Alle de werken. Deel 1

[p. 31]

Et in aequori flamma est.

Oock brant in zee.

Wat seylt men over zee in alle vreemde landen?
Het vier, het minne-vier kan in het water branden:

De groote zee-lamprey¹⁾ en houdt geen vaste ree,

En lijt noch echter brant te midden van de zee.

Waer sal een vryer heen? waer sal een minnaer varen?
Hoe? is niet Venus self gesproten uyt de baren!

Besiet het gantsche diep, het krielt van haren brandt;

De zee heeft ook haer vier, 't is Venus' vaderlandt.

1) Delen visch wort in 't Latijn Murena genaemt, en wort gevonden ontrent Siciliën, dewelcke, te lange boven water met den rugge zwemmende, wert door de hitte der Sonne soo gedrooght, datse uiet weder onder het Water kan nedersincken.

Liefde is luy.

Hoe dus, weetgierigh hert! uw' eertijts lieve boecken
Zijn nu verrot, vermot, en in het stof te soecken.

Ghy waert, na mijn onthoudt, wel eer een dapper man,

Nu sitje maer en dut: wat is'er d'oorsaeck van?

Ha, 'k sie nu wat'er schort: Murena ging doorgronden
De diepten van der zee; nu leyt hy vast gebonden

Getroffen van de son. Wien liefdes fackel brandt,

Die leyt van stonden aen de boecken uyter handt.

Joh. VIII. 12.
Ick ben het licht der werelt; wie my navolgt, die en sal in de duysternisse niet wandelen.

Eens was ick glibber-glat, eens ging ick liggen schuylen
Of in het schrale sant, of in de modderkuylen;

Maer nu des hemels glans my krachtig heeft geraeckt,

Soo ben ick met der daet een ander dier gemaeckt:

Nu sweef ick boven stroom, gescheiden van de tochten
Die ick voor desen sagh by ander zee-gedrochten.

Wie eenmael is verwarmt van Godes heyligh vier,

En wroet niet in het slick, gelijck een ander dier.

[p. 32]

Daer en is (seyt Xenophon) niet kortwyliger, als liefdes soete besicheyt; niet quellycker, als door eenige voorvallende saken in de vermakelyckheyt sijner liefde belet te werden. D'ervarentheyt leert'et, so haest iemant van dese wespe gesteken is, dat hy datelyck alle saken achter rugge stelt, selfs daer hy te voren seer toe genegen was.

Dido, met de min bevaên,

Denckt alleen om spelen gaen;

Wandelt daerom hier en daer,

En sy neemt voortaen niet waer

Al de nieuw begonnen wercken,

Daers' haer stadt meê wil verstercken.

Soo haest Samson het hooft nederleyt in de schoot van Dalila, soo is 't lavey by de Philistinen. Terwijl Holophernes Judith liefkoost, wert Betulia niet bestormt. Gedurende dat Ammon op Thamar loert, leyt hy in sijn bedde. Tarquinius verlaet het leger om Lucretia. Antonius den rechterstoel om Cleopatra. Waer toe veel woorden? - die in liefde verhit, verkout in alle andere saken.

't Is een algemeen gebruyck in 't bedrijf deses werelts, dat t'elken als'er eenighe slimme en doortrapte rancken voor handen zijn, men de selve onder den duym en ter smuyck soeckt te beleyden: invoegen, dat de duysternisse schijnt als een vast merckteycken te zijn, van dingen die niet recht en gaen. Die quaet doet, haet het licht, seyt het Licht des werelts: een oprecht gemoet daer-en-tegen is open en recht uyt: roept als getuygen tot alle zijn doen, en is te vreden het boeck zijns levens openbaerlyck, met Job, als op sijn schouderen te dragen, haet alle sluyp-zielen en haer linckeryen: wenscht met dien rechtschapen Romeyn, dat sijn huys een yder voor de oogen open soude staen, en als doorluchtigh soude wesen. Is'er dan ergens iemant, die noch in sich voelt de genegentheyt om sijn saecken in het duyster te beleyden, en niet als by nacht en ontyde, te vliegen, als den nacht-uyl ofte vledermuys; dat hy hem voorseker houde, niet gemeens te hebben met de klaerschijnende stralen der waerachtiger Sonnen: maer veel eer met dat droeve wee, 't welck de Propheet Esaias op de sulcke uytspreeckt, 29. 15: Wee, seyt hy, die verborgen zijn willen voor den Heere, haer voornemen te verhelen, en haer doen in 't duyster te houden, en spreken, wie siet ons? Laet ons liever, met Paulo, eerlyck wandelen, als in den dage.

Die staegh in 't duyster leyt en vroet,

Dat is een linckert, of een bloet.

Et in aequore flamma est.

Dum natat, et Siculis Murena¹⁾ vagatur in undis,

In medio Phoebi tangitur igne sreto,

Vidi ego, qui fugeret trans aequora fulmen Amoris,

Igne vel in medio non caruisse mari.

Vidi ego, quem flammis Cytherea recentibus usfit,

A patria celeri dum rate vectus abit.

Ah! furit, et gelidis ardet delphinus in undis:

Orta mari Venus: hic quoque regnat Amor.

1) Murena piscis in mari Siculo, secundum Martial. non valet exustam mergere sole cutem.

Et mesme l'eau a son flambeau.

