Alle de werken. Deel 1

[p. 99]

In recessu nihil.

Niet dan voor 't oogh.

Ghy seght: mijn lief is schoon; maer 't is te veel gepresen,

Haer lijf is wel gemaeckt, maer 't feilt haer aen den geest:

De schoonheyt vordert meer, als maer het enckel wesen,

't Wel-leven dient'er by, en daer op sie ick meest.

Uw lief, mijn goede Floor, gelijckt de piramyden:

Van buyten moy genoegh, doch al maer enckel schijn;

In 't kiesen van een lief soo stel ick dit besyden;

Die maer is schoon van huyt, en kan mijn lief niet zijn.

Soo 't quam, soo 't voer.

Een Griecksche lichte-koy, AEsopi met-slavinne,
Verkreegh een grooten schat, en al uyt geyle minne;

Wat raet met al het goet? sy timmert wonder hoogh,

Sy maeckt een spits gebouw, doch niet als voor het oog

Siet, van het ydel oogh was al het goet gekomen,
En siet, het ydel oogh, dat heeft'et al genomen:

Al wat men qualijck won, of tegen reden nam,

En is maer ebb' en vloet; het gaet gelijck het quam.

Johan. VII. 24
Oordeelt niet naer het aensien.

Als iemant komt gereyst, en siet de pyramyden,
Geresen in de lucht, als met den hemel stryden;

Hy denckt in sijn gemoet: siet daer een Konincx hof!

En als hy naerder komt, dan is'et enckel stof¹⁾.

En vest u sinnen niet ontrent de buyte-leden,
Maer weeght in u gemoet de gronden van de reden:

Wie sich op waen verlaet en oordeelt na den schijn,

Die timmert in de lucht en wil bedrogen zijn.

1) Stof, vermits de Piramiden van onderen graven waren, en mitsdien vaten van stof en asschen.

[p. 100]

Gelijck de lucht, wanneerse 's morgens vroegh de mist in haest intreckt, veeltijts op den dagh grooten regen plagh uyt te geven: alsoo mede iemant, die eenigh onrechtveerdigh gewin als in haest heeft ingeslockt, plagh het selve veeltijts onnuttelijck door de vingeren te druypen, en tot geen deegh te gedyen.

't Is een sekeren regel in de rechten, dat alle dingen ontbonden werden op de wijse gelijckse t' samen geraept zijn. En dese opmerckinge, soo in 's lants als in huyssaken, veeltijts plaetse te hebben, leert d'ervarentheyt.

Geen maght door schelmerye verkregen, kan lange duren, seyt Curtius.

Een Rijck by iemant door oneerlijcke rancken bekomen, en wert noyt by den selven eerlijck bedient, seyt Tacitus.

Het slaet hier op dat Machiavel seyt: Het gene iemant met gout verkrijght, en is met yser niet wel te beschermen.

Wy lesen, naer de wet Moyses verboden geweest te zijn, een kleet te dragen, t' samen vermengelt met lijnen en wolle. De gene die dusdanige saken tot gelijekenisse en leerstucken gewoon zijn te trecken, meynen dat door de wolle: eenvoudigheyt, door het lijnen: arghlistigheyt moet verstaen worden. Want (seggense) een laken, geweven van lijnen en wolle, heeft het lijnen van binnen, en vertoont de wolle van buyten. Invoegen dat de sulcke magh geseyt werden een kleet te dragen van lijnen en wolle, die uytwendigh schijnt oimoosel als een schaep, zijnde middelertijt inwendigh vol bedriegelijcke rancken. Wegh met dien aert van menschen. Elck die wil schijnen dat hy niet en is, (seyt Augustinus) is een beveynsde. Want hy gelaet hem rechtvaerdigh, als hy verre van daer is, vertoonende een gedaente, niet gemeens hebbende met de daet. Wat maeckt sulcken mensche? De werelt die haet hem, om datse meynt dat hy Godsaligh is; God haet hem, om dat hy weet, dat hy 't niet en is. Zijnde dan hatigh voor beyde, en vint hulpe noch troost, by d' een noch by d' ander: daer is evenwel noch een soorte van verscheydentheyt tusschen 't gelaet en gemoet Gode aengenaem te zijn, te weten: als het gelaet nederigh, het gemoet verheven en opgetogen in Goddelijcke beschouwinge.

In ostio formosa, in recessu nihil.

Insulsa fit, quia tota patet, Rodopeïa moles;

Atriaque interior nuda recessus habet.

Hanc ego formosae nego nomina vera mereri,

Purpureis tantum si qua sit apta genis;

Plura peto: poposco salem geniique lepôres,

Hac mihi praecipuè dote puella placet.

Unica quicquid habet frons perspicit hora, recentes

Ingeniosa dabit semper amica jocos.

Belle cage, sans oiseau.

