Piramus en Thisbe. Twee rederijkersspelen uit de zestiende eeuw

[p. 157]

B. Het Antwerpse spel

[p. 159]

[p. 161]

[Pyramus ende Thisbe.
Schoon Retorike amoureus bequame,
Es dit barblijke voor sulcken eersame]

Prologhe

 

Menich groot exempel verwect*¹

 

Van amoreusheyt, waerment vertrect,²

 

Die gheerne reyne ghenoechte hoort:³

 

Twelc hier na volghen sal perfect*

5

Van reyne liefde onbevlect,*

 

Hoe twee ghelievers minnelic accoort*⁶

 

Droughen te samen / ende alle discoort⁷

 

Verstekende waren.

 

Dies elc hier menich vriendelic woort

10

Sal openbaren.

 

 

 

In amoreusheyt lustelic bloeyende,

 

Als groene taxkins in joncheyt groeyende

 

Waren dese ghelievers te samen.*

 

Nacht / dach / tijt / ure en was vernoeyende¹⁴

15

Elcx woorden / maer waren vruechdelic moeyende¹⁵

1 groot exempel ... van amoreusheyt: verheven leerzaam verhaal over liefde; verwect (object is vs. 3): wekt op (tot het goede).

2 vertrect: vertelt.

3 ghenoechte: iets aardigs, vermakelijkheid.

6 minnelic accoort droughen: harmonieerden in liefdesgevoelens.

7 discoort verstekende waren: onenigheid verdreven, vermeden.

14 was vernoeyende: maakte onaangenaam.

15 waren vruechdelic moeyende: zij hielden zich aldoor in vreugde met de liefde bezig.

[p. 162]

tekstkritische noten

 

Ghestadich in liefden / beyde by namen:¹⁶

 

Van Pyramus en Tisbes sonder blamen¹⁷

 

Ten principale¹⁸

 

Sult hooren tscheeden ende tversamen*

20

Bij gheestelike morale.²⁰

 

 

 

In Babylonien ter stede (al sonder thoren)*²¹

 

So waren zij beede geboren.

 

Elck bijder oude van .xv. jaren

 

Sachmense affecte liefde oorboren.²⁴

25

Een beclaghelic hende salmer af hooren²⁵

 

Soot speelwijs staet hier in verclaren:

 

Den wortele van liefden sal beswaren²⁷

 

Corts hem beeden;²⁸

 

Als was minsamich huer lieder vergaren*²⁹

30

Druckich was tsceeden.³⁰

 

 

 

Uut strale van vrou Venus crachte³¹

 

Elc ander stelde dach bi nachte³²

 

Om ghebruucken der liefder minne;

 

Daer Pyramus den ongheluckighen slachte³⁴

35

Ontrent eenen Moerboom dede menige clachte³⁵

 

Met handen ghewronghen ende bedructen sinne*

17 Tisbes mogelijk drukfout: elders steeds T(h)isbee of T(h)isbe; ook II/III Thisbe.
19 sult < sulc - II/III sult / zult
21 al sonder thoren: ontbreekt - II/III al zonder thoren
30 was < mas - II/III was
36 ende - II/III en

16 beyde by namen: allebei in het bijzonder.

17 sonder blamen: onberispelijk, zonder dat schandelijke dingen verteld zullen worden.

18 ten principale: in hoofdzaak.

20 bij gheestelike morale: met zedelijke toepassing.

21 sonder thoren: gelukkig, zonder rampspoed.

24 affecte: innige, vurige; oorboren: in praktijk brengen.

25 hende: einde.

27 beswaren: leed brengen.

28 corts: in korte tijd.

29 als: al.

30 druckich: vol verdriet.

31 uut strale: door de inwerking.

32 elck ander stelde om ghebruucken der liefder minne: ieder stelde zich voor de ander beschikbaar om van de liefde te genieten.

34 slachte: geleek op, was als.

35 ontrent: bij.

[p. 163]

tekstkritische noten

 

Mids daer niet vindende zijn keyserinne

 

Ter selver ure,

 

Meenende dat hem zijn liefste vriendinne*

40

Daer stelde ter luere.*⁴⁰

 

Aldus de belofte van hen beyden gedaen was.*

 

Thisbe alleene daer ghegaen was

 

Meenende Pyramus te vindene daer.

 

Duer een leuwinne sij seer belaen was.*⁴⁴

45

Die yselic brieschte en tbachuus bevaen was*⁴⁵

 

Bloedich, liep drincken ter fonteynen claer.

 

Thisbee, ghevloden duer den vaer,⁴⁷

 

Was int verdriet

 

Hoe met hen beyden was groot misbaer,*

50

Sult hooren tbediet⁵⁰

 

Want speelwijs vint ghi, hoet gheschiet.*

39 meenende - II/III meende / meynde
40 luere - II/III lure
41 hen beyden - II/III hem beeden
44 Duer - II/III Deur
sy seer belaen was < soo seer beladen was - II/III zij zeere belaen was
45 en tbachuus bevaen < en bachuus belaen - II/III en t'bachuys / tbachuys bevaen was
49 hen beyden - II/III hem beeden
51 hoet ghesciet - II hoet gheschiet - III hoe 't is geschiet

40 ter luere: teleur.

44 belaen: in nood gebracht.

45 tbachuus: muil, bakkes; bevaen was bloedich: met bloed belopen was.

47 vaer: vrees.

50 sult: zult ge; tbediet: verhaal.

[p. 164]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Hier werdt verhaelt de secrete / reyne liefde / die Pyramus en Thisbe / tot elckander droeghen vanden VII. jaren af / totter doot toe.
54 vroetste < vroeste - II/III vroetste (rijm)
58 Ha a - II/III Ha ha
cousijn - II/III cosijn
59 heeren - II/III eeren

2

bedrieghelic waen

 

Wat macher schulen mijn liefste maechskin?⁵²

 

Quelt u eenich swaermoedich vlaechskin?

 

Doet mi u claechskin / als de vroetste:*⁵⁴

55

Al soudt mi costen mijn magher craechskin,

 

Om u soudic noch waghen een waechskin

 

En slaen een slaechskin als de ghemoetste!⁵⁷

fraudelic schijn

 

Ha a cousijn, mijn naeste ghebloetste,*⁵⁸

 

Zijt de ghegroetste / in heeren gheseten!*⁵⁹

52 maechskin: bloedverwantje, spottende vocatief (vgl. cousijn).

54 vroetste: verstandigste.

57 ghemoetste: moedigste.

58 ghebloetste: bloedverwant.

59 heeren: ere.

[p. 165]

60

Ghister avent, als ick my coetste,⁶⁰

 

Mijn fantasie de sinnen toetste*⁶¹

 

Int alder soetste / vanden planeten.*

bedrieghelic waen

 

Maechskin, dat moet ick ymmer weten!*⁶³

 

Hout gheen secreten / voor my bedect.⁶⁴

65

Segt, waer op dat ghi zijt vervleten:⁶⁵

 

Al soudicker noch een gans om speten⁶⁶

 

Het wort versleten, eer ghi vertrect!*⁶⁷

fraudelic schijn

 

Stijf inde kaken ende stout ghebect*

 

Ghi menighen ghect / dus achticks cleene ...*⁶⁹

70

Maer daer mijn sinnen toe zijn verwect,

 

Is recreacie reyn onbevlect:

 

Tot vreuchden strect al dat ick meene.*

bedrieghelic waen

 

Cousijnkin, als ghi janct, ic weene ...*

 

Noode alleene / laet ic u gaen.

fraudelic schijn

75

Hoe heet ghi maech?

60 coetste: naar bed ging.

61 fantasie etc.: gepeins, m.a.w. ik onderzocht peinzend op de meest aangename wijze de betekenis van de stand der planeten.

63 ymmer: beslist.

64 secreten: geheimen.

65 vervleten: verzot op, m.a.w. zeg waarop je je zinnen gezet hebt.

66 speten: aan het spit steken.

67 gesleten: eraan gespendeerd, opgegeten.

69 menighen: menigeen.

[p. 166]

bedrieghelic waen

 

Bedrieghelic waen,

 

Scheedende saen / ende rasch versaemt!*⁷⁶

fraudelic schijn

 

En ic ben fraudelic schijn ghenaemt,

 

Selden beschaemt in woorden, in wercken.

bedrieghelic waen

 

Wij zijn twee stoute ghewermde clercken⁷⁹

80

Om cluchten versterken / nut ende fijn.*⁸⁰

fraudelic schijn

 

Ha bedrieghelic waen!*

bedrieghelic waen

 

Ha fraudelic schijn!*

 

Mijn liefste cousijn / u behoor ic te nevene!*⁸²

 

Maer segt, welc vanden planeten sevene

 

U is de verhevene / int herte ghestelt.*⁸⁴

fraudelic schijn

85

Cosijn van Venus ben ick ghequelt:

 

Twelc mi maect ongherust van sinne.

bedrieghelic waen

 

Venus / dats damoreuse goddinne!

76 saen: met spoed.

79 ghewermde: heetgebakerde.

80 nut ende fijn: nuttig en goed (ironisch!).

82 nevene: neef te noemen (neef of couzijn is de gangbare vocatief waarmee de zinnekens elkaar aanspreken).

84 U is de verhevene: door u hoog in aanzien is.

[p. 167]

 

Is onder dijn kinne / ghecnocht haer mutskin?⁸⁸

 

Sijt ghier commen, ay aerm blutskin,*⁸⁹

90

Ghi wordes u noch een slecht bedanckerkin!*⁹⁰

 

Sijt ghi gheworden een Venus janckerkin,*⁹¹

 

Een tijt verlieserkin / een raepsolasekin,*⁹²

 

Een singer / een springher / een bruloft dwasekin,

 

Een vrou slingher minne / een twisterkin,⁹⁴

95

Een lijtentijt / een sinne quisterkin,⁹⁵

 

Een bremer / een minsterkin / so naect u swaer*⁹⁶

 

Menighe onruste!

fraudelic schijn

 

Al veere van daer:*

 

Ic en diene maer somtijts Venus vrouwe.

 

Aen haer en leg ick belof noch trouwe,*⁹⁹

100

Haer liefde nauwe / noyt en besief ic.¹⁰⁰

 

Maer in mijn selven so verhief ic¹⁰¹

 

Te sprekene van twee amoreuse sinnen¹⁰²

 

Diemen sach als die gracieuse minnen*¹⁰³

 

In Babylonien, der machtigher stede.

88 ghecnocht: geknoopt; m.a.w. ben je in haar macht geraakt, ben je verliefd geworden.

89 blutskin: sukkel.

90 daar zul je nog spijt van krijgen!

91 Venus janckerkin: verliefde jongeling, minnaar.

92 raepsolasekin: genotzoeker.

94 vrou slingher minne: een vrouwenjager.

95 lijtentijt: tijdvermorser; sinne quisterkin: iemand die zijn gezonde verstand prijsgeeft, een malloot.

96 bremer: een dartele knaap; minsterkin: levensgenieter.

99 belof: belofte.

100 nauwe (liefde): veeleisende, strenge; besief: ondervond, genoot.

101 verhief ic: kreeg ik het verlangen.

102 sinnen: harten.

103 minnen: gelieven.

[p. 168]

bedrieghelic waen

105

Wy waren daer mede.

fraudelic schijn

 

Ons neerstichede bedreeffer wondre:*¹⁰⁶

 

Dus wetent wijt al / van boven tot ondre.

 

Nauwe men vondre / van twintich viere,

 

Wi en sullender worden van bestiere,¹⁰⁹

110

Daer Venus maniere secreet sal ramen.*¹¹⁰

bedrieghelic waen

 

Mi ghedincter wat af / segt mi die namen*

 

En oft versamen verghinc in veete.*¹¹²

fraudelic schijn

 

Pyramus was den joncman gheheeten.*

 

Thisbe die dochter / wiens aerdich leven*

115

Is vanden poeet Ovidio bescreven*

 

Int vierde boeck Methamorphoseos ghesey

bedrieghelic waen

 

Dats een materie die mi wel greyt:¹¹⁷

 

Pyramus en Thisbe in liefden eendrachtich

 

Hadden vadre ende moedre rijcke ende machtich*

120

Woenachtich / in Babilonien rijckelijc¹²⁰

106 neerstichede: vlijt, bedrijvigheid.

109 worden van bestiere: de leiding nemen

110 waar Venus op haar bekende wijze iets geheimzinnigs gaat uitrichten.

