De on-ghemaskerde liefde des hemels
(1686)–Joannes à Castro–
Auteursrechtvrij
[pagina 52]
| |
Op-schrift.
De liefd' uyt in-geboren aert,
Sich met ghelijcken altydt paert,
Schriftuer. { Faciamus hominem ad jmaginem, & similitudinem nostram. | |
[pagina 53]
| |
4. Beweegh-redene.Dat alle menschen konnen Godt beminnen, omdat sy naer Godts beldt geschaepen zijn; mits dat de liefde ghelijcken soeckt, oft daer toe, haers ghelijcken maeckt. GOdt eenigh van Natuer, dry-voudich in persoonen
Den Vaeder, woort en Geest, om sijne liefd te thoonen
Van buyten, oock ghelijck, van binnen hy die had:
Heeft in het hoogh beraedt sijns wijsheydt, aen-gevat
Den mensch te brengen voort, die hem sou wel gelijcken,
Die hy met eene Ziel mil-daedigh sou verrijcken,
Die oock een van natuer, dry voudich wesen sou,
Verstandigh, vry in wil, licht in't geheugs onthou:
En tot een proef; eer dat, den mensch was af-geweken,
Moght sy aen't eygen belt van Godt wel zijn geleken.
Hier moet ons kleyn verstant, 't diep-sinnigh oogh-gemerck
Wat hooger nemen, op dat Goddelijcke werck:
Want even als den Soon, den Vaeder wordt geboren,
Van Vaeder en den Soon, den Geest vloeydt, uyt-verkoren,
In liefde: van gelijck, den wil komt uyt 't verstandt,
En uyt dêes twee 't geheugh; saemen in-geplant
In d'on-gescheyde Ziel: en even als den Vaeder,
Den Soon, den heyl'gen Geest, den Schepper en bewaerder
Van al 't geschaepen goedt, maer eenen Godt, geen dry
Magh oyt gerekent zijn, maer naer 't geloofs beley,
Die dry persoonen in een Godtheydt leert besloten:
Alsoo heeft oock den mensch een wonder Ziel genoten,
Die een is in verstandt, in wil, gheheugh maer een,
Dry-voudigh in haer maght, al is sy maer alleen.
Dit heeft Godt inde wet van liefde, willen raecken,
Als hy die kennelijck, op Sinâas-bergh wou maecken,
| |
[pagina 54]
| |
En sprack tot al het Volck; dit is mijn hoogh gebodt,
Dat ghy bemimnen sult den Heer en uwen Godt,
Vyt heel u hert en Ziel, uyt allen uwe crachten,
Dat is, met u verstandt, wil, en geheugh, betrachten
Sijn Goddelijck liefd', die door d'uytstekentheydt,
Van Zielens crachten-dry, moet in het werck geleyt.
Te minnen met verstandt alleen, en sou niet mogen,
Genochsaem zijn, soo daer, den wil niet by getogen
Tot liefdens uyt-werck waer: en dat noch meer is,
Sy t'saemen niet vol-doen, daer moet geheugenis,
Die altijdt in 't gedacht Godt tegen-woordigh houwt,
En soo ons minnend' hert heel tot sijn liefde stouwt.
Gelijck daer vanden tijdt, geen' oogh-slach kan vertijden,
Waer in, den zorgen Godts ons hert niet doet verblijden:
Soo moet daer oock geen' tijdt, by ons verloren gaen,
Waer op, sijn wel-daet sou, by ons verloren staen.
Dit is den grondt-steen van ons onder-linge minnen;
Waer op ghy met gedacht, moet rijpelijck versinnen,
En speuren, hoe de liefd' sich aen gelijcken bindt,
Oft wel gelijcken maeckt, soo sy die niet en vindt.
Dus heeft Godt, door de liefd' u naer zijn beldt geschaepen,
Om sonderlinge liefd', van sijns gelijck te raepen:
VVaer aen nu claer'lijck blijckt, dat ghy hem minnen kont,
Die u den afdruck van sijn eygen wesen jont.
Dit heeft ons Sinne-belt genochsaem aen-gewesen,
VVat uyt-werck in natuer, door liefde komt geresen;
Hier sult ghy Schaepkens sien, in eene kudd' vergaert:
Noyt wordt den VVolf met 't Schaep te samen vvel gepaert.
Al 't ander Vêe van 't vvout, en moetmen niet veel praemen,
Al dat van eenen aerdt is, veeght sich geren t'saemen:
De Visschen, Vogelen, en al het kleyn gediert',
Altijdts met sijns gelijck, door locht en waeter swiert,
Den mensch vint sijns gelijck, en moet menschen paeren,
VVaerom sy onder-een in Steden 't meest' vergaeren,
| |
[pagina 55]
| |
Oft Dorpen op het landt: 't is een geselsaem dier,
Die oock malkander behulpsaem zijn al-hier.
