

Maer niet dat soo geduerigh blijft,

 

Als dat een stoute penne schrijft;

 

En koomt'er dan een quade slagh,

 

Als dickmael tusschen liefjens plagh,

 

Soo wort uw brief, tot smaet en jock,

 

Gehangen aen de groote kloek,

 

Oock is'er geen ontkennen aen,

 

Men siet de ronde letters staen:

 

En schoon het u ten hooghsten spijt,

 

Ghy moet dan lijden het verwijt;

 

Dus, hebje schaemt' en eere lief,

 

En schrijft noyt dwasen minne-brief.

 

ROSETTE.

 

Steeckt in het schrijven dit gevaer,

 

Soo meyn ick, dat'et beter waer

 

Aen iemant, die men heeft gesint,

 

T'ontdecken waer hy is bemint

 

Of door een meyt, een kloecke veegh,

 

Of door een minne, geestigh-sneegh,

 

Of door een stijfster, wel gemont,

 

Of door een naeysters loosen vont,

 

Of iemant van een kloeck beleyt,

 

Die weet wat vryen is geseyt.

 

Een yder heeft doch goeden sin

 

De hant te leenen aen de min:

 

Geef maer een siel, een onder-keurs,

 

Een doecken-huyf, een nieuwe beurs,

 

Een onder-riem, een suffe-ringh,

 

Of ander kleyn, maer proper dingh;

 

Of weest in geit een weynigh milt,

 

Ghy krijght ten dienste wieje wilt.

 

Het schijnt dat yder is gepast

 

Om twee aen een te maecken vast.

 

Het trouwen is een eerlick dingh,

 

En wie dat oyt te trouwen gingh,

 

! En wie dat oyt tot trouwen sprack,

 

Die doet de menschen groot gemack.

 

SIBILLE.

 

Ey, swijght toch, want, soo waer ick leef,

 

Dit gaet te leelick buyten schreef;

 

Hoe, die uw slechtste dingen doet,

 

Sal die uw naem, uw hooghste goet,

 

Gaen dragen hier en daer te koop;

 

Aen iemant van dien loosen hoop?

 

Voor my, ick segh het open uyt,

 

Ick meyne dat'et niet en sluyt;

 

Ick bidde, weeght uw weerden staet:

 

In groote dingen groot beraet!

 

Ick weet, dat een die wast of stijft

 

Wel somtijts desen handel drijft;

 

En dat een minn' of een die naeyt,

 

Niet selden vreemde lorren draeyt;

 

Maer siet, het reyne wort geschent,

 

Als iet gemeens daer komt ontrent.

 

ROSETTE.

 

Hoe, segh een reys, en magh men dan

 

Geen vrijster brengen aen den man?

 

Of geven baet of onderstant

 

Aen iemant, die in liefde brant?

 

SIBILLE.

 

In trouwen ja, het magh bestaen,

 

Als 't naer den regel wort gedaen.

 

ROSETTE.

 

Wel opent dan het recht bescheyt,

 

Eer ons de reden vorder leyt.

 

SIBILLE.

 

Een die een teere maeght bepraet

 

Om gelt, om loon, om eygen baet,

 

Of, is'et niet om vuyl gewin,

 

Ten minsten uyt een luchten sin,

 

Gewis hy doet een quaden slagh,

 

En die men geensins dulden magh;

 

Gewis het weerde trou-verbont

 

Moet steunen op een beter gront.

 

Maer soo men in het gansche werck

 

Heeft Godes eer tot sijn gemerck,

 

Of wel sijns naestens onderstant,

 

En sluyt alsoo den echten bant,

 

Dat is geoorloft over al,

 

Ja, God en menschen lief-getal;

 

Maer die maer eygen koren maeyt,

 

Doet niet als dat hy koppels draeyt.

 

ROSETTE.

 

Dat is soo qualick niet geseyt,

 

Maer 't is ons van het stuck geleyt;

 

Om dan niet verder af te gaen,

 

Soo dient hier noch een vraegh gedaen:

 

En magh oock niet eens anders mont

 

Gaen openbaren onsen gront,

 

Soo hoop ick immers, dat ick mach

 

Of met een knick, òf met een lach,

 

Of met een wenck, òf met een sucht,

 

Of met een kodd', òf met een klucht,

 

Of met een lonckjen geestigh-soet,

 

Of met een stootjen aen den voet,

 

Of met een neepjen aen der hant,

 

Te kennen geven mijnen brant.

 

Ick gingh noch heden door de stad,

 

Daer seker kint een musjen had,

 

Het diertje scheen hem wonder soet,

 

En haddet geeren op-gevoet;

 

Maer siet, de vogel was te geck,

 

Het aes dat lagh hem voor den beck,

 

En evenwel en at hy niet,

 

Voor dat men aen sijn beckjen stiet,

 

Of op het hooft een klopjen gaf.

 

SIBILLE.

 

Laet doch van dese grillen af,

 

Niet een van allen magh bestaen,

 

Niet een van allen dient gedaen;

 

En sooje recht had overleyt,

[p. 363]

 

Wat hier te voren is geseyt,

 

Ghy waert ontrent de maeghdeplicht

 

Al vry wat beter onderricht:

 

Hoe dan, en hebje niet gelet

 

Hoe ingetogen, hoe beset,

 

Hoe stil, en heus, in daet en schijn,

 

Een teere maeght behoort te sijn?

 

Ghy, maeght, sijt krancker als een glas,

 

Weeft daerom blooder als een das;

 

Ghy sijt al brooser als een lis,

 

Weest daerom stom gelijck een vis;

 

Ghy fijt al weecker als de snee,

 

Weest daerom vluchtigh als een ree.

 

Een maeght is als een weder-klanck,

 

Die noyt laet hooren haren sanck,

 

Dan alsse dapper wert geverght,

 

En om te spreken als geterght,

 

En anders maecktse geen geschal;

 

Doet soo, o maeght, in dit geval.

 

ROSETTE.

 

Kijck, dit 's een deun! wel, seght met een:

 

Een maeght sy hart gelijck een steen,

 

En dwers, gelijck een stege muyl,

 

En dom gelijck een vijsen uyl,

 

En droogh gelijck een dorre stock,

 

En loom gelijck een swaren block;

 

In 't korte, bitter als een gal,

 

Gewis ten smaeckt my niet met al.

 

Hoe, sal een jonck, een geestigh dier

 

Sijn hart en norts, gelijck een stier?

 

Neen, heusheyt sonder sture pracht

 

Die maeckt een vrijster hoogh geacht;

 

Maer soo het gingh naer uw gebiet,

 

Men troude wel sijn leven niet.

 

SIBILLE.

 

Nu sie ick, als in volle daet,

 

Den gront van uw verholen quaet;

 

't Is niet als jeught en grilligh bloet,

 

Dat u aen 't herte leyt en wroet.

 

Ick acht'et voor een wijse maeght,

 

Die minne-stuypen verre jaeght,

 

En die haer sinnen overheert,

 

Tot tijt en reden anders leert.

 

ROSETTE.

 

Wel neemt, daer sy een jonge maeght,

 

Die, van haer eygen jeught geplaeght,

 

Gevoelt by wijlen diep gequel

 

Om eenigh geestigh jongh-gesel,

 

En dat de jongh-man, onbewust

 

Van haer verdriet en diepe lust,

 

Haer noyt van soete minne sprack,

 

Ja, niet ter werelt aen en track;

 

Sal echter noch het arrem dier

 

Gaen quelen met haer innigh vier;

 

Ick segge neen, want, spreecktse niet,

 

Wie kan versachten haer verdriet?

 

Wie kander oyt genesen sijn,

 

Die staêgh bedeckt sijn droeve pijn?

 

SIBILLE.

 

Noch segg' ick des al niet-te-min,

 

Ghy treet verkeerde wegen in.

 

ROSETTE.

 

En ghy spreeckt hier te wonder stout,

 

Ick denck, om datje sijt getrout;

 

Maer, soo ick u te rechte ken,

 

Indienje waert gelijck ick ben,

 

Gewis ghy songht een ander liet.

 

SIBILLE.

 

Gelooft'et vry, 'k en dede niet.

 

Ick weet dat vryers sijn gemoet

 

Gelijck de schuwe swaluw doet:

 

Vleyt desen vogel, sooje wilt,

 

Weest heus, beleest, ja bijster mild,

 

Gaet, lockt hem met een soeten mont,

 

Gaet, fruyt ten besten datje kont;

 

Maeckt hem een nest, tot sijn gemack,

 

Hanght potten om uw gansche dack,

 

Ten eynd' hy uyt de koude locht

 

By u sijn woonplaets nemen mocht;

 

Ach, voor uw moeyt'en krijgje niet,

 

Als dat hy des te verder vliet;

 

De swaluw wil haer eygen nest,

 

Dat acht de vogel alderbest,

 

Dat kleyn gebou van enckel stof

 

Verkiestse voor een konincx hof.

 

't Is niet te seggen, hoe het smaeckt,

 

Dat iemant tot sijn eygen maeckt.

 

De vryer staet geen vrijster aen,

 

Als daer hy moeyt' om heeft gedaen;

 

Dus, vrijster, stelt uw hooft gerust,

 

De liefde wil haer vrye lust;

 

Een ieder kiest daer sijns gelijck,

 

De sin, die is een hemel-rijck.

 

ROSETTE.

 

Nochtans, wanneer men overslaet,

 

Wat hier en daer geschreven staet,

 

Men kan'er duysent wijsen aen,

 

Aen wie dit anders is gegaen:

 

Heeft Dido niet door soet gelaet,

 

Door alderley gesochte praet,

 

Den helt van Troyen metter tijt

 

Haer eygen bedde toegewijt,

 

Ja tot een volle trouw verweckt?

 

Heeft Ariadne niet ontdeckt

 

Aen Theseus al den heeten brant,

 

Die sy in haren boesem vant?

 

Heeft sich Medea niet gemelt,

 

En haer gemoet soo bloot gestelt,

 

Dat Jason als met oogen sagh,

 

Al wat haer in den boesem lagh?

 

En efter is'et openbaer,

 

Dat ieder kreegh sijn echte paer.

 

SIBILLE.

 

Waer toe van Dido veel gewaeght?

 

Dat was een weduw, niet een maeght;

 

En dat geselschap, soo men siet,

 

En hout van maeghde-wetten niet.

 

Oock Ruth en Thamar heeft gevrijt;

 

Maer dat is van den ouden tijt:

 

De werelt heeft eens soo gegaen,

 

Ten gingh nochtans geen maeghden aen.

 

ROSETTE.

 

Maer d'andre twee, gelijck men leest,

 

Sijn immers beyde maeght geweest?

 

SIBILLE.

 

't Is waer, vriendin, dat hebje wel,

 

Maer siet het eynde van het spel:

 

Soo haest, eylaes! de nieuwe lust

 

Van dese jonckers was geblust,

 

En heeft men niet van stonden aen

 

De gansche werelt deur verstaen,

 

Dat ieder van sijn liefjen weeck?

 

En siet, daer sat men doen en keeck,

 

Beschimt, bestruyft, bedot, begeckt,

 

Soo ver de wijde werelt streckt.

 

Ey lieve, wat men lichte wint,

 

En wort maer voor een tijt gemint;

 

't Is vast, dat niemant hoogh en acht,

 

Dat hem te licht is toegebracht.

 

ROSETTE.

 

'k En kan dit efter niet verstaen,

 

Des moet ick u wat naerder gaen;

 

Besie de Schrift, dat heyligh boeck,

 

Dat stijft al beter mijn versoeck:

 

Als Moyses, van een moort berucht,

[p. 364]

Was uyt Egypten wegh-gevlucht,
En dat hy, door een heusche daet,
De seven maeghden quam te baet,
De vader is op haer gestoort,
En straftse met een deftigh woort,
Om datse, door een bloode waen,
Den vryer niet en trocken aen;
Siet daer een reys die wijse man,
Die Moyses onderwijsen kan,
Die wijst sijn dochters tot een vont,
Die ghy uw vrijster niet en jont!

SIBILLE.

Vriendinne, weyt hier niet te breet.

Maer siet de plaetse met bescheet:
Ick segge, datse niet en hout
Daer toe ghy die wel trecken wout;
't Is waer, de vryer bleef te gast,
Maer dat was nyt des vaders last,
En 't lagh alleen op desen gront,
Vermits de Priester onder-vont
De gunst die Moyses had getoont,
Die docht hem weert te sijn geloont;
En dat het niet en was als dat,
Kan uyt den text wel sijn gevat:
Want Moyses was een vreemdelingh
Die als een ballingh henen gingh,
En niemant wist in Midian
Of hy was vryer ofte man¹⁾.
Ghy wort dan niet een sier gestijft,
Met al dat Moyses hier beschrijft;
Maer, om in tucht te sijn gesterckt,
Soo dient uyt dese plaets gemerckt,
Dat van de seven dochters geen
Haer met de jonghman maeckt gemeen,
Eer haer de vader dat gebiet;
En eer, o Maeghden! dient'et niet.
Het is voorwaer een vaste leer:
Ons deel komt boven van den Heer²⁾:
't Is God die, als met eyger hant,
Een echten vrient, een heyligh pant,
Geeft aen de vrou, als 't hem gevalt,
En niet wanneer de jonckheyt malt;
Ghy, wacht dan, jonge vrijster! wacht,
Tot dat uw deel u wort gebracht.

ROSETTE.

Ten is my geensins onbekent

Dat God ons alle dingen sent,
En dat ons heyl en alle goet
Als uyt den hemel dalen moet;
Maer ester dient te sijn bedacht,
Dat oock by ons iet dient betracht;
't Is wel geseyt, na mijn verstant:
Roep God te hulp, maer roer de hant!

SIBILLE.

't Is waer, hier dient wat toe-gedaen,

Maer 't gaet òf vooght òf ouders aen;
Voor u is 't beter, teere maeght,
Dat ghy uw stucken niet en waeght.

ROSETTE.

Magh dan een maeght, naer uw verstant,

Niet anders als tot haerder schant,
Een vryer locken tot de min?

SIBILLE.

Dat beeld' ick my ten diepsten in:
En, hout ghy wat van mijn gebodt,
Soo gaet eens in het hoender-kot,
En ziet wel toe; licht leertg'er van
Dat u ten goede dyen kan:
Geeft ieder hoen een vollen back,
Op dat het ete met gemack,

1) De Priester sprack tot sijn dochteren: waer is hy? waerom liet ghy den man van u gaen, dat ghy hem niet en noodigdet met ons te eeten? en Moses bewilligde by den man te blijven. En hy gaf Moysi sijn dochter Zipora. Exod. 2. 20.

2) Prov. 19. 14.

[p. 365]

 

En let eens hoe het sal vergaen:

 

Niet een en salder blijven staen,

 

De volheyt is hun geensins soet,

 

Daer is geen lust in overvloet;

 

Een ieder loopt besijden af,

 

Om graen te soecken in het kaf.

 

Nu, sooje vraeght wat dit beduyt,

 

En wat ick maecke voor besluyt:

 

Het is, o vrijsters, teer geslacht!

 

Het is een les voor u bedacht.

 

Dus, alsje mette vryers praet,

 

Set hun geduerigh dese maet,

 

En voetse niet op heur gemack,

 

En geeftse noyt den vollen back;

 

Maer, wilje stijven uwen lof,

 

Soo laetse schraven in het stof,

 

Om daer te soecken naer het graen.

 

Een vryer is een vreemden haen:

 

Al wat men dit geselschap biet,

 

Het acht'et of het eet'et niet.

 

ROSETTE.

 

Is 't met de vryers soo gestelt,

 

Gelijck als uwe reden melt,

 

Soo dient'er naerder op gelet,

 

En vry een ander streeck geset.

 

Ick sie, dat al uw seggen streckt

 

Op dat een vrijster sy bedeckt,

 

En al heur doen sy wonder stil

 

Voor iemant die haer minnen wil;

 

Nu is my seker vont geseyt,

 

Waer door het minnen wort beleyt

 

Soo diep begraven in der nacht,

 

Dat niet een mensch daer op en acht;

 

Ja hy, daer al het stuck op slaet,

 

En weet niet wat'er omme-gaet.

 

SIBILLE.

 

Wel, dat is vry al veel geseyt,

 

Maer seght, hoe wort'et aen-geleyt?

 

ROSETTE.

 

Indienje maer beloven wout,

 

Dat ghy het niemant seggen sout,

 

Ick goot het stracx in uwen schoot.

 

SIBILLE.

 

Segh op, van my en is geen noot.

 

ROSETTE.

 

Een hooft-scheêl van een dorre puyt,

 

De schobben van een draken-huyt,

 

Het ooge van een swarte kat,

 

Met klaeuwen van een vaele rat,

 

De maege van een vogel-struys,

 

De milte van een vleder-muys,

 

Het schrapsel van uw lincker voet,

 

Gedoopt in enckel slangen-bloet,

 

En dan een maeghde-perckement

 

Met naere teyckens afgeprent;

 

Dit al te samen wel bereet,

 

En vast gebonden in het kleet,

 

Of anders sachtjens wegh geset,

 

Ontrent of in het stille bedt

 

Van iemant die men heeft gesint,

 

't Is seker, dat men bate vint;

 

Want siet, het neemt de geesten in,

 

En dwinght de vryers totte min.

 

SIBILLE.

 

Wat ramp, wat komt u in het hooft?

 

Of sijt ghy van uw sin berooft?

 

Verdwaelde maeght, ellendigh kint!

 

Dit al en is maer enckel wint,

 

Maer droomen van een koortsich mensch;

 

't Is daerom, 't is mijns herten wensch,

 

Dat ghy terstont, en metter daet,

 

Die vreemde rancken achter laet;

 

Hoe, meynt ghy dat een vuyle kat,

 

Een puyt, een huyt, 'k en weet niet wat,

 

Heeft macht oock over onsen sin?

 

Ick bidde, beelt'et u niet in!

 

ROSETTE.

 

Wel hoe, is dit soo grooten quaet?

 

SIBILLE.

 

Beminde maeght, ick segge jae't:

 

Wie oyt vertrouden op den Heer,

 

Misprijsen dit geweldigh seer

 

En stellen alle voor gewis,

 

Dat dit van God geweken is.

 

Ja meynen, dat het hels gebroet

 

Stracx, waer men dese grille doet,

 

Sijn slim bedrogh daer onder menght,

 

En veel ten quaden eynde brenght.

 

Voor my, ick houde gants verdacht

 

Al wat men door verholen kracht

 

Ons wil gaen dringen in den geest;

 

Ghy daerom, sijt'er voor bevreest,

 

Ten sijn maer dingen sonder slot,

 

En ester strijdigh tegen God.

 

ROSETTE.

 

Hoe, kan het sap van selsaem kruyt,

 

Dat in de naere bossen spruyt,

 

Hierin geen beter saken doen?

 

SIBILLE.

 

Vriendinne, wandelt in het groen,

 

Maer acht het kruyt en al het sap

 

Hier niet als enckel kinder-klap.

 

God is een Heer van ons gemoet:

 

Hy, die het sluyt en open doet,

 

Hy is, die ware liefde plant,

 

Als vader van den echten bant¹⁾.

 

ROSETTE.

 

En is'er dan geen kunst met al,

 

Die dienstigh is in dit geval,

 

Op dat een vrijster sy bemint?

 

SIBILLE.

 

Ick sie, ghy sijt hier toe gesint;

 

Wel aen, ick weet een toovery,

 

Die staet de jonge maeghden vry;

 

Ick weet een greep, een vaste kunst,

 

Die u kan stellen in de gunst

 

Van dees en die, van al de stadt.