112 of het samenkomen in liefde uitliep op ruzie.

117 greyt: bevalt.

120 rijckelijck: voornaam, aanzienlijk.

[p. 169]

 

Van grooten gheslachte ghenoech ghelikelijc;¹²¹

 

Wiens huysen vast stonden duere aen duere

 

Ghesceeden met eenen houden muere¹²³

 

Want anders en wasser gheen separacie.*¹²⁴

fraudelic schijn

125

Dees rijcke lieden van edelen nacie*

 

Hadden twee kindren, jonc van persoone, cleene:

 

Deene een soenken / dander een schone reene

 

Ionghe dochtere reyn int behaghen;

 

Ghenouch ghelijc in houden van daghen,*

130

Teboven gaende alle jonghe jeuchden¹³⁰

 

In manieren / schoonheden ende in duechden;*

 

Dies elc in vruechden / was toe vloeyende prijs.*¹³²

bedrieghelic waen

 

Pyramus was een jonghe bloeyende rijs*¹³³

 

Ende Thisbe dandere, ghesint liefmoedich.

fraudelic schijn

135

Dees twee kinderen in liefden gloedich

 

Beminden elc anderen te seven jaren,

 

Om datse ghenouch ghelijckelijc waren*

 

En datsi elck anderen oock saghen daghelijcx.

bedrieghelic waen

 

Ter weerelt en was niet behaghelicx¹³⁹

121 ghenoech ghelickelijc: vrijwel gelijk (dus vrijwel van even aanzienlijk geslacht).

123 houden: oude.

124 want er was geen andere scheiding.

130 jeuchden: kinderen, jonge lieden.

132 was ... toe vloeyende: daarover kreeg ieder van alle kanten lof.

133 rijs: twijg, tak (hier als beeldspraak).

139 niet behaghelicx: niets dat prettig, behagelijk was.

[p. 170]

140

Bequame voor dees ionghe wichten¹⁴⁰

 

Dan lonckende amoreuse ghesichten:

 

Tsleypooghen / en mocht hem vervelen.*¹⁴²

fraudelic schijn

 

Daghelicx ginghen si tsamen speelen.

 

Tminsamich ghelaet elck onversadich (was).*¹⁴⁴

bedrieghelic waen

145

Troestbarighe lessen men daer ghenadich las,

 

Curerende elcx lijden / so net, so galic,*¹⁴⁶

 

Met reynen acoorde medecinalic*

 

In liefde daghelicx mids dees vermaninghe.¹⁴⁸

fraudelic schijn

 

Int scheyden creghen doochskins traninghe

150

Want kinderlic waren noch de ghedochten.

bedrieghelic waen

 

Thuys keerden si also spade als si mochten.

 

Dus volbrochten / si bequamelic¹⁵²

 

In reynder liefden altijts minsamelic

 

Haer kinderlicke joncheyt voughelijc.*¹⁵⁴

fraudelic schijn

155

So amoreuselic ...

140 bequame: aangenaam; wichten: kinderen.

142 sleypooghen: lonken; mocht: kon.

144 ghelaet: uiterlijk, voorkomen: ze kregen er niet genoeg van naar elkaar te kijken.

146 galic: aangenaam.

148 mids: door middel van; vermanighe: slaat op die troostvolle ‘liefdeslessen’!

152 bequamelic: op aangename wijze.

154 voughelic: op passende aangename wijze.

[p. 171]

bedrieghelic waen

 

En soo ghenoughelic.*

 

Maer nyemant wroughelic / en slouchs gade*¹⁵⁶

 

Om dat kinders waren.*

fraudelic schijn

 

Subtijl van rade¹⁵⁷

 

Moesten si huer liefden secretelic passen.¹⁵⁸

 

Als si groot werden en volwassen,*

160

Haer minne dectense alst Venus riet.¹⁶⁰

bedrieghelic waen

 

Maer si en consten so heymelick niet

 

Haer stic beleeden, men wierds gheware.¹⁶²

fraudelic schijn

 

Die moeder van Thisbe creech de mare

 

Mids eenen dienare van huers selfs man.¹⁶⁴

bedrieghelic waen

165

Ola cousijn, van nu voort aen*

 

Scheeden wi hier sonder meer te talene ...*¹⁶⁶

 

Maer om voort speelwijs te verhalene

 

Amoureuselic dese materie reynst¹⁶⁸

 

Hebbic ghedocht.

156 wroughelic: verraderlijk.

157 subtijl van rade: heel verstandig, slim.

158 secretelic passen: zorgen dat hun liefdesverhouding verborgen bleef.

160 dectense: hielden ze verborgen (zoals Venus = de liefde hun aanried).

162 haer stic beleeden: hun zaak ten uitvoer brengen, omschr. voor handelen.

164 mids: door middel van.

166 scheeden: scheiden; talene: vertellen, zeggen.

168 dese materie reynst: deze bijzonder schone verhaalstof.

[p. 172]

fraudelic schijn

 

Dats wel ghepeynst.

170

U blijvic bi / bijstadelic heden.*¹⁷⁰

bedrieghelic waen

 

Ic beware therte.

fraudelic schijn

 

Ende ick die leden,

 

Manieren en seden / van Venus convente.¹⁷²

bedrieghelic waen

 

Als secretarius van Venus parlemente*¹⁷³

 

Houdick de gente / amoreuse ferie.*¹⁷⁴

fraudelic schijn

175

Sa, om te comene ter materie ...*

 

Pyramus / en Thisbe moeten wi bi zijn;

 

Van ons en moghen oec niet vry zijn

 

Vader moeder vrienden en maghen.

bedrieghelic waen

 

Wi moeten tvier in deen hant draghen

180

En twater in dander: dats ons natuere.*

fraudelic schijn

 

Wi sullense dienen en stellen ter luere*¹⁸¹

 

Van tsoete in tsuere / van tclare int trubbelen.¹⁸²

170 bijstadelic: tot uw dienst, behulpzaam (vgl. aant.).

172 Venus convente: de gezamenlijke dienaren van Venus.

173 parlemente: rechtbank.

174 gente: lieflijke; ferie: rechtzitting, geding, m.a.w.: ik maak het proces verbaal op van het lieflijke minneproces voor de rechtbank van Venus.

181 ter luere stellen: misleiden.

182 trubbelen: onzekerheid.

[p. 173]

 

Tardense effene / wi doense subbelen.*¹⁸³

 

Om derwaerts wi hubbelen / tdunct mi tsienste,*¹⁸⁴

185

Ons voeghende tot ghestadighen dienste,

 

Soo den weerhane metten winde draeyt:

 

Want ghetrouwe dienaers zijn dunne ghesaeyt.*

183 tardense: als ze gaan, lopen (treden); subbelen: struikelen.

184 tsienste: het mooiste, geschiktste.

[p. 174]

tekstkritische noten

Opschrift II/III: Hier verhalen Pyramus en Thisbe hoe zy volbrocht hebben heurlieder kinderlicke manieren / ende hoe zy voort aen bedectelick moeten secrete liefde draghen / nemende vriendelick aan elcander oorlof.
191 alle minerven < alleminerven - II/III alle minerven

3

pyramus

 

O iuechdelic opsien / prieel rosierich,¹⁸⁸

 

Soet guerighe bloeme balsemierich,

190

Soo goedertierich

 

Ingenieus boven alle Minerven ...*¹⁹¹

 

O Thisbe, u edel wesen manierich¹⁹²

 

Is mijn vijf sinnen volmaect regierich¹⁹³

 

In liefden vierich!

195

Hoe soudic u laes dan connen ghederven?

188 opsien: aanblik, uiterlijk; prieel: tuin, lusthof; hier als omschrijving van de schone geliefde; rosierich: vol rozen.

191 ingenieus: wijs, geestig; minerven: Minerva's, m.a.w. boven alle schone en wijze godinnen.

192 manierich: zedig, deugdzaam.

193 is ... regierich: regeert over, beheert.

[p. 175]

thisbe

 

Soeticheyt boven alle conserven,¹⁹⁶

 

Ghi zijt in erven¹⁹⁷

 

Treyn amoreus vierich doorgloeysele!¹⁹⁸

 

Ghi doet mijn siele solaes verwerven!¹⁹⁹

200

O Pyramus lief, ghi sout doorkerven

 

Mijn herte om sterven,²⁰¹

 

Waer mi absent dijn minnelic bloeysele.²⁰²

pyramus

 

O edel medicinael bespoeysele,*²⁰³

 

Rijfstromich vloeysele²⁰⁴

205

Grondeloos in eloquenter faconde,²⁰⁵

 

Wi hebben volbrocht sonder vernoeysele²⁰⁶

 

Minsamich vry, sonder yemants moeysele²⁰⁷

 

Ons jonc op groeysele,²⁰⁸

 

Als kinderen noch innocent van gronde.

thisbe

210

Ons en verdroot / dach, tijt noch stonde:

 

Eens werelts ronde*

 

Docht ons te cleene doort vrolic leven

 

O hertelic lief / mijns sins ghesonde,²¹³

 

Desghelijcx men nauwe ter werelt vonde,*

215

So reyn van monde,

 

Wat hebben wi vruechden tsamen bedreven!

196 conserven: in suiker bewaarde vruchten.

197 in erven: (gij zijt) in het bezit van ...

198 doorgloeysele: (liefde)vuur.

199 solaes: zingenot, liefdesvreugd.

201 om sterven: tot stervens toe.

202 bloeysele: bloesem als omschrijving voor de geliefde.

203 bespoeysele: besproeisel, hier voor lieflijke persoon die de geliefde verkwikt.

204 rijfstromich: overvloedig stromend.

205 faconde: welsprekendheid.

206 sonder vernoeysele: zonder verdriet.

207 moeysele: moeite, zonder dat iemand ons moeite (verdriet) heeft aangedaan.

208 onze jeugd.

213 ghesonde: gezondheid, welzijn (gij die mijn hart ‘gezond’, levend maakt).

[p. 176]

pyramus

 

Den kinderlicken tijt is achter bleven.

 

Dies wi begheven / der innocenten staet,*²¹⁸

 

Voort aen rijsende naer der scientien graet,²¹⁹

220

Onder innocentien raet verkeerende.*²²⁰

thisbe

 

Secrete liefde worden wi leerende

 

So ons natuere doet bewijsinghe.*²²²

pyramus

 

Mijn hope mijn troost mijn verjolijsinghe,²²³

 

Mijnder sinnen spijsinghe vol medicijnen,

225

Therte swaermoedich gequelt van pijnen*

 

Soude verdwijnen ende gaen te quiste,*²²⁶

 

Dat eenich nijdere ons liefde wiste*²²⁷

 

Ende die met liste ghinge vertoogen*²²⁸

 

Tonser blamacie.

thisbe

 

O schoon bruyn oogen,²²⁹

230

Dies soude verdroogen mijn bloeyende iuecht.

218 begheven: verlaten; der innocenten staet: toestand van de onbewuste onschuld

219 der scientien graet: trap van de bewuste kennis.

220 onser innocentien raet: onze onverstandige manier van doen, eig.: de manier van onze onverstandigheid (zie aant.); verkeerende: veranderende (door onze onv. manier van doen te veranderen).

222 doet bewijsinghe: zoals ons hart ons leert.

223 verjolijsinghe: vreugd.

226 verdwijnen: verkwijnen; te quiste: te gronde.

227 dat: als; nijdere: afgunstige kwaadspreker.

228 vertoogen: openlijk bekend maken.

229 blamacie: schande.

[p. 177]

pyramus

 

Playsance die mi verblijden muecht,²³¹

 

Om ons te wachtene die nijders treken*²³²

 

Moeten wi secretelic tsamen spreken.

 

Voort aen natuere sendt ons beschamen:*

235

Wi en mueghen als kinderen niet meer tsamen

 

Uut vreesen van blamen, ons vruecht vertrecken.²³⁶

thisbe

 

Een vreemde ghelaet can liefde bedecken.²³⁷

 

Dus in wat plecken wi elck ander sien,*

 

Een schijn van vreemtheyt moet daer geschien:²³⁹

240

So en wort mits dien niemant versinlic*²⁴⁰

 

Ons reyne jonste.

pyramus

 

O beelde Goddinnelic,²⁴¹

 

Als ic u so minnelic aensie vol eeren

 

Hoe soudic mi thuwaerts (connen ghekeeren)*

 

Met vreemden ghelate / oft wreet van moede?*²⁴⁴

245

Want alle mijn aderen vol van bloede*

 

Tuwen voorspoede souden eer schueren!²⁴⁶

231 playsance: als vocatief voor de geliefde: lieflijke; muecht: kunt.