Soo ghy my vraeght, waer uyt, den oorspronck wort genomen,
Dat uyt den aerdt altijdt gelijcken 't saemen komen?
Siet ghy niet dat de liefd', naer haers gelijcken haeckt,
En soo sy die niet vindt, oock wel gelijcken maeckt.
Wy moeten uyt natuer, een diep geheym ont-graeven,
En brengen aen den dagh, de Godddelijcke gaeven,
Die hier den mensch alleen, mil-daedigh hier bethoont,
Al is't dat hy op d'aerd', noch aen-gebonden woont,
Die Godt, aen beesten, had ten deel' gelijck geschaepen,
Die met de beesten moest, op d'aerd sijn voedtsel raepen:
VVaer in hy in 't gemeyn, oock met de beesten leeft,
En sijne liefde stelt, op 't gen' hy noodigh heeft,
Maer om dat Godt niet wou, dat hy sijn hert sou hechten
Aen 't aerts; die hem het hooft ten Hemel op waerts rechten,
On-eygen aen 't gediert', dat't hooft buyght naer de aerd',
Die haer geheel vol-doet: den mensch van hooger waerd',
Die Godt had in gestort, den geest, van 't red'lijck leven;
Beval, dat hy sijn hert, sou tot den Hemel geven,
En soo besorght niet zijn, Voor dat het lichaem voedt,
Dat sijne toe-maet is, wel wetend', dat hy moet,
Naer 't lichaem zijn gespijst, en daer toe sijnen zegen,
Met 't openen des handts, uyt-stort als eenen regen;Ga naar voetnoot+
Dat oock het minste dier, het welck noch saedt oft maedt
Oock vanden over-schot, genochsaen wordt versaedt.
Hy soude dan sijn hert, met al sijn cracht en sinnen
Begeven, om op 't hooghst zijn' Schepper te beminnen:
Maer midts de liefde niet en bindt als aen gelijck,
Oft schoon sijn lichaem wel gevormt was uyt het slijck,
Soo doet hy, naer de Ziel, den mensch sich soo gelijcken;
Dat hy by naer als niet moet aen sijn Schepper wijcken;
Alleen maer dat Godt is, self-standigh uyt sijn macht;
Maer 't wesen vande Ziel, moet hangen aen Godts cracht.
| |
[pagina 56]
| |
Dus siet ghy dan ô mensch! dat u niet kan beletten;
V hert niet suyver liefd' op Godt alleen te setten:
Die naer de ziel alleen daerom aen hem gelijckt;
Op dat ghy, schuldigh niet van hem oyt af en wijckt.
Geen meerder spijt en smaedt, kan oyt aen Godt geschieden,
Als dat een red'lijck mensch, on-redelijck sal bieden
Sijn hert aen Schepselen, en die vast klijven aen,
En laeten soo veracht sijn' Godt ter seyde staen.
Om het geschaepen goedt sal niemandt ar'beydt spaeren,
Geen sorgen zijn te swaer, als hy die wanckel waeren
Bekomen kan, oft wel ten minst' de hop' daer van;
En hy, die wordt wêer-leyt, die alles gunnen kan,
Ia, die ons toe-belooft, soo wy maer zijn te vreden,
Aen hem, oock sonder moeyt, ons liefde te besteden:
Daer wy van allen kant, soo worden toe gepraemt,
Dat ons de rede self, met reden maeckt beschaemt.
En even wel, soo veel kan Godt op ons niet winnen;
Dat wy hem als een goedt on-endigh souden minnen,
Verachten 't tijdelijck, dat ons soo weynich baet,
En aen de waerde Ziel, soo tegen-deeligh staet.
Wat on-schult sult ghy doen, als hy u af sal vraegen,
En in den strengen dagh van Oordeel sich beclaegen,
Van u on-achtsaemheydt? waerom u hert en sin
In vaste liefde niet gehecht was aen de min;
Die anders niet en eyscht, als liefde vande menschen?
Wie sou de wederliefd' tot Godt niet willen wenschen?
Die anders niet en wilt als onse Saligheydt,
Waer van den prijs alleen in onse liefde leyt:
Dat soo den liefdens prijs in dierte had gelegen,
Soo moght misschien ons hert, tot liefd' sich niet bewegen:
VVant soo ons Saligheyt, seer dier moest zijn gekocht,
De Saligheydt en vvirdt, van vele niet gesocht:
Die licht on-schuldingh doen van moeyelijcke vvercken;
Gelijck wy daegelijckx, aen onse traegheydt mercken,
| |
[pagina 57]
| |
En van gelt-middelen, elck-een niet is gelijck,
Tot koopen oft tot winst van't Saligh Hemel-rijck.