 

ROSETTE.

 

Ey lieve juffrou, leert my dat;

 

Ick sal u weten grooten danck

 

Van heden af, mijn leven lanck;

 

Want daer en is ter werelt niet,

 

Dat eer kan heelen mijn verdriet;

 

En ick weet geenen beter raet,

 

Die my soo wel te sinne staet;

 

Dus, wat ick immer bidden magh,

 

Soo brenght de kunste voor den dagh.

 

SIBILLE.

 

Ick sal 't u seggen met een woort,

 

En leert'et vry een ander voort;

1) De his ita Thomas Erastus, Professor Heydelbergh. lib. 1. Disput. Medicin. contra Paracelsum: Omnes orthodoxi et veteres ita judicant: Clemens, Justinus, Origenes, Eusebius, Chrysostomus, Hieronymus, Augustinus, et saniores Scholastici. Unumascribam ex Tatiquo Assyrio: Nullus affectus, inquit, peroccultam alterius rei dissensionem tollitur, nec aegrotus curatur amuletis; Daemonum istae aggreasiones sunt, et qui aegrotat vel amat vel odit, istos auxilliatores adsciscit. Manifesta est superstitio, ubi rebus quibusdam vires ascribuntur, quas per naturam suam habere nequeunt; ut, quando corallis vel hypericoni ascributur potestas daemones, tonitrua et similia fugandi. Dictum quoque fuit corporeum in mentem nihil posse. Hoc certum est, pharmaca non mutare animos, nisi prius temperaturam corporis, quod longo demum tempore fit; taceo impossibile esse ita mutare temperaturam, ut amor potius sequatur quàm alia passio. Vide Plutarch. in vita Pericl. Mich. Montagn. lib. des Essais 2. cap. 26.

[p. 366]

 

Al wat kan leyden totte deught,

 

Dat is ten besten voor de jeught.

 

ROSETTE.

 

Waer toe vertoeft? wel aen, begint!

 

Het schijnt dat my de lust verslint.

 

SIBILLE.

 

Een sedigh hert, een soete mont,

 

Een heus gelaet, een reyne gront,

 

Een sachten aert, een eerbaer oogh,

 

Gematight tusschen laegh en hoogh,

 

Een tonge vol beleeft geluyt,

 

Die alle dingh ten besten duyt;

 

Dat is de rechte toover-kunst,

 

De beste gront van alle gunst,

 

Die sal u maecken lief-getal

 

En hier èn t'huys èn over al.

 

ROSETTE.

 

Is 't anders niet? ick sat en dacht

 

Op diep geheym, en naere kracht,

 

Op groot beleyt, en hoogh gebiet;

 

Maer 't is, eylaes! een gladde niet.

 

SIBILLE.

 

Wel, vrijster, waerom seghje dat?

 

Het is voorwaer de rechte pad,

 

Waer door een eerbaer herte gaet

 

En binnen gunst èn buyten haet;

 

En, weerde maeght, geloofje my,

 

En leert noyt ander toovery!

 

ROSETTE.

 

Noch is my niet genoegh gedaen,

 

Dus laet ons hier wat anders gaen:

 

Ick bidde, spreeckt doch eenmael rond;

 

Spreeckt, segg' ick, juffer uytten mond,

 

Wat raet, om haest te sijn getrout?

 

SIBILLE.

 

Dat ghy u stil en sedigh hout.

 

ROSETTE.

 

Maer dat is gants een quade voet,

 

Wie vordert oyt, die niet en doet?

 

SIBILLE.

 

Gelooft'et vry, ick segh'et noch,

 

Ten sijn geen treken van bedrogh;

 

Het is een heus, een eerbaer dingh,

 

Te wijcken voor een jongelingh;

 

Ghy, laet daerom uw kracht bestaen

 

In wij eken en te rugge gaen.

 

ROSETTE.

 

Wel, dat is noch al vreemder slagh,

 

Die immers niet bestaen en magh;

 

Gewis, ghy leyt ons van het stuck,

 

En hout ons eeuwigh in den druck,

 

Het schijnt dat ghy, te mijner spijt,

 

De gansche maeghdom tegen sijt.

 

SIBILLE.

 

Ey, laet u raden, weerde maeght!

 

Niet dat den onlust verder jaeght,

 

Niet dat den vryer beter vanght,

 

Als dat hy staêgh in twijfel hanght;

 

Dat is voor alle minnaers soet,

 

Dat is voor alle maeghden goet,

 

Want ondertusschen leert de tijt,

 

Hoe sich een jonge vryer quijt.

 

ROSETTE.

 

Gewis, 'k en kan het niet verstaen,

 

Of wijft'et my wat naerder aen.

 

SIBILLE.

 

Wel hoort, ick weet een soet geval,

 

Dat u dit klaerder toonen sal;

 

't Gedenckt my, dat ick lestmael sagh,

 

Dat hier te passe komen magh:

 

Een jonge meyt, een vissers kint,

 

Die veeltijts nette-garen spint,

 

Gingh treden in een lange baen,

 

En siet, ick gingh'er neven staen:

 

De vrijster maeckt een vasten draet,

 

Soo langh als sy te rugge gaet;

 

Maer geeftse toe, oock maer één tret,

 

Daer staetse dan terftont verset;

 

Want met sy laet haer eersten loop,

 

Soo kinckt haer garen overhoop,

 

En stracx, naer ick het stuck bemerck,

 

Soo is'et al verloren werck.

 

Leert hier, o maeght! uyt dit gesicht,

 

Leert hier een rechte vrijster-plicht;

 

Een ieder kunst die heeft een vont,

 

Waer op haer wesen is gegront;

 

En siet, dit is de rechte voet,

 

Hoe dat een vrijster vryen moet:

 

Een vryer lijckt een krocodijl,

 

Een beest dat woont ontrent den Nijl;

 

Want die het monster wil ontgaen,

 

Dien loopt'et veerdigh achter aen;

 

Maer grijpt'et iemant na de vacht,

 

Dien vliet het dier met alle macht.

 

ROSETTE.

 

'k En weet niet watje niet en vint,

 

Daer mede ghy de maeghden bint.

 

Het schijnt, vermits ghy sijt getrout,

 

Dat ghy ons als in banden hout;

 

En 't is ons, vrye maeghden, pijn

 

In desen dwangh te moeten zijn:

 

My dunckt, mocht ick hier in begaen,

 

Ons saken souden beter staen.

 

SIBILLE.

 

Waerom, vriendin, hier in ontstelt,

 

En uwe teere jeught gequelt?

 

Waerom onnoodigh siel-verdriet?

 

Uw doen, o kint, en doet'er niet:

 

Weest hier niet stout of onbeschaemt,

 

Maer heus, gelijck het u betaemt,

 

En al wat vorder dient gedaen,

 

Laet dat op uwen vader staen;

 

Gaet, klaeght'et God, in uw gebet,

 

Al wat u hier en elders let;

 

Hy sal gewis, wanneer het dient,

 

U paren met een echte vrient,

 

Misschien oock door een vreemden voet,

 

Die noyt en quam in uw gemoet,

 

Siet, al wie vlytich overmerckt,

 

Hoe God in alle dingen werckt,

 

Die vint een diep, een hoogh beleyt,

 

Dat ons de reden niet en seyt,

 

Die vint een onbegrepen raet,

 

Die ons vernuft te boven gaet;

 

Het licht, al is'et onverwacht,

 

Dat treckt hy dickmael uyt te nacht;

 

Veel menschen vol van stoute waen,

 

Die laet hy sonder eere gaen;

 

En iemant die verschoven sit,

 

En om geen staet of eere bidt,

 

Die treckt hy dickmael uyt den poel,

 

En set hem op een hoogen stoel.

 

My dunckt, dat God op desen gront

 

Oock handelt met het echte bont:

 

Een vlugge meyt, een stoute-bil,

 

Die als met krachten trouwen wil,

 

Sit dickmael seve jaren lang,

 

En spreyt haer nette sonder vang;

 

Daer onderwijl een lieve maeght,

 

Die noyt haer goeden naem en waeght,

 

Maer hout haer sinnen in den bant,

 

Wort aengesocht van alle kant;

[p. 367]

En, liet ick 't om der eeren niet,
Ick seyde waer het is geschiet.
Ick stont te Leyden eens en keeck,
En leerde toen een soete streeck:
Daer quam een vrijster roeyen aen,
Gelijck daer veeltijts wort gedaen;
De vrouwen, als het is bekent,
Sijn veel tot roeyen daer gewent;
Het meysje, flucx en onvermoeyt
Quam na de kaye toe geroeyt;
Ick, die hierop nam goet gemerck,
Stont vast en dacht: wat vreemder werck!
De vrijster wil aen desen kant,
Maer slaet het oogh op 't ander lant;
En niet-te-min sy vordert meer,
Als ofse gingh den rechten keer.
Siet, vrienden, hoe de werelt gaet,
De schijn is anders als de daet:
Schoon of een maeght den rugge biet,
Ten hindert aen het roeyen niet.

ROSETTE.

Dat oock een vrijster roeyen kan,

Soo veerdigh als een rustigh man,
Gebeurt oock wel in onse stadt,
Maer noyt en hebb' ick 't soo gevat,
Als ghy het nu voor oogen set,
En maeckt het tot een maeghde-wet.

Ick sie geen dingh en is soo kleyn,

Of 't gaet u tot het innigh breyn;
Geen dit of dat, geen boere-schuyt,
Of ghy en treckt'er voordeel uyt.

SIBILLE.

't Is waer, gelijck als ghy bemerckt,

Dat my de geest dus somtijts werckt,
Oock meyn ick dat na desen voet
Een ieder mensche leven moet:

De werelt is een groot tooneel,

Daer alle dingh, en ieder deel,
Ons dienen moet tot goede leer,
Ten prijse van den Opper-heer.
Siet al dat aen de rotsen groeyt,
Siet al wat opte velden bloeyt,
Siet al wat in het water is,
Tot aen het alderminste lis,
Siet alle dingh met rijpen sin,
Daer schuylt voor ons een segen in;
En hierom wensch ick alle daegh,
Dat ick ter werelt niet en saegh,
Noch boom, noch bloem, noch eenigh dingh,
Of dat het my ter herten gingh.
Ick wensche, dat'er niet een bies
Ontrent de schrale duynen wies,
En dat'er niet een kleyne mier,
En dat'er niet een naeckte pier
Op al de nutte landen kroop,
En voetsel uyt der aerden soop,
Of dat ick die, naer rechten eys,
Ontleden mocht in mijn gepeys,
En vinden daer het vol bescheyt,
Dat ons tot God den Schepper leydt.

De vissen swemmen in den stroom,

De vogels springen op den boom,
De beesten liggen op het kruyt,
Maer niemant treckt'er leeringh uyt;
Sy vullen maer alleen den buyck,
En vorder is'er geen gebruyck.
De mensche moet al hooger gaen,
Wanneer hy siet de boomen staen,
Wanneer hy op de kruyden treet,
Of vruchten van den acker eet,
Wanneer hy alderhande vee
Siet trecken uyt de woeste zee;
Of gaet'et hem niet in den geest,
Soo leeft hy schier gelijck een beest.

ROSETTE.

Had ieder een dit oogh-gemerck,

Hy ware nimmer sonder werck,
Hy leerde staêgh al waer hy gingh,

[p. 368]

 

En prese God in alle dingh.

 

Maer, ach! waer doet'er iemant dit,

 

Schoon dat hy dickmael ledigh sit,

 

Schoon dat hy groote dingen siet,

 

Dat God hem gunst en liefde biet!

 

Eylaes! hy doet gelijck een kint,

 

Dat prenten in een boeckjen vint:

 

Ten let niet waer de reden gaet,

 

Noch wat'er by geschreven staet,

 

Ten treckt niet anders uyt het beelt,

 

Als dat het met de kunste speelt.

 

Wy sien geduerigh Godes werck,

 

Doch met geen ander oogh-gemerck,

 

Als tot 'k en weet niet wat vermaeck,

 

En daer in leyt ons gansche smaeck:

 

Wie denckt'er oyt om goede leer,

 

En klimt dan vorder tot den Heer?

 

Eylaes! men speelt met onverstant

 

Slechts aen de schors en om de kant;

 

En niemant sent een hooger geest

 

Tot binnen in de middel-keest.

 

SIBILLE.

 

De mensch en is hier niet gestelt

 

Of om te rennen op het velt,

 

Of om te woelen in de stadt,

 

Op dat hy veel of lecker at;

 

Neen, dat en is het eynde niet,

 

Waer op dat edel schepsel siet;

 

God schonck den mensch het aertsche dal,

 

En wat'er is of komen sal;

 

Maer hy, des Hemels opper-heer,

 

Die schiep den mensch tot sijner eer.

 

ROSETTE.

 

Voor my ick wil van nu voortaen

 

Beginnen beter acht te slaen,

 

En met een naerder ondersoeck

 

Gaen letten op het werelt-boeck.

 

SIBILLE.

 

God doe de gunst aen uwe jeught,

 

Op datj'et soo betrachten meught!

 

ROSETTE.

 

Maer, weerde jonck-vrou, segh een reys,

 

Van waer komt u dit hoogh gepeys?

 

Want toenje noch een vrijster waert,

 

Al scheenje geestigh uytter aert,

 

Soo spraeckje doch, gelijck als ick,

 

Of van een kant, een moye strick,

 

Een nieuwe dracht, een hoofse keurs,

 

Een wayer of een Fransche beurs,

 

Of van een keten of een ringh,

 

Die geestigh om de leden hingh,

 

Of diergelijcke poppe-goet,

 

Gelijck de meeste jonckheyt doet;

 

Maer nu, soo heeft uw gants beleyt

 

Sich vry wat anders toebereyt,

 

En 't is niet soo het eertijts plagh;

 

Ey, seght eens hoe het komen magh?

 

SIBILLE.

 

Het deel, dat God mijn jonckheyt gaf,

 

Leydt my als van der aerden af,

 

En wijst my tot een ander rijck.

 

ROSETTE.

 

Wel siet dan, heb ick ongelijck,

 

Dat ick een weerde vrient begeer,

 

Die my oock, in dit woeste meer

 

Mocht wijsen hoe ick seylen moet?

 

SIBILLE.

 

Wie seyt'er, datje qualick doet?

 

Ick prijse, ja, het echte stont,

 

Maer niet als op den rechten stont.

 

Wy sijn een weynigh uytte schreef,

 

Dus haelt uw reden daerse bleef.

 

My dunckt, na ghy de sake drijft,

 

En uwe vrijster hier beschrijft,

 

Dat niet soo wel in haer gelaet,

 

Als schroom en droeve schaemte staet,

 

En efter sie ick alle daegh,

 

Het gaet'er anders in den Haegh:

 

Meest al wat daer is opgevoet,

 

Dat prijst een onversaeght gemoet;

 

Set hoofsche juffers op de straet,

 

Of midden in een vollen raet,

 

Ja, daer een Koninck op haer siet,

 

Sy bleycken of sy blosen niet;

 

En waer doch wort'er hoofs geleert

 

Als daer men in het Hof verkeert?

 

SIBILLE.

 

Hoe, meynje dat voor al het Hof

 

In seden heeft den meesten lof,

 

En dat'et na moet sijn gedaen

 

Al wat in Hoven wort bestaen?

 

ROSETTE.

 

Wat my belanght, ick segge ja,

 

Een ieder doet de Prinssen na;

 

En al wat iemant geestighs weet,

 

Dat is in Hoven eerst gesmeet.

 

SIBILLE.

 

'k En spreke niet in dit geval,

 

Wat kleet een vrijster dragen sal,

 

Daer van heeft u de Maeghde-plicht

 

In korte woorden onderricht.

 

ROSETTE.

 

Ick bidde des al niet-te-min,

 

Seght ons hier op eens uwen sin.

 

SIBILLE.

 

Een kleet dat net is sonder pracht,

 

Dat houd' ick voor de beste dracht;

 

Een hooft vol stricken, sonder doeck,

 

Een mou, soo dick, gelijck een broeck,

 

En al dat ander vremt bejagh,

 

Van bijster grooten omme-slagh,

 

En alle daegh een nieuwen vont,

 

En alle dingen wonder bont,

 

En past geen dochter van der stadt,

 

Al heeftse vry een groote schat,

 

En voeght geen maeght van uwen aert.

 

ROSETTE.

 

Ick meynde datj' al hoofscher waert.

 

Voor my, al wat het Hof begint,

 

Daer ben ick wonder toe-gesint,

 

En wis, het staet my wel soo groen;

 

Mocht ick maer slechs mijn wille doen,

 

Het Hof en droegh noyt vreemt gewaet,

 

Of ick en had'et metter daet.

 

SIBILLE.

 

En, mocht'et gaen na mijnen wensch,

 

Ghy waert terstont een ander mensch.

 

ROSETTE.

 

Hoe, is'et niet een schoone saeck,

 

En voor een vrijster groot vermaeck,

 

En staet'et niet geweldigh breet

 

In steden hoofs te sijn gekleet?

 

Seght watje wilt, slechs om de dracht

 

Is menigh mensche hoogh geacht;

 

Men wort daer, van de slechte liên,

 

Als voor een wonder aengesien.

 

SIBILLE.

 

Een wonder, ja; maer, lieve kint,

 

En gaet hierin niet al te blint:

 

Al wat'er vreemt en selsaem staet,

 

Dat is gemeenlick uytte maet:

[p. 369]

 

En uyt te munten boven al,

 

Dat is een wegh tot ongeval,

 

Het drijft de menschen tot de spijt,

 

En maeckt een jonge maeght benijt;

 

Want al dat bont en prachtigh gaet,

 

Dat raeckt gemeenlick in den haet;

 

Dus wie, door middel van de pracht,

 

Tot ick en weet wat eere tracht,

 

Die gaet de rechte wegen niet,

 

Waerom men iemant eere biet:

 

Geen bagg' of kleet, maer enckel deught

 

Dat is het ciersel van de jeught,

 

Dat is alleen de rechte voet,

 

Waer door men achtbaer worden moet.

 

In 't korte, vrijster, wieje sijt,

 

En leght geen gronden van den nijt;

 

Maer woont in u een edel bloet,

 

Of in uw siel een reyn gemoet,

 

Siet, datje desen regel hout:

 

Hoe schoonder steen, hoe minder gout. -

 

Dan, seght my doch eens, lieve maeght,

 

Wat heeft een vrijster oyt bejaeght?

 

Wat is 't, dat deef' of gene vingh

 

Om datse na den adel gingh?

 

Hier komt een vryer met een pluym,

 

Die set het seyl te bijster ruym;

 

En daer misschien een vremden haen,

 

Die met den degen weet te gaen:

 

Van elders rijst een edelman,

 

Voor die het maer gelooven kan,

 

Die roemt van dat men noyt en las,

 

En dat sijn leven niet en was;

 

Siet daer me-juffrou dan getrout,

 

Gedroopt alleen met eygen smout,

 

En ester uytter-maten breet,

 

En wonder moedigh uyt-gereet,

 

Niet hoofs alleen, en voor het oogh,

 

Maer oock in prijs geweldigh hoogh;

 

Het huys ten breetsten toegerust,

 

Met dingen van een vremde kust,

 

De kinders prachtigh op-gevoet,

 

Gelijck de nieuwen adel doet,

 

Vry hooger als een edelman,

 

En dat al op haer nieuwen van.

 

Ey seght, wat sal 't ten lesten sijn?

