De on-ghemaskerde liefde des hemels
(1686)–Joannes à Castro–
Auteursrechtvrij
[pagina 241]
| |
Op-schrift.
Het Schaepken om een anders qaedt,
Onnoosel tot slach-offer staet.
Schriftuer. { Sicut ovis ad occisionem ducetur. | |
[pagina 242]
| |
16. Beweegh-redene.Dat wy Godt moeten minnen, die sijnen eenighen Soon, tot vol-doeninghvan onse schuldt, ten bloedighe slach-offerande heeft laeten worden aen den galghe-boom des Cruys. OFt ick hier spreken wil, oft spraecke-loos wil blijven,
Daer my't gepeys alleen tot schric en schroom kan drijven,
Van't Treur spel, dat ick hier, wil stellen in vertoogh,
Een saeck van diep geheym, en on-bevatt'lijck hoogh;
Daer de verstanden self der Engelen op botten,
Dat hunne oogen doet in bitter traenen vlotten;
Die sy met vlogelen soo hilden over-deckt,
Tot teecken vanden rouw', die al hun vreught on-treckt.
De Sonne kan oock niet, soo vreede feyt gedoogen,
Waerom sy't straeligh licht, oock weygert van haer oogen,
Soo dat de wereldt; heel, berooft van haer gesicht,
Met duyster over-deckt, door 't schricken had wel licht
Gelooft den onder-gangh, soo voor de handt te wesen:
Wanneer de Maen oock quam, soo droevigh op-geresen,
Dat sy bloedt-vervigh scheen tot stervens toe-gewondt,
En dat het aerde-rijck, geheel in roeren stont,
En soo was schuddende, met morselingh van steenen;
Dat jeder stont verstelt, verschroomt met droevigh weenen,
En sloegen voor de borst, en riepen om genaedt,
En seyden, siet voor waer, de werelt onder gaet.
Maer waerom soo verschroomt? dat daer een schaep geslaegen,
In sijn onnooselheydt, aen Godt wordt op-gedraegen;
Soo, als hier sienelijck, ons in een Sinne-beldt,
Tot hooger sin, van ons verstandt, wordt voor-gestelt?
Wat kan meer aen-genaem, al-hier aen Godt gebeuren,
Als dat hy wordt versoent, door lieffelijcke geuren,
| |
[pagina 243]
| |
Van soo onmoosel dier, 't welck door slach-offerandt,
Geheel op den altaer, tot sijn genoegen brandt?
Waer in my alder-meest, hem eenen Godt betuygen?
Voor wie de Schepsels al gewilligh moeten buygen,
En hem herkennen als een' Heerscher inde daedt,
In wiens handt het recht, van doodt en't leven staet.
't Is waer; het Sinne-belt dat ick voor't oogh wil wennen,
Is aen-genaem, en dient ons wel, om te her-kennen,
Godts hooghste heerschappij, maer ghy hebt wel geseyt,
Dat het op hooger sin, 't verstandt wordt voor-leyt.
Soo gy dan het geheym van't Sinn'-beldt wilt door-gronden?
Siet hoe den mensch van aerdt een sondaer wordt bevonden:
Soo dat het noodigh was, dat hy versoeningh gaf,
Aen den verbolgen Godt; op dat hy soo de straf,
Van sijn misdaeden moght noch tijdelijck ont-komen,
Die meer-maels op de daedt, van Gode wirdt genomen,
In het Verbondt van vrees: alwaer die ouwe Wet,
Tot Godts versoeningh had slach-offerand' geset;
Om door de doodt en 't vier, van goede suyver dieren,
Ons beden om genaed', alsoo tot Godt te stieren,
En moghten plichtigh soo, die straf des doodts ont-gaen,
Door't sterven van een dier, dat niet en heeft misdaen,
En stellen soo te saem' ons hert tot offeranden,
Om, aen het quaedt gedoodt, in't liefde-vier te branden.
Maer allen dit en moght ten vollen niet vol-doen,
Aen Godt, noch hem geheel verwecken tot den soen,
Van het on-eyndigh quaedt; daer wy zijn in geboren;
't VVas wel voor't tijdelijck: wy waeren al verloren,
Soo dit, ons Sinne-beldt, getrocken uyt d'ouwe' Wet,
Niet met de waerheydt wirdt vol-bracht, en voor-geset,
Het welck my schroomen doet, als ick wil uyt-gaen leggen,
't Geheym van't Sinne-beldt, en wat het ons wilt seggen:
Hier toe dient wel aen-merckt, wie dat het Lam magh zijn;
Voor wie het sterven moet: wat doodt, en met wat pijn.
| |
[pagina 244]
| |
Dit Lam, dat Christus is, van eene Maeght geboren,
Godts Soon, Godt ende mensch, der menschen uyt-verkoren;
Die uyt een suyver liefd', sich op-gedragen heeft,
Aen sijnen Vaeder die met hem vereenight, leeft:
De menscheydt voor den mensch gehoorsaem aen-te vangen:
Om den verloren mensch te lossen uyt 't verlangen,
Van eens te zijn verlost van duyvels slaverny;
Het welck was toe-belooft aen Abraham; daer by,
En anders niemandt meer, de macht had te betaelen
Aen Godt voor sulcken schult waer voormen niet kost haelen,
Oft vinden by de handt; als dat hy wirdt verwacht,
Die een slach offerand', voor 't menschelijck geslacht
Gewilligh wesen sou, om daer door te genieten,
De eerste vryheydt, door sijn bitter bloedt vergieten;
Welck bloedt, on-eyndigh in sijn waerde aen de schult
On-eyndigh in het quaedt, vol-doet en 't recht vervult.