VVilt ghy den Hemels-loon, door aelmoes doen bekomen?
Den armen, die 't gebreck heeft selver in-genomen,
SaI licht zijn onschult doen, en seggen seer beleeft,
Hoe wilt ghy, dat hy geeft, die selver niet en heeft?
Seght aen den siecken mensch, dat hy sal moeten vasten,
VVilt hy sijn Saligheydt? hy sal sich licht ont-lasten,
En seggen, dat het niet, met rede wel bestaet,
Dat hy nu af-geteert, van honger onder-gaet.
Oft waer de Saeligheydt, in letter konst gelegen?
Hoe sou d'een-voudicheydt, die hebben oyt gecregen?
En die niet lesen kon, noch t'Scholen had gegaen,
VVat waer, met hem in 't punct, van Saeligheyt gedaen?
Soo sy in suyverheydt bestondt? wat sou men maecken
Nu wettelijck getrouwt, en niet en konden raecken
Het wenschelijck geluck des Hemels? doch men siet,
Dat daerom niet te min, met hope het geniet
Des Hemels, van elck een betracht wordt door genaede:
Sy vreesen geen belet, als die tot eygen schaede,
Hun liefde weygeren aen't alderhooghste goedt:
Wie isser, die met rêen, in 't minnen on-schult doet?
Als 't minnen is gemeyn aen allen staet van menschen,
't Sy dat sy rijck oft arm, oft sulcx zijn, als sy wenschen,
Oft jonk, oft oudt, oft wijs, oft bot en on-geleert?
Door liefd' alleen wordt Godt bequaemelijck ge-eert.
Daer is noch tijdt noch plaets, noch jet dat ons kan letten,
Om in een vaste liefd', sijn hert op Godt te setten:
Om dat de liefde ons soo eygen toe-behoort;
Dat niemandt, tegen danck, daer in kan zijn verstoort.
De kloecke Martelaers, ons dit genoch betuygen,
Die nimmer aen den wil des dwingh-landts wilden buygen,
Die hun, van't leven wel, maer van Godts liefde niet
Beroofden, door de macht, van't dwingende gebiedt.
| |
[pagina 58]
| |
Die om de liefde Godts, gewilligh wilden sterven,
En lieten 't leven, om de liefde niet te derven:
Om dat de liefde meer als 't leven gelden moet,
Die ons genochsaem is, tot prijs van 't hooghste goedt.
Ick roep dan milden Godt! die ons niet weyt doet loopen,
Met sorge voor den prijs, om 't Hemel-rijck te koopen.
Maer heeft van sulcken waerd' de liefde self gestelt,
Dat onse Saeligheydt, geen hooger munt en gelt.
Wat dunckt u dwaesen mensch, soo gy eens quaemt te sterven
Oft ghy u Saeligheydt niet wel sout moeten derven,
Als ghy niet koopen wilt, dan 'swerelts ydel goedt,
Dat ghy met aerebeydt, soo dier betaelen moet?Ga naar voetnoot+
Is't Godt niet die u roept, en minnelijck komt locken,
Dat ghy de diere waer, met al de swaere blocken,
Daer ghy mè over-last zijt, eens af schudden sout,
En soo verlicht, voortaen d'werelts lusten schout,
En u begeeft in 't jock, door minnelijck gebieden,
Van uwen Heer en Godt? soo sal het licht geschieden,
Dat ghy met wijs beraedt, alleen voor liefdens prijs,
Sult koopen als om niet, het Hemels Paradijs;
En dat hanght aen uw' wil, om dat ghy Godt kont minnen:
Maer soo ghy waert soo dwaes, dat ghy u ydel sinnen,
Af-keerde van het goedt, om dat ghy niet verstaet,
De weerdicheydt uws Ziels, die door sijn hoogh beraedt;
Sijn beldt draeght in-gedruckt; op dat ghy sout bevroeden:
Dat de gelijckenis, tot wêer-liefd' u doet spoeden,
Aen, die wy zijn gelijck? oft soo ghy waert soo grof
Van aerde, dat den geest verdompelt leyt in't stof
Van on-begrijpelijckheydt, en ghy u Ziel niet kende,
Oft jet dat geest'lijck is, noch wiste, tot wat ende
Sy u waer in-gesort, en ghy daerom te bot,
Seer kleyne kennis had, van't geest'lijck, en van Godt?
