De on-ghemaskerde liefde des hemels
(1686)–Joannes à Castro–
Auteursrechtvrij
[pagina 114]
| |
Op-schrift.
Den aerdt van d'Oly sacht en soet,
Het schaer-mes vinnigh scherpen doet.
Schriftuer. { Misericors Dominus, & justus. | |
[pagina 115]
| |
8. Beweegh-redene.Dat wy Godt moeten lief hebben om sijne bermherticheyt ende rechtveerdigheydt. SEverus Keyser, eens gevraeght; wie men moght achten,
Die onder Koningen, het hooghste sal betrachten,
En van hun 't alder-meest, in goedtheyt steken-uyt?
Heeft daed'lijck voor-gestelt, oock met een vast besluyt
Beproeft; dat soo een hooft becroont, het best moet wesen,
Dat door mil-daedigheyt, aen jeder een bewesen,
Sijn vrinden sich verbindt, sijn vyanden verweckt
Tot vrindtschap, en alsoo, tot sich een jeder treckt.
Hierin, oordeelde wel den Keyser, die hiel staende,
Dat eenen Koningh, in sijn ampt, te boven gaende,
Sijn onder-saeten, oock in aerdt uyt-steken moet,
En met de Goden self, me-deelen in hun goedt
Om door bermhertigheydt goedt-gunstigh te ont-fermen,
En den boet-veerdigen te spaeren op sijn kermen:
Maer wat is't noodigh, dit by heydenen gesocht,
't Welck, vande heyl'ge Kerck wordt dicmaels voort gebrocht,
Als sy, met ned'righ hert gestelt, in swaer gevaeren,
Bidt: Godt wiên eygen is bermhertelijck te spaeren:
Door welcken eygendom, sy Godt soo crachtigh raeckt,
Dat sijn gerechte straf wêer-houwen, wort gestaeckt
En die, met straffen wou, ons boosheydt vinnigh plaegen:
Nemt in ons droevigh leet, versoent, noch sijn behaegen,
En sent sijn gunsten af, in plaets van herde straf:
Het is Godts eygendom, die 't straffen hem nemt af:
Maer soo nochtans, dat als daer jemandt wou mis-bruycken
Sijn goedertierentheydt, en daer op blijven duycken,
Te vryer in den staet, van boosheydt ende sondt:
Als dan moet seker zijn; dat hy door dien vondt,
| |
[pagina 116]
| |
De soetheydt van genaed', soo vinnigh aen-sou-wetten,
Dat niemandt eenigh stael sal snijdiger op-setten;
Als sijn bermhertigheydt wordt op-gehitst tot straf,
Daer sy tot sonden dient, die hy tot af stant gaf.
Dit wilt ons 't lieve Kindt, heel vremdt voor d'oogen stellen,
't welck oock sal tot een les van onder-rechtingh gellen:
Doen het sijn schaer-mes, had doen op den meulen gaen,
Om op den rouwen steen, het mes te slijpen-aen,
En wirdt daer toe op 't loot, veel scherper noch geslepen,
Doch bleef noch on-bequaem, tot dat hy heeft gegrepen,
Den oly-steen heel sacht, daer hy door d'oly-vet,
Het alder-vinnighste, sijn mes heeft op-geset,
Oock met de minste moeyt, alleen met soete streken,
Op d'oly, die het rouw met sacht gewelt doet breken.
Wie had dat oyt gelooft, dat d'oly sacht en soet,
Door middel vanden steen het stael soo scherpen doet?
Maer soo ick 't Sinne-beldt in waerheydt wil doen keeren;
Soo sal het ons den aerdt, oock self van Godt wel leeren
Die onder het geheym van d'oly wordt gekent;
Als hy uyt liefde ons, genaed' en zegen sent.
ô Godt! vermidts de proef van liefde, is gelegen,
Self in het minnen; die ghy ons soo toe-genegen,
Van eeuwigh hebt bethoont: soo dat hier DavidGa naar voetnoot+ wel,
Verheffende sijn stem, gemengelt met het spel,
Van sijn gesnaerde herp, seer soet ons heeft gesongen:
Dat ons den milden Godt, goedt-jonstigh, on-gebonden,
Van sijne eeuwigheydt, bermhertigh sich bethoont,
Oock eer den mensch hier was. oft d'aerde had bewoond,
Hy spreeckt dan van Godts liefd', die hy den naem wilt geven,
Van sijn bermherticheydt: daer toe met rêen gedreven;
Om dat de liefde Godts noyt luydt soo aen-genaem,
Tot ons; dan als sy voert, soo uyt-gelesen Naem,
Die my meer kennis geeft van' t hert vanden beminden;
Soo Ick in sijnen Naem van liefde licht kan vinden,
| |
[pagina 117]
| |
Dat de bermhertigheydt bewegingh is van geest,
Die sich me-lijdend' thoont in anders lijden 't meest,
En soo veel sy vermagh, nemt d'oorsaeck wegh van't lijden,
En tracht een droeve Ziel, verlost, te doen verblijden.
