De on-ghemaskerde liefde des hemels
(1686)–Joannes à Castro–
Auteursrechtvrij
[pagina 169]
| |
Op-schrift.
Siet hoe het quaedt,
My dient tot baet.
Schriftuer. { Simus quoniam diligentibus Deum, omnia cooperantur in bonum. | |
[pagina 170]
| |
12. Beweegh-redene.Wy moeten Godt beminnen, om dat de liefde de voor-proef is vanden hemel, en in tegen-deel, den haet vande helle; t'welck al ons lijden hier kan versoeten, en wenschelijck maecken. WAt redelijck verstandt, vervremt soo vande reden,
Dat sijne liefde niet sal redelijck besteden,
Aen sijnen Heer en Godt? maer tegen sijn gemoedt,
Sijn hert vast-hechten sal, aen 't wanckel werelts goet.
Hy wordt recht-veerdelijck, tot t'eeuwigh vier verwesen,
Die liever inden brandt, als in u liefd' sou wesen.
Hy is wel over-tuyght, ô Heer, dat hy u haet,
Die sijn bederf bemindt, en uwe liefde laet.
Wat heeft u Godt gedaen dat ghy hem wilt verlaeten,
En self u luck en heyl on-sinnigh wilt behaeten?
En liever branden wilt, als in verkoelingh zijn,
En voor de rust en vreught, soeckt arebeyt en pijn?
Wat kander soeter zijn als 't lieffelijk beminnen?
Wat stilt meer ons gemoedt van buyten en van binnen?
In tegen-deel, daer is niet, dat den mensch meer quelt,
Als dat hy in't geluck van ander sich on-stelt
Ghedreven door den haet, om soo met traege beten,
Te knabbelen sijn hert, sijn selven op-te-eten.
Van sulcken raeserny een weet de liefde niet,
Die 't goedt van d'ander acht als self aen haer geschiet.
Hoe veel en zijnder niet, die 't hier soo boos aen-stellen,
Als oft sy wilden doen hun proef-jaer vande hellen?
't Zijn menschen als een schuym, van't red'lijck, af-gebromt,
't Zijn menschen heel onnut, daer niet als quaet van komt,
't Zijn menschen van gebrek: maer dat is te beclaegen;
Dat sy, oock tegen danck, soo veel elenden draegen.
| |
[pagina 171]
| |
Oock sonder hop' van loon: en onder Menschen schijn,
Geen menschen, maer wel eer gebore duyvels zijn;
't Is boosheydt wat sy doen, 't is quaet wat sy bedrijven,
Sy haeten als een spin, sy twisten en sy kijven,
Sy vechten lijf om lijf, sy slaan malcand'ren doodt,
Sy zijn bedrieghelijck, sy stelen sonder noodt;
Midts sy, uyt vaddigheydt sich tot geen wercken geven,
En soecken maer alleen, een on-gebonden leven.
Men hoort uyt hunnen mondt, niet als een vloecken gaen,
Oft lasteringh aen Godt, oft aen den mensch gedaen;
't Zijn duyvels martelaers, die naer soo bitter lijden,
Verdienende de hel, hun saeligheydt vertijden:
En soo een dobbel quaedt doen sich de boose aen;
Om dat sy levende-doodt sonder liefde gaen.
De liefde die is soet en wilt haer leedt niet vreken,Ga naar voetnoot+
Die met goedt-hertigheydt bedeckt, al de gebreken,
Van haeren even-mensch, sy soeckt geen eygen baet,
Sy is niet nijdigh, trots, oft spijtigh van gelaet.
Sy wilt geen weerdicheydt van hoogen staet betrachten,
Sy wordt niet of gehist tot gramschap in gedachten,
Sy denckt geen quaet, noch sy in on-recht sich verheught;
Maer nemt al haer genoegh in waerheydt vande deught,
Sy is van goeden aerdt, om alles te verdraegen,
Sy hopt, verwacht, gelooft, en niemandt sal sy claegen,
Wie sou de liefde niet dan toe-genegen zijn,
Die 't hert soo seer verblijdt, en lost uyt droefheyts pijn?
Daer liefd' en vrindtschap is by onderlinge vrinden,
Daer laet sich Godt oock by, met rust en soetheydt vinden,
Daer Godt is, is de vreught des hemels voor een deel;
Bemindt maer, en daer naer, ghy krijghtse in 't geheel:
Soo konnen wy ons hier, door lieffelijck genoegen,
Als inde voor-sael van den Hemel selver voegen.
Ick ben (seyd' David) bly om't gen' my is geseyt,
Dat ons den in-gangh is van Godes huys bereydt.Ga naar voetnoot+
| |
[pagina 172]
| |
Ons voeten staende zijn in't neer-hoff vande saelen,
Van 't groot Ierusalem, om volle rust te haelen:
Daer sy als een schoon stadt wordt kostelijck gebouwt,
Me-deelende haer vreught, met hop' ons onder-houwt.
En soo ghy vraegen wilt, hoe dat het kan gebeuren,
Dat in dit traenen-dal, sal jemandt sonder treuren,
Blij-hertigh duren, daer niet u als enckel quaedt,
Dat ons aen allen kant gestaegh te lijden slaet?
