Houwelick
(1625)–Jacob Cats–
AuteursrechtvrijDat is het gansche gelegenheyt des echten-staets
[pagina I*iiir]
| |
[pagina I*iiiv]
| |
En dan noch staet een vveynigh stil,
En siet eens vvattet seggen vvil.
Ghy lacht, na dat ick aen u merck,
En denckt, Ten is maer kinder-vverck:
VVel lacht, het is u vvel gejont,
En lacht oock uyt een vollen mont;
VVant al het vvoelen vande jeught
Dat is alleen maer losse vreught,
En is alleen maer dom bejagh
Dat yeder vvel belachen mach.
Maer t'vvijlje met de kinders lacht,
Soo vvoud ick datje vorder dacht,
Als datj' oock in dit eygen beelt
Al mede by de kinders speelt.
'k En vveet niet datter yemant leeft
Die niet sijn kintsche poppen heeft,
Die niet by vvijlen eens en malt,
Die niet by vvijlen eens en valt,
Die niet by vvijlen heeft gekoot,
Of yet begon dat niet en sloot.
Dit spel, al schijntet sonder sin,
Dat heeft een kleyne vveerelt in;
De vveerelt en haer gans gestel
En is maer enckel kinder-spel;
Dus, sooje na den eysch bevroet
Al vvat de malle jonckheyt doet,
Ghy sult vernemen opte straet
Hoe dat de gansche vveerelt gaet,
Ghy sulter vinden, meyn ick vvel,
V eygen mal en kinder-spel,
Of, soojet heden niet en vint,
Soo sijtje vry al vvat te blint,
Soo is het oogh u sonder licht,
Dus souckt een bril voor u gesicht,
Een bril, die Eygen-kennis hiet,
VVaer door men in sijn herte siet,
En sooje dien eens recht gebruyckt,
En noyt het ooge toe en luyckt,
Soo vveet ick datje vinden sult
Of eygen mal, of eygen schult,
Of soo ick noch bedrogen ben,
Soo denckt dat ick geen mensch en ken.
Maer treet eens toe, en vvijf, en man,
En neemt hier eens een proufjen van.
VOor eerst is daer een dertel kint,
Dat om sijn oogen is geblint,
Dies gaetet, met een open hant,
Geduerigh tasten na de vvant,
En noch in desen blinden loop
Soo grijpet yemant uytten hoop,
Het grijpter eene by de mou,
Die best haer laten grijpen vvou;
En schoon, eer dat het yemant ving,
Hem om de kop een dexsel hing,
Soo vvort nu t'oogh hem los gedaen,
Dies siet het sijn gevangen aen,
Het siet ten vollen vvat en hoe,
Het siet by vvijlen vvonder toe,
Maer ach! het siet den klaren dach
Juyst als het niet meer grijpen mach;
| |
[pagina I*iiiir]
| |
Het speeltje, vrienden, dat gebiet
Een blinde greep, en vorder niet.
My dunckt dit is een eygen-beelt
Van datmen in het vryen speelt;
De vryer, arrem Venus-kint,
Die is gemeenlick steke-blint,
Des dvvaelt hy veeltijts over straet,
Onseker vvaer hy henen gaet,
Hy drilt, hy loopt, hy rent, hy svveeft
Tot hyder een gevangen heeft;
Maer vvien doch krijght de grijper vast,
Of vvien doch vangt hy by den tast,
En sonder licht, en sonder bril,
Als die haer laeten grijpen vvil?
Hy sach te voren niet een steeck,
Noch hoe hy stont, noch vvaer hy vveeck,
Maer na dat hy de vryster ving,
Nu siet hy vlack in alle ding,
Hy siet en haer, en haer gebreck,
Haer ydel hooft en stegen neck,
Hy siet haer feylen allegaer,
Hy siet by vvijlen al te klaer,
Maer of hy veel of luttel siet,
Noch eens te grijpen mach hy niet,
En schoon hy vint onaerdigh vleys,
De greep is maer voor eene reys.
Maer vvaerom doch een grammen sin?