232 treken: listen, streken.

236 vertrecken: onder woorden brengen, uiten.

237 een vreemde ghelaet: gedrag alsof we elkaar niet kenden.

239 we moeten de schijn aannemen alsof we elkaar niet kennen.

240 mits dien: daardoor; versinlic: attent op.

241 jonste: liefde.

244 met vreemden ghelate: met houding of gedrag als van een vreemde, onbekende.

246 tuwen voorspoede: om u te begunstigen, tot heil te zijn; schueren: scheuren, m.a.w. mijn bloed zou ik voor u willen storten.

[p. 178]

thisbe

 

Het sal nochtans so moeten ghebueren

 

Uut vreesen oft ons yemant beswaerde.²⁴⁸

pyramus

 

Soo bid ic u dan, schoon bloeyende gaerde,

250

Rijst vander aerde, zijt mi ghetrouwe:*

 

Mijn uutvercorene bequaemste vrouwe,

 

Al mijn rouwe sult ghi ghenesen reyn.*²⁵²

thisbe

 

Sijt dies versekert, mijn uutghelesen greyn

 

U triumphante wel voeghende seden

255

Stellen mijn siele in vrolicheden.

 

Dus zijt te vreden een corte poose,

 

Tot weder sien.

pyramus

 

O blosende roose*

 

Ghelijck een doose mi therte sluyt:

 

Als ic van scheyden hoorde gheluyt*

260

Soo moet mi druc int herte vlieten!

thisbe

 

Eylaes, ten soude mi niet verdrieten,

 

Waert dat ons lieten die nijders vry,*

 

Schoon lief, ic bleve u eewelic bi.

 

Maer lacen, vreese voor yemants wroeghen²⁶⁴

248 beswaerde: in moeilijkheden zou brengen, zou verraden, aanbrengen.

252 greyn: eig. graankorrel, edelsteen, omschr. voor geliefde.

264 wroeghen: verraad, aank[lacht]

[p. 179]

265

Doet mi die sinnen te scheydene voeghen.*²⁶⁵

 

Laet u ghenoeghen ende te vreden zijt.

 

Ghelievet den Goden, een ander tijt

 

Sal ons jolijt zijn even nieu.²⁶⁸

pyramus

 

Och lief, den mont segt u adieu,*

270

Daer therte teghen stuent respeelich.*²⁷⁰

 

Adieu landouwe, verchiert prielich*²⁷¹

 

Tacxkins abeelich,*²⁷²

 

Gheschorst caneelich!²⁷³

 

Verlanghen sal mi den sin gorreelich²⁷⁴

275

Aen spannen zeelich,²⁷⁵

 

Tlammoen cordeelich²⁷⁶

 

Begheerlic treckende na u gheheelich,

 

Schoon prijs iuweelic / in Venus banen!²⁷⁸

thisbe

 

Tscheyden moet mijn solaes uut planen:²⁷⁹

280

Tduchtvarich wanen*²⁸⁰

 

Als wederhanen²⁸¹

265 die sinnen: het innerlijk, gemoed met alle aandoeningen en begeerten; te scheidene voegen: (tracht ik mijn gemoed) zich bij een scheiding (van u) aan te passen, zich te voegen naar ....

268 jolijt: vreugde.

270 stuent: steunt, klaagt; respeelich: opstandig, weerbarstig, eig. als een vagebond, landloper.

271 landouwe: weer zo'n lyrische omschrijving voor de geliefde: weelderige streek; prielich: paradijselijk.

272 abeelich: van een abeel, populier.

273 gheschorst: met een schors (van kaneel).

274 gorreelich: als met een gareel (halsjuk v.e. trekdier).

275 zeelich: als met trekzelen; dus het beeld: het verlangen naar u zal als 't ware mijn gemoed met trekzelen aanspannen in een gareel.

276 tlammoen: de disselboom; cordeelich: met koorden of touwen.

278 banen: wegen.

279 uut planen: uitwissen.

280 tduchtvarich wanen: vrees voor gevaar.

281 wederhanen: weerhanen, symbool voor onbestendige mensen.

[p. 180]

 

Doet keeren al mistroostich vermanen!*²⁸²

 

Dies bitter tranen

 

Suermoedich bekanen*²⁸⁴

285

Tmisbruyck der amoreuser tisanen*²⁸⁵

 

Want tswaer vermanen - adieu ten fijne! -²⁸⁶

 

Is tminnende herte verdriet en pijne.

282 keeren: terugkomen; mistroostich vermanen: wanhopig klagen.

284 bekanen: verschalen, dus het beeld is: bittere tranen doen in de zuurvertrokken mond de zoete liefdesdrank verschalen, m.a.w. mijn smart over het afscheid verandert mijn liefdesvreugde in bitterheid.

285 tysanen: eig. gerstenat, hier als ‘liefdesdrank’.

286 ten fijne: tenslotte.

[p. 181]

tekstkritische noten

Opschrift II/III: Hoe de Moeder van Thisbe / deur haer mans cnape / gheseyt werdt de secreten / die Pyramus en Thisbe tsamen houden.
288 zijt ghi - II/III zydi / zijdy
291 fletse < sletse - II/III fletse
292 cleyne - II/III cleen / kleen

4

bedrieghelic waen

 

Waer zijt ghi, ou maeghskin?*

fraudelic schijn

 

Hier stae ic ter loere

 

Ghelijc een snare op een tamboere²⁸⁹

290

Altijts in roere, ic metter tonghe fletse.*²⁹⁰

bedrieghelic waen

 

Wat segt ghi van Thisbe die cleyne ionge sletse?*²⁹¹

 

Vander spannare, vry ic meense²⁹²

 

Niet gequelt en is!

289 ghelijc een snare op een tamboere: gespannen als een snaar (vlies of koord?) op een trommel.

290 fletsen: vleien.

291 sletse: slet.

292 spannare: eig. spanader = zenuw, spier, tongriem; m.a.w. ze is niet op haar mondje gevallen!

[p. 182]

fraudelic schijn

 

Cozijnken neense!

 

Qualic soudemen connen badt spreken.*²⁹⁴

bedrieghelic waen

295

Si doet haer tongheskens so net queken*²⁹⁵

 

Al waert een gaeyken in een gayoolken.*²⁹⁶

fraudelic schijn

 

Tis een jonck slingherken.

bedrieghelic waen

 

Een schieloos joolken*²⁹⁷²⁹⁷

 

Dat aen Pyramus zijn sinnen lecht.*

fraudelic schijn

 

Is Pyramus niet der minnen knecht?

300

Ten schijnt gheen deyn / stijfhals noch taeyaert!³⁰⁰

bedrieghelic waen

 

Het dunct vry Thisbe wel een fraeyaert:³⁰¹

 

Om thooft te sine van eender vierschare.³⁰²

294 badt: beter.

295 queken: heen en weer gaan? (Mnl. Wdb. op queken I) of klanknabootsende variant naast kwekken, kwaken.

296 al: aslof; gaeyken, gaaitje of ekstertje; gayoolken: kooitje.

297 slingherken: lichtzinnig meisje.

297 schieloos (of schierloos? zie aant.): zorgeloos, onnadenkend; joolken: pret-maakster.

300 deyn: sukkel, onnozelaar; stijfhals: halstarrig man; taeyaert: saaie droge vent.

301 fraeyaert: een knappe, frisse jongen.

302 vierschare: een bepaald rechtsgebied, m.a.w. hij is wel geschikt voor een belangrijk ambt.

[p. 183]

fraudelic schijn

 

Hi gaet een stap oft een ardschier ware:*³⁰³

 

Net ghebeent / ghecoust gheschoeyt reyn.

bedrieghelic waen

305

Recht op zijn kueten.

fraudelic schijn

 

Tis een ghebloeyt greyn,³⁰⁵

 

Fier van ghelate ghelijck een caelghe.³⁰⁶

bedrieghelic waen

 

Sijn habijten zijn vander nyeuwer taelghe:³⁰⁷

 

Niet als rapaelge staet zijn bonetken.*³⁰⁸

fraudelic schijn

 

Tis seck een ionckere.*

bedrieghelic waen

 

Ia sonder drooch getken!*³⁰⁹³⁰⁹

310

Als een cadetkin³¹⁰

 

Soudi wel durren in een bancketkin*³¹¹

 

Snijden een vetkin³¹²

 

Van een swijnen loenghe.³¹³

fraudelic schijn

 

Hi heeft eenen brunen baert!

303 ardschier: boogschutter, lid van de lijfwacht van de Bourgondische hertog.

305 ghebloeyt greyn: prachtige jonge kerel; ghelate: uiterlijk, houding.

306 caelghe: galant man, een don Juan.

307 habijten: kleding; taelghe: snit.

308 rapaelge: vagebond; bonetken: muts.

309 seck: zeg ik u, zeker.

309 drooch getken: (zonder) klinkende munt, baar geld op zak.

310 cadetkin: jong heertje, eig. de jongere zoon.

311 durren: durven; bancketkin: feestmaal.

312 vetkin: stuk vet.

313 loenghe: long.

[p. 184]

bedrieghelic waen

 

En een sanguinen troenghe!³¹⁴

fraudelic schijn

315

Eenen witten ronden hals!

bedrieghelic waen

 

En wel ter tale!

fraudelic schijn

 

Rijcke van goede!

bedrieghelic waen

 

Dats tprincipale:

 

Dat hi als de reale³¹⁷

 

Soude in Venus lustighe sale

 

Moghen een cruycke breken.³¹⁹

fraudelic schijn

320

Hoe aerdich doet hi zijn paruke queken*³²⁰

 

Ghelijc een ruyter avantgaerdich fier.³²¹

bedrieghelic waen

 

Is oock Thisbe niet een aerdich dier,³²²

 

Ghemaect van leden als een Goddinneken?

fraudelic schijn

 

Een lachende mondeken!

bedrieghelic waen

 

Een ghedeylt kinnekin

325

Een moedich sinneken / reyn ghesedelic.³²⁵

314 sanguinen troenge: bloedrood gezicht.

317 de reale: de prachtlievende, royale man.

319 een cruycke breken: een potje (mogen) breken, d.w.z. in dit verband: wel voor een amourette in aanmerking komen.

320 zijn paruke queken: zijn haar zorgen, opmaken.

321 avantgaerdich: uit de voorhoede

322 aerdich dier: mooi meisje.

325 sinneken: hartje; reyn ghesede fatsoenlijk.

[p. 185]

fraudelic schijn

 

Haer troenekin heeft een uutsien edelic.³²⁶

bedrieghelic waen

 

Coralijnen lipkens!

fraudelic schijn

 

Ivooren tandekins!

bedrieghelic waen

 

Slepende oochskins!

fraudelic schijn

 

Albasteren handekins ...³²⁸

 

Voor alle verstandekins grof noch rude.³²⁹

bedrieghelic waen

330

Haer tonghe roert met soeten ghelude

 

Schoon redenen sprekende in reyn manierkins.

fraudelic schijn

 

Si heeft blosende wancxkins!*

bedrieghelic waen

 

En bloeyende lierkins!³³²

 

Bruyne wijnbraukins als een fluweelken!³³³

 

Al warense ghemaect met een pinceelken³³⁴

335

Staende dit dreelken al ter plasance!*³³⁵

fraudelic schijn

 

Si heeft een hayr met blinckende glance!*

 

Hoemen balance,*³³⁷

326 troenekin: gezichtje.

328 slepende: lonkende; vgl. vs. 351.

329 verstandekins: kenners; rude: ruw.

332 lierkins: koontjes.

333 wijnbraukins: wenkbrauwen.

334 al: alsof.

335 dreelken: liefje, lief meisje; ter plasance: aangenaam om te zien.

337 balance: afweegt, vergelijkend overweegt.

[p. 186]

 

Ten spele noch dance

 

En coemt gheen sedigher continance*³³⁹

340

Noch ooc van crance

 

Bet ghestoffeert.^340-41

bedrieghelic waen

 

Hoe hoochlic gaetse ghepareert!³⁴²

 

Wyer op gloseert elck behaechtse.³⁴³

fraudelic schijn

 

Wat een keelkin heeftse!

bedrieghelic waen

 

Welcke borskens draechtse!*

345

Mijn daghen en sach ick excellenter stick.³⁴⁵

fraudelic schijn

 

Sis seker wel aerdich.*

bedrieghelic waen

 

Men vint gheen genter quic.*³⁴⁶

 

Dies dient Pyramus gheerne te dancke.³⁴⁷

fraudelic schijn

 

Ick hebbe dhooftsweere vanden gheiancke³⁴⁸

 

Dat si elck den anderen so minnelic schoncken!*

bedrieghelic waen

350

Hoe sach icse sleepooghen!

