De on-ghemaskerde liefde des hemels
(1686)–Joannes à Castro–
Auteursrechtvrij
[pagina 192]
| |
Op-schrift.
O Mensch 't is tijdt, verlaet u quaedt,
De Son komt op, 't wordt daegeraet.
Schriftuer. { Nox praecessit, dies autem appropinquavit, abyciamus ergo opera tenebrarum. | |
[pagina 193]
| |
13. Beweegh-redene.Wy moeten Godt lief hebben, die ons soo bemindt, dat hy ons sijnen eenighen Soon heeft ghegeven tot onse verlossingh. O Heer! ô onsen Heer! den naem die wy u geven,Ga naar voetnoot+
Is wonder op de aerd': hoe hoogh en hoe verheven,
Is u groot-daedigheydt! ghy uwen lof vol-treckt,
Self uyt den kind'ren-mondt, die tot vernietingh streck,
Van al u vyanden, die u met laster haeten,
Die ghy niet on-ghestrast in boosheydt hier sult laeten:
ô Godt! de uyt den aerdt niet anders zijt dan goedt,
Die tot u miltheydt maer u handen open doet;
Die alle Schepsels vult, met over-vloedt van zegen,
Die u mil-daedigheydt uyt-stort met vollen regen.
ô Godt! met reden wordt ghy wonderlijck genaemt,
Van al u Schepsels, die u loven als't betaemt,
Ia self de hemelen, u glori' ons verhaelen,Ga naar voetnoot+
En 't firmament kan oock u handt werck ons vertaelen:
Dus u groot-daedigheydt al-om verkondight wordt,
Die ons tot danckbaer liefd', niet rede-loos en port,
Maer uwe mildicheydt wilt haere gaeven storten,
Eer sy gebeden wordt; om dat-men geen verkorten
Sou aen u miltheydt doen, die vry en on-gepraemt,
Aen u groot-moedigh hert, tot meerder eer betaemt:
Want alsmen door gebêen, tot wel-daet moet geraecken;
Soo schijnt het: dat't versoeck, van miltheyt schult kan maecken.
Severus Keyser (soo men in sijn leven leest)
Is een' groot-moedigh Vorst en milt van aerdt geweest.
Waerom hy, soo het scheen, met rede sich beclaeghde,
Als iemandt quam tot hem, en hem geen gunst af-vraeghde:
| |
[pagina 194]
| |
Wel hoe? (sprack hy hen toe, niet sonder kleyn gekijf;
Wilt ghy oock naer mijn doot, dat ik u schuldigh blijf?
Dit was wel loffelijck, maer 't is vry meer te achten,
Dat-men een milde-handt magh, on-gevraeght af-wachten:
Hier in den luyster meer uyt-schijnt van eel gemoedt,
Dat het, oock sonder bè, aen jeder wel-daet doet.
Waer kander dwinger mèer, ter wereldt zijn gevonden?
En die my soo begaeft; houwt my,aen hem verbonden,
Berooft my van mijn self, en my sijn slaeve maeckt,
Die sonder 't los-gelt noyt in vrydom weder raeckt
Van sijne danckbaerheydt, en moet sich altijdt draegen,
In liefde en in dienst, in alles naer 't behaegen,
Van sijn wel-doender-Heer: en waer't dat ick vermocht:
Ick wenschste dat ick soo, had jeder af gekocht,
Hun vryheyt door mijn gunst, en ick den last mocht schouwen
Van jemandt schuldich zijn, en soo mijn vryheydt houwen.
Dit wordt ons niet vergunt; maer Godt alleen toe-staet,
Die, niet als menschen ons, wel doet op eygen baet.
Al is 't oock, dat hy wilt, dat wy ons hert besteden
In Goddelijcken dienst, met vierige gebeden;
Soo is 't nochtans dat hy ons wel-daet heeft gedaen,
Eer dat wy met verdienst' sijn ergens voor-gegaen.
ô Godt! doen ghy eens hebt, u oogen nêer geslaegen,
Daer wy verduystert, in doodts-schaduwe noch laegen:
VVas dan wel eenen mensch, die sich naer u genoegh,
Tot deught begeven had, en liefde tot u droegh?
Hoe menighte en zijn van u niet afgeweken,
Die haeters van het licht in 't duyster bleven steken?