Ick antwoord': dat het niet al quaedt is, dat van quaede,
Voor quaet geschouwt wordt, en gebonden tot hun schaede;
Noch oock, dat al het goedt, dat goedt is inden schijn,
En wordt voorgoedt geacht, daer om oock goet moet zijn.
Den Ecchel die ghy hier siet suyghen op mijn ermen,
Die my het bloedt af-treckt, in sijne gragge dermen;
Wie sou niet achten, dat soo on-versaede beest,
My dient tot achterdeel, en daerom wel het meest,
Om dat hy ons het bloedt af-suyght, dat ons moet geven,
De cracht en onder-standt, soo noodigh om te leven?
En siet, ô slechten mensch! hoe dwaes'lijck dat gy faelt,
Daer dese vuyle beest, alleen' t quaedt bloedt af-haelt,
Het welck seer licht'lijck had al 't ander bloedt onsteken;
Waer door een heete korts, met brandt wel sou door-breken,
En komen on-voorsins te raecken aen het hert,
Het welck soo door dit quaedt, bevrijt van sieckte wert.
Al-soo geschiet het meer, dat dieven u bestelen:
Eylaes! wat on-geluck? hier gaetmen droevigh quelen,
Als oft 't grootste leedt met on-recht waer geschiet:
Dat dit u voor-deel is; dat en verstaet ghy niet.
Siet hoe een mensch om't goedt bekommert, soo moet leven;
Dat hy noyt sorge-loos sich kan te ruste geven:
Wat klaeght gy, dat een' dief, ont-draeght u 't lastig pack,
Dat u verlossen sal van sorgh en on gemack?
Al watter komt van Godt, moet uyt de schat-kist komen,
Van't alder-beste goedt, naer dat 't werdt aen-genomen,
| |
[pagina 173]
| |
Soo is het goedt oft quaet: noyt komt van Godt het quaet,
Maer wel van onsen kant, al datter quaelijck gaet.
Het quaedt, dat quaet is, en altijdt wordt quaedt bevonden,
En nimmer goedt kan zijn: dat zijn alleen de sonden,
Die jeder als een pest der Ziele, schouwen moet.
Al dat daer buyten, quaedt geacht wordt, is oock goedt.
Ghy zijt dan seer verdoolt, wilt ghy uyt 't lijden meten,
Dat ghy in 't liefde-boeck van Godt sout zijn vergeten:
Want hy sijn swaerste Cruys, leght meermael op het kindt
Dat hy als Benjamin het alder-meest bemindt.
Al is de wereldt vol van lijden en verdraegen,
Dat kan in wendigh niet de rust des hert verjaegen,
Een Ziel in wil en vrè, met Gode vast-gestelt,
En wordt, door al 't gewoel uyt-wendigh, niet gequelt:
Dus dat het lijden, ons geen macht heeft te verdrucken,
Noch tot kleyn-moedigheydt het hert kan nêer-doen hucken:
Ten sal geen droefheydt doen, aen een recht-veerdigh man
Al wat hem over-komt, oft over-komen kan:Ga naar voetnoot+
Hy sal in sijn gemoedt noch on-beroert verblijven,
Al sou, het onderste des werelts, boven drijven:
Want die met vast betrouw, op Godt geanckert staet,
In 't stormen vande zêe niet licht ten onder gaet.
Wat heeft d'Apost'len bewogen, als sy gingen,
Ten vier-schael waer den Raedt hun boos'lijck wou bedwingen
Met laster ende smaedt te sweren Christum af,
Op beurte van hun lijf, door d'alder-vreedste straf.
Die met een meer genoegh, wêer-keerde vande raeden,
Hoe dat sy waeren meer, met lijden over-laeden,
En weerdigh waeren om vry-willigh en gemoedt,
Voor Iesu soeten naem te storten al hun bloedt?
Wat heeft Theresia, in liefde soo doen blaecken,
Dat sy, oft lijden koos, oft wel een eynd' te maecken
Van 't leven, dat gerust, en sonder tegen-spoedt,
Haer licht beletten moght, te soecken 't hooghste goedt?
| |
[pagina 174]
| |
VVat heeft Francisco dan al 't tijd'lijck doen verliesen,
En nu geheel om-bloot, het lijden doen verkiesen?
En hy, die door de liefd' als eenen Seraph brandt,
Die vondt sich over-last met quaelen t'allen kant:
Soo dat sijn mede-broer; niet langer kost aen-schouwen,
Het leet van sijnen Vader, en sich van traenen houwen,
Soo dat hy, tot hem sprack, uyt enckel mede-ly:
Bid Vaeder dat Godts handt, u weynigh lichter sy.
Franciscus seer verstelt, van jever als gebeten,
Heeft sich soo daetelijck ter aerde nèer gesmeten:
En sprack den broeder toe: dat ick niet seker wist,
Dat u onnoselheydt in sulcken oordeel mist:
Ick wilde my voort-aen, uyt u geselschap houwen,
En u vermetentheydt als eene peste schouwen.