339 continance: eig. houding, hier: verschijning.

340-41 van crance bet ghestoffeert: met mooier opgemaakt haar.

342 hoe hoochlic ghepareert: hoe voortreffelijk opgesierd.

343 gloseert: kijkt.

345 stick: stuk (werk), ding, exemplaar.

346 aerdich: mooi; genter: liever, bevalliger; quic: eig. jong dier, stuk vee (hier voor een jong meisje).

347 Dies .... te dancke: daarom stelt P. er zijn genoegen in haar te dienen, het hof te maken, zonder ander loon dan haar ‘danck’ te ontvangen.

348 dhooftsweere: hoofdpijn.

[p. 187]

fraudelic schijn

 

Hoe sach icse loncken!³⁵⁰

 

Gheheel minne droncken waren de kuerkins.³⁵¹

bedrieghelic waen

 

De tronekens creghen roo coluerkins*

 

Als lieue ghebuerkins / doe si schieden.

fraudelic schijn

 

Si ghelaten hem vreemde voor de lieden*³⁵⁴

355

Ten fine datse niemant en si gheware.*³⁵⁵

bedrieghelic waen

 

De moeder van Thisbe is gheheel int clare³⁵⁶

 

Dese niemare ghelaten weten³⁵⁷

 

By haers mans cnapen die de secreten*³⁵⁸

 

Gheware wert in alle manieren*

360

Die hi Thisbe daghelicx sach hantieren;*

 

Daer wonder namaels af sal gheschien ...³⁶¹

fraudelic schijn

 

Ola cousijn, niet meer van dien!*

 

Ick hebbe ghesien, so duncket mi,*

 

De moeder van Thisbe / dies moeten wy

365

Huer tarden by, mijn liefste cousijn.*³⁶⁵

350 sleepooghen: lonken.

351 kuerkins: malle manieren.

354 ghelaten hem vreemde: doen of ze elkaar niet kennen.

355 ten fine dat: opdat.

356 geheel int clare: volkomen duidelijk.

357 niemare: nieuwtje; is.... ghelaten weten: de moeder is op de hoogte gebracht van dit nieuwtje.

358 by: door; secreten: geheimen

361 daer wonder ... gheschien: wat vreemde gevolgen zal hebben.

365 tarden by: naar haar toegaan.

[p. 188]

bedrieghelic waen

 

Ick ben bedrieghelic waen ...

fraudelic schijn

 

Ende ick fraudelic schijn.

 

Wy moeten wel fijn / gaen doen ons beste.³⁶⁷

bedrieghelic waen

 

Ick beware therte ...

fraudelic schijn

 

Ende ick de reste.³⁶⁸

 

Van thoost int west / moet zijn bespiet:*

370

Den sulcke maect twist al weet hijs niet.*³⁷⁰

367 fijn: heel goed.

368 Ick beware therte ... ende ick de reste: spottende herhaling van het thema in vs. 171/72, als omschrijving van de functie als sinnekens: beheersers (bewakers!) van hart en zinnen der min naars.

370 den sulcke: deze en gene, sommigen.

[p. 189]

tekstkritische noten

Opschrift II/III: De Moeder van Thisbe / bidt ende verzouct raet aen Vesta de Goddinne / te kennen ghevende / hoe zy verstaen heeft dat heur dochter tot Pyramus draecht vierighe minne: Ende na veel verantwoordens / tegen Bedrieghelick waen ende Fraudelic schijn / belast zy haer Cameriere zorghe te draghen voor Thisbe / dat zy de zelve niet en laet commen buyten der deure / in tghesichte ofte ooghen van Pyramus.
372 gestadelic < gestanelic (of lees: gestandelic?) - II/III gestadelic / ghestadelijc
373 augmenteren < augumenteren - II/III augmenteeren
374 cunt - II/III cont / kont

5

de moeder van thisbe

 

O Vesta / wiens religioen van eeren³⁷¹

 

Tgestadelic reyn maechdelic vermeeren*

 

Doet augumenteren / net van beghinne -*^372-73

 

Den ionghen cunt ghi reynicheyt leeren -*

375

Wiens dienst begheert / eerbaer verkeeren,³⁷⁵

371 religioen: godsdienst.

372-73 die de goede naam van een eerbaar meisje steeds doet toenemen; vermeeren: vermaard doen zijn, met ere noemen.

375 wiens dienst knoopt weer aan bij de vocatief ‘Vesta’: wier dienst eist eerbaar gedrag.

[p. 190]

 

Sijt mijns beradich / schoon suyver goddinne!³⁷⁶

 

Tghepeys valt mi beroerlic inne*³⁷⁷

 

Mids twoort / waer bi ick hebbe verstaen³⁷⁸

 

Hoe Thisbe, mijn dochter, jonstich van sinne

380

Draecht tot Pyramus vierighe minne,

 

Soe mijns mans dienare dede vermaen.³⁸¹

 

Men laetse daghelicx tsamen gaen

 

Spelen, so ghebuers kinderen pleghen,

 

Maer groot volwassen worden si saen.³⁸⁴

385

Dies moetmen voortan / bet gade slaen:³⁸⁵

 

Want elck heeft den ander oyt jonste ghedreghen.*³⁸⁶

bedrieghelic waen

 

U dochterken heeft die mudse ghecreghen*³⁸⁷

 

Op Pyramus haers sins iolijt.³⁸⁸

fraudelic schijn

 

Huer vijf seskens heefser op ghesleghen.³⁸⁹

390

Wat batet vele ghedect ghesweeghen?

 

Ghi moeter toe sien, tis meer dan tijt!

de moeder

 

O bedrieghelic waen, stilt u verwijt,

 

Mijn dochter wroeghende in sulc voortstel!³⁹³

 

Ghi slacht den hondt, die grimmende bijt:³⁹⁴

395

Gheen rust en isser waer ghi zijt!*

 

Want si is eerbaer, dat weet ick wel.

376 sijt mijns beradich: sta mij bij.

377 mijn gedachten maken mij innerlijk ongerust.

378 mids: vanwege; waer bi: waardoor.

381 dede vermaen: waarschuwde.

384 saen: binnenkort, spoedig.

385 bet: beter.

386 oyt jonste ghedreghen: steeds genegenheid (voor elkaar) gekoesterd.

387 die mudse ghecreghen hebben: verliefd geworden zijn.

388 haers sins jolijt: de vreugde van haar hart.

389 vijf seskens: zij heeft haar zinnen gezet op.

393 wroeghende: beschuldigende; voortstel: voorstelling die je van de zaak geeft.

394 slacht: lijkt op.

[p. 191]

fraudelic schijn

 

U dochter is een aerdich vel,³⁹⁷

 

Voor tvolc simple, maer heymelic stout!³⁹⁸

bedrieghelic waen

 

Pyramus is tgreyn ende nyemant el:³⁹⁹

400

Dus en ist voortaen gheen kinderspel!*

 

Want elck wort varincx vichtien iaren oudt.*⁴⁰¹

de moeder

 

Mijn dochter als een dyamant int gout

 

Glijstrende blijvet / seer moedich (en fier).*⁴⁰³

 

O fraudelic schijn / ic mene ghi sout

405

Haer gheerne jaghen int wilde woudt

 

Met Venus dienaers sonder bestier.⁴⁰⁶

 

Maer om te schouwene sulc dangier,*⁴⁰⁷

 

Sal ick voort doen bewaren nauwe⁴⁰⁸

 

Dat edel jonc maechdelic rosier ...⁴⁰⁹

410

Waer zijt ghi mijn dienstwijf, coemt rasschelic hier!

 

Want ick u voor alle andere betrouwe.*

de cameriere

 

Wats u believen, eerweerde vrouwe?*

 

Tuwen dienste blivic altijt rechtveerdich.⁴¹³

397 aerdich vel: ironische omschrijving voor: mooi meisje.

398 simple: oprecht, onschuldig; stout: vermetel.

399 tgreyn: de uitverkorene; el: anders.

401 varincx: spoedig; vichtien: vijftien.

403 glijstrende: fonkelend, stralend.

406 zonder bestier: zonder leiding of bescherming.

407 dangier: gevaar.

408 nauwe: scherp, nauwkeurig.

409 rosier: rozenstruik als omschr. voor meisje.

413 rechtveerdich: trouw, oprecht.

[p. 192]

de moeder

 

De vadre van Thisbe, mijn man eerweerdich,*

415

Hout een dyenare, die mi heeft gheseyt,

 

Hoe Thisbe mijn dochtere haer sinne gheleyt*

 

Heeft op Pyramus ons ghebuers suene.

de cameriere

 

Van kindschen daghe zijn si ghewuene

 

Tsamen te zijne so si meest mochten,⁴¹⁹

420

Eens van wesene / ende van ghedochten,

 

Ghenouch ghelijck van houden / van seden,*⁴²¹

 

Net van persone en gent van leden:*⁴²²

 

In twintich steden nauwe men vondre

 

Twee so ghelijcke; dus en eest gheen wondre*

425

Dat si elck den anderen aenschouwen gheerne.*

de moeder

 

Ic kent, maer om suspicie te werrene*⁴²⁶

 

Van sulcke die (in) een nidich exces*⁴²⁷

 

Quaet mercken, daer niet dan duecht en es,

 

So wil ick dat Thisbe si die bewaerde:⁴²⁹

430

Sis groot van wasse / als die voljaerde,*⁴³⁰

 

Sinnelic van aerde / en fier van moede.⁴³¹

419 so si meest mochten: zo veel ze konden.

421 ghenouch: vrijwel; houden: ouderdom.

422 gent: lief, bevallig.

426 suspicie: verdenking; werrene: weren.

427 sulcke: sommigen; in een nidich exces: in buitensporige kwaadwilligheid.

429 si die bewaerde: beschermd worde.

430 groot van wasse: groot geworden, opgegroeid.; voljaerde: volwassene.

431 sinnelic: verstandig.

[p. 193]

de cameriere

 

O mueghende vrouwe, edel van bloede,

 

Sijt, als de vroede alle saken achtich.⁴³³

 

Pyramus vrienden zijn rijc ende machtich:*

435

In Babilonien ghelijcter gheene

 

Den maghen van Thisbe: dus so ick mene

 

Waert een sake ghenoech ghelijckelijc⁴³⁷

 

Dat samen een alianche rijckelijc⁴³⁸

 

Van huwelijcke mochte gheschien.

de moeder

440

Tis waer, nochtans tnidich bespien⁴⁴⁰

 

Can niet ghesien reyn conversacie,⁴⁴¹

 

Ten moet in schimpigher blamacie⁴⁴²

 

Sulc arguacie doen pronunchieren.⁴⁴³

 

Dies beveel ic u in alder manieren

445

Dat ghi Thisbe niet en laet gaen

 

Buter duere / of daer si mochte saen

 

Tghesichte ontfaen van Pyramus ooghen.⁴⁴⁷

de cameriere

 

Tuwen dienste subject sal ick mi pooghen;⁴⁴⁸

 

Nochtans sal tlast mi vallen tsuere:⁴⁴⁹

450

Want Pyramus woent hier naest der duere

 

Die telcker huere / sal heven snel*⁴⁵¹

 

Naer huer vernemen.

433 vroede: wijze, verstandige; sijt achtich: let op.

437 zou het een redelijke zaak zijn (eig. voldoende evenwichtig; vgl. vs. 421).

438 alianche: overeenkomst.

440 tnidich bespien: het boosaardig, afgunstig bespieden, d.w.z. de bespieders.

441 conversacie: omgang.

442 blamacie: lastering.

443 arguacie: woorden die iem. zegt, betoog, aantijging; pronunchieren: uitspreken

447 ontfaen: ontvangen; hele zin: waar zij spoedig Pyr. zou zien of van hem gezien worden.

448 subject: onderworpen.

449 tsuere: moeilijk (vallen), onaangenaam (zijn).

451 huere: ure; heven: even.