Nochtans door het geloof, een-vondich wilt beleyden,
Dat daer is eenen Godt, dry-vuldich, on-gescheiden,
| |
[pagina 59]
| |
En uytter herte mindt, die ghy niet sien en kont,
Soo heeft de liefde noch daer boven eenen vondt,
Met wonder aen-gedient: als Godt heeft aen-genomen
De menscheydt, en als mensch, ten voor-schijn is gekomen.
Op dat ghy, on-geleert, misschien soo het geviel,
Sijn naer-gelaeten beldt, gedruckt in uwe Ziel,
(Met d'oogen des verstandts alleen te achter-haelen)
Niet wel bespeuren kost; op dat ghy niet sout dwaelen,
In liefd' tot uwen Godt, soo dient bequaemer stondt
Om te verhandelen, diên goddelijcken vondt.
| |
Aen-spraeke.Paedagogus, De liefde van Godt ô Theosima, is soo groot ende menigh-vuldigh tot ons, dat ghelijck hy on-eyndigh is, wy oock met allen onse bedenckinge, daer van noyt sullen het eynde konnen verstaen. My en verwondert niet, dat den H. Augustinus soo was wenschende te betrachten de kennisse van Godt neven die van sijn eygen selven, roepende tot Godt noverim te, nove me! ach moght ick u kennen ende mijn selven mede! hy wiste ghenoch wat hem daer aen gheleghen was; als die sonder Godts kennisse hem niet en konde behaegen, veel minder den toe-gangh hebben tot de Saeligheydt: ghelijck ons den H. Ioannes betuyght: haec est vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum verum, &c. Dit is het eeuwigh leven, dat sy u kennen alleen Godt vvaerachtigh, &c.Ga naar voetnoot+ Niet dat hy dese kennisse wilde aen-schouwelijck hebben, het welck alleen voor het Vaederlandt op-ghehouwen wordt: maer die noodigh is aen de Pellegrims in dit ballinghschapvan dese wereldt, die het beginsel is van het eeuwigh leven door het Geloof, ende daer naer vol-trocken sal | |
[pagina 60]
| |
worden inde clare kennisse ende aenschouwen van Godt; die ons veropenbaert is ende moet van ons door een levendigh geloof aen-genomen worden, gelijck den Apostel Paulus leert: accedentem ad Deum oportet &c. Die tot Godt komt, moet ghelooven dat hy is, ende die hem soecken eenen vergelder is.Ga naar voetnoot+ Godt dan die on-begrijpelijck is, kan eenighsins bevat worden, voor soo veel ons noodigh is, en onse hersenen konnen draghen; soo wy konnen bevroeden uyt het ghene, daer hy sigh mede aen de menschen wilt kennelijck maecken, als hy door Moysen geen ander proef-teecken en wilde gheven aende kinderen van Israël van sijne sendinghe tot hen; als dat hy hun segghen soude: qui est misit me ad vos, die is, heeft my tot ulien gesonden.Ga naar voetnoot+ Dit woordeken: qui est, die is: Is van een diep gheheym ons wonderlijck aen wijsende: wat dat Godt is, want al dat van sich selven on-ghebonden kan segghen ick ben, die ben moet Godt zijn, vermidts alles watter is, en geenen Godt en is, moet bekennen dat sijn wesen niet on-gebonden is maer wel ghehanghen, aen het oor-spronckelijck wesen, het welck alleen kan segghen Ick ben, die ben, daer het al noodt-saeckelijck moet van komen: waer uyt dat volght, aen-ghesien Godt in sijn wesentheydt on-begrijpelijck is, datmen beter sal verstaen wat Godt is, door alles watter voor de oogen valt, hoe-danigh het sou moghen wesen in goedtheydt, schoonheyt, kostelijckheydt, &c: van Godt af te scheyden, en te beleyden dat het Godt niet en is; om dat alles on-stantvastigh is ende de veranderingh onder-worpen, ende erghens aen-hanghende is; willen wy dan kennen wat Godt is? soo moeten wy ons in-drucken jet, dat is, en uyt sijn selven is, en dat is Godt. | |
[pagina 61]
| |