Dat ghy soo stoutelijck, hebt derven tegen-staen,
Het oordeel Godts aen my, met volle recht begaen.
Dit seggend' riep tot Godt, en wilt ô Heer! niet spaeren,
Dit lichaem, dat verrot, maer doet mijn Ziel beswaeren.
Dat dese kranckheydt my gerechtigh aen-gedaen,
My magh tot suyveringh van mijne sonden staen.
Dit vat de werelt niet, die daer sal mede spotten,
En achten, dat wy zijn, een deel verwaande sotten,
Dat wy verheugen ons, in veel verdriet gestelt,
En meerder zijn getroost, hoe't lijden meerder quelt,
En soecken maer verdriet, en trachten naer het lijden,
Als oft in droefheydt waer gelegen, ons verblijden:
Maer wie en weet niet, dat het bitter inden mondt,
Tot voor-deel dienen kan, en maeekt het hert gesont?
De liefd' (seght Lullus) is, den boom van bitter vruchten,
VViêns blaed'ren sijn verdriet, wiêns blommen sieck-versuchten,
Doch even wel daerom, magh niet verworpen zijn,
Om dat de liefde groeyt in aen-genaeme pijn.
Doen Lullus op den wegh eens luyd' had uyt-gesongen,
Ghevraeght wat hem daer toe had geckelijck gedwongen?
| |
[pagina 175]
| |
En niet meer op-sicht had, tot sijne deftigheydt?
Soo heeft hy lacchende, tot antwoordt, hen geseyt.
Een minnaer heeft aen my, mijn willen afgenomen,
En heeft mijn wijsheydt oock met mijnen danck bekomen
En ick hier anders niet als mijn geheugh behou,
Van hem te kennen; om dat ick hem minnen sou:
Dus 't Saeligh lijden dat ons nergens in kan letten,
Doet vaster inde hop' haer vruchtbaer wortels setten.
En wat is 't lijden weert, ten opsicht van de Croon,
Die Godt ons heeft bereydt tot een' verdienden loon?
VVie sou dan't lijden niet om-helsen met behaegen,
En hier, ter liefde Godts gewilllich niet verdraegen?
Daer onse quellingh is in't dueren kort en licht,
En in ons, wercken kan, van glori' 't swaer gewicht.
Daer lijden ende liefd' geluckigh t'saemen paeren,
Daer kan't recht-veerdigh hert in't minst' niet sich beswaeren:
VVant al dat quaet, hier schijnt, werckt mede tot sijn goet
Aen hem, die liefde Godts in sijne Ziele voedt.
| |
Aen spraeck.PAEdagogus, Godt-minnende Theosima, vermidts het wit van mijn voor-nemen is, u te bewegen tot de waere kennisse ende liefde van ons hooghste goedt; waer in wy noch seer verblindt zijn, door bedorventheydt van onsen aerdt, soo dat wy met een verkeert oordeel meer-tijdts het quaet goedt seggen ende het goedt quaedt. Waerom het wel noodigh waer, dat wy onse verblinde ooghen wat smeerde met de Vis-galle van Tobias waer door hy, licht de oogh-pellen af-dreef en sijn ghesicht wederom tot het sien bequaem maeckte. Ga naar voetnoot+ Seght my dan eens lieve Dochter; wat houdt ghy voor beter gesont oft sieck te zijn? Antwoordt eens. | |
[pagina 176]
| |
Theosima, Maer Vaeder, wat dat ghy voorstelt? wie soo vervremt van verstandt en redene, die sonder veel daer op te beraeden, niet daetelijck sal antwoorden: dat het veel beter is gesont te zijn dan sieck: daer toe en behoeve ick geen ander proeve als den gemeynen gront-regel der Philosophen, die seght: bonum est quod omnes appetunt: het moet goedt zijn, dat van een jeder gewilt wordt: maer een jeder begeert de gesontheydt, ende schroomt voor sieckte en on-gesontheydt; soo is dan vervolgens de gesontheyt beter ende wenschelijcker, als sieck te zijn, te mèer; om datmen noyt en leest, dat Christus jemandt met sieckte geslaegen heeft, maer wel dat hy de krancken ghenesen heeft, en daer toe oock maght ghegheven heeft aen sijne lieve Discipelen convocatis duodecim Discipulis &c. Iesus geroepen hebbende sijne twelf Discipelen: heeft henlieden maght gegeven over de onsuyver geesten, dat sy die uyt-worpen souden, ende genesen alle sieckten ende kranckheden.Ga naar voetnoot+ Waer uyt volght dat de ghesontheydt veel beter moet wesen als, de sieckte, als Christus voor een groot wel-daedt den krancken sijn ghesontheydt is gevende: soo dat Plato den Philosoph wel seyde: optimum est bene valere, Het is het alderbeste gesont te zijnGa naar voetnoot+, het gene Plutarchus noemt, divinum & beatissimum condimentum; een Goddijcke ende alder-geluckighste sause: als oft hy seggen wilde, dat gelijck de sause de spijsen smaeckelijck moet maecken; dat van ghelijcken ons leven sou bitter en on-smaeckelijck wesen soo het vande Goden met de saus van ghesontheydt niet en wirdt opgedist. Waerom Albertus Austriacus ghevraeght zijnde, wat besittingh den mensch de alder-aengenaemste konde wesen op dese werelt? antwoorde seer wel, sanitas, de gesontheydt, wiens schat soo ko | |
[pagina 177]
| |