[p. 194]

de moeder

 

Doet mijn bevel

 

Soe suldi wel met loone verhueghen.

de cameriere

 

Eerweerdighe vrouwe, na mijn vermueghen

455

Sal ick Thisbe teedel maechdelic bloet⁴⁵⁵

 

Dienen / ende nemen in mijn behoet.

 

Der goden spoet / vrij ons van gheschille!*⁴⁵⁷

 

Want goet eest wachten, dat bewaert zijn wille.*⁴⁵⁸

455 teedel: 't edel.

457 spoet: gunstige beschikking

458 wachten: waken, bewaken; wille: wat iem. dierbaar is.

[p. 195]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Bedrieghelic waen heeft vrienden en maghen van Pyramus en Thisbe in twiste ghestelt / daer deur belet werdt het huwelick tusschen hen beeden.
460 in u ruste < in ruste - II/III in u ruste - vgl. vs. 501

6

fraudelic schijn

 

Au Bedrieghelic waen!

bedrieghelic waen

 

Wat Fraudelic schijn?

fraudelic schijn

460

Sijt ghi in u ruste?*

bedrieghelic waen

 

Ick ben een goet jaerkin!⁴⁶⁰

460 een goet jaerkin: een geluksvogel.

[p. 196]

fraudelic schijn

 

Esser iet ghedaen?

bedrieghelic waen

 

Jaet broerkin mijn.

fraudelic schijn

 

Au Bedrieghelic waen!

bedrieghelic waen

 

Wel fraudelic schijn?

fraudelic schijn

 

Wat ist tvermaen?

bedrieghelic waen

 

Al goet cousijn!⁴⁶³

fraudelic schijn

 

Eest tonsen luste?

bedrieghelic waen

 

Jaet lieve caerkin.⁴⁶⁴

fraudelic schijn

465

Au Bedrieghelic waen!

bedrieghelic waen

 

Wel fraudelic schijn?

fraudelic schijn

 

Sijt ghi in u ruste?

bedrieghelic waen

 

Ick ben een goet jaerkin!

 

Hoordet ghi niet wat een nieumaerkin

 

De moeder van Thisbe huer dienstwijf seyde?

463 wat is tvermaen?: wat is er te vertellen?

464 caerkin: liefje, vriendje.

[p. 197]

fraudelic schijn

 

Kir iae ic / maer alte qualic greyde*⁴⁶⁹

470

Mijn dandwoorde / als dat wel soude betamen*⁴⁷⁰

 

Dat Pyramus / en Thisbe huden tsamen⁴⁷¹

 

Mids datse ghelijc zijn gherent, ghegoet ....⁴⁷²

bedrieghelic waen

 

Tsamen huwen!

fraudelic schijn

 

Iae!

bedrieghelic waen

 

Kir lieve bloet,*

 

Niet eer en moet schip bederven op zee!⁴⁷⁴

fraudelic schijn

475

Jae hoe dat?

bedrieghelic waen

 

Ick hebbe alree

 

Met subtijlen duertrecten liste*⁴⁷⁶

 

Vrienden en maghen ghestelt in twiste,*

 

Als de gheliste, beroert in nijde,⁴⁷⁸

 

Also wel van Pyramus zijde

480

Als van Thisbe / dies sal ick beletten

 

Haerlieder huwelic.

469 greyde: beviel

470 mijn: mij; als dat: namelijk dat het.

471 huden: huwden.

472 mids dat: aangezien; gherent: vermogend; ghegoet: van goederen voorzien.

474 bederven: vergaan, m.a.w. niets bevordert de slechte afloop meer dan dit.

476 duertrecten: doortrapte.

478 gheliste: listeling, slimmerd; beroert in nijde: door afgunst geprikkeld.

[p. 198]

fraudelic schijn

 

Boven alle cadetten⁴⁸¹

 

In loosheden gheve ick u die croone!*^481-482

 

Maer oft pays wierde?

bedrieghelic waen

 

Kir het soude een boone:⁴⁸³

 

Bedrieghelic waen int ketsen en bijsen*⁴⁸⁴

485

Mids fraudelic schijn doet altoos rijsen⁴⁸⁵

 

Twist en tweedracht so lancx so seerdre.

fraudelic schijn

 

Cousijn ick mene / wy zijn gheleerdre

 

Dan noyt schrobbe en was / vol conjuracien:⁴⁸⁸

 

Tvolck bekueren wy vol temptacien⁴⁸⁹

490

Discoort / blamacien cunnen wy stoken.⁴⁹⁰

bedrieghelic waen

 

Wi sullen noch sulc bruwetken coken*⁴⁹¹

 

Ter werelt soken / en macht gheen quadre.*⁴⁹²

481 haerlieder: hun.

481-482 cadetten in loosheden: meesters in arglistigheden.

483 oft: als; het soude een boone: dat is van geen betekenis.

484 ketsen: jagen, drijven; bijsen: rondlopen.

485 mids: met behulp van.

488 schrobbe: tovenaar; conjuracien: toverkunsten, bezweringsformules.

489 bekueren: in verzoeking brengen, tot het kwade overhalen; temptacien: verzoekingen, verleidingen.

490 discoort: tweedracht; blamacien: kwaadsprekerijen, lastercampagnes.

491 bruwetken: brouwsel.

492 soken: zoeken, opsporen, vinden; hele zin: op de wereld is geen slechter (brouwsel) te vinden.

[p. 199]

fraudelic schijn

 

Ola, Pyramus ende zijn vadre*

 

Commen te gadre / dus licht u casse!*⁴⁹⁴

495

Wi sullen wat segghen, als coemt te passe,

 

Twelc hem lieden luttel sal baten!*⁴⁹⁶

 

Want houde coustumen zijn quaet om laten.*⁴⁹⁷

494 te gadre: tezamen, bijeen; licht u casse: ga er vandoor.

496 luttel: weinig.

497 houde: oude; coustumen: gewoonten; quaet om laten: moeilijk terzijde te stellen, na te laten.

[p. 200]

tekstkritische noten

Opschrift II/III: Pyramus Vader zeer mistroostich ende verstorbeert zijnde / deur den twist ende tweedracht dier gheschiet tusschen hem ende zynen naesten ghebuer / verbiet scherpelick zijn zone voort aen niet meer te sprekene teghen Thisbe.
500 vloede - II/III gloede
501 snoodst < snodst - II/III snootst
502 allendighe < allende - II/III allendighe

7

pyramus vader

 

Verstoort van sinne / beroert van moede,

 

Verstormt van gheeste / verwalt van bloede,⁴⁹⁹

500

In nijdighen vloede / mi therte blaect!*⁵⁰⁰

 

O hittighe wreetheyt / snoodst van ghebroede,*⁵⁰¹

 

Dijn spijtighe allendighe droogende roede*⁵⁰²

 

Vol van onspoede / nu op mi daect.⁵⁰³

499 verwalt: verhit.

500 in nijdighen vloede: in heftige gramschap.

501 snoodst van ghebroede: van de gemeenste soort.

502 spijtighe: smadelijke, krenkende; allendighe: rampzalige; droogende: verschroeiende, verterende; roede: geeselroede.

503 daect: komt op mij neer.

[p. 201]

 

Dijn vlammich gebroey / mijn juecht verspaect.⁵⁰⁴

505

Bleecverwich maect ghi taenschijn yselic.

 

Smadelic ghi alle vrientschap staect

 

(Om gramschap / die mij so bitter smaect.)*

 

Wraecgierich snaect u werc afgrijselic.⁵⁰⁸

 

Snel is u coemste u vertrec lijselic;*⁵⁰⁹

510

Tende misprijselic / wat ghi beghint*

 

Vol ingurien elcken verknijselic.*⁵¹¹

 

Met bevende leden mijn tanden crijselic,⁵¹²

 

Den thoorne rijselic / die Aletho spint.*⁵¹³

pyramus

 

O vader bemint,

515

Ootmoedich gesint, dijn soone, subject⁵¹⁵

 

In onderdanicheyt, perfect*

 

Tuwen dienste, biddu om weten hertelic,*

 

Twi ghi beroert zijt met toorne smertelic:⁵¹⁸

 

Uwer weerdicheyt / van sulcken ghestuene⁵¹⁹

520

Is onghewuene.

de vader

 

O beminde suene,*

 

Ghi zijt de ghene die mi behaecht.*

504 gebroey: branden, vuur; verspaect: doet uitdrogen, verdorren.

508 snaect: snakt; met gretigheid hapt naar iets, als een hond.

509 lijselic: zachtjes, langzaam.

511 ingurien: (= injurien, zie aant.): mishandeling, belediging; verknijselic: kwellend.

512 crijselic: knars ik.

513 rijselic: doe ik opkomen, stijgen; Aletho: waarschijnlijk vergissing voor Alecto: een der wraakgodinnen uit de Griekse mythologie, vgl. crit. aant.; spint doet ontstaan.

515 subject: onderworpen.

518 twi: waarom.

519 uwer weerdicheyt .... is onghewuene: uw waardigheid is niet gewend zo te klagen, zulk klagen past niet bij uw waardigheid (lett.: van uw waardigheid is ongewoonte van zulk klagen).

[p. 202]

 

Maer twi ic toornich ben, versaecht,⁵²²

 

Hebt ghi ghevraecht / dus segghic dy

 

Tgheschil, de cause, hoe ende twy⁵²⁴

525

Coemt misselic bi / want soomen siet⁵²⁵

 

Van cleynder sake groot quaet gheschiet

 

Beroert verdriet / draeyt Lachesis spille*⁵²⁷

 

Dus swijcht al stille.

pyramus

 

Is so uwen wille*

 

Mi vanden geschille / beghin noch ende*

530

Te seggene / so wildic wel dat ic kende

 

Den ghenen die u dus verstoort:*

 

Sijns geselschaps soudic mi wachten voort

 

En helpen wreken in sulc riguer*⁵³³

 

U gram ghetruer.

de vader

 

Ons naeste ghebuer

535

Is te miwaert stuer in spijtiger sede:*⁵³⁵

 

De vader van Thisbe ende de moeder (mede)*

 

In grooter onvrede zijn op gheresen;⁵³⁷

 

Dats cause van desen.

pyramus

 

O vader ghepresen,

 

Hoe macher wesen so grooten nijt⁵³⁹

522 versaecht: beangst.

524 cause: oorzaak.

525 coemt misselic bij: ontstaat op onzekere, zonderlinge wijze.

527 Lachesis: één der drie schikgodinnen uit de Griekse mythologie.

533 riguer: strengheid, hevigheid.

535 stuere: onvriendelijk, bars; in spijtiger sede: op een vijandige manier.

537 in onvrede op gheresen: in vijandschap opgestaan (ontbrand) tegen mij.

539 nijt: twist, vijandschap.

[p. 203]

540

Tusschen onse gebuers die so lange tijt

 

Tsamen vriendelic hebt geconverseert ....⁵⁴¹

 

En nu beroerlic zijt ghestorbeert*⁵⁴²

 

Elc anderen grimmende met bloede heet*

 

Een hinderlic leet?

de vader

 

So menich weet:⁵⁴⁴

545

Gheen nijdicheyt wreet so hert ghebleken*

 

Dan als ghevrienden toornich ontsteken

 

Op elc anderen: sulc corrosivich quaet⁵⁴⁷

 

Siel en lijf versmaet.*

pyramus

 

In mannelicker daet⁵⁴⁸

 

Volcht wijser raet, die sincken doet*

550

Alle evelen moet.

de vader

 

Tnijdich ghebroet⁵⁵⁰

 

Mi therte duerwroet in sulcker vercleeninge⁵⁵¹

 

Dat ic u verbiede met scherpe meeninghe -*

 

Op al dat ghi vaderlicke van mi hout -⁵⁵³

 

Voort aen niet meer te sine so stout

555

Teghen Thisbe te spreken in eeniger wijs,*

 

Tharen huyse te gane / noch soecken advijs⁵⁵⁶

 

Teenigher plaetsen om haer aenschouwen.

541 geconverseert: omgegaan met elkaar.

542 beroerlic ghestorbeert: in hevige gramschap ontstoken.

544 hinderlic: onaangenaam, schadelijk.

547 corrosivich: bijtend, giftig.

548 versmaet: onteert, veracht; verderft.

550 evelen moet: boosheid.

551 vercleeninge: kleinering, smaad.

553 op al dat etc.: bij alles wat; vaderlicke van mi hout: erfelijk van mij bezit.

556 advijs: middel.

[p. 204]

 

Eest dat ghijt doet, tsal u berouwen!*

 

Dat sweer ic bijder goden cracht.