Dit speultjen heeft die vvetten in,
Dit speultjen heeft een groote sleep,
Men hout daer eeuvvich vvatmen greep.
Gevvis, indien het mocht geschien,
Het vvare beter eerst te sien,
En blint te vvesen naderhant,
Op datmen geen gebreken vant.
VVel blinde kinders, hoort een vvoort,
En vaert niet ras en haestigh voort,
Maer, by gebreck van eygen licht,
Gebruyckt eens anders hel gesicht,
Op datje noyt een greep en doet
Daerom ghy namaels treuren moet.
SIet hoe de mensch sijn eygen aert
Oock inde kintsheyt openbaert!
Het meysje speelt met poppe-goet,
Het knechtje toont een hooger moet;
Het meysje doet de vviege gaen,
Het knechtje laet den trommel slaen;
Het meysje speelt met kleyn beslach
Dat tot de keucken dienen mach;
Het knechtje met een svvacke lans
Na vvijse vande rouvve mans;
Het vveet doch dat het Hollants bloet
Het lant met vvapens houden moet.
Siet, kinders, soo het oude song
Soo pijpt daer na het kleyne jong,
Siet! vvat vermach een oude stam,
T'vvil muysen vvat van katten quam.
DIt kint heeft langen tijt gevvacht,
En veel en dickmaels overdacht,
VVanneer de Slagh-tijt komen vvou,
En datmen ossen bollen sou,
| |
[pagina I*iiiiv]
| |
Edoch sijn oogh en gans gepeys
En sach niet op het osse-vleys,
Niet op het smeir, niet op het roet,
Ten dacht niet om te sijn gevoet;
Maer al dat groot en lang geraes
En vvas alleen maer om de blaes,
Die jaeght het nu vol schrale vvint,
En daer ist dat het vreughde vint;
Maer prickt eens met een kleyne spel,
Terstont soo slinckt het bol gesvvel.
VVat isser menich ydel mensch
Die streckt sijn lust en ganschen vvensch
Dat yemant, daer hy t'oogh op heeft,
Van nu sijn tijt had uyt-geleeft!
Niet om te deelen in het goet,
VVant hy en is niet van het bloet,
Maer op dat hy bekomen mocht
Een schrale vvint, een kleyne locht,
Yet ick en vveet, een vveynigh eer,
Een vvasem uytter-maten teer;
Eylaes! de mensch en alle pracht
En is maer ys van eender nacht.
DE tol draeyt lustigh op de vloer
Gegeesselt met een vinnigh snoer,
En hoe dat yemant harder slaet,
Hoe dat hy beter omme-gaet;
Maer laet de svveep een vveynigh of,
Soo valt hy neder in het stof,
En doet voortaen niet eenen keer,
Maer is een block voor immermeer.
Men past noyt beter op het stuck,
Als in verdriet en ongeluck,
VVant leefter yemant sonder pijn,
Die roest terstont van ledich sijn;
Siet! vvaer een vveeligh mensche rust
Daer sijght het herte na de lust.
LEt op het kint dat bobbels blaest,
En siet hoe seer het is verbaest
Om dat het opgedreven quijl
Alleen maer duert een korte vvijl,
En valt dan neder op het velt
VVanneer het op sijn hoochste svvelt:
Ey stoort u niet, ghy menschen-kint,
Dit spelen vvy sijn enckel vvint;
VVie heefter oyt soo vasten staet
Die niet gelijck een roock vergaet?
En noch dat hooch en moedigh svvelt
Dat vvort gemeenlick eerst gevelt.
HEt kint dat op een stockjen rijt,
En met een stock een stockjen smijt,
Meynt dattet drijft een moedigh peirt,
VVel duysent fransche kroonen vveirt,
Maer yemant die het vvel besiet
Die vint een hout, en anders niet.
Hoe menich rijter op een stock!
Hoe menich sitter op een block!
Hoe menich vvoonter in een poel!
En meynt het is een konincx stoel.
