Alle de werken. Deel 1
(1862)–Jacob Cats–
Auteursrechtvrij
[pagina 221]
| |
 | |
Harders-clachte.
| |
[pagina 222]
| |
En den dool-hof in het West,
Daer het freuyt is alder-best;
Note-boomen op een ry
Staender negen, en daer by
Is ter zijden af een kant,
Dicht met dooren-haegh beplant.
Hier sat Daphnis, vol van min,
Vol van ongerusten sin,
Hier began hy sijn beklagh,
T'wijl hem niemant hoord' of sagh:
‘Galathea, geestigh dier!
Oorsaeck van mijn eerste vier,
Oorsaeck van een vasten bant,
Die mijn hart aen u verpant,
Als ghy, met een soeten lagh,
My koomt bieden goeden dagh; -
Soete meysjen, aerdigh dinck,
Soeter als een distel-vinck,
Soet van singen, en van praet,
Soet van wesen, en gelaet,
Soet, maer dickwils op een uyr
Weder uyter-maten suyr.
Somtijts macker als een lam,
Somtijts felder als een ram;
Somtijts swack, gelijck een riet,
Somtijts stijf, gelijck een spriet;
Somtijts brooser als een glas,
Somtijts tayer als een was;
Somtijts straf, gelijck een stier,
Somtijts dwee, gelijck een pier;
Somtijts bitter, als een gal,
Somtijts honigh over-al;
Somtijts vriend'lijck, als een rhee,
Somtijts stuyr, gelijck de zee;
Somtijts ziltich, als de vloet,
Somtijts weder suycker-soet;
Somtijts vrolijck, somtijts stil,
Altijts, soo ick niet en wil;
Eeuwigh tegen my gekant,
Altijt naer een ander lant;
Eeuwigh tegens my geset,
Altijt op een ander bedt.
Hoe gestaêgh heb ick geschreyt,
Sedert dat ghy hebt geweyt
In de velden van Dijshoeck!
Sedert hebt ghy uwen doeck
Op een ander wijs' gestelt
Als de vrijsters van het velt;
Sedert draeghdy aen uw huyf
Kanten, als een kivits kuyf;
En een wronge hart en stijf,
Hanght u, als een g'reel, om 't lijf;
Sedert hebt ghy uwe kraegh
Onder stut, als met een schraegh;
Sedert hebt ghy uwen tret
Op een ander wijs' gheset,
Als Lycoris rap te voet,
Of als Amarillis doet.
't Gaet nu anders als het pleegh,
Doen ick met u kennis kreegh.
Sedert ghy het hoofsche vriên,
Tot Dijshoeck eens hebt gesien,
En de streken van de stadt;
Sedert heb ick uyt gehadt,
Sedert noemt ghy my een loer,
En een klunten, en een boer,
En een blutten, en een kluts,
Al, om dat ick juyst mijn muts
Niet soo steets kan nemen of;
Al, om dat ick in het stof
Niet kan schraven, g'lijck een hoen
In de mis-put plagh te doen;
Al, om dat ick Zeeus en ront
Spreke Iuffer uytte mont,
En niet drayen kan mijn reên
Als de linckers van de steên.
Maer, al ben ick plomp en slecht,
Immers ben ick vroom en recht,
Immers isser niet een maeght
Die haer over my beklaeght,
Dat ick, met een slimmen keer,
Oyt ontsutselt heb haer eer;
Dat ick draghe mijnen roem
Van haer maeghdelijcke bloem;
Dat ick, onder schijn van trou,
Yemant heb gebracht in rou;
Dat ick yemants swaer verdriet
Heb verandert in een liet.
Dese mijnen vromen aert
Was u voor-maels lief en waert,
Want ghy seydet, dat het lant
Juyst vereyscht een ront verstant.
Maer, och-armen! dat's gedaen,
Al uw rontheyt is vergaen,
Sedert dat ghy kennis hadt
Met de quanten van de stadt.
Eertijts was ick wel gesien
Als ick u maer aen quam biên
Soo wat kleyns, eens herders-gift,
Versche kees van room geschift,
Of een geele kees-roffoel,
Of een palingh uytte poel,
Of een scherp-getande snoeck,
Of wat mossels van Dijshoeck;
| |
[pagina 223]
| |
Altemets een jongh faisant,
Vruchten van ons eygen lant,
Eygen queecksel, eygen goet,
Hier in Zee-lant uyt-gebroet.
Dan van Souburgh een meloen,
Of van Bottingh' een kappoen;
Dan een wafel diep geruyt,
Wel gesuyckert en gekruyt,
En met boter vet gedroopt,
In mijn snuytdoeck vast geknoopt,
Die te Domburgh was gemaeckt,
't Heught my noch, hoe datse smaeckt.
Lest-mael greep ick een lampraes,
En daer toe een jongen haes;
D'eene, daer hy lagh en sliep,
D'ander, soo hy voor my liep
Over een begraesde wey,
Soete beesjens alle-bey;
Stracx soo seyd' ick: dese twee
Zijn voor u, ô Galathee!