560

Siet dat ghijs u voort aen wel wacht!*

pyramus

 

U bevel gheacht

 

Int herte gesacht, sal ic gedincken,⁵⁶¹

 

Den Goden biddende, dat si doen sincken

 

(Elcs evelen moet / so haddic den ganc)*⁵⁶³

 

Voort sonder bedwanc.

de vader

 

De nijdicheyt stranc*

565

Ons leven lanc blijft in saysoene.⁵⁶⁵

 

Dus en radic u niet te sine so coene*

 

Yet te doene boven mijn bevel⁵⁶⁷

 

Aengaende Thisbe: wachtes u wel!

 

Want somen den rel dagelicx versint⁵⁶⁹

570

Tis pijne schouwen datmen bemint.*⁵⁷⁰

561 gesacht: ontdaan van zijn scherpte.

563 so haddic den ganc etc.: dan zou ik weer ongestoord naar haar toe kunnen gaan.

565 blijft in saysoene: blijft onverzwakt, steeds krachtig.

567 boven: tegen.

569 rel: gesprek (nl. met Thysbe); versint: zijn zinnen zet op, zich richt op.

570 pijne: een moeilijke zaak.

[p. 205]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: De Cameriere beclaecht datse Thisbe / die zy subject behoort te zyne / zoo nerstelijck moet gade slaen / datse nerghens uut sien en mach naer Pyramus / welc heur wederom scherpelic van haer Moeder bevolen wordt.
577 doet si < doot sou - II/III doet sy

8

de cameriere

 

O sorgelic last, mijn vruecht bedect ghi!

 

Duchtvarigen sin / beroerlic wect mi.⁵⁷²

 

Dies ic dangireus / hert sweeren drage:⁵⁷³

 

Der schoonder Thisbe volge ic subject bi⁵⁷⁴

575

En make de vrouwe daer ic subject si⁵⁷⁵

 

Haer absenterende voor die si geerne sage.⁵⁷⁶

 

Naer Pyramus doet si om deeren clagen,*⁵⁷⁷

572 duchtvarigen ... mi: een beangstigend gevoel brengt mij in hevige beroering.

573 dangireus: gevaarlijk, benauwend; hertsweeren: zieleleed.

574 subject: onderdanig, gehoorzaam.

575 en make de vrouwe: en speel (tegelijkertijd) voor meesteres, terwijl ik onderdaan zou moeten zijn.

576 haer absenterende: zich verwijderd houdende van.

577 om deeren: om er medelijden mee te krijgen, deerniswekkend.

[p. 206]

 

Oorlof biddende, alst kint ter scholen gaet.*⁵⁷⁸

 

Maer so sulc lecht / aen zijn verweeren laghe⁵⁷⁹

580

Thgesichte en twoort ic int ontbeeren jaghe⁵⁸⁰

 

Van hem ende haer, soot mi bevolen staet.

 

Ach, dits voor Thisbe wel een bequolen daet!⁵⁸²

 

Misbruyckich den amoreusen claren dauwe⁵⁸³

 

Haer sinnen quistisch si gaen dolen laet;

585

Ghelijc tgevogelte de gayolen haet*⁵⁸⁵

 

Is haer mispriselic / mijn bewaren nauwe.*⁵⁸⁶

 

Ola, ic siese belast met swaren rauwe,

 

De triomphante reyn in verghenten diere.*⁵⁸⁸

thisbe

 

O goden, goddinnen der elementen viere,

590

Residerende vol excellencien schoone,⁵⁹⁰

 

Wilt mi doch seynden der paciencien croone,*⁵⁹¹

 

Die mijnen druck in groot verlanghen drijve ....⁵⁹²

 

Mi dunct dat ic hier puer gevangen blijve*

 

So nauwe datmen mijns doet gade slaen:

595

Ter venstre en mach ic vroech noch spade gaen,⁵⁹⁵

578 oorlof bidden: vragen om naar buiten te mogen gaan; waarschijnlijk moet dat ingevoegd worden (zie aant.): als het kind dat naar school gaat.

579 lecht: ligt; verweeren: beroerd, vertroebeld; laghe: situatie; hele zin: overeenkomstig of tengevolge van de (door ruzie) vertroebelde situatie waarin hij verkeert.

580 tghesichte ... jaghe: maak ik dat ze elkaar niet kunnen zien of spreken.

582 bequolen daet: een daad waardoor zij ten zeerste lijdt.

583 misbruyckich: misschien aldus: zij wordt uitzinnig, wat de prille sfeer van de liefde bederft.

585 gayolen: kooien.

586 is haer mispriselic: heeft zij een afkeer van (mijn strenge bewaking).

588 triomphante: schitterende, heerlijke; in verghenten diere: moeilijk te verbeteren, m.a.w. niet te overtreffen, volmaakt.

590 residerende: die regeert? (als vorsten woont, verblijf houdt); excellencien: voortreffelijke eigenschappen.

591 paciencien: lijdzaamheid, geduld.

592 die: antecedent is mi in vorige regel.

595 spade: laat.

[p. 207]

 

Daer ic Pyramus mochte een groete tooghen.*⁵⁹⁶

 

Dies hinderlic grief / mijn sinnen moeten doogen⁵⁹⁷

 

Levende in een onplaysante weelde.⁵⁹⁸

de cameriere

 

O edel jonghe schoone triumphante beelde,⁵⁹⁹

600

Soete amoreuse Vieronike galic,*⁶⁰⁰

 

In Babilonien (is) dijns gelijcke qualic,*

 

So allen voysen soet vermanich tuyghen!⁶⁰²

 

Subject wil ic mi onderdanich buyghen

 

Tuwen dienste naer mijn vermueghen cranc.⁶⁰⁴

thisbe

605

U seggic in een slicht verhuegen danc,*⁶⁰⁵

 

Want soo u woorden soethuenich schijnen,⁶⁰⁶

 

Dijn gewercken mijn jegenstuenich pijnen*⁶⁰⁷

 

Als tgebruyc van mijnen solase waect:*⁶⁰⁸

 

Ghelijc den vogele naer tloer van ase snaect,⁶⁰⁹

610

Gheeren die oogen Venus maniere wel,*⁶¹⁰

 

Boodtschap dragende als messagieren snel,⁶¹¹

596 tooghen: tonen; een groete toohgen: groeten.

597 hinderlic: onaangenaam; grief: leed.

598 onplaysante weelde: weelde waar ik geen genoegen aan beleef.

599 triumphante beelde: heerlijke gestalte als omschrijving v.d. persoon.

600 Vieronike galic: schone, bevallige Veronika (speciale vocatief voor een mooie vrouw).

602 voysen: stemmen; soet vermanich: in lieflijke taal.

604 cranc: zwak.

605 slicht: gering; dus: met weinig vreugde dank ik u.

606 soo: hoewel; soethuenich: liefelijk, zoet als honing.

607 jegenstuenich: (zie aant.): in strijd met Uw woorden, tegenstrijdig; of: mij weerstrevend?.

608 als tgebruyck etc.: als ik levendig verlang van mijn liefde te genieten.

609 naer tloer van ase snaect: begerig loerend naar het aas hapt.

610 gheeren: begeren, verlangen; Venus maniere: minnekozen.

611 messagieren: boodschappers, gezanten.

[p. 208]

 

Ter herten nu minsamich toeven soet ...

 

Ach, sulc misbruyc mi dus bedroeven doet:

 

Want ghi mi eewich om persequeren wacht.⁶¹⁴

de cameriere

615

Onder correctie mijn exerceren acht:*⁶¹⁵

 

Want ic en moeye nyeuwers el mede⁶¹⁶

 

Dan so mi u vrou moeder bevel dede,

 

U bewarende als simpel gaerde dijn.⁶¹⁸

thisbe

 

Hoe mach mijn moeder sulc van aerde zijn,

620

Dat si mi doet met scherp vervolgen quellen?

cameriere

 

U maechdelic herte wilt onverbolghen stellen⁶²¹

 

En laet voortaen swaermoedich sin sincken;⁶²²

 

Troostbarige hope sal u gewin schincken:

 

Dus volcht voorspoedige recreatie coen:*⁶²⁴

625

U moeder coemt u visitacie doen ...⁶²⁵

 

Ic hope tsal u swaer versuchten boeten!⁶²⁶

thisbe

 

Die sal ic tusschen hope en duchten groeten,*

 

Want haer aenscouwen mijn fantasie maect,*⁶²⁸

 

Dat in huer coemste cleyn melodie naect:⁶²⁹

630

Aen haer manieren dies wel gade slae ic.

614 persequeren: vervolgen.

615 ge moet mijn optreden anders, beter beoordelen.

616 want met niets anders houd ik mij bezig.

618 als simpel gaerde dijn: als uw onschuldige lijfwacht.

621 onverbolghen: niet boos, m.a.w. laat uw boosheid varen.

622 swaermoedich sin: (laat uw) droeve gedachten (varen).

624 voorspoedige recreatie: heilbrengende verpozing.

625 visitacie doen: bezoeken.

626 boeten: stillen.

628 Want haar aanblik doet mij zwaarmoedig denken, dat....

629 melodie: vreugde.

[p. 209]

de moeder van thisbe

 

In fantasie puer teynde rade stae ic,*⁶³¹

 

Wreetsinnich beroert, mi therte druckich bijt.⁶³²

 

O felle fortune die ongeluckich zijt,

 

Twy mach u rat so wanckelbaer wenden?*⁶³⁴

635

Want die elc anderen menich jaer kenden

 

Als lieve gebuers die duere aen duere wuenen,*

 

Doet ghi nu twistich in ranckuere stuenen⁶³⁷

 

Tonvreden als die rapiamus dienden.⁶³⁸

 

Want tusscen ons ende al Pyramus vrienden

640

Is tweedracht ende discoort geresen nu.⁶⁴⁰

 

Dies deen van dandere wort mits desen schu.*⁶⁴¹

 

Elc is verstoort / als rasende dwaes mensche ....

 

Mijn dochter coemt hier die ic solaes wensche⁶⁴³

 

Van allen gheluyden die soet gheruchtich zijn.⁶⁴⁴

thisbe

645

Juppiters hoocheyt / Phebus doorluchtich schijn,⁶⁴⁵

 

Mercurius eloquent / facondich mede,⁶⁴⁶

 

Euschulpius in goeder gesondichede*⁶⁴⁷

 

Moet u sparen, edel vrou moeder weerdich.*

631 in fantasie: in somber gepeins.

632 wreetsinnich: wreedaardig; beroert: in onrust gebracht, ontsteld; mi therte ... bijt: knaagt het verdriet aan mijn hart.

634 twy: waarom.

637 ranckuere: vijandige gezindheid; stuenen: klagen.

638 tonvreden: in tweedracht; rapiamus: personificatie v.d. hebzucht.

640 discoort: twist.

641 mits desen: hierom; wort schu: wordt afkerig, vermijdt.

643 solaes: genot, genoegen.

644 soet gheruchtich sijn: lieflijk klinken.

645 Juppiter: oppergod in de klassieke mythologie; Phebus: zonnegod.

646 Mercurius: god van de handel; facondich: welbespraakt.

647 Euschulpius: zie aant.: god der geneeskunde.

[p. 210]

de moeder

 

Mars bataelgen menich bloeder sweerdich*⁶⁴⁹

650

Doen ter Plutoniger speloncken dalen.⁶⁵⁰

 

Vulcanus geschut doet gloeyende voncken stralen*⁶⁵¹

 

Met Atropos schicht / tot elcx gewinne cleyne.⁶⁵²

 

Minerva, die wijse Goddinne reyne,⁶⁵³

 

U eewelic van sulcken ghrieven spare.*⁶⁵⁴

thisbe

655

Weerde vrou moeder / ent u believen ware,⁶⁵⁵

 

Ghi soude mi mueghen verjubileren saen,*⁶⁵⁶

 

Dat ghi mi liet versolaceren gaen⁶⁵⁷

 

Bi ons ghebuers oft dat u goet dochte,*⁶⁵⁸

 

Dat ic voor duere stellen den voet mochte;*

660

Oft ter veynsteren soudic wel sien willen.*

de moeder

 

Thisbe, ghi muecht u wel van dien stillen⁶⁶¹

 

Naer dat ons sake gheschepen staet.*⁶⁶²

cameriere

 

Het is nochtans een onbegrepen daet,⁶⁶³

649 Mars: oorlogsgod; bataelgen: oorlogen, gevechten; bloeder: gewonde; sweerdich: door het zwaard.

650 ter Plutoniger speloncken: in het onderaardse rijk van Pluto, de dood.