Al-waer sy vroeten in hun vleeschelijcke schandt,
Begerigh on versaedt, met oorlogh, moordt en brandt?
Daer ghy door daegeraet den duyster doet verdwijnen:
Tot dat ghy als een' Son komt claerder uyt te schijnen,
En't licht geeft aen den dagh: soo dat den mensch beschaamt
Sou eer'lijck wandelen, als in het licht betaemt;
| |
[pagina 195]
| |
En mogen door het licht, de boosheydt leeren kennen,
En soo sijn aerme Ziel van alle schult af-wennen,
En wachten sich met schroom, voor al't venijnigh quaet,
Sich keerende tot Godt met bidden om genaedt,
Wat heeft u, lieven Godt, soo crachtigh doen bewegen:
Dat ghy den snooden mensch, tot alle quaedt genegen,
Door de bedorventheydt van sijnen boosen aerdt,
Aen sijn Verdiende straf, alleen niet hebt gespaert,
Maer daer-en-boven noch, hem liefd' hebt toe-gesonden,
Diên ghy voor al u goedt, on-danckbaer hebt bevonden?
Als liefde, (soo ghy self door Malachias seght)Ga naar voetnoot+
Ick heb u seer bemindt: waer op ghy weder-leght,
Waer in hebt ghy u liefd', den volck'ren willen thoonen,
Ghy claeghde, dat ghy hebt met Israêl willen woonen,
Die even wel u niet herkenden als hun' Heer,
Noch als hun' Vaeder u bewesen dienst en eer:
VVaerom ghy oock verwirpt al hunne offerande,
En u beclaegende van smaedt en groote schande,
Met reden vraegen meught, aen jeder met verweyt,
VVat heb ick u misdaen, dat ghy u van my scheyt?
Die u soo heb gesocht, als ghy my had verlaeten,
En ghy voor weder liefd', betaelde my met haeten?
VVat had ghy doch verdient, dat ick u liefde droegh,
En socht u wel-vaert oock self tegen u genoegh?
'k En wacht van u geen baet, waer me ghy my sult loonen,
't Is maer mijn suyver liefd, die ick aen u wil thoonen.
'k En heb 't uw' niet van doen, maer ghy behoeft het mijn,
Dat ick u gunst' thoon' is; om dat ghy wel sout zijn.
Ick roep, ick klop, ick wacht; op dat daer niet verloren,
Sou gaen, van al dat leeft, en is van vrouw' geboren.
't Gevallen heff' ick op, den droeven ick verblij,
En die gesondight heeft, die kome weer tot my,
Die niemandt en verstoot, maer wensche met verlangen,
Om al de sondaers in genaede te ontfangen.
| |
[pagina 196]
| |
Siet hier; hoe dat den mensch in Godes zegen stont,
Eer dat hy deught in hem, weert van verdiensten vondt.
Dit was den daegeraet, die in den dichten duyster,
Verscheen van 't oudt Verbont, seer weynigh noch van luyster;
Alleen aen Abraham belooft en sijn geslacht,
Dat eene claere Son, sal worden voort-gebracht,
Die met haer straeligh licht, sal heel de werelt lichten,
En sal een nieuw Verbondt van liefde komen stichten:
VVaer van men leest, dat Godt; soo lief de werelt; heeft;
Dat hy sijn' eenigh Soon, goedt-gunstigh, aen haer geeft.Ga naar voetnoot+
Maer 'k wil dit woortje, Soo, wat meerder over-wegen;
VVant ons Beweegh-rêen daer 't en hoogst' is in gelegen.
Soo, seght hy, 't welck bethoont de on-gemetentheydt
Van liefde, die gêen mensch noch Prins in weerdigheydt
Gestelt, noch Engel; maer Godt self, die toe-genegen,
De wereldt heeft bemindt, versien met sijnen zegen:
Hoe wel oock on-versocht: de werelt, boos en quaedt,
Die mindt de duysternis, en't licht der Sonne haet;
Die geeft hy sijnen Soon, van duysent uyt-verkoren,
Niet eenen van meer Soons, maer d'eenigen-geboren,
Gegeven niet tot Croon oft Scepter van 't aerdts rijck,
Op dat hy heerschen sou met macht, noch van gelijck,
Dat hy in lust naer wensch al-hier sich sou vermaecken,
Oft in groot aen-sien, sou by al het volck geraecken:
Dat was de rede niet, maer wel om het randtsoen,
Dat niet betaelt kost zijn, ten vollen te vol-doen.