Noch heeft yemant my gebraght,
Groote karsen, vroegh van draght;
Dese werden nu geplant
In mijn alder-beste lant,
En, terwijl ick spit en delv',
Segg' ick soetjêns in my selv':
Spaert dit boomtjen, karsse-dief,
D'eerste vrucht is voor mijn lief.
Somtijts quam ick tot u treên
Met wat dun-gewolde queen,
Somtijts met een aertichock,
Of een vroeghen abricock:
Als ick bracht een vogel nest,
Dat beviel u alder-best;
Want ghy hadt soo veel te doen,
Om de beesjens wel te broên,
Datj' ontsloot uw witte borst;
Die nu (dacht ick) die eens dorst!
Die eens mochte metter hant -
Maer waer loopt mijn los verstant?
Ach, hoe klapp' ick uyt en in!
't Schijnt, ick ben berooft van sin.
Maer indien ick nu begonst
Haer te bieden mijne jonst
Met soodanigh kleyn geschenck,
Sy (gelijck ick vast'lijck denck)
Soude, met een trots gemoet,
Alles treden metten voet.
't Is als geenen tijt geleên,
't Soete dier was doen te vreên,
Haer te spieg'len in de zee,
Als de stroom lagh stil en dwee,
Niet gerimpelt van de wint,
G'lijck-men die wel somtijts vint.
't Gaeter nu al anders toe,
Sy is 't stille water moe,
En wert alle daegh gehult,
In een glas rontsom vergult,
Spiegel noemt-men 't in de stadt,
Hier van wertse trots en prat,
Wantse siet meer alsse plagh,
Meer alss' in het water sagh:
Watse geestichs by haer heeft,
Watter ergens aen haer leeft,
Wat haer wel staet, weetse vry
Immers alsoo wel als wy.
En dat helder stralend' licht
Van haer lodderlijck gesicht,
En dien lieffelijcken mont,
Schoonder als den morghen-stont,
En dat hayrken sacht gekrolt,
Datter om haer voor-hooft rolt,
Is haer al te mael bekent,
En wel diep int hooft geprent:
Dies ontstaet in haren sin,
Minnaers haet, en eygen min.
Gaet, ô weerde Galathee!
Spiegelt weder in de zee.
Die tot dit eerst oorsaeck gaf,
Wensch ick, tot verdiende straf,
Dat sijn lief, van sacht en soet,
Trots en moedigh werden moet;
Datse, naer een soete min,
Krijgen moet een stuyren sin.
Hoe diep leyt hy my int hooft,
Die my van mijn lief berooft!
't Schijnt dat alle sijn gelaet,
Eeuwigh voor mijn oogen staet.
Hy, met noch sijn twee of driên,
Was aen 't strande komen riên;
Daer sagh hy mijn Galathee,
Soose dreef het jonge vee;
Stracx begon de dertel quant
Haer te grijpen by der hant,
Haer te senden int gemoet
Een beveynsden, steedschen groet:
Goeden dagh, schoon harders kint,
't Alder-schoonste datmen vint,
Ghy moet wesen (soo ick acht)
Van der nymphen eêl geslacht,
Of van Pales huysgesin,
Of wel selfs een wout-goddin,
Want uw wesen en gelaet
Treckt geheel na 't hemels zaet.
| |
[pagina 224]
| |
Meer en kond' ick hooren niet,
Mits hy van de plaetse schiet;
En geleyde mijn vriendin
Na sijn eygen lust en sin;
't Scheen sy woud' int eerst niet gaen,
Maer het was terstont gedaen;
Al geliets' haer wat gestoort,
Even-wel soo gingse voort:
't Scheen, al watse vocht en street,
Dats' et maer in 't jocx en deed',
Siet, daer sat ick doen en keeck,
Als een poel-snep, op een kreeck,
Root van gramschap, bleeck van nijt,
't Oogh vol tranen, 't hart vol spijt!
Gaedy dan? wel! gaedy heên,
Galathea? gaedy treên?
Gaedy moytjens hant aen hant,
Met dien onbesuysden quant,
Die ghy gansch'lijck niet en weet
Wie hy is, of hoe hy heet?
Onbedachte Galathee,
Waerom zijdy nu soo dwee?
Waerom valdy nu soo soet,
Voor een onbekenden bloet?
Daer ghy staet, gelijck een muyr,
Steegh en spijtigh, norts en stuyr,
Als een harder, of sijn maet,
U versoeckt, met heus gelaet,
Om met hem te willen gaen,
Daer de schoonste linden staen?
Harders-kint, indien ghy 't wist,
Hoe een maget haer vergist;
En hoe qualijck dattet past,
Met soo afgerichten gast
Sich te geven op de baen;
'k Weet, ghy soutet niet bestaen.
Maer of ick was droev' of bangh,
Galathea gingh haer gangh.