On-sprekelijcke liefd'! die voor den mensch wilt lijden;
Om hem van slaverny des duyvels te bevrijden.
Waer't dat een Engel waer? dat waer noch jet oft wat;
Maer een verworpen mensch een boos, en sondigh vat
ô liefde on-gehoort! wat is den mensch van waerde,
Om soo gemindt te zijn. ô Godt! als 't slijck der aerde?
In on-gestaedigheydt, gelijck een wanckel riet
Dat sich tot allen kant, op't windigh blaesen biedt.
Van wesen; brallende als bobbels op-geblaesen,
Aen-sienigh inden schijn, veel brooser als gelaesen,
Die morselen van een, oock door den minsten val:
Hy is een velt-blom die welhaest verflensen sal.
En wilt ghy meer in 't kort? ghy sult in hem niet vinden,
Als on-gestaedigheydt, in standt gelijck de winden,
Oft als den mist, oft roock, oft inden schijn van jet
Dat maer is eydelheydt, en in de waerheydt niet.
Maer dat noch erger is; hy is verkeert in 't willen,
En in begeerte niet, met over-vloedt te stillen:
| |
[pagina 245]
| |
Hy soeckt met groote moeyt sijn schaedelijcke goedt,
En sloot sijn eenigh heyl, als acht'loos metten voet.
Al is hy door het quaedt, versaeckt in sijne crachten,
En is daer-om niet min roem-suchtigh in gedachten.
Vermeten inden geest, seer veerdigh tot mis-bruyck,
Vol-doende aen den lust, een vrindt van sijnen buyck,
On-danckbaer voor het goedt, on-bonden, on-gepegelt,
Versot op sijn bejach, in sinnen on-geregelt,
Een minnaer van sich self, een haeter van vermaen,
VVeêr spannigh als hy moet de straffen onderstaen
Van sijn oversten; die niet en is om dwingen,
Maer met een blindt gewelt, hert-neckigh door sal dringen,
En die hem tegen-staen, en raeden tot het goedt,
Door-breckt hy, als een beest, die dul is en verwoedt.
Ick swijgh' de rest: ô Godt! en wilt ghy hem gedoogen,
En op dus-daenigen ont-luycken noch u oogen?Ga naar voetnoot+
VVat is 't dat u beweeght, en u van herten treckt?
VVat is 't dat u soo sterck tot mede-ly verweckt,
Aen een vervuylde romp, een Gast-huys van elenden,
Dat ghy u liefsten Soon ten hemel af wilt senden,
Om geyselaer te zijn, van sijn gemaeckte schult,
Die hy niet kan vol-doen? en wilt ghy met gedult
Door u vergoten bloedt, hem selver af gaen koopen,
VVaer toe ghy niet en gaet, maer driftigh schijnt te loopen?
't Is waer, seght hy, daer-om den mensch ick niet en acht,
Als oft ick baet van hem, oft eenigh voor-deel wacht:
Ick heb hem niet van doen, noch oock om sijn verdiensten,
Die niet als boosheydt heeft; en niet het alder-minsten,
In deught verdienen kan, ten sy door mijn genaedt;
Soo dat hy min als niet, by my in waerde staet.
Een saeck die my beweeght, is; dat in hem bevonden,
Een Ziel wordt met den bandt des levens aen-gebonden,
Mijn af-beldt, dat ick hem uyt liefde druckte in;
Op dat hy nimmer-meer sou scheyden sijnen min
| |
[pagina 246]
| |
Van sijnen Schepper-Godt, die hy nu had verlaeten,
En daer geen middel meer, en was. die hem moght baeten:
Als dat ick selver hem, en voor sijn schult vol-doen,
En aen mijn' Vaeder hem, uyt liefde, soo versoen.
Een Ziel is my soo weerd'; dat ick noch met behaegen
Sou willen noch een-mael, de vreede doodt verdraegen,
Voor haer alleen, die ick heb pijnn'lijck onder-staen
Voor d'ander, als sy niet wou door haer schult vergaen,
ô Al te groote liefd! ô Iesu! magh ick spreken?
Ach, Ach, ick ducht dat my de droefheydt 't hert sal breken;
Als ick het minste, van u lijden over-legh:
Den schroom doet my bestaen, en nemt mijn crachten wegh
ô Iesu! wat is dat? ick sien u in 't bevroeden
Alleen van uwe doodt, die ghy niet moeght verhoeden;
Soo bleeck en soo benouwt, soo bangh en soo on-stelt;
Dat ghy door enckel vrees ter aerde wordt gevelt.
En worstelt met de doodt, als ghy u sout bereyden,
Om moedigh naer u wensch van't leven af te scheyden.