Soo, heeft hy dan bemint de werelt, 'k segh de kind'ren
Van Adams groot geslacht, dat door het snood' verbind'ren,
Van d'eerste ouwers schult, nu meest verloren gaen,
En had den wond'ren vondt van liefde niet gedaen:
Dus wilde 't eeuwigh VVoordt den vuylen sack aen-trecken
Van onse sterf'lijckheydt, om soo te over-decken
Sijn Godtheydt die ons vleesch uyt liefd' sou nemen aen:
Op dat soo Godt in mensch vereenight, sou bestaen,
| |
[pagina 197]
| |
In Christo, die sijn self tot offerand' sou geven,
Op dat wy door sijn doodt gekocht, wèer souden leven,
Gestelt op verschen voedt; ô wonder liefde werck!
VVaer in sich inden geest verheught de heyl'ghe Kerck;
Nu dat den duvster is, met al het quaedt verschoven,
Soo tracht sy met dit liedt, den grooten Godt te loven.
Se nascens, dedit socium,
Convescens, in edulium,
Se moriens, in pretium,
Se, regnans dat in praemium.
Dat is geseyt. Hy wilt geboren, ons, tot me-gesel hier zijn,
Die ons in't Avont-mael, voedt onder broot en wijn.
Hy lost ons door den prijs van't pijnn'lijck bloedt-vergieten,
En laet ons, stervende, sijn croon, met hem genieten.
En soo geluckigh sijn; met hem die ons bemindt;
Soo hy ons in het licht, en niet in duyster vindt
'k VVil in't besonder dan elck een van dese rèden,
Tot meer verweckingh van ons liefde, gaen besteden:
VVant hy en waer geen mensch, die rede kan verstaen,
Die in dit vier gestockt, niet licht in brandt sal gaen.
| |
Aen-spraeckEer-suchtighe Theosima, tot noch toe hebben wy onse Beweegh-redenen ghenomen uyt de besondere hoe-daenigheden vande hooge Majessteyt van Godt: door de welcken hy bestraelt ons ver- | |
[pagina 198]
| |
standt, om te komen tot sijne kennisse, ende hem kennende als eenen oorspronck oft fonteijne van alle goedt beminnen souden wy niet (soo wy redelijck zijn, gelijck wy moeten zijn, en wy by de beesten niet willen vergeleken zijn) behooren, al en waer daer geene andere redene, om tot Godt ghetrocken te zijn, hem te betrachten boven alle geschaepe dinghen, hem te minnen uyt alle crachte der ziele? want, soo het goedt, uyt sijnen in-gedruckten aerdt, machtigh is, om ons begeerte te trecken als eenen Magneet-steen het ijser is wonderlijck treckende ende sich selven doet aen-hechten: waer om sal het hooghste goedt van minder cracht wesen? en daer wy al begeerigh toe 't goedt zijn, uyt ons in-geborentheyt, om ons herte te doen verwecken en aen-clijven aen het alder beste goede dat on-eyndigh is, en Godt selver is? Theos: 't is waer beminden Vaeder, en ick staen beschaemt, als ick dit licht van redene in my selve bevroede; ja, ick en kan selver niet wel verstaen, hoe dat ick jet kan begeren van al't geschaepene goet, daer ick het ongeschaepene, Godt selver, veel lichter kan bekomen en besitten, als het tijdelijck wereldts goedt: dan alleen, om dat ick een aerdts mensch ben; uyt d'aerde ghevormt naer den lichaem, en met de beesten in een deel over een kom, ghelijck den Apostel seyt, den vleeschelijcken mensch en bevat niet dat den Geest Godts aengaetGa naar voetnoot+; te meer; om dat wy bedorven van aerdt, in het geestelijck verblindt, vervallen licht, van het geestelijck dat wy niet en sien, op het tijdelijck, dat wy sien, waer toe het aen-cleyvende ghebreck des lichaems, gevoelijcker verweckt, ende oorsaeck geeft, dat wy het geestelijck licht vertijden: soo dat wy wel met den Apo- | |
[pagina 199]
| |
