Alle de werken. Deel 1

[p. 358]

Wegh-wyser ten houwelijck uyt den dool-hof der kalverliefde.
Tweede deel: Vrijster.

Vrijster-wapen.

De tijt, eerbare jeught, daer in wy heden leven,
Is door een losse waen tot in de lucht gedreven;

De kray, al is se kleyn, die wil een arent zijn,

Indien niet in de daet, ten minsten in den schijn.

De slechtste van het volck die weet een eygen wapen
Niet uyt de lucht alleen, maer uyt het slijck, te rapen;

Daer wort schier alle daegh een nieuwe vont bedacht,

Tot anders geen gebruyck als voor de malle pracht.

Men siet een ridderschilt èn hier èn elders maken
Van alle slim gebroet, van slangen en van draken,

Men vint in menigh velt een leeuw, een fellen stier,

Een arent, of een valck, een havick, of een gier:

De wapens sijn gevult met alle vreemde beesten;
En vraeghje waerom dat? soodanigh sijn de geesten

Van die alleen de naem en niet de daet ver-eêlt,

Sy toonen haren aert in schilden af-gebeelt.

Maer wie een wapen voert, 'k en hebbe niet vernomen
Dat oyt uw vrye staet een wapen heeft bekomen;

Schoon ieder u verheft en beelt u machtigh af,

Noch quam'er noyt een mensch, die u een wapen gaf;

Het is dan noch te doen, dorst ick 't my onderwinden,
Ick wist u (soo my dunckt) een wapen uyt te vinden;

Een wapen, recht bequaem voor uwe teere jeught,

Geen spore tot de pracht, maer tot de ware deught.

[p. 359]

 

Maer eyst tot uwen schilt geen ongetemde dieren,

 

Die in het woeste bosch of om de rotsen swieren;

 

En eyst geen wreeden wolf, geen beyr, of vinnigh swijn,

 

Geen monster uyt het wout en moet uw wapen sijn:

 

Dus, schoon ick waer gesint om uyt de groene dalen,

 

De vrijsters tot gebruyck, een wapen af te malen,

 

Soo wist ick beter stoff', en koos in dit geval

 

Een schaepjen sonder ergh, een duyfjen sonder gal.

 

Dan ick wil dese mael de velden laten blijven,

 

En op een ander gront een wapen voor u drijven;

 

Ghy dan, ontfanght den schilt, die hier voor oogen staet

 

Het is een leersaem beelt, dat aen de vrijsters gaet:

 

Het is een Druyven-tros, met koelen dauw behangen,

 

Wiens aengename verw' een ieder doet verlangen;

 

Een tros, niet aen de stam gegeesselt van den wint,

 

Niet leelick afgefoolt van eenigh weelde-kint;

 

Een tros, noyt aen de muyr door wrijven afgesleten,

 

Noyt aen haer beste druyf van mieren uytgegeten;

 

Een tros, daer noyt een rat haer tant heeft ingeprent,

 

Die noyt een vuyle seugh met kruypen heeft geschent;

 

Een tros, daer noyt de son heeft vinnigh op gesteken,

 

Maer die, met loof bedeckt, haer stralen is ontweken;

 

Een tros, daer noyt òf spreeuw òf hart-gebeckte mus

 

Heeft eertijts in gedruckt een al te diepen kus;

 

Een tros, die, in het spel of in het dertel mallen,

 

Noyt iemant is ontglipt en in het stof gevallen;

 

Een tros, niet van de struyck in haesten afgeruckt,

 

Maer van den hovenier ter rechter tijt gepluckt;

 

Een tros, wiens eyge jeught haer noyt te seer en perste,

 

En noyt te veel en swol, en noyt in stucken berste;

 

Een tros, die noyt een holm oneerlick heeft bedot,

 

Van buyten niet geblutst, van binnen niet verrot;

 

Een tros, daer noyt een rups heeft boven op gekropen,

 

Daer noyt een vuyle worm is tusschen in geslopen,

 

Daer noyt een snoode vliegh haer voetsel uyt en track,

 

Daer noyt een geele bie haer tengel in en stack,

 

Daer noyt een snoode spin heeft netten om getogen,

 

Daer noyt onguere sleck heeft swadder op gespogen,

 

Daer noyt een duysent-voet of kever op en sat,

 

Daer noyt een grage muys de beste druyven at,

 

Daer noyt een dertel wicht met vingers op en druckte,

 

Daer noyt vermeten hant een druyfje van en pluckte;

 

Een tros, een gave tros, noch fris en onbevleckt,

 

En met haer eerste waes aen alle kant bedeckt.