't Is waer, ô lieven Godt! dat ghy niet lijden kont:
Maer ick verstaen oock wel, wat dat u hert door-wont,
Door liefdens eygendom: geen' droefheydt kan u raecken,
Noch den ellendigen kan u, 't hert lijdend maecken,
Midts dat u wesen is, in glori soo volmaeckt,
Dat het on-mogh'lijck is, dat u jet leedts genaeckt,
Dat u bewegen kan: maer hier in kan ick weten,
Dan eygendom dit in u Godtheydt is geseten,
Ten op-sicht vanden mensch elendich uyt den aerdt,
Dat sy heeft volle macht, die hem, in noodt, bewaert,
En hem uyt liefde kan van alle quaedt bevrijden,
En voor-staen in 't gevaer, en helpen uyt het lijden,
En hem bezegenen met eerelijcken staet,
En met sijns herte-rust, die 't al te boven gaet,
Ick moet herkennen dan het goedt van u genoten,
Door u bermhertigheydt, die my heeft over-goten,
Met zegen van u handt, die ghy ons open-doet,
En ons mil-dadigh hier vervult met alle goedt:
Ghy, die geen schoont' in my, noch rijckdom hebt gevonden
Om my te minnen; maer wel eerder gants verslonden,
In't hooghste van gebreck, ellendigh boos en quaedt,
Geheel verfoeyelijck, niet weerdigh u genaedt.
Ick zijnde dan soo kranck, u liefd' wilt my genesen:
Ick zijnde boos, en ghy, wilt my bermhertigh wesen;
En zijnde bot en plomp, ghy wilt mijn leeraar zijn,
En my verluysteren, met 't licht van uwen schijn;
Ick zijnde arm en bloot, noch wilt ghy my verrijcken,
En dat het hooghste is: om aen u te gelijcken,
En erfgenaem te zijn, ghy kiest my tot u kindt:
ô Wat bermherticheydt; daer ghy ons mè-bemindt!
| |
[pagina 118]
| |
Hier om de lieve Bruydt; doen sy had aen-gevangenGa naar voetnoot+
Den lof haers Bruydegoms, en hem met soete zangen,
In al sijn ledenen beschrijven wou op 't best,
En sijne schoonte ons voor-stellen; heeft op 't lest,
(Naer dat sy hem van deel tot deel had seer gepresen)
Oock sijnen soeten Naem, geen kleyne eer bewesen,
Als sy, den selven, heeft aen oly uyt-gestort
Geleken: waer in hy op 't hooghst' verheven wordt.
De oly, die ons is een Sinne-beldt van vrede,
Verdrijft de duysterheydt van ons verblinde rede.
En dient tot voedtsel aen de hongerige Ziel,
Die door haer sonde in de wet des doodts verviel;
Maer door haer salvingh licht geheelt wort, in haer wonden,
Verlost uyt doots-gevaer, en blijft soo on-verslonden,
Vyt 't eeuwigh helsch-verniel, door soetigheyt van aerdt,
Die in Godts Naem voor ons, uyt liefde wort bewaert.
Gebruyckt dan desen Naem maer wilt hem niet misbruycken
Oft anders sou het soet, verbittert sich ont-luycken,
En worden aen-gewet, tot vinnigheydt van recht,
't Welck den hert-neckigen het eeuwigh vier aen-seght.
Gelijck dan d'Oly ons van wonden kan genesen,
En ons in hongers noodt, tot voedtsel oock kan wesen,
Tot licht in duysternis, en rouwigheydt versoet:
Sulx vindt ghy inden aerdt van 't alder-hooghste goedt.
En daer de oly oock ons dient om aen te wetten,
Om 't vinnighst' op de snè een schaer mes op te setten:
Alsoo en wort noyt meer de Godts recht-veerdigheydt,
Tot gramschap op-gehist, en vinniger bereydt,
Tot wel-verdiende straf; dan als wy in ons sonden,
Op sijn bermhertigheydt gegront-vast zijn bevonden,
En dat sijn goedtheyt, die sijn recht te boven gaet,
Ons vryer dienen sou tot toe-gangh van het quaedt.