stel souden mogen wenschen: ramp-saligh mensch ick ben! wie sal my verlossen van dit lichaem des doodts?Ga naar voetnoot+ Paedagogus, Lieve Dochter, ghy hebt dat wel aen-merckt, die blindt is, sal licht dolen en strunckelen: hier in verthoont sich de on-eyndige goetheydt Godts, ende sijn over-groote liefde tot ons, dat hy ons sijnen eenigen Soon toe-gesonden ende gegeven heeft, die het licht soude zijn des werelts, daer sy verdompelt lach inde duysternisse der sonden, sonder eenigh licht van gratie, ende noch niet het Goddelijck woordt, vanden Vaeder des lichts; dat het licht wordeGa naar voetnoot+, sijn geestelijck uyt-werck ghenoten had: over sulx, soo en was het niet wonder, dat ick magh segghen, de aerde was ydel en ledighGa naar voetnoot+ ende de duysternisse waeren op het aen-sien des aerde: soo langh daer geen licht van gratie en schijnt inden mensch, den mensch is aerde, niet soeckende dan aerde; want soo hy ydel is van het hemels, en betracht hy niet als ydelheydt en wordt oock voor ydel van Godt geacht: hy is een aerde maer ledigh die noyt vruchten des Geest voort-brenght, ende daer-om by Godt van minder waerde gehouwen. Hy wandelt inde duysternisse en is een kindt der selver. Hy is eenen aff-grondt in wien de boosheyt gheenen grondt kan vinden; ende vervolghens, abyssus abyssum invocatGa naar voetnoot+, den eenen aff-grondt aen-roept den anderen, den aff-grondt van sonden, den aff-gront der elenden, die beyde schier gronde-loos zijn. Wat is het wonder dat de menschelijcke natuer, ende met haer de heele wereldt was als een ander Gast-huys gheworden, ghelijck aen den Schaeps-poel oft water-badt van Jerusalem, inden welcken lagh een groote menighte van crancken ende creupelen &c. Maer alsoo daer noch niet ge- | |
[pagina 200]
| |
komen was eenen mensch door den welcken de blinde sien de creupelen wandelen &c. Ende dat den Sone Godts noch geenen mensch gheworden was: soo hadde wel jeder mensch in het besonder mogen roepen, hominem non habeo: wee my, dat ick geenen mensch en hebbe, die de macht heeft om my te helpen, vermidts dan in het heele mensche-lijck geslacht vande plante des voedts tot den toppe des hoofts geene gesontheydt wasGa naar voetnoot+, soo was het noodigh, dat in desen Schaeps-poel sou af-daelen, niet eenen Enghel, maer Godt en mensch selver, die de liefde is. Daer waeren nu meer dan veertigh eeuwen verloopen datmen was roepende ende verlanghende niet sonder traenen naer dien mensch, en noch en was hy niet gekomen: daer was wel hope dat de Sonne haest soude op-staen, nu den daegeraet door de voor-seggingh der Propheten van sijne komste, begost te crieken, het welck hun verlanghen noch meer dede on-steken in on-geduldicheydt; soo dat sy wenschten dat den hemel moght bersten, en de wolcken scheuren, ende den Recht-veerdighen moght ten voor-schijn komen gelijck hy by ZachariasGa naar voetnoot+, onsen voor-Vader Abraham ende sijn naer-komende saet gesproken had, dat hy sijn selven ons soude geven, om sonder vreese, de handen onser vyanden ont-komen hem mochten dienen in heylicheydt ende recht-veerdigheydt allen de daegen ons levens. Wel aen dan, de ure is gekomen, ende den tijde was vervult, naer dat hy mensch gheworden, nu negen maenden was ghedraeghen gheweest, inden maeghdelijcken schoodt van Maria, dat hy wilde verschijnen aen den daghen wordt geboren als een | |
[pagina 201]
| |