Maer sult ghy vraegen; als ick dat alles van Godt moet looghenen, hoe seggen wy hem dan goedt, schoon, wijs, almachtigh &c. te zijn, dat wy hem toe-schrijven, als sijne Goddelijcke hoedanigheden? Ick antwoorde, in het kort om dat, allen die hoe-daenigheden, die Godt: konnen toe-geygent worden Godt niet en zijn, maer alles dat in Godt is, dat is een met sijn wesen; want ghelijck ick met den H. Bernardus hier boven gheseyt heb: daer en is niet in Godt, dan Godt: wy segghen hem groot, goet, rechtveerdigh, ende eeren hem met on-tallijcke soo-daenigheden; doch soo die niet alleen een met Godt en in Godt, aen-merckt en wirden; wy souden hem licht eenen vermenighvuldighden Godt maecken. Doch laet ons uytswemmen en in dese grondeloose zee niet verdrincken, en dese self-standigheydt van Godt bevattende soo gy jet daer van noch meer wilt weeten: hoort wat ons leert den Paus Eusebius als hy vraeght wat is Godt? en Antwoordt. Quod ad universum spectat, finis: quod ad electionem, salus; quod ad se, ipse novit. Het gene ons allen belanght, hy is het eynde, dat raeckt als de verkiesinge, hy is de Saeligheyt; maer dat hem is raeckende dat kent hy selver.Ga naar margenoot+ Maer het gene ons het alder-baetighste is, en ons het alder-meest bewegen kan tot de liefde van Godt, is, dat wy, uyt de bevroedingh van het alder-hooghste Goddelijck wesen af mogen daelen tot den af-gront van onsen ydelen niet. Want ghelijck Godt van sich selven seyt. Ego sum qui sum, ick ben, die is, soo moet in tegendeel sijn schepsel beleyden en segghen, ick en ben niet; want ghelijck ons den H.Augustinus is segghende:Ga naar voetnoot+ ô Domine Deus noster, quid est quod aisti &c. ô mijnen Heer Iesu, mijnen | |
[pagina 62]
| |
Godt, vvat isset, dat ghy geseyt hebt; ten sy dat ghy-lieden ghelooft dat ick ben? wat isser dan, dat niet en is van alles, dat ghy ghemaeckt hebt? En is dan den hemel niet? en is dan de aerde niet? en zijn sy dan niet, die inde aerde en inden hemel zijn? den mensch dan selver, die ghy aen-spreekt, en is hy niet? den Engel die ghy sent, en is hy niet? Is dat alles is, dat door u ghemaeckt is: wat wesen is dat, 't welck ghy u soo toe-ge-eygent hebt, dat ghy aen andere niet gegeven hebt, soo dat gy alleen zijt, die zijt? Desen knoop ont-doet hy seer schoon in sijne beleydenisse tot Godt segghende: inspexi, caetera infra te &c.Ga naar voetnoot+ Ick heb alles wel in-ghesien, ô Godt dat onder u is, en ick heb ghesien dat sy niet in het geheel als eenen niet en waeren, noch oock in het gheheel jet: Sy waeren wel, om dat sy van u, hun wesen hadden, maer sy en waeren oock niet, om dat sy, dat ghy zijt, niet en zijn: Want dat alleen moet gheseyt worden te zijn, dat aen niemant aenghehanghen, uyt sijn eyghen selven is, en gheene veranderingh onder-worpen is: want dat van een ander hanght, is inde maght van dien, die hem oft kan in't wesen behouwen, oft naer sijn gheliefte laeten vernietighen: en die veranderlijck is, besluyt in sich selven, zijn, en niet zijn. het zijn dat hy nu is, ende het niet zijn, dat hy geweest is, en nu in een ander zijn verandert, het welckvan 't Goddelijck wesen niet en kan oft magh gheseyt worden, dan wel van het menschelijck wesen, dat aen Godt ghehangen is, ende alle veranderingh onder-worpen is. De kennisse dan van Godt, gelijck hy die selver veropenbaert heeft, segghende dat hy is, die is, is den spieghel, die ons aen-wijst, wat wy zijn, en dat wy zijn, alleen, door hem zijn, ende sonder hem | |
[pagina 63]
| |
niet zijn. Dit is seght Granatensis het hooft-stuck van eene Christelijcke Phylosophie, die in dese tweevoudighe kennisse van Godt ende sijn selven geleghen is.Ga naar voetnoot+ In dese hebben de heyligen het meeste sich gheoeffent: ten was niet alleen den H. Augustinus, die dese wetenschap socht te betrachten, als hy soo dickmaels met een versuchtingh des herte tot Godt was roepende: noverim me, ô Heere moght ick u kennen ende mijn selven. Maer onder andere, heeft in dese oeffeningh uyt-gesteken onsen alder-heylighsten Vaeder Franciscus,'t was de lesse die hem de alder diepste oytmoedigheyt gheleert heeft, ende eenen Seraph ghemaeckt heeft inde liefde van Godt: want soo hy eens inde oeffeningh van sijne oytmoedigheydt met ghebooghde knien ende uyt-gereckte ermen op den bergh van Alverne, inden geest sijnen Godt met sijn gebedt was aen-schouwende, riep luyder