Veel rijden, schoon sy gaen te voet,
Haer peirt dat is een hooge moet.
| |
[pagina I**ir]
| |
DE koorde-springer leert den vont
Om recht te vatten uyr en stont,
Om vvel te passen op den tijt
Al eer hy vveder henen glijt,
VVant kondje springen op de maet,
En niet te vrough, en niet te laet,
En niet te traegh, en niet te snel,
Ghy sijt dan meester van het spel.
BEsiet, hoe gene jongen springt,
En sijnen macker neder dringt,
Besiet hoe dat de lecker baert,
En over al de kinders vaert;
Maer siet oock hoe het speeltjen endt,
En hoe de kans haer omme-vvent;
Hy die een vvijl gedoken heeft,
Die toont eens vveder dat hy leeft,
En die te voren hooge sprong
En al het kleyn geselschap dvvong,
Die duyckt dan vveder mettet hooft,
Als van sijn eerste macht berooft.
VVanneer een Rijck, of groote stadt
Haer tijt van vvelstant heeft gehadt,
Soo rijster licht een uyt het graf,
En siet haer al het voordeel af.
Aldus gaet alle ding int rondt,
Het rijst, dat lach; het valt, dat stont.
BEsiet hoe daer een jongen speelt!
Besiet hoe lustich dat hy veelt!
Sijn tuygh en heeft nau eene snaer,
En efter maeckt hy bly gebaer.
Siet, kinders, vvat vernougen doet,
Het maeckt oock rauvve boonen soet,
Het maeckt dat oock een kouden heirt
Is lief, en uytter-maten vveirt.
Smaeckt u een duyf gelijck patrijs,
De geerst soo vvel als eenigh rijs,
Het Ende-vleys gelijck kapoen,
VVat hebje met veel goets te doen?
Het is alleen een luckich man
Die sijn gemoet vernougen kan.
HEt kote-spel seyt mede vvat,
Voor die het na behooren vat:
De koot en is geen spel op straet
Soo lang den os daer henen gaet,
Maer raeckt het beest eens uytten stal,
En doet het dan een drouven val,
Soo vvort terstont sijn innich been
Den jongers op de straet gemeen,
Die maecken dan een groot geraes
En met de koot, en met de blaes.
Een karich mensch bevvaert het goet,
Soo dat het niemant voordeel doet,
Hy sluytet op in sijnen schoot
Tot na de prangen vande doot;
Maer alsoo haest hy maer en sterft,
Terstont, hy die het goetjen erft,
Die brengt dan lustich aenden dach
Dat eerst geen son of maen en sach;
En vvat de vreck in d'aerde grouf
Dat is dan voor een malle schrouf.
| |
[pagina I**iv]
| |
DE kinders die op stelten gaen
Sijn rechte beelden vande vvaen:
VVy soucken meest al hooger schijn
Als vvy in rechte vvaerheyt sijn.
LEt op den vlieger van papier
Geresen tot den hemel schier,
Die, soo de Jongen lost de koordt,
Gaet efter noch geduerigh voort,
En svveeft ten lesten vvonder hoogh,
En svveeft ten lesten uyttet oogh,
Maer breeckter dan een dunne snoer,
VVaer door hy inder hoochte voer,
Siet! dat vvel eer soo vvonder scheen,
Dat sijght in haest dan vveder heen;
Daer leyt dan al die losse vreught
Ten spotte van de schamper jeught,
Het scheen vvel eer een selsaem dier,
En nu en ist maer vuyl papier.
Een die met eersucht is besmet,
Al vvort hy bijster hooch geset,
Hy vvil noch efter verder gaen,
En noyt is hem genough gedaen,
Hy voedt begeerten sonder endt,
Tot hy 'ken vveet niet vvaer belent;
En breeckter dan maer eens een draet,
Het steunsel van sijn gansche staet,
Dat is de gunste vande prins,
Eylaes! het hooft vol schrale vvints
VVel eer geducht gelijck een godt,
En is terstont maer enckel spot.
AL is het musje vanden hant
Noch keertet na des jongens hant,
En dit al om een vveynigh aes;
Maer vvis, de vogel is te dvvaes,
Het vvare beter in het velt
Sich klouck en neerstigh aengestelt,
En daer te soucken eenich graen,
Om soo den noot te vvederstaen,
Als staegh te vreesen voor de lijn,
En eeuvvich slaef te moeten sijn.