spraecke-loos kindt geleyt in een cribbe op het hoy in eenen stal tusschen de last draeghende beesten. Dit is nu den ghewenschten dagh van versoeningh des Heere, als wanneer hy peysende ghepeysen des vrede ende niet van lijdenGa naar voetnoot+, de droeve werelt heeft verhoort, ô diepe gheheymen! kan dan Godt mensch worden? gheboren worden in eenen stal? gewentelt in arme doeckens, suygende de borsten sijns Moeders? om thien-hondert-duysent werelden grooter, beter en schoonder dan dese tegenwoordige, en behoefde maer een enckel toe-staen van sijnen Goddelijcken wil: maer dat soo eenen maghtigen te wegen sal konnen brenghen, eenen Godt te zijn en t'saemen mensch te worden, niet af-gaende dat hy was, maer aennemende dat hy niet en was; wat verstand sal dat bevatten, dat eene Maeght sal Moeder zijn ende eene Moeder, maeght sal blijven? wie heeft oyt sulck gehoort, dat Godt den Soon, vander eeuwigheydt gheboren van Godt den Vaeder, inden tijdt sal geboren worden van eene Moeder? is daer wel eenen hemelschen gheest, die met sijn verlicht verstandt sulcx kan bespeuren, wederom, dat eene vrouwe op eenen oogen-blick sal worden Godts dochter sijne Bruydt ende Moeder? dat is het on-begrijpelijck gheheym dienende tot verwonderingh en onder-gevingh des verstants ten dienste van 't Geloof. Wat dunckt u Theosima? is dit met stof om dieper te bevroeden? Theosima: Vaeder ghy hebt my soo veel voor-ghestelt, dat ick werck sal hebben om alles wel te over-legghen, ende mijn betrachtingh daer uyt te nemen: met uwen zegen gaen ick tot mijn vertreck-plaets, om mijn ziele in dit forneys te doen blaecken. | |
[pagina 202]
| |
Betrachtinghe.Ach! mijn Ziel, ont-sluyt u oogen,
Daer de Sonne schijnen magh;
't Waer u schande te gedoogen.
Blindtheydt in den vollen dagh.
Dat d'ouw-vaeders, met verlangen,
En met weenende ghesicht,
Inde duysternis gevangen,
Haeckten, naer het heyl-saem licht:
Die nu, hadden langh geseten,
Inde schaduw' vande doodt,
En voor-seyt was, door Propheten,
Dat Messias, uyt den noodt,
Haest hun sou, verlossen komen,
En verschijnen als een mensch,
Met de menscheydt aen-ghenomen,
Hun vol-doen op hunnen wensch,
Hier toe hadden sy wel rede,
En, wie sou verlangen niet,
Om te komen, tot den vrede,
Daer den vrindt sich vyandt biedt?
Maer wat heb ick hier te claegen,
Die hem niet verwachten moet?
Die my selver met behaegen,
Komt vrij-willigh te gemoedt?
Ach! wat schande? dat ick blijve,
Met dit licht in duysterheydt,
Daer ick 't aerdts soo vast aen-clijve,
| |
[pagina 203]
| |
En hier woedt in ijdelheydt,
Dit ick niet en kan aen-schouwen,
't Sonne-licht, dat my bestraelt?
'k Wil van't vodd'-goedt my ont-houwen,
Dat ons niet als droefheydt maelt,
'k Wil het Sonn'-licht gaen besoecken,
Daer het leyt heel over-deckt,
En gewentelt in sijn doecken:
'k Weet wat hem daer toe verweckt.
't Zijn alleen sijn minne-trecken,
Dat hy sich soo stoppen gaet:
Om dat hy ons sou verwecken,
Te betrachten sijn genaedt.
Hy en wilt ons niet verblinden,
Met den glans van sijnen schijn,
Om dat wy hem soude vinden,
En met hem ghemeynsaem zijn,
Hy verberght sijn heete straelen,
Die ons door den grooten brandt,
Souden licht tot asschen maelen,
Soo hy bloot wirdt aen-gerandt.
Neen ô Liefde! laet dit steken,
'k wensch van u te zijn geblindt:
En van't tijd'lijck goedt geweken,
Soo waer ick van u gemindt.
Laet u heete vlammen schijnen,
Dat ick in u vier verslind',
En magh branden sonder pijnen,
Als ick my in liefd' bevind',
Wee my! dat ick niet verslonden,
| |
[pagina 204]
| |
In u liefde sterven magh.
Nu mijn' minnaer 'k heb u vonden,
Daer ick hier in't duyster lagh.
|