 

De daet gegeven voor den schijn;

 

Al 's vaders erf en moeders goet

 

Gesmolten in den hoogen moet.

 

Wat my belanght, ick prijse meest

 

Te schoeyen op sijn eygen leest;

 

Oock heb ick deef' en die gekent,

 

Tot hoofsche dracht alree gewent,

 

Die, naer een maent te sijn getrout,

 

Dat gantsche wesen heeft berout,

 

Uyt reden, dat een sedigh man

 

Dat vreemt gestel niet lijden kan:

 

Siet daer, hoe seer dat ieder geckt,

 

Daer wort het hooft dan weer gedeckt,

 

Men doet in alle dingen min,

 

Het seyl dat moet een reefjen in.

 

Denckt, hoe dat onse juffer past,

 

Die liever altijt hooger wast,

 

Dat prachtigh hooft, dat hoofsche kleet,

 

Dat baert haer dan het meeste leet;

 

En noch is 't beter soo gedaen,

 

Als op sijn hoofs te blijven gaen,

 

En by een man van middel-maet

 

Te drijven al te grooten staet.

 

Ghy, soete maeght, schouwt dit gevaer,

 

En laet dat hoofsche wesen daer;

 

Het dalen is te grooten spijt,

 

En rijsen kan men alle tijt.

 

ROSETTE.

 

Ick ben verstelt in dit geval,

 

'k En weet niet wat ick seggen sal,

 

Het stuck dient naerder ondersocht,

 

En vry wat beter overdocht;

 

Doch 't is genoegh van dese praet,

 

Keert weder tot het hoofs gelaet.

 

SIBILLE.

 

Oock dit en heeft my noyt behaeght.

 

ROSETTE.

 

Wel hoe, moet clan een jonge maeght

 

Sijn bleyck, en peers, en weder root,

 

En dat oock buyten alle noot?

 

Voor my, 'k en kan het niet verstaen,

 

Waer toe het dienstigh is gedaen;

 

Beschaemt te sijn is quesels werck,

 

En niet van die, met vast gemerck,

 

Haer vordert om te sijn getrout,

 

En staêgh haer vryers onderhout.

 

Doch waerom moet ick sijn beschaemt,

 

Indien ick doe dat my betaemt?

 

Laet iemant, die oneerlick leeft,

 

Of ietwes op de leden heeft,

 

Verschieten om 'k en weet niet wat,

 

En drillen als een dorre blat.

 

Maer ick, of iemant mijns gelijck,

 

In goet en oock in deughden rijck,

 

En wien men niet verwijten kan,

 

Magh die niet gaen voor alle man?

 

Magh die niet, met een vry gemoet,

 

En met een onvertsaeghden voet,

 

Magh die niet treden over straet,

 

En toonen ieder bly gelaet?

 

Magh die niet komen over al?

 

Zoo seght eens wie'er komen sal?

 

Ick segge dat een reyne geest

 

Is koen, is vast, is onbevreest;

 

De deught is bout, een dief is bloô.

 

SIBILLE.

 

Wel, soete maeght, hoe spreeckje soo?

 

Een maeght is schuw, een hoer is stout,

 

En dat is duysent jaren out.

 

Soo ghy alleen van mannen spraeckt,

 

Ghy had misschien het wit geraeckt;

 

Maer ester weet, dat oock een man

 

Te stijf van aensicht wesen kan:

 

Een strack, een hart, een stout gelaet

 

Verweckt niet selden grooten haet;

 

Doch, wat belanght een stoute maeght,

 

Die heeft noyt wijsen man behaeght.

 

Doorsiet de boecken al te mael,

 

In Griecksche, Roomsche, Fransche tael,

 

En wat'er geestigh is gemaeckt,

 

Dat al de beste geesten smaeckt;

 

Men vint een maeght daer af-gemaelt,

 

Niet soo gelijck als ghy verhaelt,

 

Niet stout, of die voor alle man

 

Met stijve kaken spreecken kan,

 

Maer stil, en van een sachten geest,

 

Die lichte bloost, en lichte vreest,

 

Die sedigh spreeckt, of stille swijght,

 

En licht een aerdigh bloosjen krijght;

 

Dat is van outs het maeghde-beelt,

 

Dat ieder een sijn herte steelt;

 

De schaemt' ontrent de teere jeught,

 

Dat is een teycken van de deught,

 

Een teycken van een sachten aert,

 

Dat hondert goede dingen baert;

 

Dus, waer ick oyt van maeghden las,

 

Daer vont ick dat oock schaemte was¹⁾.

1) Cum tener ille in virginibus puador ad mores aulicos hodie facere non putetur, imò à multis improbetur; accipe, benevole lector, quaedam tum veterum, tum recentium, eâ de re testimonia: Hieron. ad Celant. lib. 20. Epist. 20. Ornes pudicitiam verecundia, quodque praecipuum semper fuit, cuuctas in te virtutes pudor superet. Stobaeus Serm. 27. Demades ajebat pudorem in muliere pulchritudinis arcem esse. Demosthen. de Repub. Rubor virtutis color est. Annaeus Robert. Rer. Judicat. lib. 4. cap. 10. Verecundia pudicitiae comes est, castitatis custos, insigne muliernm decus ac ornamentum. Ornat enim pudor aetatem, taciturnitas commendat pudorem. Ludow. Vives de Christian. Poemin. lib. 1. cap. quomodo foris aget mulier. Illa foemina mihi sacundissima, cui, cùm verba erunt ad viros facienda, rubor toto ore suffunditur, turbabitur animus, et verba non suppetent. Testimonia Poëtarum. - Virg. 12. AEueid. Indum sanguineo veluti violaverit ostro Si quis ebur, vel mixta rubent ubi lilia multâ Alba rofâ tales virgo dabat ore colores, Flagrantes persusa genas, cui plurimus ignem Subjecit rubur, et labefacta per ossa cucurrit. Statius 2. Theb. Ibant insignes vultuque habituque verendo Candida purpureum fusae super ore ruborem, Dejectaeque genas. Ovid. 3. Metamorph. Nescit quid sit amor, sed et erubuisse decebat, Hic color aprice pendentibus arbore ramis, Aut ebori tincto est. Idem Epist. her. 11. Erubni, gremioque pudor dejecit ocellos. - Sed et audi novos, nec rerum anlicarum imperitos: Don Antoine de Guevare Epist. à Mosen Puche. Je tiens pour certain qu'en une femme honteuse il y a peu à reprendre, et en celle qui est affrontée il n'y a rien à louer. De maniere que le meilleur douaire, le meilleur heritage. et le meilleur joyau qu'une femme peut avoir, est d'estre honteuse. Mich. de la Montag. des Essais lib 2. cap. Nos peres dressoyent la contenance de leur filles à la honte et à la crainte (les courages et les desirs tousjours pareils) nous à l'asseurance; nous n'y entendons rien: c'est à faire aux Sarmates, qui n'ont loy de coucher avec homme, que de leur mains elles n'ayent tué un autre à la guerre.

[p. 370]

 

ROSETTE.

 

Nochtans, wie sich soo lichte schaemt

 

En quijt haer noyt soo dat betaemt;

 

Want, alsse by de menschen koomt,

 

Zoo staets' in alle dingh beschroomt,

 

Haer woorden hebben geenen val,

 

Zy weet nau hoe sy spreken sal;

 

Het eerste, midden, en besluyt,

 

Dat koomt'er al benepen uyt,

 

Zy staet en trilt oock by een vrient,

 

SIBILLE.

 

Maer, gaet niet vorder als het dient:

 

Ick wil niet soo versaeghden geest,

 

Die oock sijn eygen schaduw' vreest,

 

Ick wil een stil, een heus gelaet,

 

En dat in rechte middel-maet;

 

En evenwel soo gaet'et vast,

 

Dat wijse lieden sijn gepast

 

Veel liever met een teere maeght,

 

Die haer oock wat te sedigh draeght,

 

Als met een veegh, die in de praet

 

Door vryheyt haer te buyten gaet;

 

Dus schoon sy wort by wijlen stom,

 

(En siet, men weet niet eens waerom)

 

Dat eerbaer swijgen menighmael,

 

Is beter als de beste tael,

 

En 't maeckt haer over al bemint.

 

ROSETTE.

 

Ick ben hier anders in gesint,

 

Dus seght ons hier de reden van.

 

SIBILLE.

 

Ick wil, indien ick maer en kan:

 

Siet, als u 't eerbaer root ontsteeckt,

 

Terwijl dat iemant met u spreeckt,

 

Het is een eer die hem geschiet,

 

Dat ghy hem roode wangen biet,

 

Uw jeughdigh bloet, te voren stil,

 

Dat huppelt op, om sijnent wil,

 

Ja 't koomt hem vlytigh in 't gemoet,

 

Gelijck men lieve vrienden doet;

 

Dus wort hem in den sin gebracht,

 

Dat ghy hem eere weerdigh acht.

 

Dan koomt'er noch een reden by,

 

Die wil ick dat u kondigh zy:

 

Een maeght die teere wangen heeft

 

Indiense tot haer dagen leeft,

 

Die krijght wel licht een vaster huyt,

 

Oock eerse dertigh jaren sluyt,

 

Maer wort een vrijster on beschaemt,

 

Of stouter als het haer betaemt,

 

Die is, voor dan en alle tijt,

 

Haer stil en sedigh wesen quijt,

 

Want als het reyn, het edel root

 

Is in de maeghden eens gedoot,

 

De schaemt eylaes! een teere blom,

 

En keert dan nimmer wederom:

 

Wien eens dat aerdigh waes ontglijt,

 

Die mist het dan voor alle tijt.

 

Zoo my dan iemant vragen sou,

 

Hoe ick een maget liever wou,

 

Te vry, of al te seer beschaemt?

 

Ick seyd' hem, dat het eer betaemt

 

Te wesen sedigh boven maet,

 

Als wat te stout in haer gelaet.

 

ROSETTE.

 

Ick vinde des al niet-te-min,

 

De schaemte brenght veel schaden in;

 

Maer is een vrijster geestigh koen,

 

Die weet haer waren voor te doen,

 

Die koomt den vryer tegen gaen,

 

En toont haer midden op de baen,

 

Ja, koomt soo dichte by den man,

 

Dat hy het niet ontsetten kan.

 

Doch vrijsters die te bloode zijn,

 

Die blijven in de maeghde-pijn,

 

Want of'er schoon een vryer koomt,

 

Zy vinden haer in als beschroomt;

 

En daerom zijnse bijster schouw:

 

Een bloode maeght, een late vrouw.

 

SIBILLE.

 

Maer is een vrijster al te stout,

 

Die wort dan lichte noyt getrout.

 

ROSETTE.

 

Noch dient'er ester wat gedaen;

 

Wat quam'er oyt van stille staen?

 

SIBILLE.

 

Weest kloeck en besigh over-al,

 

Maer beter stil in dit geval.

 

ROSETTE.

 

Hoe, waerom geefje desen raet?

 

SIBILLE.

 

Om dat het woelen niet en baet;

 

Want schoonje staêgh uw ziele quelt,

 

En al uw kracht te weere stelt,

 

Ja schier geheele nachten sucht,

 

't Is al om niet en sonder vrucht;

 

De sleutel van den echten bant,

 

En is doch in geen menschen hant;

 

Besiet, hoe menigh eerbaer maeght,

 

Die noyt haer teere schaemte waeght;

 

Besiet, hoe menigh sedigh hert,

 

Dat van sijn deel verscheyden wert,

 

Of met de baren vander zee,

 

Of door een onbekende reê,

 

Of door een meir van enckel sant,

 

Of door een ongebaende strant,

 

Of door een bosch of eensaem wout,

 

Dat noyt van menschen is gebout;

 

En noch soo krijghts' haer wederpaer,

 

Oock eer het iemant wort gewaer:

 

God leyt de sijnen metter hant,

 

En brenghtse tot den echten bant;

 

Dus wie op hem alleen betrout,

 

En eygen tochten wederhout,

 

Die krijght gewis, ter rechter tijt,

 

Dat hem tot enckel heyl gedijt.

 

Siet Zipora, des Priesters kint,

 

Siet, hoe sy haer geselschap vint:

 

Sy woont daer heen in Midian,

 

En krijght een wijs en heyligh man;

 

Een man oock in des konincx hof

 

Van groot beleyt, en hoogen lof,

 

Een man, oock by de meeste groot,

 

Die koomt haer vallen in den schoot.

 

Rebecca weet van geen gevry,

 

En min van slimme linckerny;

[p. 371]

 

Sy weyt de schaepjens in het groen,

 

En laet dien grooten herder doen,

 

En siet, sy wort'et nauw gewaer,

 

Of krijght een hoeder over haer.

 

Was Hester niet een slechte maeght,

 

En uyt haer eygen lant gejaeght?

 

En siet, des efter niet-te-min,

 

God maecktse tot een Koningin;

 

Sy pooghde niet door eygen daet,

 

Maer God die was haer toeverlaet.

 

In 't korte, na dat ick het merck,

 

Het huwen is geen menschenwerck,

 

Ons doen en is maer losse waen,

 

Dus laet'et op den Heere staen.

 

Weest datje sijt, en steunt op God,

 

En wacht van daer een gunstigh lot.

 

ROSETTE.

 

Ick neem uw goede reden aen,

 

Ick sie het dient alsoo gedaen;

 

Maer laet my daer-en-tusschen toe,

 

Dat ick hier op een vrage doe:

 

De vrijsters die op trouwen staen,

 

Die sijn gemeenlick seer begaen.

 

Om eens te weten vast bescheyt,

 

Wat man haer God heeft toegeleyt;

 

Ick mede, soo de jonckheyt plagh,

 

Nieusgierigh over dit beslagh,

 

Ben gansch tot dese kunst gesint,

 

Maer seght of ghy het dienstigh vint?

 

Hier achter woont een selsaem wijf,

 

En doet de jonckheyt groot gerijf,

 

Sy heeft een wonder gau verstant,

 

Om ieder uyt sijn eygen hant

 

Te seggen, met een grooten schijn,

 

Wie dat haer beste vryers sijn;

 

Sy weet de droomen van der nacht,

 

En wat men in de stilte dacht,

 

Te passen op een ware daet,

 

En wat'er uyt te wachten staet;

 

Noch toontse door een spiegel-glas,

 

Wie dat weleer de liefste was;

 

En schoon hy is niet in het lant,

 

Noch toontse daer sijn eygen stant:

 

Sy toont hoe dat hy buyten leeft,

 

En wie hy daer verkoren heeft;

 

In 't korte, wat'er schorten magh,

 

Dat brenght de spoockster aen den dagh:

 

Sy weet geluck en ongeval,

 

En wat ons wedervaren sal;

 

Het schijnt, sy heeft'et al gesien,

 

Wat man en vrijster kan geschiên,

 

Wat houtje doch van dese kunst?

 

SIBILLE.

 

Soo lief ghy hebt des Heeren gunst,

 

Onthout u van dat naer-bejagh,

 

Dat niet als hinder geven magh;

 

Het is den Duyvel raet gevraeght,

 

En Godes segen wegh gejaeght;

 

Want hoe sou doch een grilligh wijf,

 

Door, ick en weet niet wat, bedrijf,

 

Doorgronden onsen ganschen loop?

 

Ick bidde laet dien snooden hoop:

 

Geluck te seggen uyt een hant,

 

Is ongeluck en mis-verstant.

 

Al die sich best hier op verstaen,

 

En siet men hier niet verder gaen,

 

Als dat een hant hun, nu en dan,

 

Iet van ons tochten seggen kan;

 

En noch soo is 't een momme-kans,

 

Die niemant dient, als vijse mans.

 

En om een droom bedroeft te sijn,

 

Dat acht ick niet als malle pijn:

 

Siet, dat een mensche door den dagh

 

Geduerigh in de sinnen lagh,

 

Of dat hy vóór den slaep bedacht,

 

Dat quelt hem dickmael in der nacht,

 

Dat hanght en woelt hem door den sin,

 

En beelt hem vreemde dingen in.

 

Als iemant op de luyte speelt,

 

Soo lange tot'et hem verveelt,

 

En scheyt'er dan ten lesten uyt,

 

De snaren geven noch geluyt,

 

En maecken dan, een wijle langk,

 

Een kleyn geruys, een wederklangk,

 

En schoon het komt ons van de luyt,

 

Men hoort wel dat'et niet en sluyt.

 

Wanneer de mensche leyt en slaept,

 

En weder nieuwe krachten raept,

 

De geest die speelt, men weet niet wat,

 

Niet weerdigh op te sijn gevat;

 

Dus laet de vijse droomen daer,

 

Niet een van duysent is'er waer;

 

En al dat duyster ondersoeck

 

En staet niet in den maeghden-boeck.

 

Beveelt aen God dit gansch beslagh,

 

En laet'et gaen gelijck het magh.

 

ROSETTE.

 

Moet dan geen vryer met beleyt

 

By maeghden worden aengevleyt,

 

Ten minsten als'er iemant koemt,

 

Die ons sijn eygen herte noemt,

 

Die ons sijn troost en leven hiet,

 

Ja staêgh sijn echte trouwe biet,

 

En, schoon men hem niet aen en haelt,

 

Gestaêgh voorby ons deure dwaelt;

 

Laet (segh ick) dan ten minste toe,

 

Dat hem een maget gunste doe,

 

En niet, door eenigh strengh gelaet,

 

Hem dringe tot een wrangen haet.

 

SIBILLE.

 

Ick ben hier in met u gesint,

 

Want noyt en heb ick twist bemint;

 

Oock weet ick, dat een stueren aert

 

Noyt gunst of soete liefde baert,

 

Dies prijs' ick, dat een jonge maeght

 

Haer niet als heus en stille draeght;

 

Doch één geval, dat neem ick uyt,

 

Dat is, wanneer een lichte guyt

 

Koomt rallen eenigh vuyl bejagh,

 

Meer als de schaemte lijden magh;

 

Dan meyn ick, dat sy toonen moet,

 

Dat hy de maeghden schande doet.

 

ROSETTE.

 

Dien regel heeft my noyt behaeght;

 

Want hoe sal oyt een teere maeght

 

Een jonghman varen in den baert,

 

Soo haest hy, door een luchten aert,

 

Iet brenght te bert, dat dertel luyt,

 

Of immers niet te wel en sluyt?

 

Ick meyne dat'et beter staet,

 

Dat sy haer oogen neder slaet,

 

En eer haer leet met swijgen wreeckt,

 

Als datse fel of vinnigh spreeckt:

 

Ick segge, dat het eerbaer root

 

Is haer geweer in desen noot;

 

Want snar te wesen in den beck,

 

Dat is al vry een groot gebreck.

 

SIBILLE.

 

Voorwaer, 'k en wil niet gansch en al

 

U tegen sijn in dit geval,

 

Maer, na dat my de reden seyt,

 

Soo dient'er eenigh onderscheyt:

 

Siet, als een maeght, een jonge spruyt,

 

Iet hoort dat niet te wel en sluyt,

 

't Is best het woort te laten gaen,

 

Als niet gevat en onverstaen;

 

En weder, alsse langer leeft,

 

En uu wat rijper zinnen heeft,

 

En dat'er iemant grillen seyt,

 

Met snege woorden omgeleyt,

[p. 372]

 

Soo dat men daer in anders niet,

 

Als door een dicke nevel siet,

 

Dan acht ick noch den besten raet,

 

Dat onse vrijster stille staet,

 

En hoor' het sonder tegenspraeck,

 

Gelijck een onbekende saeck:

 

Maer als misschien een stouter gast

 

Haer schaemte naerder ondertast,

 

Of dat een ongesoute quant

 

Springht al te weeligh uyt den bant,

 

En maecktet, door een losse mont,

 

By ware maeghden al te bont,

 

Soo dient'er vry een strengh gemoet,

 

Dat hem na rechte weerde groet.