stelijck is, datmen liever alles soude willen verliesen, als ghesontheydt te derven; soo dat de ghewoonte met redene plaets is grijpende van malcanderen met ghesont-wenschingh te begroeten ende onse brieven te besluyten met het woordeken vale, vaert wel: en soo ick hier wil heyliger ghetuygenisse by brengen? leest Salomon die onder anderen lof vande ghesontheyt seght: non est census super censum salutis corporis, & melior est pauper sanus & fortis viribus, quam dives &c. Daer en is gheenen rijckdom boven den rijckdom des lichaems ghesontheydt. Beter is een arm mensch ghesont, en vroom van crachten, dan een rijck kranck mensch, ende ghegeesselt met quaedtheytGa naar voetnoot+, wat kanmen dan beter wenschen als ghesontheydt sonder de welcke het leven een langh-durende doodt magh geacht worden. Ick acht de gesontheydt eenen on-waerderelijcen schat, weerdigh om met vierige gebeden van Godt af-ge-eyscht te worden, ende bekomen, dien met de alder-meeste danckbaerheyt te onder-houven; soo dat ick my niet genoch en kan verwonderen, over de groote dwaesheyt der menschen die de selve ghesontheyt door over-daedt soo licht verminderen, verworpen, bederven, die niet te bedden sullen gaen soo langh sy met spijs en dranck niet over-laeden zijn, en soo de maeghe over-laedende hun ghesontheyt quetsende, voor den tijdt naer het graf rijden: want het segh-woort gaet vast.
Dat d'over-daedt, meer dooden telt,
Als die, door 't sweert zijn neer-gevelt.
Soo dan Eerw: Vaeder ick antwoord' naer mijn oordeel, dat ick liever ghesont sou zijn als sieck; en niemandt beter kan verstaen wat goet de | |
[pagina 178]
| |
ghesontheydt is, dan die langh sieck zijn geweest soo dat ick met den geleerden Franciscus Petrarcha sou mogen segghen; ingratissimi mortales: bona vix aliter quam perdendo cognoscimus. On-danckbare sterffelijcke menschen! wy en herkennen ons goedt niet, dan in het verliesen.Ga naar voetnoot+ PAEdagogus, Ghy hebt wel geantwoordt lieve Theosima soo veel als de gesontheydt ende sieckte op-sicht hebben aen het lichaem, maer niet naer het op-sicht dat sy hebben aen de Ziele. Het is wel waer dat de gesontheydt een goedt is, dat van een jeder gewilt wort, ende vervolgens uyt sich selven goedt is, oock ten op-sicht vande Ziele, waert dat het niet mis-bruyckt en wierde: Doch, wy die gheestelijck zijn, ende meer moeten soecken het goedt met voor-deel vande Ziele dan van het lichaem: soo moet ick bekennen dat het beter is sieck en kranck te zijn naer den lichaem, als gesont te zijn, en dat Christus de krancken genesen heeft, ende sijne Discipelen daer toe oock gemachtight heeft, en is, soo seer niet geweest, om dat hy de lichaemen wilde besorgen, die van minder belangh zijn, maer wel om de Zielen te genesen, en vanden doodt-slaep te ont-wecken der sonden soo seyde hy aen den crancken die soo langh voor het waterbadt gelegen had, naer dat hy hem genesen hadde; siet, seyde hy; ghy zijt nu genesen, maer en wilt nu niet meer sondigen, op dat u niet erger en geschiede.Ga naar voetnoot+ Om de selve oorsaeck had hy sijne Discipelen vereert met de genees-macht der lichaemen, om daer door Heydenen inde Ziel te genesen, die sy door Miraculen tot het licht des waerheydts soude trecken. Uwe redene die ghy by-brenght bevestight uyt Philosophie ende andere spreucken van deftighe | |
[pagina 179]
| |
Mannen, oock van Salomon selver in de H. Schrifte, en hebben gheen ander op-sicht als het lichaemelijck leven: en daerom neme ick dese proeve niet aen, die hier geestelijck alleen vanden geest ofte Ziele wil handelen, waer toe ick u wil bethoonen dat meermael de lichaemelijcke kranckheyt, dienstiger is, als de ghesontheydt. Ghy sult Theosima ghelieven te aen mercken, dat Godt den mensch gheschaepen heeft, voor het alder edelste Schepsel vande werelt, begaeft met redenen en verstandt, daer hy in-gheplant heeft de Heerschappy van alle andere Schepsels, omnia subjecisti sub pedibus ejus, gy hebt het al onder-worpen aen sijne voeten, schaepen en ossen ende daer toe noch de ghedierten des veldts, de vogels des hemels en de vischen des Zees &c.Ga naar voetnoot+ Maer dat wil ick oock, dat gy aen-dachtelijck sult bevroeden, daer den mensch soo veel weerdiger is als de beesten, dat nochtans den Schepper vande natuer den mensch soo niet begaeft en heeft naer den lichaem als de on-redelijcke dieren, die veel gesonder, stercker langher van leven en soo veel bederfenisse niet onderworpen zijn, ghelijck den catijvigen mensch, die naer gevoelen vande Aartsen ende genees-meesters, over de drij-hondert uyt-wendighe oorsaecken van sieckten onder-staet, vande welcken hy het gevaer van sterven niet vrij en is. Dat meer is wanneer eene beeste, die selde sieck is, eenige onsteltenis ghevoelt, sy kent uyt den in-druck vande natuer haer genees-cruyden ende help-middelen, soo sietmen dat honden en katten, als sy gewondt zijn een beter plaester gebruycken als hun eyge tonge, soo sy inde maeghe oft darmen ghepijnight worden, sy kennen hunne kruyden om die te ontgiften, Daer-en-boven soo bevintmen dat de ghe- | |