Hier dient ons wel de vrees van Godt, die ons niet tegen,
Maer wel tot sijne liefd' sal krachtiger bewegen:
| |
[pagina 119]
| |
Want Saeligh is den man, die Godt uyt liefde vreest,Ga naar voetnoot+
En sijn geboden wenscht met on-versaeden geest,
In alles te voldoen: waer door hy Godes zegen,
Naer Ziel en lichaem sal, als eenen groeysaem regen,
Ontfangen hier op d'aerd', voor hem en sijn geslacht,
Dat in sterck-moedigheydt sal worden hoogh geacht,
Den rijckdom van sijn goedt, de glori van sijn deughden,
Sal sijn bezegent huys verluysteren met vreughden,
En sijn recht-veerdigheydt, als alles sal vergaen,
Die sal van eeuw tot eeuw, eeuw-durigh blijven staen.
| |
Aen spraeck.PAEdagogus, Godt-vruchtighe Theosima, soo ick wilde allen de hoe-daenigheden van het on-eyndigh goedt, hier voor-stellen, dat waer een werck sonder eynde: het had ghenoch gheweest: bethoont te hebben sijne goedtheydt met sijne schoonte, om dat ons niet soo kan trecken tot begerelijckheydt om jet te bekomen, dan als het goedt is, ende door een toekende schoonheyt aengedient wordt; welck Goddelijck goedt, eminenter dat is met eene uyt-stekende bevattingh alle andere sijne hoe-daenigheden genochsaem is besluytende: doch om dat de H. Schriftuer sijne bermhertigheydt met soo veel getuygenisse verheft bovenal sijne wercken, gelijck David singht; Suavis Domimus universis, & miserationes eius super omnia opera eius: Soet is de Heere aen een jeder ende sijn bermhertigheden zijn boven alle sijne vverckenGa naar voetnoot+: soude met redene hebben mogen vreesen niet vol-daen te hebben aen de goedtheydt Godts, soo ick haere Bermhertigheydt, daer sy het aller-hooghste is in uyt muntende, stil-swijghende had voor by ghegaen; en | |
[pagina 120]
| |
besonder daer ick voor heb door crachtighe Beweegh-redenen alle menschen tot Godts liefde te trecken, daer niet, crachtigher en is, om die, al zijn sy sondaers, tot Godt te dwinghen, die anders souden schroomen inde handen te vallen van sijn rechtveerdigheyt, dan als sy konnen verstaen dat de bermhertigheyt aen Godt soo eyghen is dat sy te boven gaet sijne rechtveerdigheyt ende alle andere sijne hoe-daenigheden, niet tegen- staende dat sy oock alle on-eyndigh zijn, soo dat David seght: Misericordia Domini plena est terra, dat de aerde vol is van sijne bermhertigheydt.Ga naar voetnoot+Waerom hem oock den Apostel Paulus noemt: Pater Misericordiarum & Deus totius consolationis, eenen Vaeder der bermhertigheden ende Godt van gheheele troostinghe.Ga naar voetnoot+ Die soo veel te meer den boet-veerdighen sondaer ghenaedigh wilt zijn, als het eerelijcker is, ende hy daer door niet verliest: waerom, sullen wy vrij postiger jemandt licht af-eyschen, dan jet anders? ghy sult antwoorden, die jet geeft is minder behouwende, soo niet in het licht, die daer door in het zijn niet vermindert wort, die soo het spreeck-woordt heeft: Dat, nec habet inde minus. Soo moght gy oock van Godts bermhertigheyt oordeelen: ende hoe wilt ghy dat sijne goedertierentheydt sal bermhertigheydt weygeren aen die hem bidt, die oock den weder-spannigen versoeckt dat hy hem die sou willen af-eyschen, niet soo begerende naer den val, swaere poenitentien, verstervingen, disciplinen &c: als een traentje met droefheydt uyt liefde ghestort, t'welck genoch is, om | |
[pagina 121]
| |
een on-ghetal van duysende grove sonden uyt te wissen? hier van sal ons Laurentius Iustinianus eene meerdere proef geven, als hy van een boedtveeridigh traentje aldus is sprekende, ô! lachrima humilis tua est potentia, tuum est regnum, en voorder soo seght hy, vincis in-vincibilem ligas omnipotentem &c. ô oytmoedigh traentje, de maght is u, en het rijck, ghy en vreest niet de vier-schael des Rechters, ghy stopt den mondt aen de vijanden die u beschuldighen, en niemandt weer-houwt u tot Godt te komen, Is't dat gy alleen in-gaet, ghy en sult niet ydel keeren: wat meer? ghy verwint den on-verwinnelijcken ende bint den al-mogenden, ghy doet den Soon des Maeget buygen, ghy opent den hemel ende boeyt den duyvel.Ga naar voetnoot+ Wat heeft Petrum meyn-eedigh her-stelt inde vrintschap, die daer naer, door sijne beleydenisse weerdigh ghevonden is, Stadt-houwer te worden van Christus, als den vloedt