Dies soo klam ick op de kruyn
Van den alder-hoogsten duyn,
Om te sien, met harten-rou,
Dat ick wel niet sien en wou.
Sy gingh henen na de strant,
Vergeselschapt mette quant,
Die haer dickwils gaf een kus,
Slimmer als een kriele mus.
Hy geleyde Galathee
Van den oever in de zee;
Dies soo rees den zouten stroom
Vry wat hoogher als den zoom
Van haer op-geschorte kleet.
Is dat niet een schoon bescheet,
Datmen soo een teere maeght
Plompelijck int water draeght?
Datm' een vrijster, met gewelt,
Midden in de baren stelt,
Tot de golven grof en groot
Swalpen over haren schoot?
Tot den vreeselijcken vloet
Brenght een schrick aen haer gemoet?
Tot haer kleet is vuyl en nat?
Is dat heusheyt van de stadt?
Eynd'lijck als de wulpsche lust
Van het water was geblust,
Gingh een yder van de strant,
En verkoos het drooge lant.
'k Meynde, 't spel was doe gedaen,
Maer het gingh doe eerst-mael aen.
Stracx wiert daer mijn waerde pant
Om-getobbelt in het zant,
En dan weder om-gewent;
't Dertel spel en nam geen ent.
't Steets geselschap, uytte steên,
Is, al waeret buyten reên,
Even soo, gelijck een beest
Dat gebonden is geweest;
Wertet eens gelaten los,
't Loopt als rasend' in het bos.
Doen en mocht ick langer niet
Staen begapen mijn verdriet,
Dies soo gingh ick na de kant
Van de krom-geboogde strant;
Daer began ick mijn geklagh,
G'lijck een droeve minnaer plagh;
Daer beschreef ick mijnen stant,
Met een rijsjen in het zant.
Eerst, een vast-gesette min,
Doen, een wanckelbaren sin;
Dit was ick, en Galathee.
Onder-tusschen quam de zee,
Als gelaten uytten toom,
Swalpen met een groven stroom,
Verre boven haer gemerck,
En verpletterd' al mijn werck;
Siet, daer gingh mijn soete min
Drijven heen ter zee-waert in.
Nijdigh water, bitter nat,
Segh eens, waerom doedy dat?
Waerom neemdy, mette vloet,
Mede niet mijn droef gemoet?
Maer koom, segg' my, soeten beek!
Soudy oyt wel zijn soo geck,
Datje wout dijn weerde hant
Stellen, tot een eeuwigh pant,
| |
[pagina 225]
| |
Aen een proncker trots en prat,
Aen een joncker van de stadt?
Neen, 'k en loovet nimmermeer
Datje, dees of geen ter eer,
Laten sout een rustigh quant,
Sterck van leden, kloeck ter hant,
En sout stellen u gemoet
Op het meepse steets gebroet.
Ach! ten zijn maer halve mans:
Recht geselschap, om ten dans,
Om te kermis of ter feest,
Speel te leyden haren geeft;
Nut alleen tot dertel spel,
Sacht van handen, dun van vel,
Noyt geoeffent, noch beproeft,
Daermen manne-kracht behoeft.
Dit papiere volcxken gaet
Loncken, proncken, achter straet;
Niet alleenlijck aen de voet,
Maer aen handen oock geschoet;
't Schijnt sy dragen hun te koop -
Fy, van dien verwijfden hoop!
Ick heb knoesten in de hant,
Dat is sauce voor het lant,
Dat's een lantsert, dat's een helt,
Juyst geboren tot het velt.
Ick sou licht een stuyren ram,
Alst my maer int hooft en quam,
Met mijn harde vuysten slaen
Dat hem 't hooren sou vergaen.
Ben ick bruyn? wat isset dan?
't Is de ver we van een man.
Al die woonen op het velt,
Dienen soo te zijn gestelt.
Kiest men niet de swarte pruym
Voor haer bloeysel, wit als schuym?
Denckt u niet het bruyne lant
Beter als het witte zant?
Ben ick ruych en dicht gebaert?
Dat's een peyl van stercken aert:
Ick en ben des niet beschaemt,
Dat is rechts dat ons betaemt.
Al het ciersel en de schat
Van den boom, dat is het blat;
Wat is frayer aen het peert,
Als sijn maen', en lange steert?
Onse schapen zijn geacht,
Om haer woll', en ruyge vacht.
't Velt is eerlick door het kruyt,
Mannen, door een ruyge huyt.
Ick en weet niet watje let,
Datje hart en sinnen set,
Datj' u selven laet verraên,
Door het praten, door het gaen,
Door het proncken, en het treên
Van dees popjens van de steên.
Schoon men gaeter fray gekleet,
t Isser daerom niet te breet.
Schoon men strijckter moy en net,
t Isser daerom niet te vet.
Schoon sy gaen gestickt, gekant,
Aen den hals, en aen de hant,
Schoon haer kraeghj' is fijn en wit,
Denckt niet datter veel op sit.