[pagina 180]
| |
dierten met ongelijcke meerdere vol-maecktheden naer het lichaem begaeft zijn als den mensch. Waer heeft eenen mensch de macht van een Peert, de snelheydt van een Hert, 't gesicht van eenen Valck, den reuck van eenen Hondt, de moedigheydt van eenen Leeuw &c.? Den mensch soo veel kranckheden onder-worpen, weet weynighe genees-middelen, en al is 't dat de Artsen (gelijck den wijsen man ons leertGa naar voetnoot+) moeten ge-eert zijn om de noodtsaeckelijckheydt, nochtans al hebben die, veel jaere besteet, om de crachten der kruyden te onder-soecken ende te kennen, soo en laeten sy daer-om, niet som-weylen mis-slaeghen te doen. Maer waer-om is Godt soo uyt-gestort in lichaemelijcke gaeven aen de ghedierten, ende soo spaerigh aen den mensch? ick antwoord, dat sulx sonder het Goddelijck gheheym niet en gheschiet; door het welcke sijne voor-sienicheydt alles is bestierende, ende sulcken bequaeme middelen aendient, door de welcken sy het beste oft hun eynde, souden konnen bekomen, die vande Godts-geleerde genoemt wordt, ratio ordinantis: de rede vande schicker tot het eynde. Vermidts dat het eynde vande scheppinghe der ghedierten, in het besonder, de dienst is der menschen, waer toe sy noodigh hebben eene sonderlinghe gesontheydt ende cracht, ende Godt hun het lichaem niet gegeven heeft tot dienst vande Ziele, maer de Ziel tot dienst van het lichaem, soo en hebben sy niet noodiger tot dien dienst van doen als de gesontheydt met sterckte. Maer wel in tegen-deel, Godt heeft den mensch in dese werelt toe-ghe-eygent aen sijnen dienst, ende dat, het alder-meest door de Ziel, die hy, naer sijn eygen belt, hem in-druckte, om dat het lichaem | |
[pagina 181]
| |
met de Ziele vereenight, alle sijne uyt-werckinge soude stieren tot Godts dienst ende meerder glorie. Nu seght my eens, bid ick u; wanneer is het lichaem het alder-bequaemste om mede te wercken met de Ziel? als het gesont is vet en sterck? neen voorwaer; want als dan doet het som-weylen de Ziele meer beletsel in het bidden, betrachten ende andere heylighe oeffeninghe; om dies wil, dat den mensch ter werelt komende blijft houwen, noch oock door den Doop niet af en leght, de voncke van quade begeerte, een over-blijfsel van de erffsonde; soo dat in hem altijdt verblijft dien strijdt waer van Paulus seght: caro concupiscit adversus spiritum: het vleesch begeert tegen den geestGa naar voetnoot+: als dan het lichaem wel te pas is, vet en wel ghetoest, wordt den geest soo over-vallen met traegheydt, soo on-steken met lusten, soo verslapt in sijn Godt-vruchtigheydt, dat de genegentheydt tot het quaet licht de over-handt heeft, en oft hy ander-sins wel genegen waer tot de deught en recht-veerdigheydt, nochtans licht kan over-wonnen worden: daer in tegen-deel een swack en kranck lichaem, de Ziel kan dienen tot meerder bequaemicheydt ende sterckte om alle sonden tegen te staen, en crachtiger uyt-werckinghe van liefde voorts te brengen, gelijck ons den Apostel betuyght seggende, cum enim infirmor, tunc potens sum; als ick kranck ben, dan ben ick sterck.Ga naar voetnoot+ Nemt dese gelijckenisse: wanneer ghy te Scheep zijt in eene Galleye, wie sult ghy meer achten de Galleye-boeven, die maghtigh en sterck allêen tot het riemen bequaem zijn, oft den stierman: die het roer moet bestieren? ghy sult seggen dat den stierman van meerderen aen-sien is; die, daer d'ander | |
[pagina 182]
| |
met arebeydt moeten wercken, hy sijn verstandt moet ghebruycken. En siet ghy niet dat ons leven is als een schip, inde woeste zee vande ongestaedighe werelt met de winden tusschen de op-ghedronghe baeren aen allen kanten gheslaeghen? dit Schip van ons leven heeft sijne riemers ende stier-man noodigh: wordt u benomen het ampt van te riemen dat verworpender is, in enckelen arebeydt alleen bestaende; keert u tot het gene edelder is, tot het ampt van bestieringh, de waerachtige ende moedighe kracht des mensche die rust in sijne Ziel, door sijn verstant: meer doet eenen voor-sichtigen velt oversten, al is't dat hy de handt niet en stelt aen de waepenen, als duysent vechtende Soldaeten. Wat belanght het aen een reysende man oft sijne herbergh, van eenen nacht verblijvens, sterck oft brekelijck is, als hy moet tot een verblijvende