 

Weet, als u iemant onderhout,

 

Die niet als vuyle grillen spout,

 

Dat hy koomt kloppen op de haegh,

 

En doet gelijck een stille vraegh,

 

Hoe ghy de sake sout verstaen,

 

Indien hy verder wilde gaen:

 

Een die verdraeght onnutte praet,

 

Die leyt als gronden tot de daet.

 

Niet dat ick wil, in dit geval,

 

Dat oyt een vrijster schelden sal,

 

Of datse met een fel gebaer,

 

Sal iemant vallen in het haer;

 

Neen, dat maeckt al te quaden naem,

 

En is tot minnen onbequaem;

 

Niet dat de liefde soo verdrijft,

 

Als dat een jonge vrijster kijft,

 

't Is best, dat sy het woeden mijt

 

En deftigh spreke sonder spijt,

 

Of toone, met een strengh gelaet,

 

Dat haer dat jocken tegen staet;

 

En, soo dat even niet en baet,

 

Soo wil ick datse vorder gaet,

 

En datse voorts den spotter schout,

 

En haer uyt sijn geselschap hout,

 

ROSETTE.

 

Wel hoe, vriendinne, soo gestoort,

 

En al maer om een kluchtigh woort?

 

Gewis ghy seylt al wat te scherp,

 

En maeckt een vrijster al te serp;

 

Want soo ick desen regel hiel,

 

En ieder een soo bitsigh viel,

 

Gewis ick gingh in korten tijt

 

Vooral mijn soetste vryers quijt,

 

En, tot een meerder ongeval,

 

Ick hiete suyr-muyl over al.

 

SIBILLE.

 

Neen, dat is enckel onverstant:

 

Men spreeckt geen jonge vrijster schant,

 

Dat sy uyt haer geselschap went

 

Een, die men voor een spotter kent.

 

Ick wensche dat een vrijster sy

 

Juyst soo, gelijck een honingh-by,

 

Die, schoon men tot de plaets genaeckt,

 

Daer sy van bloemen honigh maeckt,

 

Nochtans aen niemant hinder doet,

 

Die heus en nuchter haer begroet;

 

Maer vintse daer een droncken slet,

 

Soo is haer strael op hem gewet,

 

Sy prickt, sy steeckt sy valt hem aen,

 

Tot hy ten lesten ruymt de baen,

 

Ick segge dan met beter schijn,

 

Het sal u meerder voordeel sijn,

 

Dat ghy het slim geselschap haet,

 

Als datj'et noch te sprake staet.

 

Een die het quade van hem wijst,

 

Die toont dat hy het goede prijst.

 

Al is het byetje wonder soet,

 

Het weet wanneer het stralen moet.

 

Wanneer een boere jongelingh

 

Set in een boom een selsaem dingh,

 

Een Molock, of een bulle-man,

 

Of wat hy leelicx vinden kan,

 

Sal iemant dat alsoo verstaen,

 

Als of het spoocksel wiert gedaen,

 

Op dat het ooft, uyt enckel spijt,

 

Daer moeste blijven alle tijt,

 

Ten minsten tot het neder-sijght,

 

En soo niet eenen plucker krijght,

 

Of dat het, tot eens ieders spot,

 

Sal van den regen sijn verrot?

 

Of dat het self val in het slijck,

 

En wort een stinckend' aes gelijck.

 

Neen, dat en is de meeningh niet;

 

Maer wat in dit geval geschiet,

 

Is slechts op dat de jonge vrucht

 

Niet sy genomen metter vlucht,

 

Of van een kraey die 't al verslint,

 

Of van een exter of haer kint,

 

Of van een ander vogel-grijp;

 

Op dat het fruyt, ten vollen rijp,

 

En sonder bluts, en sonder vleck,

 

En niet geschonden van den beck,

 

Mocht over tafel sijn gedient,

 

Ter eeren van een beter vrient.

 

Ick prijse dan een snege maeght,

 

Die dese gieren van haer jaeght,

 

En alle grage vogels mijt,

 

Die haer begraeyen voor den tijt;

 

Het maeghde-peertje dient gepluckt,

 

Niet in der haesten afgeruckt.

 

Let, als een kraye peeren steelt,

 

Hoe licht dat haer het fruyt verveelt:

 

Sy geeft'et hier en daer een pick,

 

En siet, dan valt'et in het slick,

 

En koomt'er dan een naeckte pier,

 

Of eenigh ander selsaem dier,

 

Een soogh, een padd', een vuyle sleck,

 

Die meynt het is voor haren beck,

 

En sit dan in haer sap en teert,

 

Soo dat'et alle menschen deert;

 

O vrijsters, mijt die snoode vreught,

 

Dit is een spiegel voor de jeught.

 

Wat dient dit naerder uytgeleyt?

 

My dunckt daer is genoegh geseyt.

 

ROSETTE.

 

Ick sie nu daer of daerontrent,

 

Waer heen sich uwe reden went,

 

Het stuck is weert te sijn gevat,

 

Ick weet exempels in de stadt.

 

Dan 't schijnt, dat ghy, tot onsen spijt,

 

Het vryen wonder nau besnijt;

 

Hier op dan, eer wy vorder gaen,

 

Voor al een korte vraegh gedaen:

 

Seght, dient'er oyt een man getrout,

 

Die sijn geloove niet en bout

 

Op 't eygen wit en oogh-gemerck,

 

Gelijck men leert in onse kerck?

 

Ick sie, men woont hier onder een,

 

Men heeft'er vrees en hoop gemeen,

 

Men geeft gewilligh alle dagh,

 

Al wat ter oorlogh dienen magh,

 

Ick achte, dat het echte bedt

 

Hier immers niet en dient belet.

 

SIBILLE.

 

Ghy siet hoe ons de daet bewijst,

 

Wat twist en onlust dat'er rijst,

 

En wat men al voor quellingh vint,

 

Oock tusschen lieden eens gesint;

 

Eylaes, het leven van den mensch

 

En gaet niet al naer herten-wensch:

 

Wat salder dan al droeve pijn,

 

Wat salder leet en moeyte zijn,

 

Als ieder door een eygen baen,

 

Sal willen na den hemel gaen!

 

Ick bidde, viert maer eenen God,

 

Ghy, die u voet uyt eenen pot.

 

ROSETTE.

 

Leght ons de mate niet soo na,

[p. 373]

 

Op dat het ons wat ruymer ga;

 

Daer heeft doch menigh wijf geleeft,

 

Dat haren man gewonnen heeft:

 

De nachtegael (gelijck men seyt)

 

Die op het eygen bedde leyt,

 

Die heeft gemeenlick groote kracht,

 

Sy queelt oock in de midder-nacht.

 

SIBILLE.

 

Maer, kint, indien het anders viel,

 

Siet wat een helle voor de siel!

 

ROSETTE.

 

Een geestigh wijf kan wonder wel

 

Belesen haren bed-gesel;

 

Haer mont die heeft een soete kracht,

 

Die oyt veel wonder heeft gewracht.

 

SIBILLE.

 

Maer is 't niet seker dat de man,

 

Het stuck al harder drijven kan?

 

Hy weet, hy leeft, hy hoort en siet,

 

Waer door hy beter pijlen schiet.

 

ROSETTE.

 

Wat is'er doch van kloecke mans?

 

De waerheyt heeft de beste glans.

 

SIBILLE.

 

Dat is de waerheyt in der daet,

 

Maer siet eens hoe de werelt gaet:

 

Het reyne wort al eer besmet,

 

Als oyt het vuyl sal worden net;

 

En iemant, fris en wel gesont,

 

Indien hy kust een siecken mont,

 

Die wort eer van het quaet geraeckt

 

Dan hy den siecken beter maeckt.

 

ROSETTE.

 

Ghy hebt gewis te swaren hooft;

 

Het beste dient veel eer gelooft.

 

SIBILLE.

 

Wel, seght eens: of'er iemant quam,

 

Die over u de vryheyt nam,

 

En seyde: ‘Roosje, beste kint,

 

Ick heb u boven al besint,

 

Ick heb u lief, en lijde smert

 

Tot in het putjen van mijn hert;

 

Ick bidde wort mijn echte vrou,

 

En gunt my doch uw reyne trou,

 

Ick sal uw troost in alle pijn,

 

Ick sal uw lief en leven sijn;

 

't Is waer, 'k en hebbe geit of goet,

 

Maer 'k hebbe vry een hoogh gemoet;

 

Ick sal gaen varen over zee,

 

En poogen naer een gulde ree,

 

Ick sal gaen soecken over al,

 

Wie weet waer ick het vinden sal?’

 

Ick bid u, segh my doch een reys,

 

Sout ghy hem geven sijnen eys?

 

ROSETTE.

 

Ick sal u seggen dat ick meen,

 

Ick spreecke ront, en meyne: neen;

 

't Geluck is los en glibber-glat,

 

Dat niet soo licht en wort gevat;

 

Ick prijse dat men tast en siet,

 

Van hoop en roockt de keucken niet;

 

Waer koopt'er iemant vleys of vis

 

Om gelt, dat noch onseker is?

 

SIBILLE.

 

Mijns oordeels, hebje wel geseyt,

 

Maer 't dient wat naerder uytgeleyt;

 

Ick segge, datje minder meught

 

U troosten op een losse deught,

 

Die niet en is, die niemant geeft,

 

Maer die noch in het ydel sweeft;

 

Als op het gelt of ander goet,

 

Dat iemant noch verkrijgen moet.

 

ROSETTE.

 

Gewis dat schijnt al wat te sijn.

 

SIBILLE.

 

Het is de waerheyt, niet de schijn.

 

ROSETTE.

 

Wel aen, vriendinn', ick neem'et aen,

 

En wil na desen regel gaen;

 

Maer als my dan een vryer mint

 

In Gods-dienst eens met my gesint,

 

Die hem oock wèl en eerlick draeght,

 

En my daer op ter eeren vraeght;

 

En dient hem dan niet aengeseyt

 

Al wat my in den boesem leyt?

 

Dat 's immers reden, soo ick meen.

 

SIBILLE.

 

Voor my, ick segge weder neen,

 

En meyn': al helt een rijpe maeght

 

Tot iemant die haer liefde draeght,

 

Dat sy dan evenwel voortaen

 

Met loode schoenen dient te gaen;

 

Dat sy moet decken haren gront,

 

Dat sy moet snoeren haren mont,

 

Dat sy haer sinnen niet te bloot

 

Moet storten in een vremden schoot;

 

Daer is een soet, een eerbaer neen,

 

Dat alle maeghden is gemeen.

 

ROSETTE.

 

Dat neen en kan ick niet verstaen,

 

My dunckt wy moeten ronder gaen:

 

Het is een greep die niet en sluyt.

 

SIBILLE.

 

Wel hoe, met éénen streeck de bruyt?

 

ROSETTE.

 

Wanneer een sake koomt te pas,

 

Dan is'et immers niet te ras.

 

SIBILLE.

 

Noyt dient'er ware maeght gevrijt,

 

Gelijck een dief een beurse snijt.

 

ROSETTE.

 

Een, die ten vollen is bereyt,

 

Doet qualick alsse langer beyt.

 

SIBILLE.

 

't Is best te wachten tijt en stont;

 

Die haestigh suypt verbrant den mont.

 

ROSETTE.

 

Als d'ure daer is en de man,

 

Soo is'er toch geen wachten an.

 

SIBILLE.

 

Veel saken doet men al te vroegh,

 

Is 't wel, soo is'et tijts genoegh.

 

ROSETTE.

 

Des menschen in-geboren aert

 

Maent yder om te sijn gepaert.

 

SIBILLE.

 

Die met den eersten inval mint,

 

Is maer een enckel Venus-kint.

 

ROSETTE.

 

Wie niet in tijts sijn net en treekt,

 

Die heeft verdient te sijn begeckt,

 

't Geluck dat is te bijster ront,

[p. 374]

 

Het speelt ons dickmael aen den mont.

 

En soo men dan niet toe en bijt,

 

't Is seker dat'et henen glijt,

 

En die voortaen niet meer en magh,

 

Hout niet als droevigh nageklagh;

 

Want als de kans daer henen schiet,

 

Daer staet men dan bedruckt en siet.

 

Daer is voorwaer geen meerder spijt,

 

En die soo in het herte snijt,

 

Als dat men heeft voorby gejaeght,

 

Dat nu een ander wel behaeght,

 

Daer nu een ander mede paert,

 

Daer nu een ander wel af vaert;

 

Ick kenne meer als ééne maeght,

 

Die haer ten hooghste noch beklaeght,

 

Dat sy niet happigh op en greep,

 

En al de vingers toe en neep,

 

Dat sy niet vlijtigh waer en nam,

 

Dat noyt sijn leven weder quam;

 

Wat dient'er dit en dat geseyt,

 

Siet hier in 't korte mijn bescheyt:

 

Een die het vasten nu verveelt,

 

En sit niet met een mes en speelt,

 

En schrijft niet op sijn tafelbort,

 

Met bier of wijn daer op gestort,

 

En symelt niet aen dit of dat,

 

Maer siet dat hy de bouten vat.

 

Ick prijs' hier in den ouden tijt,

 

Doen heeft men uyt de borst gevrijt,

 

Doen sprack men uyt een rechte gront,

 

Waer op de gansche sake stont;

 

'k En wil niet halen uyt den hoeck

 

Een geyl of dertel minne-boeck,

 

Ick sal u brengen aen den dagh

 

Dat niemant weder-spreken magh:

 

Let eens wat hier Rebecca doet,

 

Die maeckte vry al beter spoet,

 

Die hadde noyt geveynsden mont,

 

Maer gingh in alle dingen ront,

 

Die bracht geen vreemde rancken voort,

 

Noch eenigh dubbel-sinnigh woort,

 

Die maeckte noyt geen krommen sprongh,

 

Die seyde niet: ick ben te jongh;

 

Maer schier soo haest sy was gevraeght,

 

Hoe dat het reysen haer behaeght,

 

Soo sprackse met een open stem:

 

‘Hy ga als 't dient, en ick met hem.’

 

Siet daer, dat is het rechte padt,

 

Hoe dat een vryer dient gevat:

 

Daer maeckt men straex een kort besluyt,

 

En siet, de vrijster is de bruyt.

 

Men spreeckt maer eens den vader aen,

 

En alle saecken sljn gedaen.

 

Ach! wat een tijt beleven wy,

 

Vol lust en snoode linckerny!

 

Het moet ten hooghsten sijn beklaeght,

 

Dat menighmael een teere maeght

 

Soo door de list is om gekeert,

 

En soo veel streken heeft geleert,

 

Dat sy een eerlick jonck-gesel

 

Gebruyckt als voor een kinder-spel;

 

Sy doet hem drillen voor de deur,

 

Sy stelt hem duysent-mael te leur,

 

Sy hout hem dickmael opten gangh,

 

Niet selden gansche jaren langh;

 

En als hy meynt te sijn geloont

 

Van alle gunst aen haer getoont,

 

Dan heeft hy dickmael slechs gedient

 

Tot lockaes van een liever vrient.

 

SIBILLE.

 

Niet al te breet, uw gants bescheyt

 

Dat kan haest worden weder-leyt:

 

Al wat ons Moyses daer vertelt,

 

Is op het kortste voorgestelt,

 

Het stuck is neerstigh overdocht,

 

En alle dingen ondersocht,

 

Al staet'er maer een kleyn verhael.

 

ROSETTE.

 

Neen, dat ontkenn' ick t'eenemael,

 

En daer toe hebb' ick dubbel recht:

 

Want met dat Abrams trouwde knecht

 

Sijn goede bootschap had gedaen,

 

Geen mensch en wil het wederstaen,

 

Terstont, terstont, den tweeden dagh,

 

Soo was van reysen sijn gewagh,

 

En siet, de maeght, by hem versocht,

 

Die gaf haer willigh op den tocht,

 

Sy was maeght, vrijster, en gevrijt,

 

En wegh-gevoert op éénen tijt.

 

SIBILLE.

 

Nadien u dit dan niet en smaeckt,

 

Soo hoort een woort, dat nader raeckt:

 

't Exempel door u bygebracht,

 

Heeft mijns bedunckens kleyne macht;

 

't Is waer, Rebecca sprack terstont,

 

En dat oock met een vollen mont;

 

Maer dit en is niet eer geschiet,

 

Gelijck men uyt de reden siet,

 

Als na dat Abrahams gesant

 

Nu gunste by de vrienden vant,

 

Ja, soo de saken had beleyt,

 

Dat hem de maeght was toegeseyt,

 

Die nu, als op een vast besluyt,

 

Had teyckens van een volle bruyt;

 

Oock wijst de Schrift ten vollen aen,

 

Dat haer de vrage wort gedaen,

 

Niet by den knecht van Abraham,

 

Of een die van den vryer quam,

 

Maer 't is alleen haer eygen bloet

 

Dat haer de groote vrage doet;

 

En daer was 't ja de rechte stont,

 

Te spreken uyt een vollen mont.

 

Gaet nu, en laet de dochter vry,

 

Laet maeght en jonghman, wie het sy,

 

Haer in het vryen stellen aen,

 

Als Labans suster heeft gedaen;

 

Voorwaer, 'k en hebbe niet met al,

 

Dat ick in haer berispen sal.

 

ROSETTE.

 

Dit schijnt ('t is waer) wel iet te sijn,

 

Maer noch en vind' ick geenen schijn,

 

Geen stoffe, noch besetten gront,

 

Waer mede ghy beweeren kont,

 

Dat uw voorgaende vrijsters-leer

 

Kan staende blijven metter eer:

 

'k En vinde niet in mijn gemoet,

 

Of in mijn diepste maeghde-bloet,

 

Dat iemant anders spreken magh,

 

Als dat hem in den boesem lagh.

 

SIBILLE.

 

Wilt ghy hier op soo deftigh staen,

 

Soo moet ick hier wat dieper gaen.

 

Wel, neemt dat u een jongh-man seyt:

 

‘Vriendinne! siet, ick ben bereyt

 

Te sijn uw lief, uw weerde man,

 

Soo langh ick adem blasen kan,

 

Soo langh uw wacker ooge pinckt,

 

Soo langh uw soete stemme klinckt,

 

Soo langh als u een ader slaet,

 

Bevalt het u, en seght maer: jae't.’

 

Neemt mede, datje langen tijt

 

Tot desen vrient genegen sijt,

 

En met soo goedertieren aert

 

Wel sijt geneyght te sijn gepaert;

 

Maer overslaende niet-te-min,

 

Hoe swaer het valt, een vryen sin

 

Te geven tot een engen bant;

 

En denckt oock, dat uw teer verstant

 

De keuse van een echte man

 

Niet, soo het dient, beleyden kan;

 

Dat mede lange dient getoeft,

[p. 375]

 

Al eer men rechte vrienden proeft,

 

En datje tot soo grooten pack,

 

In alle deelen sijt te swack;

 

En hebt oock boven al geleert,

 

Dat hier uw vader dient ge-eert,

 

En dat de vrienden dient geseyt,

 

Waer toe de saecke wort beleyt;

 

Soo konje, met een vast beraet,

 

Hier uyt wel maecken desen staet:

 

Dat soo een stuck is al te groen,

 

Om met een ja woort af te doen:

 

En 't is daerom uw ware plicht,

 

Gelijck de reden u bericht,

 

Het aengeboden trou-verbant

 

Als noch te wijsen van der hant;

 

En als de saecke soo geschiet,

 

Soo vind' ick in der waerheyt niet,

 

Waerom een vrijster met bescheyt

 

Kan sijn beticht met dubbelheyt.

