Alle de werken. Deel 1

[p. 65]

Turpe senilis amor.

Gerimpelt vel, en vrijt niet wel.

De roos, daer menig dier quam eertijts om gevlogen,
Staet nu, eylaes! en treurt, van niemant aengetogen;

Geen witje sit'er op, geen bietje¹⁾ suyght'er aen,

En vraegje: waerom dat? - haer bloemtjen heeft gedaen.

Pleeght liefde, soete jeught, en stelt u om te paren,
Dat is het rechte wit van uwe groene jaren;

Mint eer uw bloemtjen ruyft of na der aerden duyckt;

Uw beste goet verslijt, al wort'et niet gebruyckt.

1) 't Is den aert van de byen, op geen dorre rosen of bloemen haer te setten. Plinius.

Geen dorre blom, is wellekom.

Wanneer de versche roos eerst uyt begint te puylen,
Al wat om bloemen vliegt, dat soeckt'er in te schuylen;

Maer alsse neder helt, verwonnen van den tijt,

Soo komt'er niet een bie die haer om honigh vrijt.

Siet daer een oudt gebruyck ontrent de groote staten:
Het rijck dat onder leyt, dat is terstont verlaten;

Een yder wijckt'er van, oock die het eens verkoos:

Men soeckt geen honigh-raet als by de versche roos.

1 Tim. V. 9.
De vrouwen, dat sy in reynen kleede haer selven vercieren met schaemte ende maticheyt, enz.

Ghy klaeght ons, moye Trijn, en toont u gants verbolgen
Dat u tot vuyl bejagh de Venus-jonckers volgen;

Wel, kint, na mijn begrijp, het is uw eygen schult;

Ghy zijt te veyl gekleet en al te weyts gehult:

Ey, let eens hoe de biên ontrent de rosen sweven,
Terwijl zy hare jeught soo weligh open geven;

Let hoe in tegendeel het dorre bloemtjen rust;

Siet! aen het sedigh kleet en wrijft geen vuyle lust.

[p. 66]

Staets-luyden, soo wanneermen in bedencken leyt, wat verbonden en vrientschappen voor Princen geraden zijn, oft niet: plegen veeltijts te redenkavelen, gelijck Lucanus schrijft, dat Photinus, in den raedt van Ptolomeus Koninck van Egypten, teghens Pompejum gedaen beeft, aldus spreeckende:

Soo ghy wilt mengen uwen staet

Met iemant dien het qualijck gaet,

Soo weet, dat hy met sijnen val

U licht daer henen trecken sal:

Dus soeckje niet te zijn bespot

Soo voeght u by het beste lot.

De Elephanten zijn niet gewoon anders, als een rysende sonne aen te bidden: de Grooten volgen den aert van dat groote gedierte. 't Is sorgelijck op een wanckelbaren muer te steunen, mits men lichtelijck den muer soude doen vallen en selfs daer onder blyven. 't Zy in gemeene, 't zy in bysondere saecken: werwaerts 't geluck, derwaerts draeyt en neyght haer oock de gunste der menschen. Niemant, die vrientschap soeckt, voeght hem by den ellendigen. Om onderlinge nuttigheyts en voordeels wille, woonen de menschen by malkanderen: de eene hant wascht de andere, om datse selfs schoon soude werden: de man neemt de vrouwe, de vrouwe den man, ieder om eygen gemacx wille. En hier in bestaet den bant des burgerlijcken levens, seyt Aristoteles.

Weest (seyt een van de Oude) matigh in kleedinghe, gemeensaem in sprake, heus van monde, eerbaer van herten. Die te veel hout van sijn lichaem, hout weynigh van de eerbaerheyt, seyt Seneca. De Nonnen van de Goddinne Vesta werden by de Romeynen in verdachtheyt gebracht van oneere, soo haest de selve eenige uytwendigheyt in hare kleedinge bestonden te betoonen; want sy oordeelden, dat het uytmuytende cieraet niet alleenlijck was een stilfwijghende teycken van een wulps gemoet, maer selfs een openbare aenlockinghe van alle dertele oogen: want, gelijck het uythangen van de veylkranssen voor de Herbergen, een teycken is dat'er wijn te koop is, soo meynden sy, dat een uytwendigh kleet een peyl was van veyle eerbaerheyt. Laet ons dan besluyten, dat'et voor een Christen niet en voeght, eere te soecken uyt de vercieringe des lichaems, terwylen hy wat anders heeft, dat met beter reden by hem behoort verciert te werden, namentlijck de ziele.

Turpe senilis amor.

Frondibus irriguis, violisque recentihus haeret,

Perque novos flores laeta vagatur apis¹⁾:

Si qua rosa est, quae lassa comas collumque remisit,

Praeterit hauc, dulces nec petit inde favos.

Nullus amans canis dat florea serta capillis,

Dat vetulae fronti basia nullus amans.