 

Het kransje, datje siet ontrent het wapen sweven,

 

Is ving-koord, wel te recht de maeghden toe-geschreven,

 

Een kruyt, dat buygen kan, als van gedweegen aert -

 

Ick wenste, soete jeught, dat ghy soodanigh waert;

 

Een kruyt, dat nimmermeer plagh in de lucht te swieren -

 

Vriendinnen, watje doet, weest sedigh in manieren;

 

Een kruyt, dat laege wast, en noyt en stijght omhoogh -

 

Dat is tot u geseyt: hebt staêgh een eerbaer oogh;

 

Een kruyt, wiens jeughdigh groen noyt vorst en dede wijcken -

 

En laet geen machtigh Vorst uw teeren maeghdom strijcken;

 

Een kruyt, een schaers gewas, dat nimmer saet en heeft -

 

't Is dienstigh, dat een maeght noyt vryer iet en geeft;

 

Een kruyt, dat niet en groeyt als met gelijcke paren -

 

Leert voor een eenigh vrient uw groene jeught bewaren;

 

Een kruyt, dat uyt de son en in de koelte wast -

 

Ghy weet, dat open lucht u niet te wel en past;

 

Een kruyt seer na gelijck doch minder als laurieren -

 

Weest vrouwen in verstant, en maeghden in manieren;

 

Een kruyt, dat bloemen draeght, maer nimmer saet en schiet -

 

Toont ieder bly gelaet, o maeght! en hooger niet;

 

Een kruyt, dat lustigh bloeyt maer niet en plagh te rijeken -

 

Ghy, laet geen vreemden reuck aen uwe leden blijcken;

 

Een kruyt, een jeughdigh kruyt, dat sijn geheelen roem

 

Stelt in sijn aerdigh blat en in sijn teere bloem:

 

Wel aen, o broose waer, o wonder swacke dieren!

 

Laet uw gemoet altijt de reyne seden vieren:

 

Uw' eer is al uw goet, uw bloem, uw beste schat;

 

Ach! 't is met u gedaen, wort die maer eens beklat.

 

‘Maer wat sal 't eynde sijn? mocht hier een vryer seggen:

 

Moet staêgh de rijpe druyf noch stil en eenigh leggen?

 

Ach! soo haer niet een mensch een soete mont en biet,

 

Haer glans, en schoone verw', haer waes dat gaet te niet!’

 

Neen, vrinden, hoort een woort: de vrucht die is te raken,

 

En met een vollen mont op haren tijt te smaken;

 

Doch eerje metter hant het aerdigh trosjen vat,

 

Soo staet een weynigh by, en leert den rechten pat;

 

Daer is een heusche greep, daer sijn bequame wegen,

 

Om naer den rechten aert uw reyne lust te plegen:

 

Ghy siet hier aen de druyf een aerdigh steeltjen staen,

 

Brenght daer uw rechterhant, dat is de rechte baen.

 

En soeckt te geener tijt, en soeckt geen vreemde grepen,

 

Om eenigh schoon gewas tot u te mogen slepen;

 

Maer gaet daer ick u wijs, soo wort het edel pant

 

Gegrepen sonder vleck, genoten sonder schant.

 

Maer ick en wil vooraen u niet in twijffel houwen:

 

De Druyf-tack is een maeght, de Steel, het eerlick Trouwen;

 

De Hant die naer den tros met reyne vingers tast,

 

Is Lust tot echte min, die maeckt de banden vast.

 

Ghy daerom, weeligh quant, genaeckt de teere panden

 

Niet met een stouten greep, of al te grage tanden,

 

Maer tast met heusheyt toe, en hout doch goeden maet,

 

Want oock het soetste fruyt, te veel gegeten, schaet.

 

En ghy, o vlugge maeght, als uwe druyven rijpen,

 

Soo laetse nimmermeer, als by haer steeltjen, grijpen;

 

Doch als een eerbaer hant u soete vruchten pluckt,

 

Seght dan: God hebbe danck, het is my wel geluckt!

 

In tijts, met vrienden raet, in echten staet te treden,

 

Dat is de beste voet uw maeghdom te besteden;

 

Want, die haer onbevleckt in reyne liefde draeght,

 

Is Vrou, ja Moeder selfs, en efter ware Maeght.