kels uyt. Quid es tu &c. Wat zijt ghy mijnen alder-soetsten Godt, en wat ben ick, erm vvormken, uwe dienaer? het welck menigh-mael her-haelende schier anders geen gebedt en sprack. Sijnen mede-broeder. Broeder Leo, die bedecktelijck gelet hadde, tot sijn onder-rechtingh, op het doen van sijnen Vaeder, ende gehoort hadde ende verstaen, dat hy die woorden soo vierigh ende soo dickmaels her-haelt hadde, versocht van hem oytmoedelijck, dat het hem soude ghelieven den sin vande selve woorden, hem te openen. Waer op den H. Man Franciscus hem seyde; mijnen lieven Broeder, weet; dat, als wanneer ghy my hebt hooren de voor-seyde woorden her-haelen, dat als doen my twee lichten verschenen, het eene vande kennisse Godts als, den Schepper vanden grooten Al: het tweede van mijn eygen-kenisse: wanneer ick seyde: quid es tu, & quid sum | |
[pagina 64]
| |
ego? wat zit ghy &c.:Ga naar voetnoot+ Soo wird' ick als verslonden in mijn bevroedinghe door het licht dat my ontdeckte den af grondt vande on-eyndighe Goddelijcke goedtheyt, en vanden anderen kant, den beweenelijcken put van mijne verworpentheydt; waerom ick oock uyt-berstede in dese woorden Quid est tu? ô Heere vvat zijt gy, de hooghste wijsheyt, de goedtheydt, de hooghste me-weerdigheyt, die my gheweerdight te besoecken, my, die ten hoogsten verworpen ben, een kleyn aerdtwormken verfoeyelijck, en weerdigh veracht? Het is seker dat hoe eenen mensch, claerder kennisse kan hebben van het wesen ende hoe-daenigheden van Godt, hoe dat hy claerder oock kan komen tot de kennisse van sijnen niet, en vervolgens met Franciscus bequaemer sal worden, om te om-helsen de noodighe deught van oytmoedicheydt, den grondt-steen van alle andere deughden,Ga naar voetnoot+ ja selver vande Saeligheyt: gelijck Christus? selver leerde aen sijne seer lieve Bruydt de Saelighe Catharina van Senen door eene veropenbaeringe aen haer in haer gebedt gedaen, eer hy haer noch eenige hemelsche geheymen, in het begin van haere aenschouwinge tot haer seggende: si nosti filia quis ego sum, & quae tu sis; beata eris ego enim &c. Is't dat ghy mijn Dochter, weet, vvie ick ben, en vvie dat ghy zijt; soo zijt gy Saeligh: vvant ick ben die ick ben, ende ghy zijt die niet en zijt. En daer van voorder redenen gevende seght hy: hac cognitione fretâ, facile conteres omnes laqueos inimici. Steunende op dese kennisse, soo suldy lichtelijck door-breken ende te niet doen allen de stricken des vyandts. Theosima; Eerweerdighen Vaeder, vergheeft my, soo ick hier tusschen spreke: uwe leeringhe hier voor-ghestelt is wonder aenghenaem, en een | |
[pagina 65]
| |
vervolgh van u voorighe onder-rechtinghe: maer ick en sien niet, hoe sy my dienen sal tot de betrachtingh uyt u voor-gestelde Beweegh-redene, alwaer ghy my uyt de gelijck-formigheydt van Godt ende onse Ziele wilt beproeven onse bequaemheydt om Godt te beminnen, die oft onder gelijcken moet zijn, oft daer toe gelijcken maeckt, en in het ghene hier voor-ghestelt wordt, wel het tegen-deel volgen sou uyt het on-gemete verschil, datter is tusschen Godt ende den mensch, tusschen jet, ende den Niet, tusschen Godts self-standigheydt ende onse aen-gehangentheydt. Paedagogus, Lief kindt, waert dat u verstandt beter gheopent waer, soo sout ghy licht konnen vatten, waerop dit voor-stel sijn besluytingh sal nemen: het was dan, de verworpentheyt van ons lichaem eerst noodigh te verstaen, uyt de on-eyndighe weerdigheydt van Godt; souden wy wel konnen achter-haelen de weerdigheydt van onse Ziele, om alsoo op het hooghsten, uyt de on-sprekelijcke goedtheydt Godts, genoodtsaeckt te zijn tot sijne liefde. 't Is waer, al is ons lichaem verworpen, gevormt uyt het stof en slijck der aerde, en eenen enckelen Niet, ten laet daerom oock niet vereerelijckt te zijn: want oft schoon Godts liefde, die hem schier niet toe en liet alleen te zijn, maer beweeghde, uyt cracht van sijne on-gemete goedtheydt, dat hy sich soude uyt-storten in sijne Schepsels, die hem souden weder-minnen en sijnen loff verkondigen, elck naer sijnen in-geboren aerdt: onder allen de welcken, als eenen vol-machtighen Prins ghestelt wirdt den mensch vanden welcken David seght: omnia subjecisti &c. Ghy hebt het alles onder-vvorpen aen | |