Eertijts, en oock huyden noch,
Zijn de steden vol bedroch:
Niemant, hoe beset of vroet,
Is daer vry van banckeroet;
Treffen sulcke slaghen dan
Dees of genen goeden man,
Die geen stoot, kan weder-staen,
t Is al med' met hem gedaen.
Watter handelt, vent, of koopt,
Is soo onder een verknoopt,
Alsser yemant breeckt de koord',
Stracx moet oock een ander voort.
Dit bejegent nimmermeer
Yemant, die niet al te seer
Mette gelt-sucht is besmet.
Die sijn herte niet en set
Op het sorrigh-vuldigh goet,
Krijght of speelt geen banckeroet.
Die in weynigh stelt sijn lust,
Is seer weynigh ongerust;
Maer die 't nette spant te breet,
Vint, of hier of daer, sijn leet.
Die sijn schaepjens 's avonts telt,
Alsse komen uyt het velt,
En hy vint sijn vol getal;
Die en vraeght dan niet met al
Wat des grooten koopmans hooft
Van den soeten slaep berooft;
Hy en vreest niet, dat sijn schip
Mocht verzeylen op een klip;
Dat sijn waren, hier of daer,
Mochten komen in gevaer;
Dat een roover, met gewelt
Mochte nemen schip en gelt;
Dat sijn schipper is een dief,
Datmen sijnen wissel-brief
Mochte laten onbetaelt.
Denckt, hoe een die leyt en maelt
Op dees dingen, nacht en dagh,
Wijf en kint vermaken magh!
| |
[pagina 226]
| |
Die int lant sijn woon-plaets stelt,
En behoeft nau eenigh gelt,
En behoeft niet, om het goet,
Te besmetten sijn gemoet,
Of te hangen in een schael
Eere, ziel, en al-te-mael.
Uit de vruchten van het lant
Valt hem alles in de hant,
Want des aertrijcx milden schoot
Schenckt hem, wat hy heeft van noot
Tot sijn kleedingh', ende spijs,
Dat de stadt al stelt op prijs:
Waerm' in stadt sijn geit voor biet,
Geeft het milde lant om niet.
Wilj' een hemd', of lijnen kleet,
Fijn gesponnen, wrel gereet,
Wit gebleickt gelijck de snee,
Ja, als ghy, ô Galathee!
Steeckt geen handen in de tas -
't Koomt al van ons eygen vlas.
Wilj' een zieltjen of een keurs;
Gaet oock daerom niet te beurs.
Spreeckt alleen de schaepjens aen,
Die rontsom ons weyden gaen:
Hare dick-gewolde vacht,
Heeft de middel en de macht,
Om ons, tegen 's winters leet,
Te bedecken met een kleet.
Wilj' een leetje van een lam?
Of de beyers van een ram?
Wilj' een bockjen, of een geyt,
Die noch by de moeder leyt?
Wilje 't swees'rick van een kalf,
Of een schenckel, heel of half?
Wilj' een vetten schapen bout,
Voor den roock, of voor het zout?
Ghy en hoest niet eens te gaen
Daer de schamper quanten staen,
't Zy in vlees-kraem of in hal;
Sent maer yemant na den stal,
Die daer slachtet, keelt, en vilt,
Ghy hebt alles watje wilt.
Wilj' een quackel, of patrijs,
Of een val-duyf, uyttet rijs?
Wilj' een vette jonge duyf,
Of een kivit, met sijn kuyf,
Wilj' een snepje langh gebeckt,
Of een smientje dick gespeckt?
Of een lijster, of een vinck?
Of een ander lecker dinck?
Onder-werpt u geen gekijf
Van een leppigh hoender-wijf,
Die wel grau en leelijck siet,
Alsme'r niet genoegh en biet.
Met een netjen, met een strick,
Met een uyltjen op een krick,
Met een boogje, met een buys,
Mette spreeu-pot aen het huys,
Mette slagh, of vogel-lijm
Op de mishoop, in den rijm,
Met een weynigh kruyt en loot,
Vanght-men vogels kleyn en groot.
Soo 't u lust, met verschen vis
Te vercieren uwen dis;
Wat behoefdy reuck, of stanck,
Van een vis-wijs, of haer banck?
Hier wert vis genoegh gehaelt,
Diemen, sonder gelt, betaelt;
Sonder gelt, en met genucht
Pluckt-men hier des waters-vrucht.
Carper, brasem, baers, en snoeck,
Is te vangen met een hoeck,
Wil 't niet wesen mette roe,
Neemter dan een netje toe,
Of een diep-getande schaer,
Of een scherpen ellegaer;
Daer mee' stictmen vetten ael,
Goede kost voor 't middagh-mael.
Als-men maer een fuyckjen set,
's Avonts eer-men gaet te bedd',
Schoon men slaept dan wel gerust,
's Morgens vint-men sijnen lust,
's Morgens trect-men uyttet slick
Fijne palingh, armen dick.