Mijn Ziele, claeght ghy self, is droevigh tot de doodt
En nemt u toe-vlucht, tot het bidden inden noodt.
Maer zijnde niet verhoort, met droef-heydt over-vangen,
On-stelt en seer benouwt van herte door het prangen,
Van leet en kouwe vrees; soo wirdt ghy soo geperst;
Dat u 't gemengelt sweet met bloedt, al-om uyt-berst,
En vloeydt het lichaam af, met beken langhs de aerde,
Daer by, ghy d'ooghen niet aen bitter traenen spaerde.
ô Minnaer van mijn Ziel! zijt ghy soo seer on stelt,
Dat u 't gepeys alleen ter aerde neder-velt?
Wat sal dan zijn de daedt, ô Iesu, van u lijden,
Soo schroomigh, on-gehoort, daer uwe Ziel in 't strijden,
Stont in het hooghst' gevaer, om van het lichaem af
Te scheyden, en den schrick schier't eyndt aen 't leven gaf?
Ach goeden Iesu! moet ghy dan soo droevigh weenen,
Dat d'ooghen niet genoch, maer wilt daer toe ont-leenen.
| |
[pagina 247]
| |
Noch soo veel oogen als sweet-gatjens open staen,
In't lichaem, die ten dienst sijn, van dit bloedt-getraen.
Weent, lieven Iesu weent, en wilt niet weder-houwen,
De traene-beken, die ghy stort, in het aen-schouwen,
Van 't schroom'lijck lijden, dat u nu te lijden staet:
En dat u is bekent, met wat een kleyne baet;
Als daerom niet te min, een on-getal van Zielen,
Gewassen in u bloedt, vervuylt daer sullen krielen,
Gewilligh in 't verderf, van't eeuwigh helsche vier:
Ach, docht gy wel met rèen: wat baet my't sterven hier?
ô Iesu! vlucht dan wegh: waerom u dan in handen,
Gelevert vande beuls; die u met soo veel schanden,
Als eenen schelm oft dief, oft moorder tasten aen,
En met een vreedt gewelt, gebonden neder slaen,
En sleuren als een beest, en trecken tot de raeden,
Daer u geen recht geschiet; maer om al u wel-daeden
Sijn haetigh op-gehist, verwoeyt en dul van spijt,
Niet soecken, als u doodt, door hunnen vreeden nijdt?
Daer wordt ghy als een Lam, stil-swijgende geslaegen,
Van eenen snooden boef: ô smaet! niet te verdraegen,
Voor een soo eer'lijck man: daer u wordt af-gevraeght,
De waerheydt op de eer, die ghy aen Godt toe-draeght:
Oft ghy Godts Sone zijt? oft openbaer beleijden,
VVie dat ghy zijt oft niet, eer dat sy wilden scheyden?
En ghy soo uyt-gemaent: seght met een woort: ick ben't;
Daer roeptmen over-luyt: hoort hy het self bekent,
Dat hy, Godts lasteraer, sich selven Godt wilt maecken,
VVat dienter dan gedaen, seght mannen in des saecken?
Sy roepen dan gelijck, hy is, naer't Godd'lijck recht,
Straf-schuldich met de doodt, die aen Godt laster seght.
Dit vonnis dan geseyt: gelevert aen de boeven.
VVat hert, soo seer versteent, dat sich niet sal bedroeven,
Te sien 't onnoosel Lam, gelaeten aen den wil,
Van d'alder-vreedtste beuls, die heel den nacht niet stil,
| |
[pagina 248]
| |
En stonden noch versaedt van lasteren en smaeden,
En den onnooselen met quellingh t'over-laeden?
Wat Christus diën nacht, voor ons heeft uyt-gestaen;
Dat blijft by Godt bekent, tot dat wy sullen gaen
Ten oordeel; om al-daer de boecken door te lesen,
En kennen wat een liefd' door Godt ons is bewesen.
ô On-danckbaerigh mensch! die, daer ghy dit verstaet,
Noch d'oorsaeck niet geheel van sulcken quaet, behaet.
Maer halta, 'k loop te weyt, ick moet my wat besnijden,
VVil ick in dit verhael van lijden, niet doen lijden,
De Leser: het waer 't best', in 't kort te overslaen,
En vanden hier en daer, een merck'lijck punctje aen.
Met dat den nacht verschoof, en dat de Son in 't kriecken,
Van haeren daegeraet, bleeck-straeligh quam te blicken:
't Scheen dat sy weygerich wou komen aen den dagh;
Om dat sy, haeren Heer soo seer mis-handelt sagh,
En dat hy werdt gesleurt, tot soo veel boose Rechters
Die 't recht niet voor en staen, noch thoonen hun voor-vechters
Van het onnoosel Bloedt; gelijck hier inde daedt,
Blijckt aen 't onnoosel Lam, dat hier te rechte staet,
En spraeke-loos niet wordt tot sijn bescherm bewogen,
Al wirdt het valschelijck van Ioodsche volck belogen:
Soo dat Pilatus self betuyghde valsch te zijn.