 

Ick weet, het is een out verschil,

 

Of oyt een mensch, om beters wil,

 

De waerheyt magh te buyten gaen;

 

Dan wort'er noch een vraegh gedaen:

 

Of iemant nu en dan een reys

 

Magh, op een stil en loos gepeys,

 

Dat niet een mensch en weet als hy,

 

Een duyster antwoord brengen by:

 

Doch, na dat hier mijn oordeel draeght,

 

Ick meyne dat een Christen maeght,

 

Behoort te sijn oprecht en ront,

 

En niet te spelen met den mont;

 

Sy is doortrocken en beveynst,

 

Die anders spreeckt en anders peynst.

 

ROSETTE.

 

Dat hebje wonder wel geseyt,

 

En 't is de gront by my geleyt;

 

Ghy spreeckt hier juyst soo ick het meen,

 

Daer leyt dan uw vermomde neen.

 

Hoe, als een jongh-man ons bevalt,

 

Waer toe soo lange tijt gemalt?

 

Men kan voor ons wel seggen ja,

 

En dat hy tot de vrienden ga,

 

En vint hy daer een gladde baen,

 

Soo sijn de saecken afgedaen;

 

Dat is de rontheyt, die ick drijf,

 

En voor een maeghden-regel schrijf.

 

SIBILLE.

 

Neen, dat en prijs ick niet met al,

 

Want of een maeght in dit geval

 

Het veynsen nimmer wel en staet,

 

Soo dient toch echter haer beraet

 

En wat haer in den boesem leyt,

 

Niet voor den minnaer uytgeseyt;

 

Daer is geen wet die dat gebiet,

 

Daer is geen lant daer dat geschiet;

 

Men magh een deel van sijn besluyt

 

Met klare woorden drucken uyt;

 

Men magh een deel van sijnen gront

 

Bedecken met een heuschen mont.

 

ROSETTE.

 

Maer segh dan, hoe dat selsaem neen

 

Koomt met uw reden over een,

 

En hoe dat toch een Christen aert

 

Sijn rechte plichten hier bewaert;

 

Want (na my dunckt) hier wort geseyt

 

Dat in het herte niet en leyt;

 

En dat is tegen uw gebodt,

 

En even sonde tegen Godt.

 

SIBILLE.

 

Het neen waer van hier wort geseyt,

 

Dient noch al naerder uytgeleyt:

 

't Is vast, wanneer een rechte maeght

 

Op eer en trouwe wort gevraeght,

 

Dat sy dan niet en gaet te werck,

 

Als op dit bondigh ooghgemerck,

 

Te weten, dat se seker stelt,

 

Hoe seer dat haer de vryer quelt,

 

Noyt iet te willen of te doen,

 

Soo langh het stuck is rau en groen,

 

Dat is, tot eens het gants beslagh,

 

En wat'er toe behooren magh,

 

Aen haren vader is bekent,

 

En dickmaels om en om gewent;

 

Soo dat hy haer ten lesten seyt:

 

‘Kint, dit 's het deel u toegeleyt.

 

Eer dit ten volle is geschiet,

 

Soo wil of kan een vrijster niet,

 

En schoon sy seyt te vooren: neen,

 

't Koomt met de waarheyt over een;

 

En haer gemoet is niet beveynst,

 

Haer woort dat is, gelijckse peynst;

 

Want, schoon sy 't lief niet noode siet,

 

Dat niet en voeght, dat wilse niet;

 

Doch hier van op een ander tijt.

 

ROSETTE.

 

Neen, ick en scheld' u geensins quijt;

 

Maer wensch te weten uwen gront

 

Waer op ghy wederspreken kont,

 

Dat uwe vryster segge ja,

 

Mits het haer vader soo versta.

 

SIBILLE.

 

Mijns oordeels is 't een stoute daet,

 

Indien een dochter onderstaet,

 

Te seggen tot een jongh gesel:

 

‘Beminde vrient, ick wil u wel;

 

Mijn hert dat is tot u gesint,

 

Indien 't mijn vader dienstigh vint.’

 

Voorwaer vriendinn', een teere maeght

 

En dient soo verre niet gewaeght;

 

En dient niet op haer eygen sin

 

Soo diep te treden in de min,

 

Dat sy aen iemant open doet

 

Het middelpunt van haer gemoet;

 

Een vooght, een vader dient gekent,

 

Dat dient de jonckheyt ingeprent.

 

Wanneer men recht en wel besiet

 

Wat hier in voortijts is geschiedt,

 

Men vindt dat gants het trouverbont

 

Alleen maer aen den vader stont,

 

Geen vryer quam er by een maeght,

 

Dan als 't de vader was gevraeght;

 

Geen maeght betrat het echte bedt

 

Als by den vader uyt-geset;

 

De dochter stont genoeghsaem stil,

 

En 't gingh al na des vaders wil:

 

En, of al schoon een jonge maeght

 

Op dese saecken wert gevraeght,

 

Men vint noch efter dat se sweegh,

 

Of met gebogen hoofde neegh,

 

Het eerbaer root, dat haer ontstack,

 

Dat was de mont die voor haer sprack;

 

Dit is alsoo van outs geweest,

 

Gelijck men in den Bybel leest;

 

Gelijck men over al bevint,

 

Al waer men eertijts heeft gemint.

 

ROSETTE.

 

Maer schoon de vader in 't begin

 

Niet recht en weet sijn dochters min,

 

't En is geen swacker trou-verbant

 

Al koomt sijn wille naderhant;

 

En geeft hy dan het groote woort,

 

Soo gaen met een de saecken voort;

 

Of soo hy 't niet en kan verstaen,

 

Soo blijft den handel ongedaen:

 

En na my dunckt, op desen voet

 

Soo krijght de vader dat hy moet.

 

SIBILLE.

 

Al dunckt u dit soo wel geseyt,

 

Daer is te grooten onderscheyt:

 

Neemt, dat een jonge dochter gingh

[p. 376]

 

Haer geven aen een jongelingh,

 

En dat alleen op desen gront,

 

Indien 't haer vader soo verstont;

 

Noch is'et al een losse daet,

 

Die vry geen dochter toe en staet;

 

Want soo de vader iet ondeckt

 

Dat tot des vryers nadeel streckt,

 

En dat sijn eysch hem wort ontseyt,

 

Siet, wat een spel is daer bereyt!

 

Wat dunckt u, sal de loose quant

 

Niet roepen, door het gansche lant,

 

Al wat de vryster heeft gedaen,

 

En wat'er oyt is om gegaen,

 

En maecken alle menschen wijs

 

Dat slechts de vader is te vijs,

 

En dat hem niet als dat belet,

 

Te klimmen op het echte bedt?

 

En singht hy noch geen ander liet,

 

Soo is hy noch de quaetste niet.

 

Oock wijst de reden krachtigh aen,

 

Dat, als een dochter gaet bestaen,

 

Alleen op haren dommen sin,

 

Den geeft te strecken tot de min,

 

Dat ja, de vader veel verliest,

 

Soo haest sy maer een vryer kiest;

 

Invoegen dat sijn hooge macht

 

Is in een en gen hoeck gebracht;

 

Hy kan niet doen dat hem betaemt,

 

Maer na sijn dochter heeft geraemt;

 

En siet nochtans, in ouden tijt

 

Toen wert de dochter niet gevrijt,

 

Het stuck was in des vaders hant,

 

Die maeckt' of brack den echten bant,

 

En dat is verr' den besten voet;

 

Want dat de losse jonckheyt doet

 

En is gemeenlick anders niet,

 

Als dat op malle dingen siet,

 

Een mondj', een oogj', een viese-vaes,

 

Het swetsen van een jongen dwaes,

 

Een trotsche gangh, een vreemde sprongh,

 

Een grilligh deuntje dat hy songh,

 

Een knevel van een spitsen baert,

 

Met vier in haren stant bewaert,

 

En dagh aen dagh eens op-geset,

 

Dat is hier veel het listigh net,

 

Dat eerst het los gesichte vanght,

 

En dat tot in het herte pranght:

 

Rosette, laet uw vader doen,

 

Want ghy, eylaes! sijt al te groen.

 

ROSETTE.

 

Maer hoe, sal dan een teere maeght

 

Die lust, en rust, en leven waeght,

 

Haer moeten voegen tot een man,

 

Die sy misschien niet veelen kan,

 

En dat uyt dwangh en hoogh gebiet?

 

Dat is voorwaer een groot verdriet.

 

Daer woont een tocht in ons gemoet,

 

Die dickmael vreemde saecken doet,

 

Men haet den een men weet niet hoe,

 

Een ander draeght men gunste toe,

 

En al om ick en weet niet wat,

 

Dat noyt te recht en is gevat;

 

En als men dan een kint besteet,

 

En dese gronden niet en weet,

 

Soo koomt het licht te sijn gepaert

 

En tegen wil èn buyten aert.

 

Wie maer een reyse neemt ter hant,

 

Een weynigh uyt het vaderlant,

 

Die taelt voor al, met goet beraet,

 

Naer een bequamen mede-maet,

 

Die met sijn doen en gansch beslagh,

 

Sich naer sijn macker voegen magh:

 

Wat moet'er dan niet sijn gedaen

 

By die een reys gaet nemen aen,

 

Niet van een kleynen omme-gangh,

 

Maer voor sijn levendagen langh?

 

Hoe dient gelet in dit geval,

 

Aen wie men sich verbinden sal?

 

Hoe dient'er naer een maet gevraeght,

 

Met wie men goet en leven waeght,

 

En die men altijt dragen moet,

 

Gelijck een sleck haer huysjen doet?

 

SIBILLE.

 

Voor my, ick houde voor gewis

 

Als dat het gansch ondienstigh is,

 

Een maeght te binden aen een man

 

Die haer verstant niet lijden kan;

 

Ick rade dat de vader-maght,

 

In desen deele sy versacht,

 

En dat men noyt met onverstant

 

Haer dringe tot den echten-bant,

 

Met iemant die haer tegenstaet;

 

Maer houde voor den besten raet,

 

Dat, als een dochter wederstreeft,

 

Men haer dan wat bedenkens geeft;

 

Misschien sy wil een korte tijt,

 

Haer stellen buyten alle strijt,

 

Of, kan de sucht niet anders gaen,

 

Soo blijft het beter ongedaen;

 

Want dese knoop duert al te langh,

 

Om vast te maecken door bedwangh.

 

Aen d'ander sijde lijd' ick niet,

 

Hoewel het al te veel geschiet,

 

Dat jongh gesel of teere maeght,

 

Eer hy of sy 't haer vader vraeght,

 

Tot dees of gene wort gesint,

 

Of in de trouwe sich verbint.

 

Wie lantgoet koopt, ook maer een voet,

 

Besiet eens wat hy niet en doet,

 

Al eer hy tot den handel gaet:

 

Hy pleeght vooreerst gesetten raet,

 

Hy laet op alle boecken sien,

 

En vraeght gemeenlick oude liên,

 

Of 't niet voor renten is verpant,

 

Of 't niet en draeght een stillen bant,

 

Of 't niet en is soodanigh goet

 

Dat altijt gaen en keeren moet,

 

Of 't niet en heeft een vuylen stanck

 

Door iemants goot of waterganck,

 

En of'er oyt, by winterdagh,

 

De buert' een voet-pat hebben magh;

 

In 't korte, niet en is soo kleyn

 

Of 't leyt en woelt hem in het breyn,

 

En als hy dit ten vollen weet,

 

Dan is'et dat hy vorder treet,

 

Hy roept getuygen by den koop,

 

Eu dat niet van den slechten hoop,

 

Maer lieden midden uyt den Raet,

 

Die dragen kennis van de daet,

 

Men neemt geduerigh parkement,

 

Daer worden segels op geprent,

 

Dan wort het stuck noch eens gemelt,

 

En weder by geschrift gestelt,

 

Niet in het duyster van een hoeck,

 

Maer in een openbaren boeck,

 

Daer ieder klaer en open siet,

 

Hoe al den handel is geschiet.

 

Indien men dus veel saecken doet,

 

Ontrent een huys of ander goet,

 

Dat ieder, na den pallem-slagh,

 

Strax wederom verkoopen magh,

 

Wat dient'er niet te sijn bedacht!

 

Wat dient'er niet by een gebracht,

 

Wanneer men iet voor handen heeft

 

Dat ons tot in de beenen kleeft,

 

En dat men, tot sijn lesten dagh,

 

Niet van de leden schudden magh?

 

Gewis hier dient gansch diep gemerck,

 

Of anders is het kinder-werck.

 

ROSETTE.

 

Al dat nu is genoegh verstaen,

 

En my is des genoegh gedaen;

 

Maer nu soo wild' ick wel een reys

[p. 377]

 

U spreken van een diep gepeys,

 

Dat my door al de sinnen woelt,

 

En hooren wat ghy des gevoelt:

 

Een aerdigh meysje, die ick ken

 

(Maer peyst doch niet dat ick het ben)

 

Bemint een seker jonck-gesel,

 

Die neemt haer gunst oock bijster wel.

 

Hy is in goet, in eer en staet,

 

Al vry wat boven hare maet,

 

De vrijster wist (gelijck se sey)

 

Dat aen haer ouders alle bey

 

Het vol besluyt van dese trouw

 

Ten hooghsten wel bevallen sou:

 

Dit aldus sijnde (sprack de maeght)

 

Soo wert hier over nu gevraeght:

 

Of eens dees jongh-man stont bereet

 

Te sweeren met een dieren eet,

 

Dat hy my nu en alle tijt

 

(God geve wie het oock benijt)

 

Sou kennen voor sijn wederpaer,

 

Al leefd' hy tienmael duysent jaer,

 

Behoudens dat ick wederom

 

Mijn jeught, en teere maeghde-blom,

 

Tot laefenis van sijn verdriet,

 

Hem in de stilte plucken liet; -

 

Hier over (segh ick) wort gevraeght,

 

Of dese kanse dient gewaeght,

 

Dan of ick beter dit geval

 

Voorby mijn deure wijsen sal?

 

Ick, vry ontset van desen slagh,

 

Stont voor een wijle slecht en sagh,

 

Doch na dat ick my had bedacht,

 

Soo heb ick dit te bert gebracht:

 

Voorwaer, na dat de Maeghde-plicht

 

Ons jonge dieren onderricht,

 

Soo moet een vrijster nimmermeer

 

Soo verre wij eken buyten eer,

 

Hoe schoon dat oock een vryer spreeckt,

 

Al schijnt'et dat sijn herte breeckt,

 

't Is wint en wasem altemael;

 

Een vryer slacht den nachtegael,

 

Die in het wilde dapper fluyt,

 

En maeckt een over groot geluyt;

 

Maer als men eens wat naerder let

 

En op sijn vleys, en op sijn vet,

 

En dat men ondertasten sal,

 

Van waer ons komt dit groot geschal,

 

Soo vint men slechts een mager dier,

 

Dat niet en heeft als sijn getier,

 

En wat men op of onder siet,

 

Daer is een stem, en anders niet.

 

Al wat de vryers brengen by,

 

Dat is maer liffelaffery,

 

Maer loose reden, sonder gront;

 

Alleen gewassen in den mont:

 

Haer groot beslagh, haer gants bedrijf,

 

En sijn maer woorden sonder lijf,

 

Ten sijn maer ratten, die het speck

 

Wel dreygen met een gragen beck,

 

Maer om te komen in de val,

 

Daer toe en is geen lust met al.

 

Dit was 't bescheyt, dat ick haer gaf,

 

Maer sy en liet daerom niet af,

 

En sprack: ‘ick weet waer op ghy siet,

 

Dat efter wederhout my niet;

 

Want dat het maeghde-boeck gewaeght,

 

Dat nimmermeer een teere maeght,

 

Met iemant haer vergeten moet,

 

Al sprack hy woorden honigh-soet,

 

Dat hout ick als een vaste wet

 

Wel diep in mijn gemoet geset;

 

Maer als een aerdigh jongelingh

 

Biet aen de maeght een schoonen ringh,

 

En boven dat met eede sweert,

 

Dat hy die voor sijn deel begeert,

 

En geeft daer op sijn rechter-hant,

 

Als tot een eeuwigh onder-pant,

 

Dat sy dit al noch evenwel

 

Moet achten voor een kinder-spel,

 

En wijsen 't echter van der hant

 

Dat is, mijns oordeels, onverstant,

 

En ick en vind'et (hoe ick soeck)

 

Niet eens in al het maeghde-boeck.’

 

Dit matse noch al breeder uyt,

 

En maeckt' in 't einde dit besluyt:

 

Dat ja, een maeght uyt dit bejagh

 

Haer nut en voordeel soeken magh;

 

Te meer indien het seker gaet,

 

Als dat de vrient, om goet of saet,

 

Of noch misschien op beter gront,

 

Haer ouders wel te sinne stont;

 

En als het stuck alsoo geschiet,

 

Soo feylt'er, mijns bedunken, niet;

 

Wat klachten heeft mijn vader dan?

 

Hy heeft sijn will', en ick een man.

 

Nu wensch ick des al niet-te-min

 

Hier op te weten uwen sin.

 

SIBILLE.

 

Had dese vrijster wel gesocht,

 

En hare saecken wel bedocht,

 

Het boeckje van de maeghde-plicht,

 

Dat hadd' alleen haer onderricht;

 

Want daer is klaer genoegh geseyt

 

Hoe dese saecke dient beleyt;

 

Maer wat doch baet'er keers of bril,

 

Wanneer een uyl niet sien en wil?

 

Doch nu ghy bidt om mijnen raet

 

Soo dunckt'et my een sotte daet,

 

Dat oyt een maeght haer eer verkoft

 

Om ick en weet wat trou-beloft.

 

ROSETTE.

 

Wel of'er eens een hups-gesel,

 

Mismoedigh om het langh-gequel,

 

My quame seggen alle daegh,

 

My quame seggen even staêgh,

 

My quame seggen overluyt:

 

Ten waer' ick quame tot besluyt,

 

Dat hy, tot troost van sijnen brant,

 

Sou reysen naer een verre lant,

 

Sou dolen hier, en weder daer,

 

Wel vijf, of ses, of seven jaer,

 

Segh, of ick om dit hoogh beklagh,

 

Den klager oyt believen magh.

 

SIBILLE.

 

Al klaeght de vryer bijster seer,

 

En waeght uw troutjen nimmermeer;

 

Die greep en is geen rechte voet

 

Waer door men herten winnen moet,

 

De liefde wort door liefde groot,

 

En niet met dwangh of harden noot,

 

En min door eenigh dreygement.

 

ROSETTE.

 

De reys dient echter afgewent,

 

Dus seght hoe ickse stuyten sal.

 

SIBILLE.

 

Maer, Roosje, sijt ge noch soo mal?

 

Al maeckt de schipper groot gekraey,

 

Hy blijft noch dickmael aen de kaey;

 

Ick hebber veel van dese liên,

 

Ick hebber menighmael gesien,

 

Die waren op de reys gekleet,

 

En schenen tot den wegh gereet,

 

Ja, stonden al gelaerst, gespoort,

 

Maer geen van allen ginger voort;

 

Ick kenn' in stadt een jonge maeght,

 

Die, van dien mallen schrick gejaeght,

 

Gingh scheyden van haer weerde trou,

 

Om dat de vryer reysen wou.