Is dat niet een goet gerief,
Datmen, by sijn soete-lief,
Loon van trouwe min ontfanght,
T'wijl het net een visje vanght?
Wilje keese, groen als gras,
Keese geel als maeghde-was,
Die beneffens parmesaen
Magh op heeren tafel staen?
Wisje keese sacht en dwee,
Wit als nieu-gevallen snee?
Wilje keese jongh of out?
Wilje boter geel als gout?
Wilje stremmelis, of saen?
Soete taerten, lecker vlaên?
Room, gewelt met geel van ey?
Melckgerechten veelderley?
t Wort den huysman al bestelt
Zonder kosten, sonder gelt.
Laet het volckje van de stadt
Haer vry drincken vol en zat,
| |
[pagina 227]
| |
Of in schralen duytschen wijn,
Af-gedreven van den Rijn;
Of in 't luttigh Spaens gewas,
Datter staet en brant in 't glas;
Of in 't rosse Fransche nat,
Daer in yder, 'k weet niet wat
Weet te mengen, daer in elck
Onse honich, onse melck,
In vermeyert en verplenght;
Of (dat wel het meeste krenckt)
In de wijnen, diemen brant,
Niet dan vuylheyt, niet dan schant,
Of in seck, of malvesey;
Ick ben mette versche wey,
Met te zoete Zeeusche mé
Immers alzoo wel te vré,
Als met kostelicken wijn,
Hoese magh geheeten zijn.
Wey versoet de stramme borst,
Wey verslaet den heeten dorst,
Door de wey en sal het hooft
Van verstant noyt zijn berooft,
Noch de lever zijn verhit,
Noch oock peuckels root en wit,
Staen in 't aensicht over-al,
Hier een bergh, en daer een dal.
D'ongeneselijcke pijn
Van het quastigh flerecijn,
En soo menigh swaer gebreck,
Nemen in geen huys vertreck,
Daermen vint, by wijf en man,
Voor de wijn, de mellick-kan.
Dan, al trest ons sieckt' en pijn,
Gansch het lant is medecijn;
Het gesonde schapen-wey,
Vers gedroncken in de Mey,
Doet den lantman groot gerijf,
Want het jaeght hem uytet lijf
Watter, int geheele jaer,
Is vergadert, hier of daer.
Isser yemant, in de stadt,
Van een heete koorts gevat,
Of van ander quael ontstelt,
Stracx soo looptmen naer het velt,
Om een wortel, om een kruyt,
Dat hier aen de wegen spruyt,
Dat hier aen de dijeken wast,
En daer niemant op en past;
Noyt en werter yet soo slecht
By den apothekers knecht,
Wt het velt in stadt gebrocht,
Of ten werdt wel dier verkocht.
Eenigh spruytjen uyttet zant,
Wt een hollen dellif-kant,
Wtet slick of schorr' gehaelt,
Wert ten diersten daer betaelt;
't Schijnt het wert dan eerst bequaem
Alsment geeft een vreemden naem;
't Schijnt het krijght dan eerst sijn prijs,
Alsmen dees en geen maeckt wijs
Dattet van het Mooren-lant,
Of den Barbarische strant,
Dattet van den Indiaen
Herwaerts komt gedreven aen:
't Dunckt de slechte luyden best,
Wat ons geeft een vreemt gewest.
Maer wanneer ick ga besien
Al de malle schilderiên,
Al den huysraet, al de kost,
Daer de beurs in werdt gelost,
Daer den hoogmoet van de stadt
In verquist soo grooten schat,
Dan verhef ick boven al
Bosschen, beemden, bergh, en dal,
En der velden schoon cieraet,
Dat ons op geen gelt en staet.
Laet uw oogen en uw sin
Van de stadt niet nemen in,
Soo ghy 't wout maer recht besiet,
't Steetsche pralen gelter niet.
Als de gerste dijnt op 't velt,
G'lijck het water rijst en helt;
Als het bloeysel van het vlas
Toont sijn hemels blau gewas;
Als het geel-gebloemde zaet
In de gulde velden staet;
En sijn reucke, machtigh soet,
Ons komt vliegen int gemoet;
En dat hier of daer een wey
Speelt, met groente, tusschen bey.
Segh, wat heeft Tapitsery,
Of het gouden leer hier by?
Ick en sal u niet beniên
Al de sotte pronckeriên,
Daer de juffers van de stadt
Mede zijn soo trots en prat,
Als dit aengenaem gesicht
Mijn bedroefden sin verlicht.
In de stadt is menschen kunst,
In de velden Godes gunst;
Pluym-gedierten, die daer speelt
Door de tacxkens; die daer queelt
En, met stemmen reyn en soet,
Uwen grooten Schepper groet;
| |
[pagina 228]
| |
Die den lantman 's morgens vroegh,
Schenckt een deuntjen aen de ploegh;
Die, met sangh, het swaer gewicht
Van een reysend' man verlicht;
En den minnaer, die hem quelt,
Doet verquicken in het velt;
Segh my doch, wat is de luyt,
Wat is al het vreemt getuyt,
Dat in steden maeckt geklanck,
Vergeleken by den sanck,
By de soete stem en tael
Van den fieren nachtegael?