Que sert au pauvre amant de tracasser le monde,
Puis qu'on se sent brusler au prus profond de l'onder?
Murene rien ne faict que par la mer flotter,
Si est-ce qu'on la voit, ce non obstant, brusler.

Colit otia saucius igni.

Magne natator ubi es? tu regna per invia ponti,

Perque sinus vitrei marmoris ire soles:

Nosse labor fuerat delphinos, et horrida ceta,

Quidquid et in vasto gurgite Doris alit:

Nunc sine mente jaces, nunc pectora sole perustus

Non potes à radiis solis abire domum.

Si quis amore calet, consueta negotia cessent:

Cedit Acidaliae Castalis unda sacri.

D'amour captif, devient oisif.

Moy, qui soulois souvent passer la mer à nage,
Ne fais rien maintenant, qu'à mon soleil homage.
L'amour est un tiran; il veut le coeur entier,
Par là tont amoureux oublie son mestier.

Igne vetor mergi.

Cui modò turpe lutum, modò futilis alga tegebat,

Et modò soedebat vilis arena caput;

Cui modò phoca comes, conchisque regentin ceta,

Quantaque sub vitreo gurgite monstra latent,

Ecce! sacrae tumidis ope lampadis efferor undis;

Perque fretum, falso tutus ab imbre, feror.

Fluctibus eripitur, mergi nequit, altior unda est,

Percaluit sancto cui semel igne jecur.

Pseaum. 27. 1. L'eternel est ma lumiere et ma delivrance; de qui aurai-je peur?

La fange de la mer m'ailloit dessus la teste,
J'estois environné de maint'hideuse beste;
Mais puis que le soleil m'a faict nager si haut,
Du goufre de la mer maintenant ne me chant.

Colit otia saucius igni.

Sapientes etiam de amore loquunter, scribunt, judicant.

Neque spes, neque cura (ait Xenophon) reperiri alia jucundior facile potest, quam amoris occupatio, nec invenire supplicium gravius in proclivi cst, quam, si rerum expediendarum curà quis ab amoribus suis arceatur. Ita me Deus amet! eos qui oestro hoc pereiti funt, lotos gustasse dixeris, ita amoribus suis, tanquam scopulis sirenum affixi, spartam, quam nacti, prorfus deserunt. Protiuus ut in gremio Dalilae quiescit Samson, feriantur Philistaei: ut Judithae blanditur Holophernes, nou oppugnatur Bctulia. Dum Thamarae insidiatur Ammon, in lectulo est. Tarquinius, ut Lucretiâ potiatur, castris excedit: Antonius ut Cleopatram salutet, tribunal deserit. Graphîcè omnia in Didone expressit Virgilius:

- Qualis conjecta cerva sagitta,
Quam procul incautum nemora inter cressia fixit
Pastor agens telis; liquitque volatile ferrum
Nescius; illa suga silvas saltusque pererrat
Dictaeos, haeret lateri laethalis arundo.

Quid plura? cui amore calet pectus, frigent caetera.

virgil.

Non coeptae assurgunt turres, non arma juventus
Exercet, portusque aut propugnacula bello
Tuta parent: pendent opera interrupta, minaeque
Murorum ingentes aequataque moenia coelo.

Idem: Uritur infoelix Dido, totaque vagatur
Urbe furens, etc.

Igne vetor merci.

Solenne est filiis hujus seculi actionibus suis nebulos offundere, ac multis ambagum involueris, densisque tenebrarum umbraculis, quidquid agunt, involvere; id rei pervcrsae probabile plerumque signum est: nam malè agentes lucem odisfe, veritatis elogium est. Contra mens pura ac innoxia nihil tegit, imò testes actionibus suis advocat, et, Johi exemplo, vitae rationem publicè edere, et veluti humeris, expositam omnibus, ferre non veretur; omncs Menandros ac diverticula resugit, omnes tenebriones ac latebricolas odio habet, et, ut generosus ille Romanus, domum in edi o colle, ub ah omnibus non conspici modò, sed et inspici possit, aedificari sibi velit. Si quis crgo, vespertilionum more, nocte intempestâ, operisque tenebrarum (ut Scriptura loquitur) sese adhuc delectari sentit, verae lucis radiis nccdum illustratum fese esse, non abs re, suspicari potcrit: ut verò ab isto vitae genere abhorreat, audiat impreeationem Esaiae (29. 15.) et rebus suis applicet: Vae (inquit ille) qui profundi estis corde, ut a Domino abscondatis consilium, quorum opero ut cum Paulo honestè ambulemus, prout in die.

august. Tract. 206. in Johan.

Credere verè, est credere inconcssè, firmè, stabiliter, fortiter: ut jam ad propria non redeas et Christum relinquas.

Jonas 2. 4. 6.

Les eaux m'ont environné jusques à l'ame, l'abisme m'a enclos tout à l'entour, la rosiere s'est entortillée à mon chef.

Mais tu as faict remonter ma vie hors de la fosse, ô Eternel, mon Dieu!

lucret. lib. 1.

A ma Venus, coeli subter labentia signa,
Quae mare navigerum, quae terras frugiferentes
Concelebras, per te quouiam genus omne animautum
Concipitur, visitque exortum lumina solis;
Denique per maria, ac montes fluviosque rapaces,
Omnibus incutiens blandum per pectora amorem,
Efficis, etc.

alciat. de Amore loquens.

Scilicet ut terra jura del atque mari.