Le corps de Jaquelin n'est qu'une piramide,
A l'oeil galant assez, mais de sçavoir tout vuide:
Statuë bien que d'or jamais mon coeur ne prit,
Rien je n'estime beau, où n'est un bel esprit.

Malè pertum, malè dilabitur.

Corpore dum Rodope, Grajis invisa puellis,

Turpiter immensas accumulasset opes;

Quid tandem? è quaestu fit pyramis, ardua moles,

Alta cui vastus sidera lambit apex.

Sola viatori sed quae modo lumina pascat,

Nec recreat positis corpora lassa thoris.

Per scelus immensas quid opes enmulasse juvabit?

Turpiter è manibus res malè parta sluit.

De meschant gain, thresor est vain.

L'insensé bastiment d'un' haute piramide
A Rodope enfin rendoit la bourse vuide,
Laquelle avoit rempli un deshoneste gain;
Ie bien en vanité conquis, se pert en vain.

Fronti nulla fides.

Pyramis, excelso dum vertice sidera pulsat,

Spectanti saxo versicolore placet;

Quam procul attonito dum conspicit ore viator,

Exteriora videns, interiora probat;

Ut tamen accessit, quaeritque ubi nocte quiescat,

Nil praeter cincres hic habitare videt.

Ah quoties homines extrinseca sallit imago!

Dignus cras regno, rex nisi Galba fores.

Tel semble sage en apparence, qui fol est en quinte essence.

Qui voit la piramid' en l'air bien haut s'estendre,
Pour un chasteau tout plein des chambres la va prendre,
Mais crie tost apres: ô bastiment trompeur!
Nul ne se fie au front pour bien juger du coeur.

Male partum, male dilabitur.

Ut aër, qui summo manè praecociter absorbet nebulam. ferè ingentem pluviam à prandio solet emittere; ita is, qui celeriter rem secit, ac levi brachio lucrum, praesertim injustum, corrasit,

Nunquam divitias nigrantibus inseret antris,

Nec tenebris damnabit opes. -

Praeceps illa manus sluvios superabit Iberos

Aurea dona vomens. -

Certisfima enim videtur illa juris regula, unumquodque ut colligatum est, ita dissolvi. Idque vel in publicis, et rebus principum locum sibi vindicare, tradunt pragmatici.

Nulla quaesita scelere potentia diuturna est, inquit Curtius. Nec quisquam imperium flagitio quaesitum bonis artibus exercuit, addit Tacitus. Nec abludit Machiavelli illud: Le cose, che si acquistano con l'ore, non si sanno diffendere eon ferro.

plaut. Poenul.

Quod malè partum, malè disperit.

Le proverbe Françoys dict:

Bien, acquis par mauvais mestier,

Ne va point au tiers heritier.

Fronti nulla fides.

Lege Moisaicâ prohibitum fuisse legimus vestem, promiscuè ex lana linoque contextam, induere: per lanam simplicitatem, per linum malitiam ii, qui allegoricè ista hujusmodi interpretantur, intelligi volunt: vestis quippè, quae ex lana linoque contexitur, linum interius celat, lanam exterius demonstrat. Vestem ergo ex lino et lana gestare, dicitur is, qui intrinsecus cautelas malitiae operit, foris simplicitatem, veluti ovinam, ostendit. Apagè mihi cum istac hominum faece. Quisquis, inquit Augustinus, videri appetit, quod non est, hypocrita est: simulat enim justum, nec exhibet; ostenditque in imagine, quod non habet in veritate. Quid agis miser? odit te mundus, quod pium credat; odit te Deus, quod impium sciat. Atque ita utrique odiosus, in neutro tibi praesidium est. Una nihilominus animi ac oris diserepantia Deo grata est, si vultus nimirum sit humilis, si animus in caelum ac meditationes divinas sit elatus.

1 Sam. 16. 7. Homo spectat quod est ob oculos, Jehova spcetat quod est in animo.

august. de Past.

Temerariis judiciis plena suut omnia: de quo desperamus subitò couvertitur, et fit optimus; de quo multum praesumpseramus, desicit et fit pessimus; nec timor noster certus est, nec amor.

Proverb. 51. 39. La grace trompe; et la beauté s'esvanouit, mais la femme qui craint l'Eternel sera celle qui sera louée.

lucret.

Nam divinitus interdum, Venerisque sagittis,

Deteriore fit ut sormâ muliercula ametur;

Nam facit ipsa suis interdum saemina sactis,

Morigerisque modis et mundo corpore culta,

Ut facilè insuescat vir secum ducere vitam.

Dan. Heyns.

Plus aliquid sormâ est, plus est oculisque genisque;

Plus aliquid toto corpore, quidquid amo.

ovid.

Sit procul omne nesas, ut ameris amabilis esto;

Quod tibi non sacies, solaque forma dabit.