Alle de werken. Deel 1
(1862)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 339]
| |
 | |
Maeghde-wapen.Als eenigh Vorst een wapen geeft
Aen die hem wel gequeten heeft,
Of in den krijgh òf in den Raet,
Tot voordeel van den ganschen Staet,
Het ware dienstigh, dat het beelt
En wat'er om den hellem speelt,
Soo mochte worden afgemaelt,
Dat daer uyt neder quam gedaelt,
Dat daer uyt mochte zijn verstaen,
Wat dan noch verder dient gedaen
By hem, die mits het edel velt
Wort in een hooger graet gestelt;
Op dat hy staêgh, in dat gesicht,
Mocht lesen sijnen ridder-plicht.
Koomt hier, vriendinnen altemael,
Die sonder yser, sonder stael,
En sonder sweert, en sonder lans,
Verwint de kloeckste van de mans,
Die sonder oorlogh, sonder strijt
Princessen van de werelt zijt;
Komt hier, en siet dit Maeghde-boeck,
O ridders van den witten doeck!
Hier is het datje vinden meught
Een wapen voor uw teere jeught,
Een wapen, daer geschreven staet,
Hoe dat'et met de maeghden gaet;
Een wapen, daer het edel velt
Uw gansche plichten open stelt;
Ey kijckt, o jonge dieren, kijckt!
Het is een beelt, dat u gelijckt,
Het is een bloemtje, sooje siet,
Dat noch geen open knopjen biet,
Een bloemtje van sijn eerste jeught,
Een bloemtje van sijn eerste vreught,
Een bloemtje dat niet uyt en puylt,
Maer in sijn eygen knopjen schuylt.
Wanneer een schilder eerst begint
De schetse van een aerdigh kint,
En dat voor eerst de kunste speelt,
Ontrent de gronden van het beelt,
Men siet alleen ick weet niet wat,
Dat schier het ooge niet en vat,
Men siet een mont, een soet gelaet,
Dat noch gelijck in twijsel staet,
Men siet doch echter over al
Wat dat het eenmael worden sal.
Dus gaet'et met ons teer gewas:
Men siet'et in een duyster glas,
Men siet een teer, een aerdigh beelt,
Dat noch sijn beste gaven heelt,
Men siet een toegesloten blat,
Men siet een toegesloten schat,
Men siet wat hope dat'et biet,
Men siet'et, en men siet'et niet;
| |
[pagina 340]
| |
Men siet'et maer in stil gepeys,
En 't is genoegh voor dese reys.
O teere plante, jonge spruyt,
Wat staeje quade vlagen uyt!
Wat is'er om uw jeughdig groen,
Wat is'er al om u te doen!
Wat is'er menigh ongeval
Dat u voorseker treffen sal,
Ten sy dat ghy met alle vlijt
Gedurigh waergenomen sijt!
Wat heeft, eylaes! uw teer begin
Wat heeft'et anghst en moeyten in!
Men vreest van boven voor de storm,
Men vreest van onder voor den worm,
Men vreest den vorst en sijn gewelt,
Men vreest den hagel op het velt,
Men vreest de dampen van der nacht,
Men vreest de mist en hare dracht,
Men vreest het schendigh hof-fenijn,
Men vreest een heeten sonne-schijn,
Men vreest het steken van de pier,
Men vreest het bijten van de mier,
Men vreest de rups en haren beck,
Men vreest het quijlen van de sleck,
Men vreest des efter niet-te-min
Het weven van een vuyle spin,
Men vreest voor al een dertel kint,
Dat is het slimste dat men vint;
Want, mits het wicht geduerigh malt,
En dickmael op de bedden valt,
Soo breeckt'et licht een aerdigh kruyt
Dat noyt sijn leven weder spruyt,
Of anders 't schudt uw teere steel,
En 't foolt uw knopjen al te veel,
Het is gants uytgelaten mal,
Het loopt en flickert over al,
Het staet en pluyst ick weet niet waer,
En stelt u dickmael in gevaer;
Al waer het koomt of henen gaet,
Het doet de teere bloemtjens quaet.
En schoon al is het byetje soet,
Soo dat het leet noch hinder doet
Noch aen de bloem, noch aen het kruyt,
Maer suyght'er niet als honigh uyt;
Soo moet het doch voor desen stont
Onthouden oock een reynen mont,
En blijven van het teer gewas
Tot dat'et beter komt te pas,
Tot dat de bloem eens open gaet,
En in haer volle loovers staet;
Nu moet'et maer van verre sien
Wat dat'er eenmael sal geschiên,
En letten slechts in dit geval
Wat uyt het knopjen komen sal.
Geen byetje heeft'er oyt geraeckt,
Geen byetje heeft'er oyt gesmaeckt
Een bloemtje dat gesloten staet,
Of dat sijn ooren hangen laet;
Het eerste laet'et ongemoeyt
Tot dat het eens ten vollen bloeyt;
Het tweede roert'et nimmer aen,
Om dat het bloeyen heeft gedaen,
Om dat het was noch honigh geeft,
En nu als sonder leven leeft.