651 Vulcanus: god van het vuur.

652 Atropos schicht: pijl of werpschicht van de dood; tot elcx gewinne cleyne: tot weinig voordeel voor ieder, m.a.w. tot nadeel.

653 Minerva: godin van de wijsheid.

654 ghrieven: leed.

655 ent: indien, als het.

656 mueghen: kunnen; verjubileren: blij maken, doen juichen; saen: spoedig.

657 dat: indien; versolaceren: me vermaken.

658 oft dat: of indien.

661 van dien stillen: daarover zwijgen.

662 naer dat .... staet: gezien onze omstandigheden.

663 onbegrepen: onschuldige, niet te berispen.

[p. 211]

 

Eerweerdige vrouwe, dat dese schoone maecht*

665

Tversolaceren van haren persoone vraecht*

 

In eerbaerheden met woorden fleewich dy.*⁶⁶⁶

de moeder

 

Solaes ende eere weynschic huer eewich by⁶⁶⁷

 

Maer yewers te gane, ic huer refuus doe:⁶⁶⁸

 

Blijft in u camere en hout ghi thuys toe!

670

U vader ende alle die wi voor maghen houden*

 

Mi in contrarien over u claghen souden⁶⁷¹

 

Want si kennen u condicien wel.⁶⁷²

 

Dus beveel ic u op punitien fel*⁶⁷³

 

Ende om te lijdene tallen saysoene pijne⁶⁷⁴

675

Van nu voort aen niet meer so coene tzijne

 

Dat ghi gaet ter veynsteren oft ter dueren kijcken*

 

Oft teenigen plaetsen laet u figuere blijcken*⁶⁷⁷

 

Daer ghi Pyramus siet oft spreken hoort!*

 

Wacht u wel voor die ghebreken voort,⁶⁷⁹

680

Of ghi soudet noch hier na bequelen!*⁶⁸⁰

thisbe

 

Ic sal volcommen u swaer bevelen⁶⁸¹

 

Hopende uwen moet sal sincken noch.⁶⁸²

666 fleewich dy: die u vriendelijk verzoeken.

667 solaes: plezier, genoegen.

668 ic huer refuus doe: weiger ik haar.

671 mi in contrarien ... clagen: als haar tegenstanders zich tegenover mij beklagen.

672 condicien: geestestoestand, gevoelens.

673 op punitien fel: onder bedreiging met strenge straffen.

674 tallen saysoene: voor altijd; pijne: lijfstraf.

677 figuere: gestalte; laten blijcken: vertonen.

679 ghebreken: verkeerde daden.

680 bequelen: bezuren.

681 volcomen: volbrengen, nakomen.

682 moet: toorn.

[p. 212]

 

Maer lieve moeder, laet u gedincken doch

 

Dat ghi eens jonc waert ende van sinnen fier!⁶⁸⁴

de moeder

685

Ic bevele u ter cameren binnen hier

 

Te blijven sonder argumenteren meer,

 

Tot fortune draeyt eenen genteren keer.*⁶⁸⁷

 

Der goden goddinnen onvolpresen duecht

 

Voort by u blijve ....

thisbe

 

Mijn uutghelesen juecht

690

Sal nu troosteloos eer lanc sterven ....

 

Och Pyramus, dijns aenschijns blanc derven

 

Den sin met hinderliker smerten vreest:^691-92

 

Want scherp bedwanc quelt jonge herten meest!⁶⁹³

684 van sinnen fier: bezield met hartstochtelijke gevoelens.

687 genteren: gunstiger.

691-92 Och Pyramus, het missen van uw stralend uiterlijk (gedaante) bedreigt mijn hart met ondermijnende smarten.

693 bedwanc: strenge bewaking, gevangenschap.

[p. 213]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Fraudelick schijn / ende Bedrieghelick waen spotten ende gecken met de desolatie van Pyramus ende Thisbe / ja zelve oock elcander vercleenende / ende vermeten heurlieder voorts Pyramus ende Thisbe te bedrieghen.
694 den mute - II/III de muyk
695 u dobbel gutevel < an dobbel guten el - II/III an dobbel guyte vel
697 Nau - II/III Ha

9

fraudelic schijn

 

Au Bedrieghelic waen, sprinct uut den mute snel!*⁶⁹⁴

695

Comt voort, laet sien u dobbel gutevel.*⁶⁹⁵

 

Ghy dunct my zijnde als de ghegriefste traech.⁶⁹⁶

bedrieghelic waen

 

Nau fraudelic schijn, mijn alderliefste maech,*⁶⁹⁷

 

Hier es den voys die gaudeamus zijnct!⁶⁹⁸

694 mute: kooi, hol.

695 dobbel: dubbel als omschrijving voor dubbelhartigheid, valsheid; gutevel: vel van schurk, m.a.w. kom te voorschijn met je gemene schurkenlijf.

696 als de ghegriefste: als iemand die hevige smart heeft.

697 maech: bloedverwant.

698 voys: stem; zijnct: zingt.

[p. 214]

fraudelic schijn

 

Wat u van Thisbe ende Pyramus dijnct

700

Laet doch hooren, bedrieghelic waenkin!

 

(Salmer niet sypooghen).*

bedrieghelic waen

 

Jaet menich traenkin⁷⁰¹

 

Sal uuter herte / duer dooghen leken.

fraudelic schijn

 

Si en mueghen elc anderen sien noch spreken:⁷⁰³

 

Dies therte breken hem dunct van drucke.*⁷⁰⁴

bedrieghelic waen

705

Wij zijn puer tdecxsels van onghelucke:⁷⁰⁵

 

Want vader / moeder / vrienden en maghen

 

Waenden wel eeuwelic vrienscap draghen,

 

Die ick bedrieghelic doe twistich zijn.*

fraudelic schijn

 

Hemlieden dochte duer mijn listich schijn*

710

Dat noch in huwelijcke mochte versamen

 

Pyramus en Thisbe / twelck beyde ons namen*⁷¹¹

 

Beletten fraudeloos ende lieghelic.⁷¹²

bedrieghelic waen

 

Ghij zijt valsch ...

701 sypooghen: huilen.

703 muegen: kunnen.

704 hem: hun; drucke: verdriet.

705 tdecxsels: de dekmantels, d.w.z. ongemerkt bewerken wij onheil.

711 ons nomen: wi.

712 fraudeloos: niet ‘zonder bedrog’, maar woordspeling met ‘loos’: onbetrouwbaar door bedrog, vgl. frauduleus.

[p. 215]

fraudelic schijn

 

En ghi bedrieghelick!

 

Twelck Pyramus ende Thisbe trueren doet.

bedrieghelic waen

715

Hoe bleecxkens zijn mi de colueren soet!*

 

Tschijnt dat Pyramus / half huut ghequolen is.⁷¹⁶

fraudelic schijn

 

Omdat hemliede so scerp bevolen es*

 

Elck andren te scuwene / en es tverdriet*⁷¹⁸

 

Maer vele te meerdre

bedrieghelic waen

 

Tes soo gheschiet*⁷¹⁹

720

Dat Thisbe vast blijft / die gheslotene.*

fraudelic schijn

 

Sou plach alleene / so gheerne te trotene* ...⁷²¹

 

Lieve cousijn / hoe sal huer dat varen?⁷²²

bedrieghelic waen

 

Nu salse rusten.

fraudelic schijn

 

Nu machse wit gharen⁷²³

 

Vaste ghecamert / met leden weecxkens ....⁷²⁴

716 huut ghequolen: uitgeteerd.

718 en es: is slechts, is niet anders dan.

719 meerdre: groter.

721 trotene: treden, wandelen.

722 huer dat varen: (hoe zal) dat voor haar aflopen.

723 wit gharen: eig. bleekheid verzamelen = bleek worden.

724 ghecamert: in haar kamer gesloten; weecxkens: met slappe, uitgeteerde ledematen.

[p. 216]

bedrieghelic waen

725

Hoe esse verkeert!*

fraudelic schijn

 

Met allen bleecxkens⁷²⁵

 

Ten schijnt voerwaer niet een pupkin!^725-26

bedrieghelic waen

 

Machse ooc niet uut?

fraudelic schijn

 

Jase, up een scupkin:⁷²⁷

 

Men sluutse naeuwer dan een saet vinck.*

bedrieghelic waen

 

Tes voor Pyramus een versmaet dinck,⁷²⁹

730

Dat hier duer een veynstre toesiet.*⁷³⁰

fraudelic schijn

 

Pyramus ghaet daer voor een doe niet,⁷³¹

 

Die mach op strate om zijn besoengnen steppen.*⁷³²

bedrieghelic waen

 

Men mochte druc uut beede de troengnen sceppen*⁷³³

 

Duer trouve ghelaet ....*

fraudelic schijn

 

Duer tinderlic duchten ...*⁷³⁴

725 verkeert: veranderd.

725-26 Met allen etc.: met dat bleke gezichtje lijkt ze niet veel meer dan een popje (of klein kindje?)

727 up een scupkin: ja, maar niet heus! (scupke = scherts) of: ja, maar in een kraampje (als pop nl.; schoppe kan tent, kraam betekenen)?.

729 versmaet dinck: waardeloze zaak.

730 hier: hij er.

731 doe niet: leegloper.

732 besoengnen: zaken, bezigheden.

733 druc: verdriet; troengnen: gezichten.

734 trouve: het droeve; tinderlic: het hinderlijk = onaangenaam, wat nadelige gevolgen heeft.

[p. 217]

bedrieghelic waen

735

Duer grievelic stenen ....*

fraudelic schijn

 

En tswaer versuchten.*⁷³⁵

 

De rayende luchten / bedwincse te zijpene.*⁷³⁶

bedrieghelic waen

 

Nu eyst te janckene ....*

fraudelic schijn

 

Nu eyst te pijpene.⁷³⁷

bedrieghelic waen

 

Tes deerlic tsiene ....

fraudelic schijn

 

De oochskins te vaghene ...⁷³⁸

bedrieghelic waen

 

Qualic te rustene ...

fraudelic schijn

 

En zeere te claghene ...

740

Secreet te dragene / al macher schulen hiet.⁷⁴⁰

bedrieghelic waen

 

Een hondt sout deeren / diese dulen siet ...⁷⁴¹

 

Meer dan of hi knaechde een vet beenkin!⁷⁴²

fraudelic schijn

 

Sult ghy doochskins drooghen?

735 grievelic: smartelijk.

736 rayende: stralende; zijpene: huilen.

737 nu eyst te: nu moet er ... worden; pijpene: piepen, huilen.

738 te vaghene: om de tranen uit de ogen te vegen.

740 secreet: heimelijk, stilletjes; dragene: zich gedragen; al ... hiet: als om iets te verbergen; hiet: iets.

741 dulen: huilen.

742 of: als, indien.

[p. 218]

bedrieghelic waen

 

Jae ic met een wet steenkin:⁷⁴³

 

Vander ianckinghe hebbic de walghe!

fraudelic schijn

745

Deeret u ooc niet?

bedrieghelic waen

 

Kir, het doet die galghe!*⁷⁴⁵

 

Bin mijnen balghe / noyt compassie quam:*⁷⁴⁶

 

Luttel achticx, maech, al was hi gram*⁷⁴⁷

 

Datmen Thisbe in een camer sloot ....

 

Al sach icse sterven onbequamer doot⁷⁴⁹

750

Dat noyt dier starf / dat de swanen aten,*⁷⁵⁰

 

Ken soude dies niet een paar tranen laten!

 

Want ic noyt in Venus ghetrevel wieck.⁷⁵²

fraudelic schijn

 

Ic ben ooc vanden selven evel sieck.⁷⁵³

bedrieghelic waen

 

Wy slachten taye beroocte ruuckers!*⁷⁵⁴

fraudelic schijn

755

Wy sijn vul duechden ...*

743 wet steenkin: slijpsteentje.

745 het doet die galghe: het wekt weerzin bij me.

746 balghe: lichaam; compassie: medelijden.

747 luttel: weinig.

749 onbequamer: erger, onaangenamer.

750 als ooit een dier stierf dat door de zwanen opgevreten werd.

752 in Venus ghetrevel wieck: ik volgde nooit het spoor van Venus, joeg nooit mingenot na? (Mak.): ‘ghetrevel’ is een onbekend woord, misschien te lezen als gedrevel: heen en weer lopen, rondlopen.