 

Ghy, beelt soo diep geen woorden in;

 

Ten sijn maer rancken van de min,

[p. 378]

 

Sy komen uyt een loosen gront,

 

En wassen niet als in den mont.

 

ROSETTE.

 

Al schijnt een vryer wonder schalck,

 

Hy is nochtans gelijck een valck,

 

Die, als hy na de proye vlieght,

 

En dat hem daer sijn hoop bedrieght.

 

Soo dat hy, schoon hy bijster hijght,

 

Niet een patrijs gevangen krijght,

 

Die, segh ick, is dan ongesint,

 

Hy slaet de vleugels in den wint,

 

Hy geeft hem veerdigh op de vlucht

 

En soeckt voor hem een beter lucht;

 

Het schijnt, hy schaemt hem voor het dal

 

Daer yder weet sijn ongeval.

 

SIBILLE.

 

Beminde maeght, verstaet'et wel:

 

'k En wil niet, dat een jongh-gesel

 

Sal draven gansche jaren langh,

 

En jagen eeuwigh sonder vangh,

 

En dit alleen tot enckel spot,

 

Neen, dat is tegen mijn gebot:

 

Ick wil maer, dat men eerlick vrijt,

 

En alle kromme gangen mijt;

 

Ick wil dat noyt een jonge maeght,

 

Hoe seer dat oock een vryer klaeght,

 

Sal wijcken van de rechte baen,

 

Om slimme wegen in te gaen.

 

ROSETTE.

 

Is dat alsoo een stale wet,

 

Die alle vrijsters is geset;

 

Die vast moet blijven alle tijt,

 

Soo datse geen verset en lijt,

 

God geve wat'er omme-gae?

 

SIBILLE.

 

En twijffelt niet, ick segge jae:

 

Het is een peil die niet en wijckt,

 

Het is een seyl dat niet en strijckt,

 

Het is een rots die noyt en beeft,

 

Wat slagh haer wint of bare geeft,

 

En dit 's nu menighmael geseyt.

 

ROSETTE.

 

Ghy sijt te strengh in uw beleyt:

 

Wel, of 't een eerlick jongelingh

 

Soo bijster aen het herte gingh

 

Dat hy nu sieck van liefde waer,

 

En laege schier in doots gevaer,

 

Soo dat het vier, geweldigh straf,

 

Hem wees gelijck een open graf,

 

Segh eens wat raet in dit verdriet?

 

SIBILLE.

 

Ey, lieve kint, en acht'et niet;

 

Dat groot beklagh, die sware pijn

 

En is niet meer als enckel schijn;

 

Waer is'er een in onsen tijt,

 

Waer is'er iemant doot gevrijt?

 

Men roept: ick reys, ick queel, ick sterf,

 

Ten sy ick eenmael troost verwerf;

 

En siet, het is maer al bedrogh,

 

Sy blijven, en sy leven noch.

 

Dan schoon al queelde yemant seer,

 

Ghy noch en gaet niet buyten eer,

 

Maeckt datje dese klippen mijt,

 

Daer tucht en schaemte schipbreuck lijt,

 

De koortse van de geyle min,

 

En heeft maer slimme parten in,

 

Het is een strick, een fuyck, een val,

 

Die licht een vrijster vangen sal,

 

Indiense niet en wort geleyt,

 

Na tucht en ware schaemte seyt;

 

Dus sooje raet of reden acht,

 

Hout dese ranken gansch verdacht.

 

Siet, Ammon leyt van minne kranck,

 

Hy nut geen spijs of soeten dranck,

 

Hy is soo mager uyt-geteert,

 

Dat hy aen alle menschen deert,

 

De koninck is met hem begaen,

 

Die komt en spreeckt den linkert aen,

 

Die geeft gehoor aen sijn geklagh,

 

Om dat hy soo verdrietigh sagh,

 

En mits hy leet soo grooten noot,

 

Dat hy scheen dichte by de doot;

 

Maer of hy schoon al dapper hijght,

 

Soo ras hy Thamar maer en krijght,

 

Geen hooft of hert en doet hem seer,

 

Daer sijn geen swacke leden meer;

 

Hy is terstont soo kloecken man

 

Dat hy een maeght verkrachten kan;

 

Is dat niet dapper sieck geweest,

 

Daer vuyle lust het quaet geneest?

 

Rosette, wat ick bidden magh,

 

Vermijdt u van dit slim bejagh;

 

Of schoon een vryer beestigh klaeght,

 

Ghy, hout u als een wijse maeght,

 

En wort doch noyt een malle bruyt,

 

Al spoogh hy longh en lever uyt;

 

Ontsegh hem tot de rechte stont,

 

Dat is het volle trou-verbont,

 

Wie oyt begon ontijdigh spel,

 

Dat was een sot in Israël.

 

ROSETTE.

 

Vriendinne, tusschen ons geseyt,

 

Is dit niet wat te langh gebeyt?

 

Want als de knoop is toe-gegaen,

 

Dan is'er geen ontseggen aen;

 

Het wijf is dan haer eygen niet,

 

Maer voeght haer na de man gebiet;

 

En wat men doet uyt enckel dwanck,

 

Dat heeft gemeenlick geenen danck;

 

Maer geeft men eer men geven moet,

 

Dat maeckt de gunste dubbel soet.

 

SIBILLE.

 

Ey, swijght doch Roosje, 't is gedwaelt,

 

Wat leyt u in het hooft en maelt?

 

Wie is 't die iemant liever was,

 

Om datfe geylen brant genas?

 

Want of al schoon een jongelingh

 

Met liefde-koorts bevangen gingh,

 

Ja, laege boven maten kranck,

 

Noch heeft de vrijster geenen danck,

 

Indiense, met een eerlick lijf,

 

Hem geeft oneerlick tijt-verdrijf.

 

Wat van verraders wert geseyt,

 

Wort oock tot vrijsters uyt-gebreyt,

 

Men wil de daet, en niet den man,

 

Die slimme rancken smeden kan.

 

ROSETTE.

 

'k En kan dit efter niet verstaen,

 

Of wijst my naerder reden aen:

 

Wie kan'er soo ondanckbaer sijn,

 

Die vreughde loont met droeve pijn?

 

SIBILLE.

 

Ghy eyst my wonder vast bescheet,

 

En evenwel het is gereet:

 

Gods eygen woort, dat wijst de baen,

 

Hoe vreemt dat hier de saken gaen.

 

Siet, Ammon (die, gelijck het scheen,

 

j Van enckel liefde schier verdween)

 

Kreegh door bedrogh en slim beleyt

 

(Gelijck hier vooren is geseyt)

 

Het eynde van sijn dwase lust,

 

En siet, daer was het vier geblust!

 

Ach! Thamar mocht wel henen gaen,

 

De gansche liefde was gedaen;

 

Een hoofsche knecht, een slimme guyt,

 

Die joegh de maeght ter kamer uyt.

[p. 379]

Daer gaetse van haer eer berooft,
En stroyt vast asschen op haer hooft,
En, uyt een droevigh herten leet,
Soo scheurtse noch het bonte kleet,
Het kleet, dat slechs een jonge maeght,
Dat maer een Konincx dochter draeght,
En dat geen vrijster hebben magh,
Die oyt by man te bedde lagh:
Maer of al schoon de dochter treurt,
En haren besten tabbert scheurt,
Of datse slecht en deerlick siet,
Die slimme quant en wilse niet:
Soo haest sy maer en was onteert,
Is al sijn wesen om-gekeert;
Sijn gansche lust is wegh-geruckt
Soo ras het bloempje was gepluckt.

ROSETTE.

Maer dat was oock een losse schroef,

Een lichte guyt, een loosen boef,
Die soo een Konincx dochter schond,
En stracx met schanden henen sond:
Hy kreegh oock loon na sijn bejagh,
Daer yder wel op letten magh;
Want hy werd juyst alsoo geplaeght,
Gelijck hy dede met de maeght:
De jongers van het dertel hof,
Die smeerden hem wel dapper of,
Soo dat hy flucx ter plaetsen bleef,
Daer hy sijn droncken vreughde dreef:
Soo moetje varen alle tijt,
Soo moetje varen wieje sijt,
Die oyt een jonge vrijster schent,
En dan haer moeder weder sent.

SIBILLE.

Wel, soete maeght, let op het stuck,

En mijt soodanigh ongeluck;
En of het schoon eens soo geschiet,
Dat u een loose gast ontbiet,
Als dat hy sieck te bedde leyt,
En nu als van de werelt scheyt,
En dat vermits de groote vlam,
Die uyt uw schoonheyt voetsel nam,
En dat de quant daer op misschien
U eens versoeckt te mogen sien,
Eer dat hem, door het swaer geval,
Sijn droeve siel ontslippen sal;
Ick bidde, komt'er niet ontrent,
Schoon hy u duysent boden sent,
't Is mal gebaer of slimme list,
Waer door men naem of eere mist.

Soo is de vos oock wel gestelt,

Hy gaet hem leggen op het velt,
Hy streckt sich uyt met al het lijf,
Het schijnt sijn oogen worden stijf,
Het quijl dat severt op den gront,
De tongh die hanght hem uyt den mont,
In 't korte, wie daer komt gegaen,
Die seyt: och Reyntje, 't is gedaen!
Maer soo daer eens een vogel koomt,
Die nu de vos niet meer en schroomt,
En dat het slim gedrochte siet,
Dat sich de proye schoone biet,
Soo springht het loose vosjen op,
En grijpt den vogel by de kop,
Dat is de sieckte die hem let,
De sieckte dient hem voor een net.
Maer om te keeren tot den gront,
Daer op ons eerste reden stont:
Noyt koomt'er uyt een quaet begin,
Noyt koomt'er uyt de geyle min,
Noyt koomt'er uyt te snellen spoet,
Dat voordeel aen de vrijsters doet.
Als iemant, vóór den rechten tijt,
De vruchten van den wijngaert snijt,
En slaet'er dan, met luchten sin,
Van stonden aen de tanden in;
En dat daer op de druyve berst,
En op de stompe tanden knerst,
Soo voelt hy stracx een wrange smaeck;

[p. 380]

 

En siet, daer eyndight sijn vermaeck;

 

Hy grijnst, en, met een snar geluyt,

 

Soo spout hy 't al ten monde uyt;

 

Hy toont hem norts en bijster gram,

 

Om dat hy steyl en hooge klam,

 

En groote moeyten onderstont,

 

Alleen maer om een sueren mont.

 

Geloost het, teere maeght! gelooft,

 

Als eenigh gier uw maeghdom rooft,

 

En dat hy, vóór den rechten stont,

 

Daer aen verkoelt sijn heeten mont,

 

Dat (segh ick) even metter daet,

 

Het vuyl bejagh hem tegenstaet!

 

Want eerst soo wroeght hem sijn gemoet

 

En seyt hem, dat hy qualick doet,

 

En jaeght hem als een snelle storm,

 

En knaeght hem als een felle worm;

 

Dan koomt hem vorder in den sin,

 

Hoe licht ghy vielt in geyle min,

 

Hoe ras ghy hem het bloempjen liet,

 

Dat noyt sijn eerste wesen siet:

 

En noch soo wort'er, boven dat,

 

Een vast besluyt hier uyt gevat,

 

Te weten, dat een stoute maeght,

 

Die eens haer beste panden waeght,

 

Geduerigh, na den eersten val,

 

Oock elders dertel wesen sal.

 

Siet daer uw weerde maeghde-blom,

 

Siet daer uw gansche wellekom,

 

Siet daer uw gunst met haren danck,

 

Die scheyt als met een vuylen stanck;

 

Siet daer het langh gewenste soet,

 

Dat is terstont maer enckel roet:

 

Dat is een plaegh, een harde wet,

 

Die God op vuyle lusten set;

 

Al was de vrijster lief-getal,

 

Sy wort eylaes tot enckel gal.

 

O Maeghden! wat ick bidden magh,

 

En doet my noyt soo quaden slagh,

 

En of'er iemant heftigh vrijt,

 

Verbeyt noch al den rijpen tijt.

 

En wat hier 't schoon beloven raeckt,

 

Dat iemant somtijts gaende maeckt,

 

En bout noyt op soo weecken gront,

 

Al maeckt'et iemant wonder bont;

 

De werelt is te bijster loos,

 

En wy, eylacen! al te broos,

 

Om dese kans, door ons bestaen,

 

Met eenigh voordeel aen te gaen.

 

Hoe lichte wort een jonge meyt

 

Ellendigh van het stuck geleyt,

 

Door slim bejagh en enckel list,

 

Daer op de slimste niet en gist!

 

Het schijnt sy heeft haer banden vast,

 

En efter is'et mis getast;

 

De linckert scheert alleen de geck,

 

Sijn eedt is maer een minnetreck.

 

Hier sweert'er een in dit geval,

 

Dat hy sijn lief beminnen sal,

 

Soo langh hy d'aerde van beneên

 

Met sijne voeten sal betreên;

 

En als hy dan sijn heete lust

 

Na sijn gevallen heeft geblust,

 

En dat hy uyt sijn vuyle schoen

 

Een hant vol stofs heeft laten doen,

 

Dat hy met voor-bedachten sin

 

Ter smuyck daer had gesteken in,

 

Dan lacht hy dapper in de vuyst,

 

En meynt, hy heeft'et wel gekuyst;

 

Daer sit de vrijster dan bedot,

 

Tot eygen leet, en vreemden spot.

 

Een ander vint een slimmer treck,

 

En roert aldus sijn loosen beck:

 

Ick sal u houden trou verbont,

 

Soo langh tot my de gantsche mont

 

Met aerd' en stof sal sijn bedeckt,

 

En siet, noch is'et maer gegeckt;

 

Want alsoo ras de slechte maeght

 

Haer eer ontijdigh heeft gewaeght,

 

Soo steeckt hy 't hooft maer in het stof,

 

En roept terstont: ick ben'er of.

 

Noyt seyt men hier te sijn geschiet,

 

Dat een sijn lief aldus verriet,

 

Hy seyd' haer vreemde lijmery,

 

En voegd'er dit ten lesten by:

 

De schepper die hier boven is

 

Sy mijn getuyge, dat gewis

 

Ghy sult mijn echte vrouwe sijn,

 

Geneest my slechts de minne-pijn:

 

De maeght, eylaes! onnoosel dier,

 

Die blust hier op het dertel vier;

 

Maer na de lust en haer bejagh,

 

Van trouwen vorder geen gewagh:

 

De quant en komt niet weder uyt,

 

Daer satse toen de soete bruyt!

 

En schoon sy dickmael hem ontbiet,

 

De linckert gaet of koomt'er niet;

 

Eens quam hy haer te moete gaen,

 

Doch al de liefde was gedaen,

 

Hy keerd' het hooft aen d'ander sy,

 

Maer siet, de vrijster gingh'er by,

 

Sy greep hem by sijn opper-kleet,

 

En maent hem dier, op sijnen eedt,

 

Dat hy doch sijn beloofde trou

 

Ten lesten eens voltrecken wou;

 

De gast die stont een wijle stom,

 

Maer evenwel hy loech'er om;

 

Ten lesten seyt hy: ‘slechte duyf,

 

Ick met u trouwen? wat een struyf!

 

Ey, rust uw hooft, onnosel kint!

 

Belooven is maer enckel wint,

 

De Schepper, daer ick u by swoer,

 

En is niet anders, lieve moêr!

 

Als dese lepel, die je siet,

 

Die pap aen kleyne kinders biet:

 

Ghy daerom, weyt u niet te breet,

 

Daer is geen klem in desen eedt.

 

Siet, daer stont onse bruyt en keeck,

 

Eylaes! haer gansche kracht besweeck;

 

Maer of se droeve was of niet,

 

Sy moest verteeren haer verdriet,

 

Vermits sy geenen troost en kreegh;

 

En was noch blijde dat se sweegh.

 

ROSETTE.

 

Waer ick Prinsesse van het lant,

 

Ick sou dien slimmen lantersant

 

Wel anders dwingen tot de trou,

 

Hy mochte seggen, dat hy wou.

 

Maer is'er niet een strenge wet,

 

By Prins of Keyser in-geset,

 

Voor soo een onbeschaemden mont,

 

Die, met een voor-bedachten vont,

 

Den maeghdom van de vrijster steelt,

 

En met de weerde trouwe speelt?

 

SIBILLE.

 

Mijn swager is een advocaet,

 

Een man die vry het stuck verstaet,

 

Die heeft my dickmael aengeseyt,

 

Dat, als een vrijster is misleyt

 

Door grepen, die een spotter drijft,

 

Dat evenwel de trouwe blijft:

 

Een woort gesproken op den voet,

 

Gelijck men dat gemeenlick doet,

 

En wort naer rechten niet verstaen,

 

Dan soo de reden is gegaen.

 

ROSETTE.

 

O, dat behaeght my wonder wel!

 

Beloven is geen kinderspel:

 

Het recht, dat recht het slim geschil,

 

Wanneer een boef niet wel en wil.

 

SIBILLE.

 

Neen holla, jonge dochter! neen;

 

En gaet niet verder als ick meen:

[p. 381]

 

Neem dit niet voor een oogh-gemerck

 

Op datje daer op gingh te werck;

 

Oock dit en diergelijcke recht,

 

Dat heeft'et vry al wat te slecht,

 

Om iemant van haer eer geset

 

Te brengen tot het echte bedt;

 

Want schoon men soo een lincker daeght

 

En bijster voor den rechter klaeght,

 

Wat koomt'er van als enckel spijt,

 

En dat men op de tongen rijt?

 

Bedenckt eens, wat die loose quant

 

Niet op sal halen t'uwer schant!

 

Hy sal daer seggen voor gewis

 

Dat ghy, gelijck een taye klis,

 

Hem pleeght te kleven aen het lijf;

 

Hy sal daer roepen, stout en stijf,

 

Dat ghy hem over langen tijt

 

Hebt nageloopen en gevrijt,

 

Dat ghy hem dickmael hebt geterght

 

En ick en weet niet wat geverght;

 

Ja, dat je noyt een kleyn vermaen

 

Van troubeloften hebt gedaen,

 

Als toen ghy nu te bedde laeght

 

En sijnen brant ontsteken saeght;

 

Noch sal hy, als met open keel,

 

Omstandigheden wonder veel,

 

En duysent rancken op een ry,

 

Tot schijn van waerheyt, brengen by;

 

Dus sulje worden ingevoert

 

Voor eene die geduerigh loert,

 

Om jonge vryers, rijck en vet,

 

Te krijgen in uw vincke-net;

 

Daer sulje staen, onnosel lam,

 

Nu gants bedroeft, dan hevigh gram,

 

Nu bleeck, eylaes! en sonder moet,

 

Dan weder root gelijck een bloet,

 

In 't korte, t'uwer grooter schant,

 

Een kluchje door het gansche lant.

 

ROSETTE.

 

Voor eene die haer stuck verstaet,

 

Is hier toe vry al beter raet;

 

Voor my, stont ick in dit geval,

 

'k En waer mijn leven niet soo mal

 

Van iemant gunste toe te staen,

 

Of eerst soo moest'er voren gaen

 

Een ringh, en dat een diamant,

 

Een briefje van sijn eygen hant,

 

Waer in hy my geloven sou

 

En vaste minn' èn echte trou;

 

En dit al vorens soo gedaen,

 

Dan is'er geen ontkennen aen.

 

SIBILLE.