Van dat kleyn, dat aerdigh dier,
Dat met kracht van soet getier
Komt bewijsen, dat in hem
Is de woon-plaets van de stem?
Dat met deuntjens ons vereert,
Die hem nergens zijn geleert,
Als ontrent sijn eygen nest; -
Wilde sangh is alder-best.
Ist niet wonder? oock de sangh
Heeft de stadt gebracht in dwangh
Wat daer yemant doet of laet,
Moet geschieden op de maet:
Alle dingh, hoe los en vry,
Is gestelt in slaverny;
Ons natuyr, en vryen sin
Is in steden een slavin.
Niemant daer sijn honger blust,
Als hem hongert, alst hem lust;
Neen, den buyck (al valtet suyr)
Moet daer passen op sijn uyr.
D'arme steets-man sit en vast,
Tottet klock en koster past:
't Schijnt wanneer de kloeke slaet,
Dat de maegh dan open gaet:
En wanneer de kloeke swijght,
Datter niemant honger krijght.
Schoon of yemants heete maegh
Voor de tijt wiert hol en graegh,
Of 't hem leet is, of 't hem spijt,
Hy moet wachten op sijn tijt.
Hoe geluckigh is het lant!
Daermen t'elcken snijt een kant,
Daer den mensche sijn natuyr
Niet en bindt aen kloek en uyr;
Daermen in de hamme snijt,
Daermen in de worsten bijt,
Daermen t'elcken gaet te gast,
Alsset buyck en mage past.
Eetm' in stadt int open-baer,
't Schijnt als offet schande waer;
Eet-men voor en in de vloer,
Yder schelt u voor een boer;
Eetm' een stickjen uytter hant,
Dat is noch al meerder schant.
Segh eens, watje beter weet,
Als dat yemant drinckt en eet:
Even-wel de stadt besnijt,
In het eten, plaets en tijt.
Moetmen gaen, by nacht of dagh,
Daermen niemant senden magh,
Dat natuyrlick vrye werck
Heeft al med' een seker perck;
Daer is (ick en weet niet wat)
Eenigh vuyl besloten gat,
Daer van onder vuylen damp
Gans den buyck vervult met ramp,
Daer de lucht geheel onreyn,
Neemt van boven in het breyn;
Naer dees ongesonden stanck
Neemt een yder sijnen ganck.
Hier en isset niemant schant,
Mis te dragen op het lant;
En wy houden voor gemack
Datmen dit verdrietigh pack,
Datmen desen swaren last
Lossen magh, al waer het past;
Sonderlinge, daer het groen
Ons bequaemen dienst kan doen:
Kruyt en bladers vol van jeught,
Doen van onder groote deught,
Beter als, na stadts manier,
Doet het out vermust papier.
Als de steetsche jonge-liên
Nu of dan uyt spelen riên,
Ergens naer een fray gewest;
Juyst als 't spel is op sijn best,
En dat eenigh jeugdigh paer
Meynt te wand'len hier of daer,
T'wijl de soun' nu leeger daelt,
En niet meer soo heet en straelt;
Dan komt daer de voer-man aen
Roepen: Hey! 't is tijt te gaen,
Eer de stadt haer poorten sluyt;
Haestje wat, de poort-kloek luyt.
Ach! des voer-mans hees geschal
Bolt den minnaer niet met al,
't Is hem spijt, en groot verdriet,
Dat den plompaert hem gebiet
Af te breken sijn genucht:
Maer het is om niet gesucht,
| |
[pagina 229]
| |
Arme vryer! hy moet voort.
Alsmen dan komt voor de poort,
Maer een oogen-blick te laet,
Dat de klock niet meer en gaet,
Siet, daer staet-men dan verstelt,
En men moet met louter gelt,
Tot des sluyters groot gewin,
Door de poorten dringen in:
Niemant raeckter in de stadt,
Als geschoren en geschat.
Als ghy nu al binnen zijt,
Noch en zijdy niet bevrijt
Van den nauwen steetschen dwangh;
Want een ander kloek, eer langh,
Komt u seggen, metter daet,
Dat je ruymeu moet de straet.
Daer is 't baken weer verset,
Want den minnaer wert belet,
Door de straten van de steên
Met sijn lief te mogen treên:
Wilt ghy even-wel noch gaen,
Soo komt daer een schout ter baen,
Die de minnaer met sijn lief,
Licht sou grijpen voor een dief.
Hier seyt u de schilt-wacht: sta!
Daer de ronde: qui va lá?
Elck wil weten, wie ghy zijt,
Is dat niet wel fray gevrijt?