Al hun beschuldinge, en niet en had den schijn
Van't quaedt hem op-geleyt: waerom hy oock sijn handen
Ginck wasschen voor al 't volck niet willende de schanden,
Dat hy 't onnoosel bloedt, t'on-recht vergieten souw'
Doch even wel ick hem onnoosel niet en houw':
Die met den mondt ont-slaet, daer hy met on-genaeden,
Gebiedt mè 't soete Lam, met geessels t'over-laeden.
Dat soo, tot meerder smaedt, gepurpert met sijn bloedt,
VVort tot een Koningh met een doorne Croon begroet,
En geven hem een riet tot Schepter in sijn handen
En wordt soo als een' Nar. met spot, schimp, en schanden,
| |
[pagina 249]
| |
Belachelijck ont-haelt, den volck'ren soo verthoont,
Ten keus van hunnen Voorst soo pijnelijck becroont.
Doch kiesen in sijn plaets een' moordenaer te spaeren,
En datmen tot de doodt van Christus voort sou vaeren,
Op't recht van dreygement; waer om den Rechter swack,
Het vonnis vande doot, door dwangh van vrees uyt-sprack.
Terstondt moest hy sijn Cruys self op sijn schouwers draegen,
Tot op Calvari-bergh, van allen kant met slaegen,
Gedreven als een beest, en daer aen 't Cruys geheght
Met plompe naegelen, soo wordt hy op-gerecht,
En stickende van dorst, tot Saelicheydt der menschen,
Waer in hy had gelaeft geweest in al sijn wenschen:
Doch hem wirdt aen gedient, den edick ende gal,
Waer van de bitterheydt geproeft niet smaecken sal?
Tot een voor-teecken, dat hy die soo dorstigh snackte
Naer onse Zaeligheydt, en nu door dorst verswackte
In sijne levens cracht: die voor ons Zaelicheydt,
Geen ander laeffenis, bekomt als bitterheydt
Van edick ende gal, vol-herdinge van sonden,
Tot een vermeerderingh van al sijne bitter wonden,
En moet alsoo niet eens de Cruyssingh onder-staen;
Maer noch voor elcke sond' die dood'lijck wort begaen,
Doen riep hy 't is gedaen: en met het neder-boogen,
Soo gaf hy sijnen geest, en sloot alsoo sijn oogen.
Al waer in dit verthoogh, de Son geen licht meer gaf,
Maer keerde haer gestrael van sulcken grouwel af.
| |
Aen-spraeck.PAEdagogus. Alder-liefste Theosima. Wy zijn hier gheraeckt inde roode Zee, soeckende te ont-vluchten de vreede maght vanden helschen Pharào; en al is't dat den grooten Godt, door sijn macht dese wateren op een steyght, om dat het | |
[pagina 250]
| |
volck van Israel daer door droogh-voets souden door gaen, soo nochtans dat wy daer niet willen door komen met drooge ooghen, alleen biddende dat de golven niet en moghen over-een slaen, en wy daer in moghten versmachten, eer wy ont-komen de handen des vyandts, gelijck hy selver daer in verdroncken en versmacht is. Wy sullen volgen onsen leydts-man die ons de baen aen-wijst van lijden, en ons den in-gangh opent van het landt van beloften: daer wy sonder mede-lijden van onsen voor-ganger, die met het vergieten van sijn Bloedt, en het onder-staen van een vreede doodt, betaelende voor onse schuldt, niet hadden konnen geraecken: ghelijck den Apostel seydt: si tamen conpatimur, ut & conglorificemur: is't dat vvy mede-lijden op dat vvy mede geglorificeert vvorden:Ga naar voetnoot+ ende tot dien eynde, uyt een over-vloedighe liefde was afgedaelt vernietigende sijn selven, aen-nemende het wesen van eenen knecht, als hy was in sijn Goddelijck wesen gelijck aen Godt, de on-eyndighe wijsheydt, des Vaeders, den glans van glorie ende het beldt sijns wesensGa naar voetnoot+: soo machtigh dat David seyt: qui respicit terram & facit eam tremere, dat sijn gesicht alleen de aerde doet leven:Ga naar voetnoot+ ende de selve liet blijcken soo in 't beginsel als in het eynde van sijn lijden: wanneer-men hem met maght van volck, ende gewapender-hant wilden aen-tasten, hy liet sijn Goddelijcke maght blijcken met een woortje, ego sum, ick ben't, 't welck ghenochsaem was om al die ghewaepende over-rugghe te slaen: wanneer hy stirf, de on-ghevoelende Schepsels gaven teeckenen van droefheyt al oft sy hadde ghevoelijck gheweest. Siet hier Theosima. Sijne weerdigheyht en | |
[pagina 251]
| |