woon-ste haestigh spoeden? laet dit lichaem vry swack en kranck zijn, laet ons leemen huys vry invallen, wy zijn maer voor-by gangers, die naer een vaster huysingh tijden; en al is het dat de kranckheyt af-sienelijck is aen den sinnelijcken mensch, soo is sy nochtans wenschelijcker aen eenen gheestelijcken mensch, die beter verstaet, dat de deught inde kranckheydt vol-maeckt wordt, om dat sy ons van meerder quaedt verhoedt ende een meerder goet veroorsaeckt; hadde den Evangelischen gightighen mensch niet kranck gheweest naer den lichaem, en hy en had van Christus niet ghehoort, remittantur tibi peccatus tua, uwe sonden worden u vergeven.Ga naar voetnoot+ Dese redene grijpt oock plaets in alle swaerigheden ende on-ghevallen die eenen mensch, in dit leven konnen over-komen, aen ghesien sy ons overghesonden worden van Godt die het wesenlijck | |
[pagina 183]
| |
goedt is, ende noyt en konnen quaedt zijn, als by onse aen-neminge, om dat onsen wil niet over een en komt met den wil van Godt, want ghelijck het spreeck-woordt heeft: nemo laeditur nisi a se ipso: niemandt en vvordt beschaedicht, als van sich selven: wy weten, seght den Apostel, dat die Godt beminnen, alles het goedt is werckende.Ga naar voetnoot+ De eenige ruste des herte oock in dit leven, is in alles te willen, gelijck Godt wilt. Hier in dient ons tot leer-meester den Philosoph Epictetus, alleen uyt het licht vande natuer, dat te verwonderen is, die leert ons segghende: Ga naar voetnoot+melius illud judico, quod Deus vult, quam quod ego; adhaereo, illi ut minister & pedisseqequus, cum illo desidero, cum illo exspecto, denisque quod ipse vult, idem & ipse volo 't zijn woorden die schier alle Christenen beschaemen oock die de vol-maeektheyt betrachten. Ick seght dien heydenschen mensch) oordeele beter te zijn dat Godt wilt als dat ick wil: ick hanghe hem aen als dienaer ende voedt -volger, met hem mensche ick met hem verwachte ick, en voorts dat hy wilt het selve wil ick oock: leerende voorder den middel om het alder-best den wille Godts in allen menschelijckc ghevallen, in te volghen, voeght daer by: Semper illud potius volo quod sit: ick hou altijdt voor het beste, datter gheschiet: vermidts al watter gheschiet, meer als seker is (de sonde uyt-ghenomen) dat het door Godts gehengen geschiet, met sijnen wille; wy moeten dan sulckx voor het beste houwen, wat het is oft niet, oft het ons, oft een ander over komt; om dat het van Godt komt, uyt wiens schat-kist noyt jet quaedt kan komen: soo dat desen Philosooph ons wel vermaent, seggende: ne postules ea quae fiunt arbitratu tuo feri sed si fapis, ita feri quae velis, ut fiunt. En eyfcht niet van al datter gheschiet, dat het naer u goedt duncken gheschiede | |
[pagina 184]
| |
maer zijt ghy wijs? dat alles watter gheschiet soo geschiet, ghelijck het gheschiet. Hy is wijs die vande noodtsaeckerlijckheyt eene deught maeckt: want die eenigh gheval niet en kan ont-gaen, en het selve met ongedult moet onder-staen, verliest de verdiensten, en verdobbelt sijn quaet: ende ten sal den rechtveerdighen niet bedroeven al wat hem over-komt. Alsoo, dat de beproevinge oock van sieckte, hoe sy swaerder is, hoe sy voor-deeliger is: ghelijck ons den H.Salvianus betuyght als hy seght: nequaquam ergo dolenda haec afflictio infirmitatem, quam intelligimus &c. Men moet dan niet bedroeft zijn over de quellinge der sieckten, die wy verstaen een Moeder te zijn van deugdenGa naar voetnoot+, naer het segghen vanden Apostel: als ick kranck ben dan ben ick sterck. Theosima, dit kan ick quaelijck bevatten, aengesien de hervaerentheyt my anders leert: want als ick ghesont ben, fris en sterck, dan vinde ick my on-belebbert en bequaem tot alle Godtvruchtighe oeffeninghen, dan kan ick op sijnen tijdt mijn gebeden storten, ghevoeghelijck vasten ende andere wercken van liefde ende deughden aenvatten: maer in tegen-deel als ick sieck ben, en te bedde moet ligghen; wat kan ick dan doen, dat deughdigh is? de pijne geeft my dan soo veel werckx om verlichtingh te bekomen dat ick onbeqnaem ben tot bidden vasten ende andere goede wercken. Paedagogus. Lief kindt, hoe zijt ghy hier verdoolt! ghy thoont alhier dat ghy noch seer on-hervaeren zijt in het geestelijck leven niet verstaende waer in de waere deught met haer verdiensten gelegen is, ende dat onsen goeden wil, voor het uyt-werck, meer mael by Godt geacht wort, besonder als de on-mogelijckheydt ons verbiet te wercken, | |
[pagina 185]
| |
ghelijck ons het ghemeyn seegh-woordt leert: si desint tamen est laudanda voluntas, den wil is prijsbaer daer de crachten ont-breken.