van sijne traenen? wat is het wonder dat de traenen by Godt van sulcken cracht zijn, als den verlosser Christus tot onse versoeninghe sijn dierbaer Bloedt verstortende in vergeldingh van sulcken liefde, ons af-eyscht onse traenen, die het bloedt des herten moghen gheseyt worden? En eertijdts plachtmen in teecken van vrindtschap ende versoeningh het bloedt getrocken uyt de aders vanden eenen ende den anderen vrindt, onder een te mengelen: ons bloedt af te tappen om het selve met het Bloedt van onsen vrindt Christus te mengelen, dat en souden misschien vele niet willen toe-staen, daerom is het hem ghenoch, dat het sonder wond' oft smert, door traenen uyt het hert ghelost, met het sijne gemengelt, ons dienen magh tot een seker teecken van versoeningh en vrindtschap. Hier in thoont hy sich eenen Vaeder van bermher- | |
[pagina 122]
| |
tigheden, die hoe hy meer verbittert wordt door de menigh-vuldigheydt van onse boosheydt, hoe dat hy minnelijcker ons is aen-lockende met wel-daeden, vermaenende tot vrindtschap, roepende ons tot onse ont-lastingh: venite ad me omnes qui laboratis & onerati etis & ego reficiam vos, komt tot my, allen die belaeden ende belast zijt en ick sal ulien vermaeckenGa naar voetnoot+; maer lieven Godt, magh ick vraegen, wat belanght u de on-danckbaere weder-spannige en over-laede sondaers tot u te roepen, en dat met sulcken teere toegenegentheydt, dat den wijsen-man seght dat ghy u ooghe slaet op hunne herten: posuit oculum super corda illorumGa naar voetnoot+, ghelijck oft ghy erm waert om jet vanden rijcken te ontfanghen tot u voor-deel? en wat heeft het menschen hert in, anders dan gelijck Mattheus seght: de corde exeunt cogitationes malae, homicidia, adulteria, fornicationes, furtae &c. Van het hert komen voorts quaede gedachten, doodt-slaegen, over-spelen, onkuysheden, dieveryen &c.?Ga naar voetnoot+ Is soo een hert wel weerdigh, om de ooge van Godt daer op te slaen, oft daer van jet goedts te verwachten, die den mensch en allen de Schepsels had konnen derven, gelijck hy voorden tijdt vander eeuwigheyt sonder hen heeft konnen vol-herden? ten was hem niet noodigh, die alle goedt besluyt, jet tot sijn on-eyndige goedtheydt van buyten te soecken, hy en heeft de Schepsels niet gheschaepen noch Sonne, noch Maen, noch Sterren met licht verluystert, noch d'aerde verciert met vruchten en rijckdommen, om daervan jet te ontfangen tot sijn behoef oft baete, soo als de menschen doen, die in hunnen handel ende over-een-komste gemeynelijck vieren het on-ghenaemt contract do, ut des , ick geve op soo schoon wed'rom: soo dat hy sijne Schepsels | |
[pagina 123]
| |
bezegent, niet tot sijn eygen, maer meer tot hunne baete; maer alsoo die on-bequaem waeren om sijne heele goedtheydt te bevatten, soo en was het niet wonder dat Godt sijne ooghe besonder gheslaegen heeft op het Schepsel, op dese aerde alleen bequaem de volheydt van sijnen zegen ende ghenaede-giften te vervatten, sulcx als onder de Schepels het menschelijck hert is: hy heeft dan sijn oogh ghestelt op hunne herten, om hun te zijn niet alleen eenen Vaeder van bermhertigheden om hun te lossen uyt het droevigh ghevaer der sonden, ende het swaer gewicht vande schult hun af te nemen: maer daer-en-boven hun te zijn eenen Godt totius consolationis, van geheele vertroostinghe. Den gheduldighen Job seyde wel, als hy overleyde het menschelijck leven: homo natus de muliere, vivens tempore multis miserijs, den mensch van eene vrouw' geboren korten tijdt levende, wordt vervult van vele elendenGa naar voetnoot+: die te beschrijven in het besonder soude ghenochsaem zijn om eenen heelen boeck te vervullen, en noch en soude hy het eynde niet vinden; en wat sou het wesen, ten waer wy ons konde verlaeten op soo eenen Vaeder, die niet alleen in alle elende ons kan troosten, maer die alles, geheel kan wegh nemen, dat hy alleen vermagh en hem toe-komt, die alleen vry is van alle quaedt, die het hooghste goedt is, ende uyt wiens wesen de Saeligheyt voortkomt, eenen staet niet standigh met eenige elende. ô Theosima Waert dat gy konde bevroeden wat dat is het leven van uwen Heer en Vaeder die inden hemel is, verheven boven alle elenden, zijnde het puer ende on-verandelijck gheluck; hoe en sout hy niet wenschen en verlanghen om onder sijn behoedingh ende troost te schuylen in dit traenen | |