Maer hier is noch een ander quaet,
Waer op voor al te letten staet:
Ten gaet met dese bloemtjes niet
Gelijck'et elders wel geschiet;
Want al wat hier of ginder breeckt,
Of wat men uyt den regel steeckt,
Daer heeltmen stracx de gansche vrack,
Oock dickmael sonder ongemack.
Al krijght uw doeck een yser-smet,
Ghy sijt'er weynigh in ontset,
Een vinnigh suer, een cyteroen
Dat weet de plecken uyt te doen.
Indien het somtijts soo gebeurt
Dat oock het sijnste laken scheurt,
Een die hier toe sijn kunste biet,
Die stopt het dat men 't niet en siet.
Indiender aen een schoon buffet
Een quast, of reet, of splinter let,
Men krijght of lijm of ander gom,
Dat heelt de brake wederom.
Indien of vet of schrale wijn
Set plecken in een schoon satijn,
Een poeyer, of een machtigh kruyt
Dat haelt de gronden weder uyt;
Of, schoon daer blijft een kleyne vleck,
Noch is'er raet voor dat gebreck:
Men spant'et veerdigh op een raem,
En stracx soo wort'et aengenaem,
Om dat men met een gulden draet
De vuyle plaetsen over gaet.
Ons' meyt heeft even dit verstant,
Want is haer taerte wat gebrant,
Al wat of hier of ginder schort,
Dat wort met suicker overstort;
Soo dat de gene die het eet
Niet van den loosen handel weet.
In 't kort, èn hier èn over al,
Is raet voor menigh ongeval;
Maer wat'er hier en daer geschiet,
Noch raeckt het onse bloemtjes niet;
Daer is, eylaes! geen kunstigh lijm,
Daer is geen harst, of taye slijm,
Daer is geen kruyt of vinnigh sap,
Daer is geen over-zeesche pap,
Daer is geen smout, of machtigh gom,
Voor u, o teere maeghde-blom!
Het minste vuyl, de kleynste smet,
Die blijft'er eeuwigh ingeset,
Die sit geduerigh in den gront,
Soo datj'et noyt verwinnen kont;
En ofje veeght en ofje wast,
Noch hout het efter even vast,
En ofje schuert en dapper vrijft,
Het is een vuyl, dat eeuwigh blijft;
Al is'er maer een enge scheur,
Al kruypt'er maer een siertje deur,
Al kleeft'er maer een vuyltjen aen,
De gansche luyster is gedaen;
De tijt, eylaes! de snege tijt,
Die alle dingen open splijt,
Die toont ten lesten in het blat
Een wijde reet, een open gat;
Wat eerst de sneeghste niet en vant,
Dat siet de plompste naderhant:
Ach! wat het eerste knopjen schent
Dat blijft'er eeuwigh in-geprent.
Siet, als de plaegh het koren slaet,
Terwijl het op den velde staet,
En dat voor eerst een vuyle smet
Sich in het jeughdigh bloeysel set;
Het blijft gewis dan eeuwigh soo
Tot even aen het dorre stroo;
Gaet, leght dan vry het rijp gewas
Te midden in een koren-tas,
Gaet, stout'et in een drooge schuur,
Gaet, sluyt'et in een vaste muur,
Gaet, dorst en wannet sooje kont,
Noch blijft'er al een quade gront;
Ja wast'et in het klaerste nat,
Eylaes! daer schort noch efter wat.
Het is, o vrienden, 't is gedaen;
Want noyt en vint men suyver graen!
Bedenckt dit staêgh, o groene jeught,
Bedenckt dit, watje dencken meught,
Begraeft'et in uw stil gemoet,
Begraeft'et in uw diepste bloet,
En laet'et eeuwigh voor u staen,
Het gaet voor al de maeghden aen.
D'Eenvoudigheyt die staet u wel,
Dan Leer-sucht is haer metgesel:
Dus sijt eenvoudigh in het quaet
En al wat maeghden tegen gaet;
| |
[pagina 341]
| |
Maer leert, dien even onverlet,
De gronden van de maeghde-wet,
De regels van de ware min,
De plichten van het huys-gesin,
En wat'er vorder dienen kan
Ten goede van een eerlick man.
Ach! of al schoon een jonge bruyt
Draeght kranssen van het maeghde kruyt,
En dat men vry al suycker goyt,
En bloemtjens voor de deure stroyt,
Is oyt haer beste schal gerooft,
Soo maeckt'et slechs een swaerder hooft,
En wat men haer voor eere doet,
Dat is een beul in haer gemoet.
Ghy, wensje niet te sijn bespot,
Hout staêgh uw tuyntjen op het slot,
Hout heck en hagen even dicht,
Op dat'er niet een dertel wicht
En koome, sonder uw verlof,
En koome sluypen in den hof,
En roove daer uw beste kruyt,
En loope dan van achter uyt.
Ach! wie haer teere jeught besmet,
Die sal geen trouw, geen echte bedt,
Die sal geen wijs, geen deftigh man,
Hoe veel hy weet en wat hy kan,
Oyt brengen tot haer eersten glans,
Oyt brengen tot de maeghde-krans.
Ach! wie als vrijster is onteert,
Die wort te laet als bruyt geleert.
|
|