Parcite formosae nimium diu parcere formae,

Turpe puella senex, in sene turpis amor.

1) Apes à mareidis floribus abstinere solent: mortuis, ait Plinius, floribus ne quidem corporibus infidunt.

Vieille fleur gist sans honneur.

Jamais voit-on l'Amour, jamais voit-on l'abeille
Aller cueillir son micl sur rose trop vieille:
Aupres la fresche sleur la mouche faiet son tour.
A l'âge verdelet convient le doux amour.

In caducum parietem non inciinandum.

Arcanas procerum technas et principis artes,

Juraque regnandi nosse putantur apes:

Floribus hae nitidis, violisque recentibus haerent,

Languida si qua rosa est, incomitata jacet,

(Sceptra superba labant, sunt et sua funera regnis,

Non homini tantùm stat sua fixa dies).

Quid tibi cum miseris? felicia foedera quaere;

Languida, crede mihi, nil rosa meilis habet.

De rose flestrie nul se soucie.

La rose qui jà chet, la mouche à miel ne touche,
Mais la gaillarde fleur baisotte de sa bouche;
Voila un traict d'Estat: l'abeille nous a prend
Que joindre ue se sant au Prince declinant.

Aufe rimus cultu.

Scurra pudieitiam ne quis tibi voce lacessat,

Consilium poscis saepe, Tryphoena, meum:

Adsit ubique pudor castique modestia vultus;

Haec lasciva manus sistitur arte proci.

Multa vagatur apis, denso strepit agmine crabro,
Dum rosa purpureo flore superba nitet;
Condat opes; aliò mox turba molesta volabit,
Et sua mella rosis intemerata manent.

Eccl. 11. 4. Ne te glorifie point en parures d'accoustrements, et ne t'esleve point au jour de la pompe.

La fine mouche-à-miel et le desir lubrique
S'en vont d'un pas esgal, pareille est leur practique:
L'abeille ne s'assit sur langoureuse fleur:
Le fol amour ne touche à ceux d'un humble coeur.

Ne in caducum parietem.

Homines Politici cum de soederibus Prineipi vel Reipublicae quaerendis ac ineundis, deliberant, eodem scrè modo, quo Photinus coram Ptolomaeo contra Pompejum, ratiocinari solent:

Dat poenas laudata fides, cum sustinet, inquit,

Quos fortuna premit. Fatis accede, Deisque,

Et cole foelices, miseros fuge.

Orientem solem adorare solent maximae belluarum; sie et Magnates. In caducum quippe parietem si quis inclinet, et ipsum ruere et parietem evertere, mutuaque sese ruina conficere saepe compertum est. Certè tam in publicis, quam in privalis negotiis, quocunque se fortuna, eodem etiam favor hominum sese inclinat, ait Trogus.

Nulla fides unquam miseros elegit amicos.

In quam domum, inquiunt, vespillones veniu t, signum est funeris; reipublicae labentis, ad quam fulciendam adhibentur socii debiles ac miseri; quaerunt ii

Qua cum gente cadant.

Societatem autem civilem jam ab initio utilitas concivit et continet, ait Philosoph.

Lucan. lib. 8. - Fatis accede, deisque;

Et cole foelices, miseros fuge.

lips. civil. Doct. lib. 6.

Socios legi suadeam qui utibiles, et viribus et loci opportunitate, esse possint: nam infirmis aut miseris quid te jungas?

Aufermur cultu.

Esto cultu modieus (ait ex Antiquis aliquis) sermone sacilis, ore probo, animo verecundo. Honestum sane ei vile est, inquit Romanus Philosophus, cui corpus nimis carum est. Hine virgines Vestales, elegantiori cultu ac vestitu decoratas, in suspicionem invisae virginitatis vocatas olim à Romanis fuisse, legimus. Judicabant enim viri prudentissimi non modò tacitum indicium mentis non satis pudicae, verùm etiam apertum lenocinium vestibus inesse, quo lascivi juvenum oculi allicerentur, ac in libidinem raperentur; ut enim hederam suspensam vini venalis indicium, ita cultum immodicum pudicitiae, arbitrabantur. Dicamus ergo, turpe Christiano esse, cum animam habeat, captare laudes ex corpore.

1 Petr. 3. Mulicrum ne sit extrinsecus capillatura, aut circundatio auri.

theophrast. Mulier nec alios videre, nec ipsa videri debet, si eleganter ornata; utrumque enim ad res inhonestas incitamentum est.

sen. in Proverb.

Amare juveni fruetus, crimen seni.

glossa Corp. Gallic.

C'est chose anssi follastre de voir le gendarme qui va au baston, que l'amoureux qui ne peut marcher sans aide.

horat.

Definc, dulcium

Mater saeva Cupidinum,

Circa lustra decem flectere mollibus

Tam durum imperiis. Abi

Quo blandae juvenum te revocant preces.