Siet u yemant van de wacht,
Daerje doet uw minne-klacht
Aen een glas, of voor een scheur
Van een venster, of een deur;
Die verhaeltet voor een klucht,
En des morgens is 't gerucht
(Schoon het u is spijt of leet)
Door de gansche stadt verspreet.
Hoe geluckigh is het velt!
Daer geen minnaer is gequelt
Mette schilt-wacht, en haer spiên,
Groot beletsel van het vriên!
Zijdy 's morgens op-gestaen,
Om te lande-waerts te gaen,
Ergens daer de zaeck vereyst,
't Is om niet, al watje peyst;
Want hoe wel ghy vroegh daer-heen
Op u reyse meynt te treên,
Soo de poort-klock niet en luyt,
Niemant kander in of uyt:
Och! daer staet-men dan, en siet
Huyv'righ, nuchter, vol verdriet,
Vol verlangens, ongerust,
Tottet eens den koster lust.
Noch is in de stadt een klock
(Dat 's te seggen noch een jock),
Die, wanneerse klipt of luyt,
Yder een doet kijcken uyt;
En dan looptmen raet gedruys
Na de puye van 't stadthuys:
Daer leest yemant uyt een brief
Yder een sijn ongerief:
Wet en raet, seyt hy, gebiet
Datter niemant as en giet
Ergens op des heeren straet,
Tot de vuyl-karr' omme-gaet.
Is dat niet een nauwen dwanck,
Datmen moet dien vuylen stanck,
Datmen houden moet sijn as,
Tottet vuyl-karr' komt te pas?
Maer 't is noch het meeste quaet,
Als in stadt de trommel slaet,
Dan moet yder met geweer
Gaen de straten op neer,
Juyst na dat gebiet en seyt
Een, van wie ghy wert geleyt;
En, soo ghy maer eens en hit,
Niet te houden uw gelit,
Daer sal u een vent bestaen,
Tusschen hals en hooft te slaen
Al, daer hy best raken kan:
Ist niet spytigh, dat een man
Al sijn huyt vol slagen krijght,
En noch blijd' is dat hy swijght?
Als dit spel nu is gedaen,
Meyndy dan te bedd' te gaen?
Neen, men moet den ganschen nacht
Over-brengen op de wacht.
Schoon ghy hebt een jonge vrou,
Die 't wel liever anders wou,
Even-wel ghy moet gaen treên
Dickwils met verkleumde leên,
Op de vesten van de stadt:
Kruypje somtijts in een gat
Daer het roockt, gelijck een keet,
Dan gaen noch uw saken breet.
Hier med' is hy niet gequelt,
Die daer woont int vrye velt:
Swaen mijn hont, en sijn geslacht,
Hout voor my soo goeden wacht,
Dat ick sonder sorgen magh
Slapen, tot den lichten dagh.
Nochtans sluyt ick maer mijn deur
Met een wortel, of een leur.
Wilje weten, wat ick maeck
Als ick nu en dan ontwaeck?
| |
[pagina 230]
| |
Dickwils peyns' ick op mijn lief,
Noyt, of selden, op een dief.
Te verhalen al 't verdriet,
Datmen in de steden siet,
Sou te langh zijn: over-al
Krielt de stadt van ongeval.
Soo ghy timmert huys of schuyr,
Neven uwen buyr-mans muyr,
Elcke kamer, yder deel
Is gewis een nieu krakeel:
Of uw muyren staen te hoogh,
Naer dat peylt uw buyr-mans oogh;
Of het vallen van den drop
Leyt en maelt hem in den kop;
Of hy drijft dat uw gesticht
Komt te dichte by sijn licht;
Niemant bouter inde stadt,
Of daer hapert altijt wat.
Wat een vryheyt heeft het velt!
Yder bout daer, na sijn gelt;
Niemant, watje maeckt of breeckt,
Isser, die u tegen-spreeckt.
Na-gebuyrschap is een pack
Vol van twist en ongemack;
Is uw buer-man dol of dwaes,
Ghy moet lijden het geraes;
Slaet hy nu of dan sijn wijf,
Ghy moet hooren het gekijf;
Leyt sijn hinne maer een ey,
't Huys dat dreunt u van 't geschrey;
Hout hy eenigh woestigh dier,
't Hoost dat splijt u van 't getier.
Wederom: zijt ghy te mal,
De gebuyren hooren 't al:
Zijdy gram of kijfje wat,
Stracx soo weet-men 't door de stadt;
Noodje nu of dan een gast,
Daer wert oock al op gepast,
Want den geur van uw gebraet,
Wert geroken op de straet.
Isser dan noch ergens yet,
Datmen niet en hoort of siet,
Een klappeye van een meyt
Sal 't niet laten ongeseyt,
T'elckens alsse, vroegh en laet,
Hier of daer gebuyren gaet:
Of is 't meysjen heus van mont
(Datmen nochtans selden vont),
't Kint, dat by de buyren dwaelt,
Of aldaer wert aen-gehaelt,
Seyt, met ongeveynft gemoet,
Al wat vaertj' en moertje doet.