wilt ghy bevroeden het gene hy geleden heeft? ten is niet ghenoch te lesen het gene ick in ons dichten Historischer-wijs over-loopen heb, maer laet ons daer van de pijnen wat inniger met bevroedingh behertighen. Ick magh segghen, soo langh de werelt ghestaen heeft, datter noyt mensch schrickelijcker pijnen heeft uyt-ghestaen: de redene is, hoe de crachten edelder zijn, hoe sy oock crachter ende meerder me-deelen vande voor-worpsels, vervolgens, hoe sy teerder is van complexie dat is t'saeme voegingh der deelen, hoe sy ghevoelijcker is: de slaegen op het hooft, zijn van levendiger gevoel, als die op de beenen oft op andere grover litmaeten des lichaems, eenen rouwen landt-bouwer en sal soo licht vanden kouw niet gheraeckt worden als een teer edel-man: ghemerckt dan dat onsen Saelighmaecker Iesus wel den alder-teerste van complexie was, als daer oyt jemant ter werelt geboren is geweest oft wesen sal, om dat sijn H. Lichaem boven de naturelijcke cracht door het toe-doen vanden H. Geest gevormt is inden maeghdelijcken schoot van Maria, ende dat de boven natuerelijcke wercken te boven gaen die vande natuer; waer uyt volcht, dat oock de kleynste wonde in het lichaem Christi on-gelijck pijnelijcker in zijn ghevoelen is gheweest, als een groote swaere wonde in het lichaem van eenigh ander mensch. Wie sal derven seggen dat de steenen van Stephanus ende van Laurentius den Rooster op de gloyende kolen, daer den eenen den hemel by open-sagh, en den anderen sich liet voor-staen op een sacht en gheblomt beddeken met aen-genaeme verkoelingh te liggen, hun soo pijnelijck zijn geweest, als aen Christo zijnde met sweepen en roeden van allen kanten verscheurt met grou- | |
[pagina 252]
| |
welijcke wonden, het hooft met scherpe dorens door-dronghen ende niet, met eenen H. Laurentius gheleyt op een sacht wel gheschudt blom-bedde, maer met plompe naegelen vast gheheght op het houte-bedde des cruyce, en niet en mocht seggen met Stephanus: ecce video caelos apertos, siet, ick sien de hemelen open; waer van hy sich beclaeghde eer hy sijnen geest gaf: Deus, Deus meus ut quid dereliquisti me? ô Godt mijnen Godt vvaerom hebdy my verlaeten?Ga naar voetnoot+ Bevat ghy nu Theosima de pijnelijckheyt die uwen Minnaer uyt-wendigh in het lichaem gheleden heeft, soo moet ghy oock u verstandt wat laeten spelen op de tormenten die hem in-wendigh inde Ziel gepijnight hebben, want is het saecken (gelijck wy boven geseyt hebben) dat oock de in-beldigh alleen van het gene hem te lijden stont, hem dede, niet alleen het killigh sweet uyt-breken, maer het bloedt mede, als sekere ghetuygen, van sijne over-groote droefheydt ende benouwtheydt totter doodt toe? en dat meer is hebbende daer by de kennisse van het schroomigh quaedt der sonde, en te saemen wetende, wat een on-getal van sonden geschiet zijn, geschieden, ende noch geschieden sullen, die al-te-mael elck in besonder vol-komen oorsaeck zijn, van sijn on-maetigh lijden, ende daer by den schroom die hy hadde vande sonden, die soo veel meerder was; hoe hy meerder was achtende de eere van sijnen hemelschen Vaeder, die hy on-eydelijck beminde; waer uyt volght dat den haet ende den schroom die hy aen de sonden droegh, van ghelijcken oock on-eyndigh moest wesen wat was het wonder, dat sulcken droefheyt sijn Ziel sou ghedoodt hebben, waer 't dat sy had sterffelijck geweest? wy en soude hier geen eyndt | |
[pagina 253]
| |
konnen maecken in het beschrijven van dit droevigh treur-spel: daerom laet ick de rest in u daeghelijcksche bevoedingh; op dat ghy moght verstaen de waerde vanden prijs, die hy stervende, voor u, tot los-geldt betaelt heeft: dit sal u wesen een altijdt brandende forneys van liefde, om u hert in weder-liefde te doen branden; op dat Christus alsoo in ons het eynde van sijn lijden, aen ons door sijnen Apostel voor-ghestelt: pro omnibus Christus mortuus est ut &c. Christus is voor ons allen gestorven, op dat, die leven niet voor hun selven leven, maer voor hem, die voor hun gestorven is.Ga naar voetnoot+ Dit is een eynde dat de oorsaeck van voorder lijden van Christus wegh-nemt, ick segh de sonde om de welcke hy geleden heeft, en inde oorsaeck noch daegelijckx is lijdende, en beweeght ons tot medelijden waer uyt de hope volght van onse Saeligheyvt ter glorie si tamen compatimur &c. VVant soo wy medelijden, soo sullen wy me-glorieren. Door dit eynde dan, en mogen wy die leven, niet voor ons selven leven, maer soo leven dat wy met den selven Apostel mogen seggen vivo ego &c. ick leve, en nu en leve ick niet, maer Christus leeft in my.Ga naar voetnoot+ Nu en leeft de werelt niet meer in my, want al ben ick inde werelt, soo magh ick seggen ego non sum de mundo, ick ben vande wereldt nietGa naar voetnoot+, die metter herte haer verlaete, verfoey al haere eydelheydt ende behaet haere bedrieghelijckheydt, en achte niet te leven, dan geestelijck: het vleesch en leeft niet meer in my, al leve ick inden vleesche, naer dat het VVoort vleesch geworden isGa naar voetnoot+, nu moeten in my versterven, quae sunt carnis allen de eyghendomme des vlees, haere hooveerdigheydt, nijdigheydt, geyligheydt, giericheydt &c. dat nu geene sonde meer heerschapt in mijn sterffelijck lichaem, maer dat daer in leven, de deughden van Chritus sijne suyverheydt oyt- | |