 

Och kint, al waerje noch soo sneêgh,

 

Uw saken gingen noyt ter deegh,

 

Ghy oyt, van soo geslepen quant,

 

Ghy, brieven krijgen van verbant!

 

Ghy, gronden leggen t'uwer eer!

 

Ey lieve, denckt'et nimmermeer.

 

Ghy sijt te swack, en hy te sterck,

 

Dit stuck en is geen maeghde-werck;

 

Hoe seer ghy op uw saken let,

 

Indien hy maer een punt verset,

 

Of slechts een letter omme draeyt,

 

Uw gants beleyt, dat is bekaeyt;

 

Hy sal u, met een hoofschen treek,

 

Hy sal u, met een loosen beck,

 

Hy sal u, door een vreemde tael,

 

Ontglippen, als een gladden ael.

 

My valt hier in een vreemt geval,

 

Dat u wat wijser maecken sal,

 

Indienje maer het stuck wel vat.

 

ROSETTE.

 

Wel aen, vriendinne, seght my dat.

 

SIBILLE.

 

Een jonck student, een weeligh gast,

 

Met jock en spel voor al gepast,

 

Vol jeughdigh bloet en enckel brant,

 

Koomt weder in het vaderlant,

 

Daer gaet hy staen als advocaet,

 

En siet eens wat'er omme gaet:

 

Hy kreegh voor eerst daer niet te doen,

 

En 't stont hem uytermaten groen;

 

Voorwaer het is een kunstigh man,

 

Die jeught en weelde dragen kan!

 

Hy wort daer in de buert gewaer

 

Een bolle meyt, een geestigh haer,

 

Een dochter van een swarte smit,

 

Maer sy was uyter maten wit;

 

Hy koomt'er by des avonts laet,

 

Wanneer se voor de deure staet;

 

Hy jockt en speelt al wat te vry,

 

Hy bleef'er gansche nachten by;

 

Hy maeckt'er naerder kennis met,

 

Zoo dat hy raeckt ontrent haer bedt,

 

Daer onse duyf, de slechte Griet,

 

De gronden leyt van haer verdriet.

 

Sy pleeght niet lange dit bejagh,

 

Sy voelt wat anders alsse plagh,

 

De smit verneemt een selsaem vet,

 

Dat sich ontrent haer midden set.

 

Hy roept sijn dochter wat ter sy,

 

Hy roept'er oock de moeder by,

 

Hy gaetse stil en sachtjens aen,

 

En vraeght hoe alle saken staen;

 

Daer is de meyt in groot gevaer,

 

Sy went'et hier, sy keert'et daer,

 

Doch mits' in allen bleef te kort,

 

Soo seyts' in 't leste wat'er schort;

 

De smit, eylaes, de goede man,

 

Gelijck een yder dencken kan,

 

Is uytermaten seer ontstelt,

 

En tot de ziele toe gequelt;

 

Maer evenwel, nadien hy siet,

 

Dat 't geen met vreughde was geschiet

 

Met drnck niet af kan sijn gedaen,

 

Soo spreeckt hy dus sijn dochter aen:

 

‘Uw stont bedrijf en geilen brant

 

Heeft ons gebracht in dese schant,

 

Nu dient'er neerstigh op gepeyst,

 

Wat dit beginsel vorder eyst:

 

By u wort dan te weegh gebracht,

 

Dat uwe pol oock desen nacht

 

In uwe kamer komen magh,

 

Gelijck hy van te voren plagh;

 

En laet my naerder overslaen,

 

Wat ons dan vorder dient gedaen.’

 

Siet, weerde maeght! dit komt'er van,

 

Wanneer een vrijster, nu en dan,

 

Of al te grooten vryheyt heeft,

 

Of al te grooten vryheyt geeft;

 

Ick wenste, dat men in het lant

 

Soo grooten vryheyt niet en vant;

 

Ick sie men laet de jonckheyt toe,

 

Te mallen, ick en weet niet hoe,

 

Oock dickmael in de stille nacht,

 

En dat alleen, en sonder wacht;

 

Ach! hier uyt rijst ons groot verdriet,

 

Dat niemant, als te laet, en siet!

 

Het is voorwaer een teere maeght,

 

Mijns oordeels, al te veel gewaeght;

 

Het is haer al te seer geterght,

 

En boven hare kracht geverght;

 

Let, ouders, let op dit bejagh,

 

En bint het vryen aen den dagh,

 

Of anders krijght uw kint een man,

 

Eer dat'et yemant weten kan.

 

ROSETTE.

 

Wel wat is dit voor onbescheyt,

 

Dat ghy ons hier voor oogen leyt?

 

Het schijnt, dat ghy den vryen tijt

 

Van onse soete jeught benijt;

 

Wy sijn een vry gevochten lant,

[p. 382]

 

Waerom dan hier een en gen bant?

 

Waerom doch soo een harde wet

 

De teere maeghden voorgeset?

 

In 't vryen dient men vry te zijn,

 

En daer en dient geen sonne-schijn,

 

Den avont is van langer hant,

 

En in de stadt èn op het lant,

 

Geëygent tot de soete min,

 

En niemant vont'er hinder in.

 

Siet, wie een dochter onderhout,

 

En wenst met haer te sijn getrout,

 

Die kent geen heet of dertel bloet,

 

Maer heeft een reyn en heus gemoet,

 

Een herte dat niet quaets en peyst,

 

En niet als goede dingen eyst;

 

Dat heyligh bont is al te reyn,

 

Ten lijt geen vuyl of dertel breyn.

 

Doch schoon daer quam'er een ter baen,

 

Die slimme wegen dortste gaen;

 

Ey, geen van ons en is soo mal,

 

Of weet hoe sy sich dragen sal;

 

Men kent de linckers metter daet,

 

Men siet haest wat'er ommegaet,

 

Men hoort terstont haer losse tael,

 

Men kent haer rancken altemael,

 

Men siet, oock even sonder bril,

 

Waer dat het speeltjen henen wil;

 

Gewis, indien'er iemant dorst

 

My eens maer roeren aen de borst,

 

Of dat een lincker iet bestont,

 

Dat ick wat ongeregelt vont,

 

Voorwaer ick soud' hem laten sien,

 

Waer toe het spel hem sou gediên.

 

Een maeght moet doen gelijck een bie,

 

Die vlieght, soo als ick dickmael sie,

 

Op boom, op bloem, op alle kruyt,

 

En al met sangh en soet geluyt;

 

Maer soo misschien een dertel kint

 

Haer hier of daer geseten vint,

 

En dat het wicht het beesjen grijpt,

 

En met een stouten vinger nijpt,

 

Of anders by de vleugel vat,

 

En wil gaen rooven haren schat,

 

Dat is den soeten honigh-raet,

 

Die in het dier versegelt staet;

 

Dan is'et vry geen kinder-spel,

 

Want siet, het dier is wonder fel,

 

Het steeckt, en straelt, gelijck verwoet,

 

Tot dat de roover wijcken moet;

 

Dit is van outs de rechte baen,

 

Die alle ware maeghden gaen.

 

Wy sijn beleeft en wonder goet,

 

Aen die ons niet als eere doet;

 

Maer als'er iemant vorder gaet,

 

Dan wort oock heusheyt vinnigh quaet,

 

Wy toonen dan voor alle man,

 

Dat oock het byetje quetsen kan.

 

SIBILLE.

 

Gewis, 't is al maer kinder-praet,

 

Ghy weet niet wat'er omme-gaet,

 

Daer raeckt'er menigh in het net,

 

Schier eer sy op haer dingen let;

 

Als weelde met een losse vreught,

 

En doncker nacht, en gulle jeught,

 

En heete min, en malle praet,

 

En ander dertel ongelaet,

 

Op eenen tijt te samen koomt,

 

Segh, wat en dient'er niet geschroomt?

 

Ick segge noch en blijv'er by,

 

Dat ja, het dertel nachtgevry

 

Baert al te licht een ongeval,

 

Daer van ick heden swijgen sal.

 

Al wort'er, in de stille maen,

 

By wijlen dit en dat gedaen,

 

Ghy weet men koopt geen rijcke dracht,

 

Men koopt geen peerels in der nacht,

 

Men koopt geen fijn scharlaken kleet,

 

Of iet met kosten uytgereet,

 

Men koopt geen hellen diamant,

 

Dan als men siet het minste sant.

 

Een maeght voor al, dat schoon gesicht,

 

Is ware voor een open licht;

 

De nacht en is maer enckel waen,

 

De sonne wijst de seylen aen,

 

In duyster pleeght men vuyl bejagh,

 

Maer tucht vermaeckt haer op den dagh.

 

ROSETTE.

 

Wy hebben al genoegh van dit,

 

Dus keert eens weder na de smit.

 

SIBILLE.

 

Het stuck dan wort alsoo beleyt

 

Gelijck de vader had geseyt;

 

De vryer gingh sijn ouden pat,

 

Maer wort daer op de daet gevat:

 

De smit, die is ontrent het bedt,

 

Soo haest de vinck is in het net;

 

Hy stelt hem bijster ongesint,

 

Vermits hy daer een jonghman vint;

 

Hy vloeckt, hy tiert, hy roept, hy vraeght,

 

Wat ramp dat hem de sinnen jaeght,

 

Dat hy sijn kint, sijn liefste pant,

 

Brenght in sijn eygen huys te schant;

 

Hy seyt: het is met hem gedaen,

 

Of hy sal beter wegen gaen.

 

De quant, verbaest in dit geval,

 

En weet niet wat hy spreken sal,

 

Hy seyt: ‘ey lieve! niet te fel,

 

Ick ben een eerlick jonck gesel;

 

Ick sal de sake dienen aen,

 

Ter plaetse daer het dient gedaen;

 

En soo kan oock het gansche stuck

 

Uw dochter strecken tot geluck.’

 

‘Neen, sprack de smit, o slimme gast,

 

Ick heb u, en ick houd' u vast;

 

Want sooje waert uyt mijn bedwangh,

 

Ghy troud' haer noyt uw leven langh;

 

Ick ben een smit, en siet, ick weet

 

Het yser dient in tijts gesmeet.’

 

Daer mede schreeuwt hy bijster stijf:

 

‘Komt veerdigh hier, komt boven wijf,

 

Roept, alje macht, de knechten hier,

 

En seght, dat yder uyt het vier

 

Een gloeyend yser brenge met,

 

Want nu dient op het stuck gelet.’

 

De smit en heeft naeu uyt-geseyt,

 

De knechts sijn altemael bereyt,

 

En staen daer, als dat happigh volck,

 

Dat in den onderaertschen kolck,

 

Bekrosen, swart, en vuyl begaet,

 

Den blicksem metten hamer slaet.

 

Daer grijpt de smit met groot getier,

 

Een yser, root gelijck een vier,

 

En biet den quant dat heete stael,

 

En seyt: ‘ick vraege noch eenmael,

 

Ick vraege, segh ick, met gedult,

 

Of ghy mijn dochter trouwen sult?’

 

De pol, noch des te meer verbaest,

 

Meynt dat de man van gramschap raest,

 

En bid daerom zijns lijfs gena,

 

En seyt met vollen monde: ‘ja!’

 

‘Dat 's niet genoegh, riep onse smit,

 

Ghy moest hier setten swart in wit;’

 

Hy toont een schrift, met voorberaet

 

Gestelt by seker advocaet:

 

‘Flucx set uw naem hier onder aen;

 

Of neen, het sald'er qualick gaen.’

 

De vryer siend' het moeste sijn,

 

Schrijft sijnen naem, doch in 't Latijn,

 

En voeght'er noch twee woorden toe,

 

Die luyden ick en weet niet hoe,

 

My dunckt het Vi Coactus was.

 

De smit, als hy dit briefjen las,

 

Vraeght, wat dit vremde woort beduyt:

[p. 383]

 

‘Het is mijn Van, die selsaem luyt;

 

Studenten (seyt die loosen haen)

 

Die nemen vreemde namen aen.’

 

De man, gepaeyt met dit verset,

 

Gaet in der haesten van het bedt,

 

En seyt: ‘geliefjens, slaept gerust,

 

En pleeght voortaen uw soete lust,

 

'k En sal u nu geen hinder doen,

 

Al duerde 't spel tot aen de noen.’

 

De smit en is naeu wegh gegaen,

 

De vryer praet van op te staen;

 

Hy denckt, sijn haringh braet'er niet,

 

Na hy het daer gebakent siet;

 

Hy seyt: ‘ick houde voor gewis,

 

Dat u het rusten noodigh is;

 

Of anders ben ick gants beducht,

 

Het mocht u letten aen de vrucht.’

 

Daer mede gingh de lincker heen,

 

Niet sonder anghst, gelijck het scheen.

 

Het leet een dagh wel ses of acht,

 

Dat onse smit sijn swager wacht;

 

Maer die heeft van dat vreemt gebaer

 

In sijn gemoet soo grooten vaer,

 

Dat hy niet eens meer om en siet,

 

Het schijnt, hy meynt de vrijster niet.

 

Noch is de man al wel gemoet,

 

Hy denckt: mijn saeck is immer goet;

 

Ick heb een schrift van sijner hant,

 

En daer is recht hier in het lant;

 

Ten lesten pleeght hy weder raet,

 

En spreeckt sijn eersten advocaet,

 

Die, met dat hy het schrift bekeeck,

 

Riep stracx: ‘siet daer een slimme streeck!

 

Dat vreemde woort hier in gedraeyt,

 

Dat maeckt het ganse stuck bekaeyt.’

 

‘Neen, sprack de smit, ten lijt geen last,

 

Ick hebt'et al wel ondertast;

 

Dit selsaem woort is maer een Van.’

 

‘Dat is de waerheyt, sprack de man,

 

De Van, gestelt in dit bescheyt,

 

Die heeft u van het stuck geleyt.’

 

En siet, daer gingh hy leggen uyt

 

Wat Vi Coactus hier beduyt:

 

Te weten, dat met enckel kracht

 

De quant tot schrijven is gebracht;

 

Daer stont de smit toen slecht en sagh,

 

En maeckte vast een groot beklagh,

 

Sijn vrouwe schijnt te sijn verwoet,

 

En schelt hem voor een rechten bloet,

 

Om dat hy sich betalen liet

 

Alleenlick met een gladde niet;

 

De jonge dochter boven al

 

Beweent haer droevigh ongeval;

 

Sy schijnt van sinnen gants berooft,

 

Sy ruckt de vlechten van haer hooft,

 

Sy wringht haer om, gelijck een ael,

 

Sy nat haer wangen hondert mael,

 

Sy leeft geduerigh in verdriet,

 

Maer altemael en baet'et niet;

 

Want ofse sucht of dapper krijt,

 

Sy is haer beste goetje quijt;

 

Sy moet'et dragen in het graf,

 

De neep die haer de weelde gaf;

 

Siet, vrijster! eens verloren eer

 

En vint men noyt sijn leven meer.

 

Ach! waer de vrijster henen gaet,

 

Daer vintse niet als enckel smaet;

 

Sy is ten hooghsten seer beschroomt,

 

Soo haest sy maer op strate koomt;

 

Want ieder heeft het oogh op haer,

 

En al de kinders roepen daer:

 

‘Hier is de meyt, de soete moer,

 

Aen wie de vryer trouwe swoer;

 

Siet hier een deun, een vreemt geval,

 

Een bruyt die nimmer trouwen sal!’

 

En komtse dan uyt dit gedruys,

 

Om rust te soecken in het huys,

 

Daer vintse noch, dat harder drijft:

 

De vader vloeckt, de moeder kijft;

 

De vrienden altemael, gestoort,

 

En spreken niet een gunstigh woort;

 

Sy voelt de pijne van de dracht,

 

Sy schroomt de pijne diese wacht,

 

De pijne van een droevigh kint,

 

Daer sy geen vader toe en vint;

 

Maer dat haer pijnight aldermeest,

 

Dat is de beul in haren geest,

 

Dat is haer eygen swaer gemoet,

 

Dat als een worrem leyt en wroet;

 

Dat knaeght haer siele nacht en dagh,

 

Soo datse nimmer rusten magh.

 

Siet, vrijsters, wat een droeve stant

 

Haer in de droeve vrijster vant!

 

De teere maeghdom, soo het blijckt,

 

Die heeft iet, dat den mol gelijckt:

 

Soo langh de mol op aerden leeft,

 

Het schijnt dat hy geen oogen heeft,

 

Maer sijn gesichte wort ontbloot,

 

Wanneer hy worstelt met de doot;

 

Het schijnt daer wijckt dan eenigh dingh,

 

Dat hem voor dese leden hingh.

 

Geen maeght en siet haer eygen quaet,

 

Geen maeght en kent haer eygen staet,

 

Sy weet niet wat een schoon juweel,

 

Sy weet niet wat een noodigh deel,

 

Sy weet niet wat een weerden schat

 

Sy in haer teerste leden hadt;

 

De maeghdom schijnt als steke-blint,

 

Soo langh men die in wesen vint;

 

Maer als dat bloemtje is gegaen,

 

Dan komt'er eerst voor oogen staen,

 

Hoe leelick dat het is gemaeckt,

 

Hoe bitter dat de sonde smaeckt,

 

En wat een pant, dat sy verloos,

 

Die voor de deught de vreughde koos;

 

Een vreught, een moeder van den druck

 

En van geduerigh ongeluck,

 

Een vreught, eylaes! die licht ontglijt,

 

En staêgh in 't herte leyt en bijt,

 

Een vreught, eylaes! een droeve vreught,

 

Een klippe voor de reyne jeught.

 

Na langh gepruyl en groot beslagh,

 

Zoo koomt de sake tot verdragh,

 

Men gaf een penningh aen de bruyt,

 

En siet, daer is het speeltjen uyt.

 

Hier blijckt dan grondigh, lieve kint!

 

Wat rancken dat de werelt vint,

 

Om ons met list te nemen af,

 

Dat onse jeught haer luyster gaf.

 

Ach! schoon dat iemant wonder seyt,

 

Wanneer hy in de pluymen leyt,

 

De pluymen swieren met den wint,

 

En wat'er in de pluymen mint.

 

Dus, vrijsters, wilje geen verdriet,

 

En vrijt doch in de pluymen niet.

 

ROSETTE.

 

Maer dese smit, onnosel knecht,

 

Was (mijns bedunckens) al te slecht,

 

Dat hy een schrift gingh nemen aen,

 

By hem geweten noch verstaen;

 

Voor my, 'k en ware niet soo geck,

 

Dat ick, door soo een hoofschen treck,

 

Gebracht sou worden in den druck.

 

SIBILLE.

 

Ja, ghy sout letten op het stuck;

 

En wie doch is 't die niet en valt,

 

Wanneer hy in de liefde malt?

 

Ick segh u dit, gelooft'et vry,

 

Dat meerder man, als ick of ghy,

 

Hier in niet selden heeft gemist,

 

En was gevangen eer hy 't wist.

 

Waer iemant swelt van sotte waen,

 

Die mist terstont de rechte baen;

 

Want die op eygen wijsheyt staet,

[p. 384]

 

En pleeght gemeenlick geenen raet

 

Als met sijn eygen ydel breyn,

 

En dat is dickmael al te kleyn,

 

Om recht te weten wat'er schuylt,

 

Des wort hy licht gebottemuylt.

 

ROSETTE.

 

En spreeckt doch niet voor defen bloet,

 

Hy wist niet hoe hy pleyten moet;

 

Gewis, had my de bruyt bestaen,

 

Die Vi Coactus moest'er aen,

 

Hy sou, al waer hy noch soo vals,

 

My soo niet schudden van den hals;

 

Ick hebbe vrienden in het hof.