[pagina 124]
| |
dal van soo veel droefheyt en ghevaeren? Theosima, 't is waer Vaeder; maer soo ick magh spreken, soo vraeghe ick; is het saecker dat Godt maghtigh is allen de elenden van allen de Schepsels van de heele wereldt, wech te nemen waerom en doet hy dat niet, daer hy wilt den eertijtel voeren van Pater miseriarum, eenen Vaeder der bermhertigheden en vande geheele verstroostinge? waerom dan laet hy toe soo over-vloedigh van allen kanten alle soorten van elenden sonder maete oft getal onder de bestieringh van sulcken bermhertigen Vaeder, vanden welcken gheschreven is, misericordia Domini plena est terra, de aerde is vol vande bermhertigheydt des Heere, en ick het teghen-deel wel met de waerheydt segghen moght; dat de aerde vol van elende is? Paedagogus, Leer-suchtighe Dochter, soo ghy de oogen van u verstandt wat wilt beter openen soo sult ghy licht achter-haelen, dat oock daer in, datter soo veel elenden zijn in de werelt, den glans van Godts bermhertigheden het alder-meest is uyt-schijnende: wel is waer, dat Godt vermagh naer sijn believen allen de miserien oock op eenen oogh-slach wegh te nemen, maer alleen wegh nemt die, de welcke sijne Goddelijcke wijsheydt oordeelt noodigh wegh-genomen te worden: maer sijne wijsheydt voor-siet noodigh te zijn voor den mensch, dat sy niet al wegh-genomen worden, en dat het eene bermhertigheydt is somweylen hen eenige elenden te laeten, om plaetste bereyden tot eene hoogere bermhertigheydt, soo heeft hy met reden gheweygert aen den Apostel Paulus (oock naer dat hy dry-mael Godt ghebeden had) den prickel des vleesch hem af te nemen, om dat hy | |
[pagina 125]
| |
deughdiger in sijne kranckheydt en met meer verdiensten moght uyt-steken: want virtus in infirmitate perficitur, de deught vvordt vol-maeckt in kranckheydt.Ga naar voetnoot+ En seght eens, waer het saecken datter beproevinghen on-braecken, en 't strijden met de vyanden? waer souden de zegen-praelen ende glori-croonen blijven, van soo veel Martelaeren, Beleyders ende Maeghden? en soo daer arebeydt en pijnelijck lijden on-brack, waer soumen de deught vinden van geduldigheydt? ick staen dan toe dat in dit ballinghschap, de aerde vervult is met elenden, waer de sonden wel de alder-meeste zijn, en dat sy oock vol is van Godts bermhertigheydt: want de bekeeringe der sondaren, de verdiensten der heylighen, en soo een on-getal van geestelijcke ende tijdelijcke weldaeden van Godt, wat zijn dat anders als gestaedige bermhertigheden van onsen genaedigen Heere? zijt hem dan danckbaer, dat daer onse kranckheden ende miserien over-vloedigh zijn, al-daer oock de vertroostinghen door sijne bermhertigheden noch over-vloediger zijn. En wilt ghyTheosima noch oogh-schijnelijcker sien sijne bermherticheden ten op-sicht oock van uwen persoon? Ick laet staen dat ghy eens op-ghestaen van u sonden, met de boose sondaers in grove sonden niet meer hervallen zijt, waer in on-uyt-sprekelijck is uyt-stekende Godts bermhertigheydt vergeselt met sijne langhmoedigheydt. Hoe dickmaels en sien wy niet sondaers, die sijne genaede ende gratie uyt getrocken, heeft van den kuyl der elende ende van het slijm des dreckxGa naar voetnoot+, ende van kinderen der duysternisse, kinderen ghestelt heeft des lichts, en daetelijck wederom en wederom en menigh-mael wederom her-vallen in hunnen ouwen slijck-put der sonden, keerende weer als | |
[pagina 126]
| |
honden tot hunne uyt-gebraeckte vuyligheyt: soo dat David wel van Godt is segghende: miserator & misericors Dominus, longanimis & multum misericors, genaedigen en bermhertighen Heer, lanck-moedigh ende seer bermhertigh.Ga naar voetnoot+ Noyt Heer tot sijnen dienaer, noch Vaeder tot sijn kindt, sal soo langh-moedigh zijn, als Godt is aen de sondaers die geenen tijdt en stelt van versoeninge, als het eynde van 't leven; alsoo, dat waer het saeck en eenen sondaer vallende en her-vallende, hondert jaeren leefde en noch meer, noch waer hy vande bermhertigheydt niet uyt-gesloten by den Vaeder der bermhertigheden, aen wien noyt boet-veerdigheyt te laet komt, soo sy waerachtigh is, en van een nederigh bedroeft herte