[pagina 254]
| |
moedigheyt, sacht-moedigheyt &c. Christus leve geheel in mijn handen, in mijn oogen, ooren, wil, lichaem ende Ziele; op dat ick niet magh, doen hooren sien oft spreken, ja oock niet peysen dat niet dienelijck en is tot sijn meerder glorie ende verwecksel tot sijne liefde. Dit is het eynde waerom Christus gheleden heeft, ende moet het eynde wesen van alle menschen die de Saelicheydt verhopen door Christum; want die dit eynde behertight, die sal licht met den lijdenden Christus mede-lijden, als hy wel sal overleggen, en van herten bevroeden wat Christus Iesus, niet alleen voor allen de menschen, maer in het besonder gheleden heeft voor hem, alsoo, dat het wel-daet van verlossinghe, ghemeyn aen het heel menschelijck geslacht, hy sich selven in het besonder magh toe-eygenen, en met Paulus segghen: in fide vivo filij Dei, qui dilexit me, & tradidit se ipsum pro me: ick leve in het Geloof vanden Sone Godts, die my bemint heeft ende sijn selven voor my gelevert heeft.Ga naar voetnoot+ Inder voegen dat, waer het saecken den Sone Godts noch inden schoot sijns Vaeders vander eeuwigheyt voor-sien hadde ende gheweten dat ick maer alleen soude mensch geweest hebben op dese wereldt, ende van hem had af-ghevallen door sonde, hy soo hebben willen onder-staen voor my alleen, dat hy voor al het menschelijck geslacht geleden heeft. Dit te gelooven is dat niet met ghewelt dwingen tot sijne liefde? en even wel met allen dat, wy hem quaelijck minnen, die om de Saeligheydt van eene Ziel alleen soo veel had willen lijden, gelijck hy gheleden heeft: ach on-danckbaeren mensch! ô onsterffelijcken Godt! is dan een Ziel by u, van sulcken weerde, dat oock voor mijne Ziele Saelicheyt | |
[pagina 255]
| |
de Ziele van uwen alder-liefsten Soon, met sulcken vreede doodt van het lichaem heeft moeten afscheyden? acht gy my dan van soo hoogen prijs, dat ick magh gellen de weerde van het Bloedt en het leven Christi? hoe is't dan moghelijck; dat ick mijn Ziele soo dier gekocht, tegen alle recht u sal on-trecken ende de vyanden sal over-leveren voor eenen bedriegelijcken niet, aen die, my noyt jet goedts gedaen hebben, noch sullen doen; maer soo ick my aen hun ten dienste gheve, my sullen beloonen, met de eeuwigh-durende tormenten des viers; daer in tegen-deel mijnen Godt my niet en thoont dan wel-daeden, ende my sijnen eenighen Soon ghegeven heeft gheheel tot mijn ghebruyck, die voor eenen kleynen dienst, naer dit leven my sal vergelden met de on-eyndighe vreught vanden hemel? Ach! de woorden on-breken my hier, om het ghevoelen van mijn hert voor te stellen, den honigh-vloeynden BernardusGa naar voetnoot+ sal voor my spreken: Quod si totum me debeo pro me facto, quid &c. Is't saecken, seght hy, dat ick my gheheel schuldigh ben, aen Godt, voor dat hy my ghemaeckt heeft, waer mede sal ick hem vol-doen voor dat hy my hermaeckt, en soo licht niet heeft hermaeckt als ghemaeckt; VVant die my eens en met een woordt segghens heeft ghemaeckt, heeft voor-waer veel ghesproken, wonder ghedaen, en niet alleen herde saecken verdraeghen, maer oock on-weerdighe. VVat sal ick dan aen mijnen Heer vergelden voor alles dat hy my ghegeven heeft?Ga naar voetnoot+ In het eerste werck, heeft hy my, aen mijn selven gegeven, (on-getwijffelt om dat ick my met gunstighe weder-liefde, aen hem sou weder-om toe-eygenen, om niet voor my te leven maer tot sijnder glorie, die my uyt niet geschaepen heeft) In het tweede, gheeft hy my sijn selven, en daer hy sijn selven my gegheven heeft, gheeft hy my mijn | |
[pagina 256]
| |
