Houwelick

Dat is het gansche gelegenheyt des echten-staets

[p. I*ir]

DORDRECHTVM BATAVORVM.

Adriaen vande Venne schilder en teyckenaer aenden Kunst-lievenden Leser.

NAdien ick, gunstige Leser, den Titel hier voren gestelt, mitsgaders oock de andere Printen door het werck verdeelt, uyt den mont des Auteurs, selfs hebbe geteyckent, ende mitsdien ten vollen ben onderrecht wat hy daer mede voor heeft; Soo verhope ick dat my niet qualick en sal worden afgenomen, dat ick tot naerder ende klaerder verstant vanden voorschreven Titel een kleyne Voor-reden hier ghebruycke. Voor eerst dan sal de verstandighe Leser acht ghelieven te nemen dattet onsen Schrijver heeft goet ghedacht het jegenwoordigh werck af te deelen in ses bysondere hooft-stucken, by name Maeght, Vryster, ende soo voorts als in het op-schrift te sien is; waerop als in het voorby gaen eerst is aen te mercken dat de voorschreven woorden, Maeght ende Vryster, niet en dienen opghenomen als of die maer eene ende de selve saecke en waren beduydende, juyst alsoo gelijckmen gemeenlick seyt een sieck wijf, en-

[p. I*iv]

de een krancke vrouwe; Maer in tegendeel van dien dat de selve woorden in hare beteyckeninghe merckelick onderscheyt sijn hebbende, als passende yeder vande selve op een bysondere gelegentheyt des menschelicken levens; tot welcken eynde dient gelet dat het woort Maeght hier te nemen is voor een vrouwelick schepsel, nu beginnende ghewaer te worden de eerste beweginghe van het gene God almachtigh het menschelick geslachte vanden aenbeginne heeft ingeschreven door de krachtwerckende woorden, vvast ende vermenichfuldicht, evenwel noch sonder eenige toe-eygeninghe van ghenegentheyt aen eenich mans-persoon; oock sonder dat haer sulx by eenich mans-persoon gheverght worde.

De naem Vryster gaet wat verder, ende daermede wort hier gemeynt eene soodanige, die, na de voorschreven eerste beroeringhe, hare ghenegentheden begint uyt te strecken tot haren even mensche; immers die tot sulx van yemant wort aengesocht: het welck alsoo vast gestelt sijnde, soo kan yemant Maeght wesen sonder Vryster te sijn; ghelijckerwijs oock wel Vrysters gevonden konnen worden sonder Maeght te wesen; Ende in het gemeen soo is een Maeght te nemen als een aengeleyde ofte gedoot-verwde Vryster, een Vryster als een gedoot-verwde Bruyt; een Bruyt als een gedoot-verwde vrouwe, ende soo vervolgens tot den uyteynde toe; in-sicht nemende op de nabuerigheyt van het gene dat naest voor handen is. Ondertusschen tot een noodighe waerschouwinghe sal de gunstige Leser gelieven te letten (alsoo s'menschen leven in onse gemeene maniere van spreken menichmael met een berch wort vergeleken, waer van de spreeck-woorden by ons ghebruyckelick den berch op ende af gaen, genouchsame getuygenisse sijn ghevende) Dat de Titel hier voren ghestelt is afgebeelt in ghedaente van een Heuvel, rijsende aende eene ende dalende aende andere sijde, met byvoughsel van ses paer menschen, die den berch, elck te sijner plaetsen, over wedersijden bewandelen; alles op dat yeder daer uyt mochte bemercken den ganschen omme-gang des menschelicken levens hier vertoont te worden in ses dee-

[p. I*iir]

len, maeckende als ses dagen, ende mitsdien uyt-brengende den vollen loop van een gheheele weke, daer selfs de Rust-dach, ofte den dach des Heeren niet aen en ontbreeckt, afgebeelt inden voorschreven tijtel door het laetste woonhuys alles vleesch, twelck is het graf. De vordere byvoughselen ende sinne-beelden op elcke gelegentheyt passende sal een yeder, die het oogh-merck van den Auteur eens heeft begrepen, lichtelick verstaen, en daerom en wil ick dieshalven hier niet gewagen. Het werck en was van eersten aen opte voorschreve ses deelen niet aengheleyt, maer alleen op de vier Iaer-getijden, soo als hier na in het vervolch lichtelick is te sien; Dan alsoo middelertijt onder des Auteurs poëtische oeffeningen mede wert ghevonden het tweede deel van dit werck, dat nu den naem van Vryster is dragende, sijnde te voren om een andere gelegentheyt by hem gemaeckt, soo heeftet hem goet gedacht den Maeghdeplicht voor desen uytgegeven, te herstellen ende als in een andere vorme te hergieten, om alsoo dit werck sijn vollen swier te mogen geven; Vindende oock ten selven eynde goet in het beginssel hier by te vougen de afbeeldinghe van het kinderspel, wesende als de morghen-stont oft voorspel vanden eersten dach in dese weke, om alsoo het leven des menschen in sijn volle rondde te vertoonen.

Vande nutticheyt des wercks en hebbe ick niet voor ghenomen yet sonderlings te seggen, maer het selve gheheel te stellen aen het oordeel vanden verstandighen Leser, den selven alleenlick biddende de twee Tafels hier achter aen by-ghevoecht eens in haeste te willen overloopen, ende als int voorby gaen eenige stucken daerop na te sien; het welck geschiedende, soo vertrouwe ick vastelick dat haer de saecke soo sal open doen dat hy menichte van dinghen sal vinden die op sijn ghelegentheyt en genegentheyt niet qualick en sullen passen; in wat deel sijns levens hy oock soude moghen wesen, Door dien het werck daer toe is aengeleyt op dat yeder mensche in t'een of t'ander deel sijn mont-smaecke mochte vinden. Ick bekenne in dusdanighe saecke weynich te konnen

[p. I*iiv]

oordeelen, evenwel, uyt het ghene dat icker van weet, soo derf ick seggen, dat hier een eenvoudige Maeght, een weelige Vryster, een vriendelicke Bruyt, een lievende Vrouvve, een suygende Moeder, een treurende, een herhouwende, een bedaeghde, ja een stervende VVeduvve sal ontmoeten dat haer, na eysch van saecken, nut ende dienstich sal wesen, ende des sy haer sal bedancken gelesen te hebben, gelijck mede van de mannelicke tegen-plichten in de bysonderste ghevallen op hare plaetsen bescheydentlick aengetogen het selve geseyt kan worden.

Maer onder allen soo spreeckt de reden selfs het voorschreven werck sonderlinghe bequaem te wesen om by een Bruydegom benevens de juweelen aen sijne lieve Bruyt vereert te worden; want, boven de vermaeckelickheyt van de poësie ende prenten hier in gebruyckt, soo ben ick versekert dat alle de kleynodien te samen aende nieu-gehouwde niet en sullen geven soodanich voordeel als het minste deel deses boucks aen haer en het geheel huys-gesin sal konnen inbrengen, ingevalle sy maer somwijlen een vlytich ooge daer over wil laten gaen.

Meer, Leser, en hebje van my hier niet te verwachten. Ons, dat is mijn broeder saliger ende my, is alleen toe-ghestaen het beleyt van dese lichte peirden: Daer het aenden man gaet, sal de Schrijver selfs tot u spreken, waer toe ick my geerne gedrage, ende oorlof nemende, bidde u oock van mijne kunste heusselick te willen oordeelen. Vaert wel. In s'Graven-Hage, den 16. Mey 1625.