Wie en hoorter geen gekijf
Van sijn buyr-mans stout jongh-wijf?
Om een strootje, dat de meyt
Ergens in de wege leyt,
Om wat asschen, om een goot,
Die voor-by haer deure vloot,
Heets' uw dienstmaeght seugh' en hoer,
En stelt heel de buyrt' in roer.
Heeft uw buyr-man ratt' of muys,
't Is een plage voor uw huys,
Boter, keese, speck, en graen,
Alles moet dan houden aen;
Selfs uw lijnwaet, oock het best,
Raeckt wel in een ratte-nest;
En die 't sijn is af-gehaelt,
Wert met ratte-stront betaelt.
Isser in de buyrt' een kat,
Gansch uw hof is maer een pat;
Waster ergens kruyt of blom,
't Slim gedierte looptet om:
Watje poot, en watje zaeyt,
Eer het wast, ist al gemaeyt.
Soo uw buyr-man hout een hont,
Die noch maecktet veel te bont;
Isset dan een hase-wint,
Dat is 't slimste datmen vint:
Watter aen den viere staet,
Watter op den rooster braet,
Watter voor u wert bereyt
(Daer en baet geen snege meyt),
Watter is van soeten geur,
Daer med' gaet den lincker deur:
Keert de kock maer eens sijn hooft,
Gansch den heert is stracx berooft,
Al de potten zijn geleeght,
Al de schotels zijn geveeght.
Alsmen dan gaen eten sal,
En men vindter niet met al,
Stracx soo werptmen 't arm jongh-wijf
Duysent vloecken naer het lijf.
Maer tot danckbaerheit van als,
Zijn de pryen wel soo vals,
Datse laten van haer pis
Al-waer netten huysraet is.
Maer al wierd' ick heel den nacht
Om-gevoert met dit gedacht,
En dan noch een dagh daertoe,
Tot ick ware mat en moe;
Noch en zoud' ick het getal
Van 't verdriet en ongeval,
Dat een stadt in haer besluyt,
Niet ten vollen drucken uyt.
| |
[pagina 231]
| |
Nu, ick ga na mijn gewest,
Maer dit segg' ick, voor het lest,
Tot u weerde Galathee!
Voester-vrouwe van het vee:
Soo ghy u in stadt begeeft,
Ghy meught grouwen datje leeft,
Duysent dingen, dit en gint,
Moetje leeren als een kint;
Ghy moet weder schole gaen,
Of je 't noyt en hadt gedaen.
Meynj', om datje geestigh zijt,
Datje wel in korten tijt
Steetsche grepen leeren sout?
Neen: het steetsche volckjen hout,
Schoon men is van goet verstant,
Dat een vrijster uyt het lant,
Of s' al moytjens pronckt en prijckt,
Altijt na den derrinck rijckt.
Lieve, denckt doch op de spijt
Van het leppich steets verwijt;
Volghje niet eens yders sin,
Stracx sal 't wesen: fy boerin!
Rechte sloire, voor een sloef
Ergens op een buyten-hoef!
Labbe-soete van het lant,
Packt u na den dellif-kant!
Alsser yemant is gepaert
Met een ongelijcken aert
(Steets met boers, en hoofs met ront),
Noyt en was daer goeden gront.
Blijst daerom, blijst in uw wijck,
Bout en trout met uw's gelijck:
Net met kuys en mors met vuyl,
Valck met valck, en uyl met uyl.
Jonckvrou, ick send' u van Grijpskerck,
Een harders-clacht, een boere-werck;
Want als wy zijn int boeren lant,
Soo zijn wy boeren in verstant,
En als wy gaen door 't vrye velt,
Wert ons den geeft oock vry gestelt.
Al schuttet Daphnis uytte mou,
Niet als den Haeghschen minnaer sou,
Ey lieve! geef den boer verlof,
Hy kan geen streken van het hof.
Al woont misschien een goet gesel,
Maer in een hut' of op een stel;
Al is hy ront, gelijck een kloên,
Noch weet hy schoone voor te doen,
Indien de wespe vande min
Hem leyt en prickelt inde sin.
Ghy, siet dan hier een vryers aert,
Ghy, siet wat t' samen dient gepaert,
En wat niet wel en voeght by een;
Oock kondy mereken int gemeen,
Dat niemant hier ter werelt leeft,
Die niet zijn ongemack en heeft;
En weder, dat een billick mensch,
In kleyne dingen vint zijn wensch.
De rest is jock, en dient wel meest
Tot kort-wijl van een droeven geest;
Doch, onder jock, schuylt somtijts wat,
Dat dienstigh is te zijn gevat.
Ick bidd' u, jonckvrou, voor 't besluyt,
Koom herwaerts aen, koom noch eens uyt,
Koom ons besoecken op het lant;
Ick sal u leyden metter hant,
Waer onsen Daphnis hem onthiel,
Als hem dit claegh-gedicht ontviel
|
|