Oft gelijck den Poet singht:
Al waer ons kracht geen macht en heeft,
Den wil, ons oock verdiensten gheeft.
Soo dat ick vrij magh segghen: dat soo wanneer eenen krancken machte-loos te bedde gheslaeghen, in zijn lijden over-gegeven is, met gheduldigheyt, inden wil ende wel-behaeghen van Godt, dat hy als dan meer verdient, als dat hy ghesont zijnde, sich oeffende in eenighe deughdige wercken, als hem daer toe den goeden wil niet en on-breckt, naer het gevoelen vanden H. Bonaventura die leert: perfectius est adversus infirmitates tollerare, quam multis operibus insudare: het is vol-maeckter, seght hy, de tegen-spoedighe kranckheden gheduldigh te verdraeghen als veel wercken te onder-staen.Ga naar voetnoot+ Dit was oock mede het ghevoelen vanden Saelighen AEgidius mede-gesel van onsen H. Vaeder Franciscus, die seyde, dat het beter ende verdienstigher was, te lijden een sieckte, oft on-recht, oft quellingh met lijdtsaemheydt, als voor eenen dagh hondert armen te spijsen; en waert dat de menschen in sulcken geval sich wilden oeffenen ende gewennen in gheduldigheyt, sy souden van Godt groote gratien verwerven en schatten van verdiensten vergaederen, ia souden alreedts den eenen voedt in het leven stellen. En dat meer is; ick segh, dat eenen siecken mensch die op sijn bedde vast gheheght is en handt noch voet beroeren kan ende daer by geduldigh is, | |
[pagina 186]
| |
dat hy den aerdt van eenen Seraphin aen-doet, en Seraphins genoemt magh worden. Dit beproef ick uyt het gheheym met het welcke den Propheet Isaias de Seraphinen beschrijft, als hy seght: Seraphin stabant; de Seraphinen stonden, bekleedt met ses vleughelen waer van de twee hun diende om te vlieghen, de andere om hun te deckenGa naar voetnoot+: de heylige Vaeders willen dat sy stonden en te saemen oock vlogen, soo aen-merckt den H. Ambrosius sich daer over verwonderende: si volant, quomodo stant? soo sy vliegen, hoe staen sy?Ga naar voetnoot+ dit schijnt on-moghelijck, te staen en te saemen te vlieghen: in dit gheheym geeft ons den H. Bernardus licht aen ons verstandt, als hy ons doet aen-mercken, dat de Seraphinen zijn brandende inde Goddelijcke liefde; ende ghelijck een vlam viers in haer selven schijnt stil te staen, al gaet sy van haer plaets niet, soo is sy nochtans vliegende, van gelijcken de Seraphinen stabant sy staen vast voor de Goddelijcke Majesteydt ende vliegen tot hem, met hunne minnelijcke ende brandende begeerte, dit zijn sijne woorden: vide flammam quasi volantem & stantem simul; nec miraberis jam Seraphin stantes volare & stare volantes: siet de vlamme als te saemen vliegende en staende; en gy en sult u niet verwonderen dat de Seraphinen staende vliegen ende vliegende staen.Ga naar voetnoot+ Te weten ghelijck een vier dat vast staet waer van de vlamme om-hoogh vlieght: ende alsoo seggen wy dat de geduldighe die met pijnelijcke sieckte vast te bedde ligghen met de vierighe liefde onsteken soo hoogh in Godts dienst zijn vlieghende, dat sy oock mogen aen-randen de vol-maecktheyt vande Seraphinen: nemt het exempel van onsen H. Vaeder Franciscus die in Godts liefde ende deughdighe oeffeninghen soo hoogh ghevlogen heeft, dat hy | |
[pagina 187]
| |
oock op dese aerde den tijtel verdient van eenen Seraphin. En vraeght ghy waer door hy soo hoogh konde vliegen, met de vluegels van liefde, in eene langh-durighe sieckte, niet alleen met gedult maer oock met vreught en danckbaerheydt die te onderstaen, soo dat hy som-weylen was segghende dese woorden tantum est bonum quod exspecto, ut ommes dolores mihi suaves sunt, dat is.