[pagina 66]
| |
sijne voeten. Ga naar voetnoot+ Soo en heeft hy den mensch niet alleen uyt den grooten Niet getrocken tot het wesen, maer tot een onder-standigh, ende gheen toe-vallende wesen; ende daer-en-boven geen wesen gegeven neven d'ander gemeyn, oft groyende met de kruyden en boomen, oft groyende ende ghevoelende met de gedierte der aerde ende vogelen des lochts, maer edelder van onderstandt, van een redelijck Schepsel naer de Ziele, naer den lichaem van eenen wonderen schieck in-wendigh ende schoonder van forme uyt-wendigh, leersaem ende ghevoegelijck tot alle oeffeningh: ende al isset dat de ghedierte hunnen oorspronck nemen uyt hunne ouders, die oorsaeck zijn van hun leven, soo naer Ziel als naer lichaem, die te saemen sterffelijck zijn: die Godt alleen ghebruyckt als sijne mede-werckers oft de tweede oorsaeck vande voort-teeling, anders gaet het met den mensch, die wel sijnen oorspronck moet nemen van sijne ouders, die Godt hem als eene tweede oorsaeck is stellende, niet uyt noodt, maer om dit Schepsel edelder te maecken, als hy alleen, sonder toe-doen van d'ouders, hem heeft willen in-storten de on-sterffelijcke Ziel. Beminde Theosima te beschrijven de hoedaenigheden vande Ziel daer toe diende eenen besonderen boeck; 't moet u genoch zijn te verstaen, hoe dat u verworpen lichaem door de Ziel veredelt is geworden, ende dat Godt in uwe scheppingh niet te werck en is ghegaen, ghelijck met d'ander aerdtsche Schepsels alleen op het ghebodt van sijn woordt: ipse dixit & facta sunt: hy heeft geseyt, en sy zijn geworden, hy heeft bevolen en sy zijn gheschaepen:Ga naar voetnoot+ maer wel met eenen rijp-sinnighen voorraedt ende over-een-komste vande Alderheyligh- | |
[pagina 67]
| |
ste Dryvuldigheydt. Faciam &c. Laet ons den mensch maecken naer ons belt ende gelijckenisse:Ga naar voetnoot+ waer in dan dese gelijckenisse bestaet ende hoe naer de Ziele met Godt over-een komt, heb ick u in het beginsel van onse beweegh-redene claer ghenoch aengethoont: waer uyt ghy nu genochsaem sult konnen bevroeden, dat ghy Godt niet alleen en kont beminnen, die aen u eene Ziel hem soo ghelijck heeft ingestort tot bequaemigheydt vande liefde: maer oock sonder dat de natuer selver eyscht ons die liefde af, ghelijckmen siet aen de kinderen tot hunne ouders: ja alle wercken soude minnen hunnen konstigen wercker, konden sy het gebruyck van wil hebben om te minnen: ick laet u dan mijn lieve Dochter, dit alles van herten wel overleggen met eene diepe bevroedinge, ende siet wat betrachtinge ghy daer uyt sult konnen scheppen. Theosima lieven Vaeder ick sal mijn beste doen, ende bevele my in u goede gebeden om daer toe gratie te bekomen vanden alder-hooghsten, met verlichtingh van sijnen H. Geest. | |
Betrachtinghe.GRooten Godt, en noyt vol-presen,
Rijck van wijsheydt, sonder endt:
Wiens goedtheydt noyt sal wesen.
Op een seker maet' bekent.
Die den Hemel en de aerde,
Hebt gheschaepen in 't begin,
En hebt my tot hooger waerde,
Naer 't beginsel, door uw min,
Vyt de aerde willen vormen,
| |
[pagina 68]
| |
In het wesen uws ghelijck;
Niet om dat ick, als de wormen,
Soude vroeten in het slijck:
Maer om dat ick sou bekomen,
Self den hemel tot mijn deel:
Als ick my heb af-ghenomen,
't Recht tot d'aerde int gheheel,
En mijn hert sal nimmer hechten,
Aen het on ghestaedigh goedt,
En mijn sinn'lijckheydt met vechten
Gants sal brengen onder voet.
Hier toe dient my dan te weten,
Mijn begintsel uyt den niet,
En hoe alles is gheseten;
Datmen met de ooghen siet,
In't begrijp van 't Godd'lijck wesen,
Die de born' is vanden Al,
Datter komt uyt niet gheresen,
Oft nu is, oft wefen sal.