uyt liefde voort-komt. Is het saecken dan dat Godt goedertieren is, aen soo dickmaels hervallende grove sondaers? denckt dan eens Theosima, hoe soet dien Vaeder sal wesen ten op-sicht van sijne kinderen, die eens op-gestaenende de soetheydt gesmaeckt hebbende van sijne genaede, door geen aen-lockende gewelt des wereldts oyt meer afgetrocken worden; het gene dat ick van u oock ben vertrouwende; waer in gy oock niet minder sijne wonderlijcke en over-soete langhmoedigheydt sult konnen bespeuren, die hy daegelijckx over u ende andere rechtveerdighen is gebruyckende. Godt heeft ons dan, door sijne on-eyndelijcke me-weerdigheydt van vyanden sijne vrinden ghestelt, van knechten, tot kinderen op-genomen, van plichtighe des doots, het leven geschoncken ende gemaeckt erf-genaem van sijn hemels-rijck: ende diës niet tegen-staende, soo groot is onse on-danckbaerheydt, dat wy noch daeghelijckx, voor soo | |
[pagina 127]
| |
uyt-nemende goedt, hem met quaedt vergellen: want is 't dat den Apostel beleydt segghende: in multis offendimus omnes: in veel dingen misdoen wy alle.Ga naar voetnoot+ Wat sullen wy seggen die noch soo verre zijn schillende vande Apostolische vol-maecktheydt? aenmerckt, wy spreken met Godt in het gebedt, ende terstondt zijn wy vervoert tot andere dingen: wat Prins sal ghedoogen dat jemandt ter audientie toegelaeten, als hy sijn request wilt mondelinghs doen, ende den Prins hem ghehoor geeft; en quaelijck een woort oft twee gesproken hebbende, aenden Prins het hooft sal af-keeren, om met andere dienaers te klappen? sou hy niet met redenen mis-noeght over sulcken on-weerdigheydt, seer vergramt wegh gaen? maer wat sal ick segghen van allen onse ydele gepeysen, ledige woorden ende onnutte wercken, van on-achtsaemheden, tijt-verlies, on-maetigheyt in spijs en dranck, traegheydt tot Godtsdienst ende duysent dier-gelijcken daegelijcksche gebreken, met de welcke wy gedurigh Godt vergrammen? ende nochtans onsen goeden Vaeder, suavis & mitis & multae misericordiae omnibus iuvocantibus eum: die soet is en sach-moedigh ende van veel bermhertigheyt aen allen die hem aen-roepenGa naar voetnoot+, en gedooght noch soo veel on-beleeftheden van sijn kinderen, die oock de menschen van andere menschen niet en souden willen verdraegen. Doch even wel al is 't dat Godt soo goedt is dat hy als eenen Vaeder oft Moeder de vrindtschap niet en sal breken, om dat de kinderen moeyelijck zijn, en hem dick-maels vergrammen, noch daerom die niet en sal ont-erven; nochtans soo en sal hyse oock niet on-gestraft laeten gaen, soo dat hy oock in sijn oordeel van hun traegheydt, verstroytheden en ydele woorden sal vol-doeningh eyschen, soo dat- | |
[pagina 128]
| |
men die niet kleyn en moet achten, daer veele geen werck mé afmaecken; ja geene stof genochsaem willen herkennen tot Sacramentele ont-slaeningh inde biechte al oft die soo wel niet konde in eene boven-naturelijck leet-wesen komen, en niet soo wel vergrammende zijn aen Godt als de swaere doodt sonde: hoort eens van wat ghewicht die ghehouwen zijn gheweest van onsen H. Vaeder Franciscus, gelijck ons verhaelt den H. Bouaventura, in het leven vanden selven: graviter se putabat offendere &c. Hy liet selfs voor-staen, seght hy, gevaerelijck te misdoen wanneer hy toe-ghedaen aen het ghebedt met ydele bekommeringhe verstroyt wirdt: wanneer sulcx jet gheschiede, soo en spaerde hy de Biechte niet om sulcx daedtelijck uyt te wissen. Dese studie had hy soo in een ghebruijck ghebrocht dat hy seer selden sulcken vlieghen moest onder-staen. Hy had eens ten tijde vanden vasten eenigh werck ghemaeckt, om sich te oeffenen op dat de over-blijfsels des tijdts niet verloren soude gaen het welck soo het in sijn ghedachte spelde doen hy sijn Tertien soude vol-doen, en hem een weynigh verstroyde, door jever de gheest on-steken heeft het werck verbrandt segghende, ick sal dat Godt op-offeren, wiens offerande 't selve belet heeft.Ga naar voetnoot+ Ten is dan soo kleyne schult niet in het ghebed verstroyt te zijn, als wel somighe hun laeten voor-staen: maer het is eene on-gemetene bermhertigheydt ende lanck-moedigheydt van onsen hemelschen Vaeder, dat hy sich daer in ten hooghsten niet verstoort, ende die niet vinnigher en straft; maer daerom en moeten sy niet minder gheacht worden, want die het kleyn versmaedt valt licht in het groot. Hier verstaen ick nu waerachtigh te zijn dat ons Paulus seght, ubi abundavit delictum, super abundavit & gratia, daer de misdaedt is overloedigh gheweest, daer is de | |