 

SIBILLE.

 

Beminde maeght, met uw verlof,

 

Schoon ghy al door een kloecke vont

 

Het stuck alsoo beleyden kont,

 

Dat ghy bequaemt uw vollen wensch,

 

Soo waerje doch een arrem mensch.

 

ROSETTE.

 

Wel hoe? ick greep hem by de mou,

 

En dwongh hem tot een vaste trouw,

 

Niet met gewelt, maer door het recht.

 

SIBILLE.

 

Dat heeft'et mede wat te slecht:

 

Al waer men met den pleytsack vrijt,

 

Daer troutmen niet als enckel spijt;

 

En daer men trout uyt enckel dwangh,

 

Daer pleyt men al sijn leven langh.

 

Dan, of misschien uw domme jeught

 

Noch hopen dorst gewenste vreught,

 

Om datje door een soet gedult

 

Hem, sooje meynt, wel leyden sult,

 

Soo is'et noch een meerder quaet,

 

Dat u voor al te duchten staet;

 

Denckt vry, dat God dat vuyl bejagh

 

In geenen deele lijden magh:

 

Hy straft van outs met swaerder hant

 

Al wat onteert den echten bant;

 

Dus als ghy voelt in uw gemoet

 

De bobbels van uw grilligh bloet,

 

Soo denckt dat God, de reyne geest,

 

Voor alle saken dient gevreest;

 

Hy is 't, die eerst het echte bedt

 

Tot onsen troost heeft ingeset;

 

Hy is de vader van de trou,

 

Hy is 't, die eerst de jonge vrou,

 

Dien weerden schat, dat edel pant,

 

Gaf aen den man met eyger hant,

 

Gelijck ick weet in mijn gemoet,

 

Dat hy noch even heden doet.

 

Al wie in lusten is verhit,

 

En steltse voor sijn eenigh wit,

 

En geeft hem daerom tot de vrou,

 

En vest'er op sijn echte trou,

 

Gelijck het menighmael geschiedt,

 

Wat kan hem naecken als verdriet?

 

Wat segen wacht hy van den Heer,

 

Die niet en trout tot sijnder eer?

 

Wat dwase liefde voeght by een,

 

Dat scheyt de knuppel in 't gemeen.

 

Dies stel ick voor den besten vont,

 

En even voor een vasten gront,

 

Dat ieder neme sijn begin,

 

Niet uyt de tochten van de min,

 

Niet om het goet of ydel eer,

 

Maer in den segen van den Heer;

 

Dies, als een teere maeght gevoelt,

 

Dat haer ontrent de leden woelt

 

Een roock, een vonck, een grilligh vier,

 

Soo raed' ick aen het jonge dier,

 

Dat haer gewoonlick vroegh-gebedt

 

Hier naer een weynigh sy geset;

 

En datse, met het daeghlijcx broot,

 

Oock bidde voor den maeghden noot,

 

Oock bidde voor een gunstigh man,

 

Die hare jeught geneeren kan;

 

Op dat alsoo de reyne lust

 

Door rechte wegen sy geblust.

 

Oock vind' ick uytter maten goet,

 

Dat hier eens moeders rijp gemoet

 

Haer dochter leyde metter hant,

 

Tot midden in den echten bant,

 

Haer dochter wijse nu en dan

 

Het wesen van een echte man,

 

En wat al goets een soete mont

 

Kan brengen tot het echte bont,

 

En hoe een kint dient opgevoet,

 

En hoe de keucken schaffen moet,

 

En hoe een knecht, of stege meyt,

 

Met reden dient te sijn geleyt;

 

In 't korte, wat een handigh wijf

 

Moet brengen tot het huysbedrijf.

 

ROSETTE.

 

Ghy hebt veel noten op uw sangh,

 

En maeckt'et ons al wat te langh;

 

Ick meyne, dat een teere maeght

 

Niet op een nieu en dient geplaeght,

 

Met dus, en soo, met dit, en gint,

 

Gelijck een onbedreven kint;

 

Sy is uyt schole t'huys gekeert,

 

En daer genoegh in al's geleert,

 

Al wat haer noch te weten staet,

 

Dat kan se leeren uyt de daet.

 

SIBILLE.

 

Neen, die haer saken wel bevroet,

 

Die leert te voren eer se doet;

 

En schoon al is'er iemant grijs,

 

Al is'er iemant dapper wijs,

 

Noch heeft hy efter leerens noot,

 

En leert oeck midden in de doot.

 

Het trouwen is een vaste koop,

 

Het trouwen is een vaste knoop,

 

Het trouwen en het huys-gesin

 

Die hebben veel bedenckens in.

 

ROSETTE.

 

Ghy wickt het trouwen bijster swaer,

 

Het schijnt als of 't een ambacht waer,

 

Ja, dat men regels leeren moet,

 

Gelijck men in de kunsten doet;

 

Een kleuter efter niet-te-min,

 

De jonghste van het huysgesin,

 

Die eerst maer in de werelt kijckt,

 

En schier als na de lueren rijckt,

 

Die meynt wel dats' haer plichten kan,

 

En wat men hoeft ontrent een man,

 

En daer op trout men alle daegh;

 

Wat wonder is 't soo ick het waegh?

 

SIBILLE.

 

'k En wil niet seggen wat men doet,

 

Maer wat men na de reden moet;

 

Ick weet, daer sijnder al genoegh,

 

Die trouwen uytter maten vroegh;

 

Maer hoe het met de lieden staet,

 

En wat'er dickmael ommegaet,

 

Dat hoort men staêgh met groot verdriet.

 

ROSETTE.

 

Eens anders doen en roert my niet;

 

Ick segge dat een jonge maeght

[p. 385]

 

Die slechs haer moeder wel behaeght,

 

En soo de sleur wat houden kan,

 

Is dienstigh voor een eerlick man.

 

SIBILLE.

 

Of schoon een moeder in het rou

 

Sich met haer dochter lyden wou,

 

Dat is alleen soo lange goet

 

Tot datse buyten woonen moet,

 

Want koomt'et op een trouwen aen,

 

Soo moet de sake vorder gaen.

 

Het koren, dat een lantsman eet,

 

Hy veeltijts slechs daer henen meet,

 

En, schoon daer loopt wat onkruyts in,

 

't Is goet genoegh voor 't huys-gesin;

 

Maer als hy na den solder gaet,

 

En haelt van daer het vruchtbaer saet,

 

De hope van het nieuwe jaer,

 

Dat sift, dat seelt hy allegaer,

 

Hy scheyt het onkruyt van het graen,

 

En laet'er niet één vuyltjen aen.

 

Een moeder, die een dochter heeft,

 

Die haer nu tot een man begeeft,

 

En nu haest vruchten dragen sal

 

Ten dienste van het aertsche dal,

 

Die moet dan vry wat vorder gaen,

 

Als sy te voren heeft gedaen;

 

Want schoon sy van een teere maeght

 

Al dit of dat in huys verdraeght,

 

Dat raeckt haer man en haer alleen,

 

En niet de werelt in 't gemeen;

 

Het is maer eygen huys-verdriet,

 

't En roert de vreemde lieden niet;

 

Maer soo een maeght, vol quade sucht,

 

Gewassen buyten alle tucht,

 

Haer met den man in echte paert,

 

En kinders haers gelijcke baert,

 

Dat gaet de gansche werelt aen,

 

Die hier in wort te kort gedaen,

 

Dat raeckt voor al het vaderlant,

 

Daer in het quaet wort voort geplant:

 

Dies is'et dat ick noodigh acht,

 

Dat by een moeder sy betracht,

 

Eer oyt een dochter wort besteet,

 

Dat sy haer volle plichten weet.

 

ROSETTE.

 

Ghy spreeckt hier uyter maten wel,

 

En stelt een noodigh huys-bevel;

 

De moeder is de naeste vrient,

 

Haer kint te leeren hoe het dient;

 

Maer, na dat ick het stuck bemerck,

 

Soo vint hier oock de vader werck,

 

Het ampt dat hem is opgeleyt,

 

Dient hier al mede wat geseyt;

 

My dunckt, dat hy moet omme-sien,

 

En dencken wat'er kan geschiên;

 

Hy dient te letten alle dagh,

 

Wat aen sijn dochter schorten magh,

 

En hoe haer wesen is gestelt,

 

En wat haer in de sinnen quelt;

 

Want, als men hier de sieckte kent,

 

Dan is het quaet haest afgewent.

 

Ey, neemt op alle dingen acht,

 

De rijpe tijt heeft wonder kracht:

 

Wie siet het niet? een rijpe peer

 

Die valt oock sonder schudden neêr,

 

Die valt oock van den minsten stoot,

 

Die valt oock dickmael in de sloot,

 

Ja, midden in den modder-kuyl,

 

En maeckt haer aerdigh blosjen vuyl.

 

Wel hoort dan, vader, goede vrient!

 

Dat hier voor al geweten dient:

 

Hebt ghy meloenen in den hof,

 

Deylt vrienden mede, scheydt'er of;

 

En hebje t'huys een rijpe maeght,

 

Siet datj' haer niet te langh en waeght;

 

Soo ras uw vrucht of dochter rijpt,

 

Soo grijpt, o goede vader, grijpt,

 

En brenghtse veerdigh aen den man,

 

Die haer ten nutte brengen kan:

 

Want sooje wat te lange toeft,

 

Ghy staet om haest te sijn bedroeft,

 

Uw vrucht om ras te sijn verrot,

 

Uw dochter om te sijn bedot;

 

En al, mits ghy te lange paert

 

Twee vruchten van te wacken aert.

 

Wat dunckt u doch van dit besluyt?

 

SIBILLE.

 

Ick sie, ghy prijst een jonge bruyt.

 

Dan, komt'et op een praetjen aen,

 

Soo hebje vry niet al gedaen;

 

Ick weet hier op al mede wat,

 

Hier dienstigh om te sijn gevat:

 

Het ooft, dat vroegh is van den tack,

 

Is vry niet sonder ongemack,

 

Waer dat'et eens wort omgehutst,

 

Daer is'et over al geblutst;

 

Het is van stonden aen geraeckt,

 

En schijnt als opten koop gemaeckt;

 

Maer siet, het tijdigh winterfruyt,

 

Al krijght dat vry een harden stuyt,

 

Of dat'et stijf wort aengetast,

 

Noch blijft het echter wonder vast,

 

En is geduerigh niet-te-min,

 

Gants dienstigh voor het huys-gesin.

 

ROSETTE.

 

'k En spreeck niet van het fruyt alleen,

 

Mijn leer is over al gemeen:

 

Heeft iemant duyven op het kot,

 

Of spreeuwen in een vogel-pot,

 

Hy dient gewis, met alle vlijt,

 

Te passen op den vluggen tijt;

 

Want soo hy 't wat te lange maeckt,

 

Tot eens de rappe jeught genaeckt,

 

Hy sal voorseker op het lest

 

Niet vinden, als het leêge nest;

 

En siet, dan is 't te laet gesucht,

 

De vogels swieren in de lucht.

 

SIBILLE.

 

En denckt niet dat my stof ontbreeckt,

 

Oock schoonje nu van vogels spreeckt:

 

Men seyt ons, dat het jongh patrijs

 

Loopt al te veerdigh in het rijs,

 

Loopt al te ras in bosch en hey,

 

Want siet, het kleeft noch aen het ey;

 

En daerom, waer het pooght te gaen,

 

Daer sleept den dop hem achter aen.

 

ROSETTE.

 

Vriendinne, waerom dit geseyt?

 

Het dient wat naerder uytgeleyt.

 

SIBILLE.

 

Een die met trousucht is gequelt,

 

En metter haest ten manne snelt,

 

Die draeght tot in het echte bedt

 

Niet selden kintsche grillen met;

 

De pruyltjens met de poppevaen,

 

Die slepen dickmael achter aen.

 

ROSETTE.

 

Maer beyt een vader wat te laet,

 

Soo komt'er noch een meerder quaet:

 

Siet, als de gerst, of ander graen,

 

Niet van den acker wort gedaen,

[p. 386]

 

Niet wort gescheyden van den gront,

 

Ter goeder uyr, te rechter stont,

 

Stracx valt het rijpe koren uyt,

 

Vermits het ayr niet meer en sluyt;

 

Daer leght het dan, en wort aldus

 

Tot spijse van een grage mus.

 

SIBILLE.

 

Maer die het koren al te groen

 

Heeft in de schuere laten doen,

 

Die vint oock vry sijn hertenleet:

 

De schoven worden dickmael heet;

 

Dies moet'et weder uyt den tas,

 

Al wat te vroegh gestapelt was.

 

Een vrijster van te groenen aert,

 

Die bleve beter ongepaert,

 

Tot dat haer wesen rijper waer,

 

En nutter tot een wederpaer;

 

Want die in 't echte bedde treet,

 

Eer sy de rechte gronden weet,

 

Die stelt wel licht den echten bant

 

In roock, in vier, in enckel brant,

 

Om datse by een eerlick man

 

In stilte niet gedueren kan:

 

Sy wil, sy sal, sy moet'er uyt,

 

Hoe vast dat oock de deure sluyt;

 

Sy is het echte leven moe,

 

Dies wilse naer haer moeder toe;

 

En siet, dan valt'er meer beslagh,

 

Om haer te brengen tot verdragh,

 

Als of men man en echte vrou

 

Van nieus te samen paren sou.

 

Een dochter van een rijper sucht,

 

Die schickt haer beter na de tucht,

 

Die weet haer grilligh onverstant

 

Te toornen met een eygen bant;

 

Sy kan vermanen, als het dient,

 

Sy kan vertroosten haren vrient;

 

En komt'er suer, of komt'er soet,

 

Sy weet hoe sy haer quijten moet:

 

Maer duyven van haer eerste vlucht,

 

Die willen niet als open lucht.

 

ROSETTE.

 

Veel wijse schrijvers niet-te-min,

 

Die sijn met ons van eenen sin,

 

En drijven, dat een jonge maeght

 

Haer in het trouwen beter draeght,

 

Uyt reden datse buygen kan,

 

En schickt haer soeter na den man.

 

En siet, dat dunckt my wel geseyt,

 

Hoe breet dat ghy hier tegen weyt:

 

Ick houwet met het jeughdigh kruyt,

 

Ick houwet met een jonge bruyt;

 

Ick hoorde lest een geestigh man,

 

Die sprack hier wonder grondigh van;

 

Hy seyde: dat hy niet en wou

 

Verkiesen, tot een echte vrou,

 

Een rijpe maeght, die al te langh

 

Geweest had in haers moeders dwangh,

 

Uyt vreese van haer teer gemoet,

 

Geweken van het eerste soet,

 

Wel licht misschien een stegen bocht

 

Ontrent haer moeder krijgen mocht.

 

Wie ockernoten groen confijt,

 

Die let ten nausten op den tijt;

 

Hy kiest voor al geen harde schel,

 

Maer proeftse met een dunne spel,

 

En gaetse door het jeughdigh lijf,

 

Dan is de schorsse niet te stijf;

 

Maer soo de punt niet deur en kan,

 

Hy laet de vrucht en scheydter van:

 

Want dat den vollen tijt verbeyt

 

Wort noyt in suycker wegh-geleyt.

 

Wil eenigh man een buyghsaem wijf,

 

Die tale naer een jeughdigh lijf,

 

Die kiese tot sijn weerde bruyt

 

Een jonge maeght, een teere spruyt,

 

Aen wie geen eelt, of harde quast,

 

Ontrent den sachten boesem wast;

 

En die voor al geen stegen neck

 

En kreegh, door ander luy gebreck.

 

Dit heeft de vrient my dus geseyt,

 

Ja, noch al breeder uytgeleyt;

 

En, na dat ick het stuck begrijp,

 

Geen maeght en dient'er al te rijp,

 

En dese misslagh wort geschout,

 

Wanneer een vrijster veerdigh trout.

 

SIBILLE.

 

't Is seker dat men schrijvers vint,

 

Die meer tot jonckheyt sijn gesint;

 

Doch yder segge wat hy wilt,

 

De reden leert het wat'et schilt,

 

Een maeght te nemen by der hant,

 

Gewassen boven onverstant;

 

Of wel dat kiecken-murruw vleys,

 

Dat niet en broet als mal gepeys.

 

Eet vroegh gewas, en prijst'et vry,

 

't En dient maer voor de snoepery;

 

De Meysche kersen in 't gemeen

 

En sijn maer vel en enckel been;

 

Het fruyt gepluckt in grooten spoet

 

En dede noyt sijn meester goet;

 

Het dient (gelijck'er is geseyt)

 

In suycker wegh te sijn geleyt,

 

Of anders heeft'et geen vermaeck,

 

Maer slechs alleen een wrange smaeck;

 

Dies prijs' ick noch de rijpe vrucht,

 

Daer onder dat de moeder sucht.

 

ROSETTE.

 

Na dat ick uyt uw reden merck,

 

Soo maeckje staegh uw gansche werck,

 

Om onse jeught en weeligh groen

 

Een open oorlogh aen te doen;

 

Maer 't is genoegh voor dese reys,

 

Komt nu en opent uw gepeys,

 

En wijst ons aen den rechten voet,

 

Wat ieder hier gevoelen moet.

 

SIBILLE.

 

Nadien ghy dan, beleefde maeght,

 

My na de rechte gronden vraeght,

 

Soo hoort wat ick, na mijn verstant,

 

Hier voor de beste peylen vant;

 

Niet dat ick stell' een vaste wet,

 

Maer laet een ieder onverlet

 

Te mogen doen, in dit geval,

 

Na dat hy dienstigh achten sal:

 

Indien ghy soeckt een aerdigh paer,

 

Soo geeft de maeght drie seven jaer,

 

De jonghman seven boven dien,

 

En groetse dan voor echte liên;

 

Een weynigh meer, of weynigh min,

 

Dat maeckt een eerlick huys-gesin.

 

ROSETTE.

 

Wel, dat en is soo selsaem niet,

 

Na ghy u eerst gestrengh geliet;

 

Maer hoort doch oock een kleyn gedicht,

 

En stelt'et by de vrijstersplicht;

 

Want die my eerst het rijmtjen las,

 

Die seyde dat'et geestigh was:

 

Een jonge maeght van seve jaer

 

Heeft dan haer tanden allegaer;

 

Als sy noch seven jaer besluyt,

 

Dan schiet de jeught haer botten uyt;

 

Soo 't noch eens seven jaren lijt,

 

Het roosjen wort dan pluckens tijt;

[p. 387]

 

Doet hier noch seven jaren toe

 

Het steeltjen is sijn bloemtjen moe;

 

Noch eens dan seven jaer verhooght,

 

Haest, kinders, haest! het groentje drooght;

 

Ontrent het seste seven-jaer

 

Wat dan, als voor een wewenaer?

 

En koomt het dan oock niet te pas,

 

Zoo laetse blyven diese was.

 

Maer siet, ons praet die heeft gedaen,

 

Want ginder koomt uw man gegaen;

 

Ick danck u voor uw goet bericht,

 

't Is tijt dat ick mijn ancker licht;

 

De doffe mane die verdwijnt,

 

Wanneer de gulde sonne schijnt.

 

SIBILLE.

 

Ick had oock even uytgeseyt

 

Al wat my in den boesem leyt;

 

Al scheen ick somtijts wat te straf,

 

En neemt'et my niet qualick af;

 

Ick had een gunstigh ooghgemerck:

 

Oock strenge tucht is vriendewerck.

Hoc commune malum, semel insanivimus omnes.
('t Is de algemeene kwaal, daar we allen eens aan leden).