selven wederom; ghegheven dan ende wederom ghegheven, soo ben ick mijn selven schuldigh voor mijn selven, en twee-mael schuldigh: wat sal ick dan voldoen voor hem? tot hier toe den H. Bernardus. Lieve Theosima. Ghy moet wel bevroeden, dat Christus in sijn bitter lijden sich soo heel aen u ghegheven heeft dat hy niet en heeft willen voor sich spaeren, noch Ziel noch lichaem noch goedt, noch bloedt, noch gheheel sijne liefde: waer uyt den Aposstel besluyvt dat wy ons selfs niet meer en zijn jam non estis vestri; zijn wy dan ons selfs niet? aen wie komen wy dan toe? aen hem die ons soo dier ghekocht heeft: ghelijck den Apostel seght empti enim estis pretio magno ghy zijt al ghekocht met eenen grooten prijsGa naar voetnoot+ en tot wat eynde? glorificate & portate Deum in corpore vestro: eert ende draeght Godt in ulien lichaem, wat is dat Godt te draeghen in zijn lichaem, ende hem te glorificeren oft te eeren, als den sinnelijcken mensch soo af te legghen dat wy nu ons selfs niet meer en zijn, maer meer Goddelijck, hem toe-ge-eygent in allen ons gepeysen woorden en wercken, soo dat wy niet en dencken, spreken oft doen, dat niet dienelijck en is tot meerder eere ende glorie van hem die ons met den prijs van sijn bloedt af-ghekocht heeft vande slavernij des duyvels. Nu dan Theosima. Over-denckt eens, en siet, oft ghy oock soo gheheel nu aen uwen beminden Christus toe-ge-eygent zijt dat ghy nerghens in u selfs meer en zijt: is't datmen tandt voor tandt, oogh voor oogh, gheheel voor gheheel moet betaelen; oft ghy wel oyt de ooghen af-keert om de ydelheydt niet te sien: hebt ghy het niet gedaen? soo hebt ghy hem die gheweygert: zijt ghy wel in-dachtigh dat ghy oyt u handen ter liefde van sijne | |
[pagina 257]
| |
door-naeghelde ende vast gehechte handen aen het Cruys, van het on-ge-oorloft hebt ont-houwen? ghy hebtse hem on-trocken, soo dickmaels als ghy die tot het quaet-doen hebt uyt-gesteken. Sout ghy wel derven seggen dat gy uyt op-sicht dat Christus, die de tongh vergalt heeft ghehadt, u tonghe hebt weer-houwen van laster, leugen, sweren, achterclap, en vuyl kouten, &c? seght ghy neen: soo hebt ghyse Christo ont-stolen. Met een woordt: besiet u in't gheheel van buyten en van binnen, en seght my eens jet, van het gheheel dat ghy zijt, en besluyt, 'twelck gy Christo hebt danck-baerigh toe-ge-eygent: ick sou wel duchten, dat voor soo veel alser u lichaem lidtmaeten zijn, dat ick soo veel waepenen soude konnen tellen, daer ghy teghen hem zijt mede op-ghestaen. Siet hier de vruchten van sijn droevigh sterven, is hy daerom tot ons soo goedt, om dat wy quaedt souden zijn? ach ick vreese dat het op ons luydt dat Paulus tot de Galaten schreef: timeo de vobis, ne sine causa laboraverim in nobis. Ick vreese van ulien dat ick te vergeefs onder ulien gearebeydt hebbe:Ga naar voetnoot+ soo moght Christus wel sonder vreese versekert klaegen, dat allen sijnen arebeyt, met het vergieten van sijn bloet ende bitter sterven wel in ons te vergeefs moght wesen, siende met droefheyt met kleyn voor-deel dat hy daer mede ghevrocht heeft. ô Elendighe menschen: aen de welcke dese over-vloedige verlossingh sal dienen tot eene meerdere verdoemenisse: 't waer beter dat sulcken menschen noyt hadden geboren gheweest, als dat Christus voor hun te vergeefs gestorven is; om dat my, noch u Theosima, Sulcx niet en gheschiede laet ons, ons selven soo gheheel hem toe-eygenen, dat wy voortaen niet en willen leven, peysen, spreken | |
[pagina 258]
| |
oft wercken dan tot sijn meerder eer en glorie: onder-tusschen laet u verstande in dese on-eyndighe zee sonder eynde spelen, die gy noyt en sult doorgronden al waert dat ghy noyt anders dede u gheheel leven door, en dat ghy hondert duijsent jaeren en noch meer moght leven, ghy sult ghenoch stof vinden om uwen wil aen te wackeren tot mede lijden; ter weyl ick gaen bedencken de stof om u aen te wijsen, wat vergeldingh ons Christus sal zijn in glorie, ghelijck den Lof-sangh heeft vande H. Kercke, Se regnans dat in praemium. Dat is geseyt.
Hy geeft sijn selven wenschelijck,
Tot een vergelding, in sijn Rijck.
| |
Betrachtinghe.VLoeyt soo traenen uyt mijn oogen,
Dat sy nimmer op en droogen;
Daer de droefheydt boven maet,
't Binnenst' van mijn Ziel door-gaet.
Ick en ween niet om u lijden,
Dat wy, eerder doet verblijden,
Lieven Iesu, om dat ghy,
Soo geleden hebt voor my;
Die soo dier my wilde koopen,
Als ick u was afgeloopen,
En my wed'rom hebt her-stelt,
En verlost, door 't bloedigh gelt,
Over- vloedigh uyt-ghegoten;
Daer ick 't voor-deel van genoten,
| |
[pagina 259]
| |
Ick my weer tot boosheydt geef,
Heel on-waerdigh, dat ick leef.