[pagina 129]
| |
gratie noch overvloedigher gheweest.Ga naar voetnoot+ De groote ende enighte van onse boosheydt, doet met meerder glans uyt-steken Godts ghenade. Theos: Wel Vaeder hier uyt, sou wel volgen dat gelijck het eerelijck is aen Godt groot en menighvuldigh te zijn in sijn bermhertigheden, alsoo oock sou het redelijck zijn, groote ende over-vloedighe sonden te begaen: want de vergiffenisse van die, is de eere ende verheffinghe van Godts bermhertigheyt: het is de besluyt-redene vanden selven Apostel: quid ergo dicemus: permanebimus in peccato ut gratia abundet?Ga naar voetnoot+ Paedagogus. Neen Theosima, ick antwoorde met den selven Apostel, absit, wyt zy dat van daer; want Godt en heeft ons sulcken teeckenen van bermhertigheydt niet voor-ghestelt, om ons den wegh te baenen tot de sonde; maer wel om ons daer van af te trecken; hy wilt alleen, vermits wy kranck zijn, en dickmaels sondighen, alle wan-hopigheydt ende de ydele vreese wegh-nemen, en ons niet vermetelijck maecken, om dies te vrijer te sondighen, om dat hy ghenaedigh is: soo leert ons den H. Augustinus seggende: ne desperando augeamus peccata, positus est poenitentiae portus; rursus ne esperando eadem augeamus, datus est dies mortis incertus. Op dat wy wan-hopende de sonden niet en vermeerderen soo is ons ghestelt de haeve van boet veerdigheydt; en wederom op dat wy hopende de selven niet en vermeerderen, soo is ons den onsekere dagh des doodts ghegeven.Ga naar margenoot+ Op dat wy alsoo de Goddelijcke bermhertigheyt om vrijer te sondigen, ons en niet sekerder sonden toe-schrijven, als onsen sterf-dagh, ons niet betrouwen souden inde sonde, om dat de doodt ons alle oogen-blicken kan verrassen; en hebben wy gesondicht niet souden mistrouwen van Godts bermhertigheyt. Maer | |
[pagina 130]
| |
terstont met berouwen hope tot de selve ons keerende, soude alsoo weder in ghenaede ontfanghen worden. Ende dit is de reden dat den Propheet David op verscheyden plaetsen de bermhertigheydt met de rechtveerdigheydt te saemen voeght, op dat wy souden verstaen dat het misbruyck vande bermhertigheyt, het in-vallen is in de rechtveerdigheyt en ghelijck wy bethoont hebben dat door de sachtheyt van d'olij de bermhertigheyt sin- wijs wel verbelt wordt, en dat sy oock ghelijck d'oly tot het alder-vinnighste op-setten der schaermessen is dienende, dat van ghelijcken het mes van Godts verbolgentheydt noyt vinniger snijdende wordt, dan als het op den oly steen van bermhertigheydt aengewet wordt. Ick en soude hier devote Theosima, geen eynde vinden van segghen, dan ick wil daer meer van, aen u diepe bevroedingh laeten; want soo daer jet tot Godts liefde kan beweghen, soo kon ghy hier over-vloedighe stoffe vinden, om die te betrachten. | |
Betrachtinghe.GOdt, die van aerdt niet anders zijt
Als goedtheydt, die voor allen tijd
Lach vast in u besloten:
Die ghy bewaert hebt, tot den dagh,
Dat sy uyt u eens vloeyen magh,
Als regen uyt-gegoten,
En vullen al u Schepsels hier
Met Zegen, oock tot 't minste dier;
Maer 't meest tot ons genoegen:
| |
[pagina 131]
| |
Die soo wy ons, tot uwen wil,
In alles, sonder dwers gheschil,
Ghehoorsaem willen voegen:
Ghy ons verrijcken sult met 't goedt,
Dat onse Ziel hier leven doet,
Naer wenschelijck verlangen:
Als wy aen u met hert en sin,
Ghehecht alleen aen uwen min,
Geen Schepsels aen-en-hangen.
Ghy, die van eeuwigh hebt voor-sien,
Wat inden tijdt stondt te geschien,
En alles hebt gheweten;
Niet nieuwts aen u voor-vallen kan,
Oft ghy hebt daer u kennis van;
Noch oyt jet kont vergeten,
Ghy die op ons hebt oogh-gemerck,
En niet moet wachten naer ons werck,
Noch oock niet naer ons wesen:
Ghy hebt van eeuwigh voor-gewent
Voordeel, dat ons on-bekent,
Ten eyndt eerst wordt gelesen.
Als my jet nieuwts aen d'oogen biedt;
Soo denck ick, dat sulckx niet geschiet,
Al oft ghy dat eerst wilde;
Maer dat het u was voor-gestelt
Van eeuwigh oock in tijdt verbelt,
Dat by u niet en schilde.