Soo groot is mijn verwachte goedt,
Dat al mijn pijn, my soetheydt doet.
| |
Betrachtinghe.GRooten Heer, en Godt van wonder,
Ick geef my geheel ten onder,
Aen u oordeel on-bekent:
't Is gewis, dat ick sal missen,
Iet van 't goedt oft 't quaedt te gissen,
Dat ghy hier den mensch toe-sendt:
Daer wy sien, dat ghy den quaeden,
Wilt met voor-spoet over-laeden,
En hem goedt doen 't allen kant:
Daer in tegen-deel de roede,
Zijn gegeesselt met de roede
Van verdruckingh, smaedt en schandt.
Die het Cruys hier moeten draegen,
Sonder van hun leet, te claegen.
En te thoonen droef-mis-baer;
Daer sy zijn beswaert met quaelen,
Die hun cleyven aen, en draelen
Daegen, maenden, ende jaer.
| |
[pagina 188]
| |
Altijdt zijn sy in het lijden;
En noch siet-men hun verblijden
Met een minnelijck gelaet;
Daer sy Godt noch voor bedancken,
En niet claegen als de krancken,
Die het lijden tegen-staet.
Die niet over zijn gegeven,
Om naer Godes wil te leven,
Zijn met dobbel pijnen kranck,
Want daer niet ons kan on-stellen
En meer in 't gemoedt ons quellen,
Als te lijden tegen danck.
Het sijn grouwelijcke plaegen,
Als ons sinnelijcke behaegen
Wort van allen kant belet,
En dat wy niet konnen komen,
Tot ons willen voor-genomen,
Daer sich jeder tegen-set.
Wat sal dan het goedt ons geven,
Alsmen niet gerust kan leven?
't Is een hell' hun toe-bereydt;
Die van spijt hun vleesch verteren,
Als sy sinnelijck begeren,
Dat hun meer-mael wordt ont-seyt:
Maer sich self in all's te stillen,
Met genoege in Godts-willen;
Is de voor-proef vande vreught,
Die de Saelighe genieten,
Naer dat sy het leven lieten,
In beproevingh vande deught.
| |
[pagina 189]
| |
Het sijn pijnen vande hellen,
Die den mensch hier machtigh quellen,
Als wanneer het niet en gaet,
Naer het voor-stel van sijn willen,
Soo en is hy niet te stillen,
Daer den kop in werringh staet.
Ick acht hem al't quaedt ont-komen,
Die sich selven heeft ont-nomen
't Willen, naer sijn eygen sin:
En die niet sal doen in wercken,
Datmen strafbaer kan bemercken,
En sich over-geeft met min:
Om geheel, naer Godts genoegen,
Sich in Godes wil te voegen,
En te leven soo gerust:
Daer wy anders niet behoeven,
En ons niet en kan bedroeven,
Als te willen, dat ons lust.
Lieven Godt! wat sal ick vraegen
Anders, dan u wel-behaeghen?
Geeft my sieckte geeft my pijn,
Geeft my voor-spoedt oft verliesen,
'k Wil noch 't een noch 't ander kiesen;
Dat ghy geeft sal't beste zijn.
Want het staet in u believen,
Alle menschen te gherieven.
Naer den eysch, van u bekent:
Om sich deughden-rijck te maecken,
En tot Saeligheydt te raecken,
Naer het wanckel-levens endt.
| |
[pagina 190]
| |
Maer soo ghy my wilde gheven,
Dat ick hier naer wensch moght leven:
Ick en wou geen ander baen,
Als de her-baen van het lijden,
Daer al die ten Hemel tijden,
Noodigh moeten inne-gaen.
Desen wensch was het betrachten,
Van Theresia, door crachten,
Van haer vierigh minnend' hert;
Die riep, ick wou liever sterven,
Als het lijden hier te derven,
Ick en voel geen meerder smert;
Niet, dat my meer doet versuchten,
En met achter-docht doet duchten,
Dat Godts zegen my verlaet,
En dat ick noch van sijn wegen,
Sal af-dolen, en verleghen,
Zijn, als't al voor-spoedigh gaet;
Dat het lichaem, door 't vernoegen
Door de wereld' sich sal voegen,
Naer de wet van mijnen geest:
Want men moet de macht verslappen,
Van sijn' vyandt; die hem stappen
Wilt, met voeten, als een beest.
Dan ick kiese, niet te kiesen:
Op dat ick niet sou verliesen,
't Deel, van't hemelsche geniet;
't Welck voor 't meeste is gelegen,
Dat wy Godt zijn toe genegen,
En ont-komen soo 't verdriet,
| |
[pagina 191]
| |
Dat den eygen wil kan brouwen;
Daermen sich van moet ont-houwen:
En al willen dat Godt wilt:
Soo en sullen wy niet schillen,
Aen het Goddelijcke willen;
Dat al ons begheren stilt:
Daer 't geluck leyt in besloten,
Van den hemel, en genoten
Wordt, met on-gehoorde vreught,
Kont ghy meerder jet verdencken,
Als een volle maet te schencken,
Aen al dat ghy wenschen meught?
|