VVat dient dit naerder uyt-geleyt?
My dunckt daer is genouch geseyt.
HEt kint dat mettet houpjen speelt
Vertoont gelijck een eygen beelt
Van yemant die sijn leven lang
Alleen maer gaet sijn ouden gang,
Hy siet de son, by siet de maen,
Hy siet den Hemel omme-gaen,
Hy drayt oock met den Tijt int rondt,
Maer staet dan vveder daer hy stont,
VVant in sijn ganschen ommeloop
Soo doet hy als de meesten hoop,
Hy treet vvel in een ander jaer,
Maer anders vvortmen niet gevvaer,
En schoon hy krijght gerimpelt vel,
Hy speelt noch al het oude spel.
DE jongen die uyt spelen gaet
En heeft een musjen aen een draet,
VVanneer het dier te verre schiet
Soo roept hy veerdich; Hooger niet,
| |
[pagina I**iir]
| |
En of de musch haer stelt ter vveer
Hy rucktse met het toutjen neer.
VVaer heen, o mensch, so bijster hooch?
Waer heen doch svviert u dertel oogh?
Al staet u open zee en velt,
Een yeder is sijn pael gestelt,
En als u lijntjen is ten endt,
Dan isset al om niet gerent.
Ey springt noyt verder, saligh man,
Als daer u stockje reycken kan.
HEt kint dat daer een mooltjen heeft,
Siet hoe het over straete svveeft,
Tot dattet eens een koelen vvint,
Tot dattet eens een luchjen vint,
Tot dattet eens ter degen vvaeyt,
Soo dat het mooltjen omme-draeyt.
Veel hebben molen binnen haer,
Die yeder niet en vvort gevvaer,
Maer die tot malen is gemaeckt
Die souckt tot hy aent malen raeckt.
KOom hier eens, vrient, en stae vvat by
En spreeck een vvoort en segget my,
Wat dunckt u is die jongen vvijs?
Hy laet hem drijven met een rijs,
Hy laet hem sleuren byde mou,
En siet! indien hy maer en vvou,
Hy vvare van soo goeden stant
Als die hem leyden aenden bant.
Daer leefter veel in slaverny,
Die, soo sy vvilden, vvaren vry.
SIet daer staen jongers op haer kop,
En steken bey de voeten op;
Ghy, sooje vraeght vvat dat beduyt,
Soo treckter dese leering uyt;
VVy sijn het die, van geest berooft,
In d'aerde vvroeten mettet hooft,
En geven aen het hoochste goet
Schier niet als t'hol van onsen voet.
Dan tis genough. ghy, voor besluyt,
Kiest hier u kinder-speeltjen uyt,
En als ghy dat ten lesten vint,
Soo maeckt dat ghy het overvvint,
Of immers, kent in u gemoet
Dat ghy noch kintsche grillen broet;
Soo sal niet al verloren gaen,
De tijt dien ghy hier hebt gestaen.
Maer t' dunckt misschien u vvat te slecht
Door spel te vvorden onderrecht,
Dan neemt geen dingen soo verkeert,
Daer is oock mal dat vvijsheyt leert;
Een snege siel die overvveeght
Al vvat de gansche vveerelt pleeght,
En schoon het dickmael niet en sluyt,
Sy treckter noch haer voordeel uyt,
En brengt oock uyt een dom beslach
Veel nutte dingen aenden dach.Ga naar einda
Maer vvat is van een menschen kint,
Of vande vvijste diemen vint?
De Wijsheyt die van boven daelt,
En op de gansche vveerelt straelt,
| |
[pagina I**iiv]
| |
De Reden van den grooten Godt
En acht de kinders niet te sot,
Maer heeft het kinder-spel vereert
En daer de vvijse door geleert.Ga naar eindb
En dan oock vvat de jonckheyt speelt
Heeft dickmael vvonder afgebeelt.Ga naar eindc
Veracht dan niet, o vveerde vrient,
Dat u en my ten goede dient.
|
|