Dit is den grondt-steen vanden bouw
Van Godes liefde, die ick houw
Van sijn bermhertigheden
| |
[pagina 132]
| |
Den oor-spronck, en waer om dat hy,
Vyt soo veel duysende, heeft my,
(Soo ick verhop' met reden)
Verkosen tot sijn wettigh kindt
Eer dat hy jet in my bevindt
Dat sijne liefd' moght winnen:
Hy sagh mijn schult bermhertigh aen
En dat ick eeuwigh sou vergaen,
Was oorsaeck van sijn minnen.
Dat hy my crachtigh tot hem treckt,
En tot sijn liefde soetjens weckt,
Dat doet hy uyt genaede:
Want daer geen raedts-man was die hem
Van eeuwigh, met gewoge stem,
Voor my goedt-gunstigh raede:
Alleen, om dat het hem behaeght,
Geen ander rèen hem af en vraeght,
Van al sijn doen en laeten,
Al dat hy doet, is wel gedaen:
Sijn goedtheydt, nemt genaede aen,
Die ons alleen sal baeten.
Die dan den roep van graci heeft,
Moet trachten dat hy daer naer leeft,
Hy wilt ons hier beproeven.
Die alles doet wat hy vermagh,
En op sijn inspraeck neemt gesach.
Die sal sich niet bedroeven:
Maer vast in hope mogen staen;
Als hy verkiest de rechte baen
Van allen sijn geboden:
| |
[pagina 133]
| |
Want die het leven in wilt gaen,
En magh geen wegen nemen aen,
Als die daer zijn van nooden.
Nu dan mijn Ziel bevroeydt by tijdt,
Wat weer-liefd' ghy Godt schuldigh zijt,
Die u heeft soo voor-komen;
Dat hy u liefd' gedraegen heeft,
Oock eer ghy waert, oft hebt geleeft,
Oft hem oyt had vernomen.
Veel minder, eer ghy kende hem,
Aen d'uyt-spraeck van sijn soete stem
Om-willigh u te geven
Met liefd' tot sijnen dienst gheheel;
Daer in magh niemandt hebben deel,
Als hy, die u doet leven.
ô Godt! bermhertigh sonder endt,
Die u genaeden ons toe-sendt;
Noyt is het u berouwen
Van't goedt, dat ghy ons hebt gedaen,
Dat ghy ons niet en laet vergaen;
Maer wilt ons onder houwen:
Het lichaem geeft ghy dranck en spijs,
En voedt de Ziel met onder-wijs,
En over-vloedt van Zegen;
Op dat sy soo, door u verlicht,
En door de waerheyt onderricht,
Sou zijn tot deught genegen.
Is dat u goedtheydt niet veracht?
Dat ghy my tot u liefde wacht,
En ghy my eerst woudt minnen
| |
[pagina 134]
| |
En my verlost hebt, van het quaedt
Ghetroost, gezegent met ghenaedt
Om soo mijn hert te winnen?
En dat ghy toefde met gedult,
Tot dat den tijdt sou zijn verult;
Dat ick, uyt niet genomen,
Sou worden mensch, die u verheught
Om dat ghy door u goedtheydt meught
In alles my voor-komen?
En is dat my geen dobbel schandt,
Dat ick veel jaeren hier gelandt,
En u noch niet en kende?
't Verstandt was rijp, en niet te min,
Bleef ick aen't quaedt met hert en sin,
Eer ick my tot u wende.
En doen ghy my uyt, soeten aerdt,
V selven hebt veropenbaert,
ô Schande! magh ick spreken:
Daer ick u weer-beminnen sou,
Ick meer noch vande werelt hou:
En blijf u af-geweken:
En even wel noch roept ghy my,
En wilt dat ick u kome by,
Niet sonder groot verlangen:
Den hemel sich verheugen sou,
Soo ick tot u wèer-keeren wou,
Daer ghy my sout ontfangen.
Al heeft u liefde geen begin,
Noch oock geen eynde vindt daer in;
Doch ick sal wel beginnen;
| |
[pagina 135]
| |
Maer kort daer naer, weer af-gekeert,
Bevind' ick my in't quaedt vermeert;
Siet hier mijn ydel minnen:
Nu wil ick, en nu wil ick niet,
Soo blijf ick altijdt in't verdriet
Van een onnuttigh leven
Noyt is mijn hert tot u oprecht,
Maer hanght aen d'aerde vast gehecht
Tot ydelheydt gedreven,
Maer dat het booste is van al;
Ick denck, dat ick my betr'en sal,
Als 't my eens sal behaegen
En stel vermet'lijk my in't quaedt,
Op u bermhertigheydt, een maet,
Hoe kont ghy dat verdraegen?
ô Godt bermhertigh! doch ghy zijt
Rechtveerdigh oock, op sijnen tijdt,
Aen die vol-herdt in sonden;
Den aerdt van d'oly, Sacht en soet,
Het 't schaer-mes vinnig scherpen doet,
Om vinniger te wonden.
|