Hier soo kan ick claer aen-mercken,
Lieven Schepper, wat ick ben:
Die met rèen van al u wercken,
Voor het minste, my beken.
Ach! wat ben ick hier in't leven?
Wat is't, dat ick roer en staen?
Wie heeft my, aen my ghegheven,
Om mijn wesen te verstaen?
Ick by my, my niet en vinde,
Ten sy dat ick keer tot niet,
En hem d'eer geef, die my minde,
| |
[pagina 69]
| |
Dat ick ben van niet tot jet.
Wout ghy dan van my jet maecken:
Waerom ben ick niet een beest,
Die tot u, noyt kan gheraecken,
Om haer' rede-loosen gheest?
Ben ick dan tot mensch verkoren,
En met reen en gheest begaeft?
Maer waer om, niet lam gheboren
Scheef, oft manck, oft on-versaeft,
Dwaes, uyt-sinnigh, sonder reden,
On-ghenaedigh, vreedt en quaedt,
Weder-spannigh, niet te vreden,
Met u miltheydt inde daedt?
Lieven Godt! ick moet beleyden:
Dat ick sonder u niet ben,
Vande beesten af-ghescheyden,
En u door't verstandt herken,
Ick en had u niet gheraeden,
Noch ghesproken noch versocht:
Maer u goedtheyt, door ghenaeden,
Heeft my tot den staet ghehrocht,
Van een edel mensch'lijck wesen
On-bedorven, schoon en recht;
Door u beldt wordt in-gelesen,
Aen het aerdts niet vast gehecht.
Van al 't goedt, moet ick u kennen;
Maer ons quaedt, komt uyt den aerdt,
Door het over-tredigh schennen,
Van u hoogh gebodt op d'aerdt.
Maer dat my, meest doet bewegen,
| |
[pagina 70]
| |
Dat het al, te boven gaet:
Is uw' on-bepaelden Zegen,
Die my te bevroeden slaet:
Dat ghy my hebt willen eeren.
Met een' Ziel soo Zegen-rijck:
Dat ick licht aen haer kan leren,
Hoe de liefd' maeckt haers gelijck:
Op dat sy sou konnen minnen,
En sou worden we'er bemindt,
En daer toe een Schepsel vinden,
Die haer dienen sou, tot vrindt.
Ach! hoe ben ick niet gehouwen
V te minnen, wat ick magh,
En mijn hert tot u te stouwen,
V te loven nacht en dagh:
Om dat ick ben 't werck uws handen,
Dat ghy door uw' eygen raedt,
Soo verciert hebt met de panden
Van u Zegen en genaedt.
Met wie sal ick dan verkeeren,
En op wie mijn oogen slaen?
Wie sal ick met lof vereeren,
En met liefde zijn toe-gedaen?
Als den wercker van mijn wesen,
Die my sijnen geest in-stort;
Doen ick uyt den niet geresen,
Vyt, het slijck, een lichaem wordt
Van sijn handt gevormt, soo konstigh;
Dat dit puyck stuck, van sijn werck,
My vereert, uyt liefde jonstigh:
| |
[pagina 71]
| |
Staet ten thoon in 's wereldts perck,
Ach! waert dat een Belt ghesneden
Van een geestigh konstenaer,
Boven form, sich noch met reden,
Heel verstandigh, wirdt gewaer?
Sou dit Beldt met al sijn crachten,
Voor soo veel het mogh'lijck is,
D'eer en roem niet gaen betrachten
Van sijn' meester? 't is gewis:
Dat het danckbaer sou sich thoonen,
En hem minnen sonder maet,
En bedencken, hoe 't sal loonen
Sijnen konstenaer met daedt.
Ach mijn Ziel, wat sult ghy dencken,
Zijnde niet alleen het Beeldt,
Dat u Godt heeft willen schencken;
Die den af-druck heeft ghestelt
Self in u, van't Godd'lijck wesen:
Op dat ghy, die hem gelijckt,
(Waer uyt d'oorsaeck komt geresen,
Van de liefde, als het blijckt)
Hem sout minnen, dancken, prijsen
En op't hoogst' verheffen sout,
En hem allen dienst bewijsen,
Die u soo in weerden hout?
Wat een straf sou my dan wachten!
Dat ick 't goedt aen my gedaen,
Wou on-danckbaer niet veel achten,
Oft in het vergeten staen?
Lieven: Godt, ken waer niet weerdigh,
| |
[pagina 72]
| |
Dat de Sonne my bestraelt:
Maer veel eer, dat d'aerde veerdigh,
My in haeren af-grondt haelt.
Iont my dan, dat ick in-dachtigh,
Danckbaer ben, aen al u qoedt:
En dat ick van herten crachtiqh,
Liefd' met liefde, weder-boet.
|