Wat magh anders my gebeuren,
Als een on-gemaetigh treuren,
Om te weenen voor mijn schult,
Die u soo met lijden vult:
Dat ghy meer gevoelt mijn' sonden,
Als de smerten van u wonden:
Om dat sy, soo dier u staen,
En soo licht verloren gaen;
Als ick my van sond' niet wachte,
Noch u bitter lijden achte;
Maer on-danckhaer wijck u af,
En u dobbel lijden gaf?
Iesu siet ick kom dan weder,
En ick worp my droevigh neder
Aen u voeten, om genaedt,
Voor dit mijn verdobbelt quaedt.
Zijn mijn sonden menigh-vuldigh?
Noch zijt ghy veel meer geduldigh,
In het lijden van het quaedt,
Als ghy noyt, met on-genaedt,
Eenigh sondaer sult ontfanghen,
Die boet-veerdigh, met verlangen,
Tot u, om genaede gaet,
Die met armen open staet,
En om-helst hun met genaeden,
Die met sonden over-laeden,
Komen op u roepen aen
Tot u, om den last t'ont-gaen,
| |
[pagina 260]
| |
Vande groeve, swaere packen,
Daer hun leden mè verswacken,
En hun Ziel noch meer gepijnt,
Tot een droeviger quaedt eynt.
Niet en kan ons meerder schaeden,
Als wan-hop' van u genaeden:
Want hy doet Godt self te niet,
Die van Godt wan-hopigh vliedt;
En de sonden van sijn leven
Meerder houwt, als Godt vergeven
Kan, door sijn bermhertigheydt:
Dat met laster wordt geseyt.
Godt on-eyndigh in sijn' zegen
Is altijdt ons toe-genegen
't Qaedt noyt over-treffen sal,
Daer het goedt, gaet boven al.
Waer om wil dan wan-hopen,
En in 't sonde diep versopen
Blijven liggen, als ick magh,
Met een woortje aen den dagh
Vyt den slijck-put licht geraecken,
Als ick't hert kan rouwigh maecken,
En uyt liefde segghen, Heer
'k Heb gesondicht, sonder meer?
Godt, die my ghenaedt doet vraegen,
Sal hy my dan gram verjaegen,
Als ick komen wil tot hem,
En gehoor geef aen sijn stem?
't Wordt niet wel te saem ghebonden,
Ons bederf, met Christi wonden;
| |
[pagina 261]
| |
Die voor ons geleden heeft,
Wenscht dat jeder voor hem leeft,
Sal ick dan, soo gaen verloren?
Beter waer ick niet geboren,
Daer het quaedt van my begaen,
Sijn genaed' niet stil doet staen.
Altoos meer kan hy vergeven,
Als ick quaedt doen kan mijn leven;
Hy en heeft geen eynd' in't goedt
Dus ick noyt wan-hopen moet,
Soeten Iesu magh ick vraegen?
Voor wie hebt ghy 't al verdraegen,
En ghewilligh onder-staen,
Al het leet u, aen-ghedaen?
Is 't voor u? ghy hebt gheen sonden.
Is 't voor my ? ick ben vol wonden,
En gheboren in het quaedt,
Die heb noodigh u ghenaedt.
Ghy hebt willen meer betaelen,
Als ick schulden kan behaelen;
Leght betaelingh by de schult,
En besiet, oft u gedult,
Niet in prijs, sal over-wegen,
Door bermhertigheydt en zegen;
Om dat sy on-eyndigh is?
Dat is selver en gewis;
Dat het minste van u lijden,
Al de menschen kan bevrijden,
En betaelen voor hun sond':
Al waerd 't saecken dat-men vond'
| |
[pagina 262]
| |
In elck' mensch in het besonder
(ó Wat on-bevroede wonder!)
Al de sonden en het quaedt,
Dat soo langh de wereldt staet,
En gestaen heeft. Lieven Heere!
Is 't niet rèen, dat ick my keere
Tot u, om bermhertigheydt,
Die sich van geen' sondaer scheydt:
Oock al ben ick over-laeden;
Ick en kom daer noyt te spaeden;
Als ick met een rouwigh hert,
Door de liefd' ghedreven werdt.
Iesu, ick moet noch eens vraegen,
Waerom dan soo veel verdraegen?
Als een drup' ghenochsaem was,
Waer toe dan soo grooten plas,
Van u heyligh bloedt vergoten?
Waerom d'aeders al ont-sloten,
Door de geessels on-getelt,
Van het Iodtsche vreedt gewelt?
Het is waer, hoor ick u seggen,
En ick' kan het niet weer-leggen;
Met een drup' moght ick ghestaen,
Maer mijn liefd' was niet vol-daen:
Mijn hert door de liefde moedigh,
Doet my lijden over-vloedigh:
Soo als David had voor-seyt,Ga naar voetnoot+
Dat ick uwe zaeligheydt,
Over-vloedigh sal uyt-wercken:
Soo, dat ghy licht kont bemercken,
| |
[pagina 263]
| |
Wat een liefde ick u draegh:
Soo ghy leeft naer mijn behaegh.
|