753 evel: euvel, kwaad: ik ga aan hetzelfde euvel mank.

754 taye: uitgedroogde; beroocte ruuckers: eig. bewalmde, vuile geur verspreiders, stinkers (?).

[p. 219]

bedrieghelic waen

 

Ghelijc een koe vul suuckers!

 

Maer en segghes niemant, weerts caere,⁷⁵⁶

 

Dect ons eere!

fraudelic schijn

 

Jae met een peerts hare!⁷⁵⁷

 

So mueghen wy eerlic met ghemake gaen.*⁷⁵⁸

bedrieghelic waen

 

Wy sullen nog tsamen op een kake staen.⁷⁵⁹

fraudelic schijn

760

Ramp hebdij / die sulcken vercleenen wacht!⁷⁶⁰

bedrieghelic waen

 

Die ons meer logiert dan eenen nacht,

 

Die heeft gasten ghebrec / dats vast, neve!

fraudelic schijn

 

Cosijn / weyt ghy / wat ic u last gheve? ...

 

Pyramus ende Thisbe moet ghi vermanen⁷⁶⁴

765

In hopen met een bedrieghelic wanen

 

Datse sullen versamen eer lanc termijn.

 

En ic sal tooghen mijn fraudelic schijn:⁷⁶⁷

 

Al is huerlieder jonste juechdelijck,⁷⁶⁸

 

Sonder arch, oprecht en duechdelijck,*

770

Die elc andren noyt en loghen,

 

Nochtans wordense van ons bedroghen.

 

Dus wilt arbeyt om die reste doen.⁷⁷²

756 weerts caere: lieve vriend.

757 peerts hare: een boetekleed, pij van paardehaar.

758 eerlic: fatsoenlijk; met ghemake: in rust en vrede.

759 kake: schandpaal.

760 ramp hebdij: verwensing: vervloekt; vercleenen: schande, vernedering.

764 vermanen: aansporen.

767 tooghen: tonen.

768 jonste: liefde.

772 arbeyt doen: zich inspannen.

[p. 220]

bedrieghelic waen

 

Al soudick verslijten beede mijn beste schoen,

 

Ic sal uut gaen / net / ende cabel spannen.*

fraudelic schijn

775

Nu ghae wi, twee notabel mannen:

 

Bedrieghelic waen / ende fraudelic schijnen

 

Doen tminnende herte / dicwil veel pijnen!

[p. 221]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Pyramus beclaeght d'absentie zijns liefs Thisbe: alle Goden / Goddinnen ende Nymphen synen druc ende hinderlick weenen claghende - Ende gaet recht naer Venus Tempel / biddende om gratie / dat hy Thisbe corts spreken mochte.
778 inderlic - II/III Hinderlik
781 Pays jeghen accoort es in ghekyve < Pays eyghen accuort es een ghelijcke - II/III Pays jeghen accoort is in ghekijve
784 herten: ontbreekt - II/III herten

10

pyramus

 

O inderlic duchten, daer hope voor vliet!*⁷⁷⁸

 

Jonste souct troost / twist en wils niet:⁷⁷⁹

780

Nathuere gheert dat fortune verbiet,⁷⁸⁰

 

Pays jeghen accoort / es in ghekijve,*⁷⁸¹

 

Memorie / verstant gheen reden aensiet!

 

Ach, dats mi dabsencie mijns liefs ghesciet,

 

En mijnder (herten) so groot verdriet,*

778 inderlic: hinderlic: ellendig, schadelijk

779 jonste: liefde.

780 gheert: begeert; fortune: het lot.

781 jeghen: tegen, in strijd met; es in ghekijve: is veranderd in twist.

[p. 222]

785

Dat swaer weemoedich zijn mijn sinnen vijve.*

 

O Thisbe / in amoreusen motijve⁷⁸⁶

 

Ic u inden gront / mijnder herten scrijve

 

Tminlicxste groeten / dat ooghen noyt saghen.*

 

Laes! dat ic absent dus van u blijve

790

My so bedwelmt / in siel en lijve,

 

Niet wetende wat ic voort an bedrijve!

 

Wien sal ic laes om troost ghaen vraghen?

 

O stranc verbot van vrienden en maghen,⁷⁹³

 

Ghy absenteert my mijns sins behaghen:*⁷⁹⁴

795

Verheughen en mach mi anders gheene!

 

O tranighe ooghen, u moet ick vaghen:⁷⁹⁶

 

Mijn lijden en weet ic wien anders claghen!

 

Dies soudic ghewillich de doot verdraghen

 

Moeste hier de liefste / niet blijven alleene.*

800

O maechdelic wesen / schoon suverste reene

 

Boven alle droefheyt gaet my te beene⁸⁰¹

 

Tderven (van) u schoon bluesende wanghen!*

 

Bleecverwich / mesmaect ic puer verheene ...⁸⁰³

 

O gode goddinne / alle gemeyne!*

805

U claghic in swaren mestroosteghen weene*

 

Mijn inderlic lijden / niet om verstranghen.*⁸⁰⁶

 

Waer sallic henen nemen mijn ghanghen?*

 

Waer sal ic mueghen nu troost ontfanghen?

786 in amoreusen motijve: gedreven door liefde.

793 stranc: streng, wreed.

794 mijns sins behaghen: de geliefde van mijn hart.

796 vaghen: wissen, afvegen.

801 te beene gaen: ter harte gaan.

803 verheene: huiver van eenzaamheid.

806 inderlic: ellendig; niet om verstranghen: dat niet erger kan zijn.

[p. 223]

 

Ic gha te quiste / puer te ruwijne!*⁸⁰⁹

810

O felle fortune / niet om verwranghen!*⁸¹⁰

 

O inderlic duchten / o swaer verlanghen!*

 

Wie sal mi mueghen compasselic anhanghen*⁸¹²

 

Eenighe troostbarighe mantelijne?*⁸¹³

 

Ic drage tlast / ic lijde de pijne ...*

815

Eylaes, eest wonder dat ic verdwijne?*⁸¹⁵

 

Troosteloos levende in grooter allenden,⁸¹⁶

 

Verdoolt in ongheluckiger woestijne,*

 

Bevende in compasselijken schijne,*⁸¹⁸

 

Flauhertich / versaecht / loopic ten fijne ...⁸¹⁹

820

Eylaes, waer sallic keeren of wenden?*

 

Moet ic dus grievelic tleven henden?⁸²¹

 

O Venus, zijn dit u sochste amenden?*⁸²²

 

Soo zijt ghi van een smadeghe troncke!*⁸²³

 

Alle die oyt screven / of letteren kenden*

825

Istorien / registers / cronijcken / legenden

 

In dichte / of prose / missiven om senden,⁸²⁶

809 te quiste: te gronde; puer te ruwijne: louter ten verderve.

810 niet om verwranghen: die niet vijandiger (barser, eig. wranger) kan zijn.

812 compasselic: uit medelijden.

813 troostbarighe mantelijne: eig. troost-brengend manteltje als omschrijving: wie zal mij enige bemoediging inspreken.

815 verdwijne: wegteer.

816 allenden: ellenden.

818 in compasselijken schijne: in een deerniswekkende toestand.

819 flauhertich: zwak van hart, uitgeput; versaecht: beangst; ten fijne: naar het einde, de dood.

821 grievelic: smartelijk; henden: eindigen.

822 sochste amenden: zachtste straffen.

823 smadeghe troncke: schandelijk geslacht.

826 missiven om senden: brieven.

[p. 224]

 

En hoorde noyt van so viereghen voncke!

 

O goden, of ic duer deerde soncke,⁸²⁸

 

Dafgrondighe speloncke / vul griefs vul drucx*⁸²⁹

830

Soude wesen thende mijns onghelucx!⁸³⁰

 

Esser ooc geen troost? / ach neent! dat duchtic ...⁸³¹

 

Nochtans met hope therte verluchtic:⁸³²

 

Al steen ic, al suchtic,

 

Met bedinghen vlucht ic⁸³⁴

835

Naer Venus temple /: confoort, dat pluchtic,⁸³⁵

 

Sallicker corts / bi mueghen ghewinnen!..

 

 

 

O Venus, versocht / boven alle goddinnen⁸³⁷

 

Van jonghe sinnen⁸³⁸

 

In vierigher minnen,

840

Devotelic commic thuwen temple binnen,

 

By desen maerbersteen / knielende / voort:*

 

Amoreuse goddinne, mijn bede anhoort!

 

O Venus minjoot / glorieuse divijne,*⁸⁴³

 

Met herten devoot, met drouven aenschijne

845

Doe ic mijn bede ...

 

Der wijser poeten reyn dissiplijne*⁸⁴⁶

 

Metten planeten / wijsen u tsijne⁸⁴⁷

 

Ter vijfster stede ...

 

Amoreuse goddinnelijcke mogenthede,

850

Dalendighe onlede*⁸⁵⁰

828 of: als; deerde: de aarde.

829 griefs: verdriet.

830 thende: het einde.

831 neent: neen het = nee.

832 verluchtic: beur ik op.

834 bedinghen: gebeden.

835 confoort: troost; pluchtic: daarop vertrouw ik, daar sta ik voor in, dat geloof ik (vgl. Mak, 323, die de tekst verkeerd begrijpt vanwege de interpunctie in II/III).

837 versocht: bezocht, aangebeden.

838 sinnen: harten.

843 minjoot: beminnelijk, lief.

846 dissiplijne: leer.

847 wijsen u tsijne etc.: leren dat gij staat op de vijfde plaats.

850 dalendighe onlede: de ellendige onrust.

[p. 225]

 

Mijns swaer verlanghens / sent corte spacie:⁸⁵¹

 

Dabsencie van Thisbe doet mi onvrede ...⁸⁵²

 

Ghy kent de sede,⁸⁵³

 

Hoe ic begheere reyn conversacie:⁸⁵⁴

855

Huer corts te sprekene verleent mi gracie!

 

 

 

O edel goddinne / soetherteghe, jente,⁸⁵⁶

 

In vierigher minne / ghy de excellente

 

Sijt principale!⁸⁵⁸

 

Den martyaliste / bi uwen consente⁸⁵⁹

860

U lievelic wiste / van regemente*⁸⁶⁰

 

Int generale.

 

Hu suene Cupido met sinen strale*⁸⁶²

 

Van gouden metale

 

Keerden met Adon / dyn reyngnacie*⁸⁶⁴

865

Hem volghende vierich te berghe te dale

 

Duer sulcke quale.

 

O Venus om Thisbe es mijn oracie:⁸⁶⁷

 

Huer corts te sprekene verleent mi gracie!

 

 

 

In Thetis feeste / vul melodyen⁸⁶⁹

870

Voor al de meeste / wasser ghesien

 

Een werck ydone:⁸⁷¹

851 spacie: termijn, tijd, m.a.w. maak de tijd van mijn ellende kort.

852 onvrede: onrust, verdriet.

853 de sede: innerlijk van een mens, zijn aard, natuur.

854 conversacie: omgang.

856 jente: lieflijke.

858 principale: de opperste, voornaamste.

859 martyaliste: krijgsman (hier omschrijving voor Mars, die een amourette met Venus heeft gehad?); bij uwen consente: door uw wil, toestemming.

860 wist of ervoer dat uw heerschappij liefelijk is.

862 strale: pijl.

864 Adon: Adonis, lieveling van Venus; reyngnacie: heerschappij, bewind.

867 oracie: gebed.

869 Thetis: dochter van Nereus, moeder van Achilles.
melodyen: genoegens, feestelijkheden.

871 ydone: van bijzondere kwaliteit.

[p. 226]

 

Den apple van goude / - tdiscoordich bespien⁸⁷²

 

Bewees (hoe) hi soude / mueghen gheschien*⁸⁷³

 

Dexcellenste schoone.

875

O Venus, u gaffen Parijs te loone,⁸⁷⁵

 

Reynst van persoone ...

 

Dies hem Helena scanck recreacie.⁸⁷⁷

 

O Venus die ten amoreusen troone⁸⁷⁸

 

Voor al spant croone,

880

Naer Thisbe es al mijn lamentatie:

 

Huer corts te sprekene verleent mi gracie

 

Mijns sins princesse, mijn sherten greyn,⁸⁸²

 

Hoe swaerlick esse / ghesloten, certeyn!⁸⁸³

 

Tdunct my blamacie!⁸⁸⁴

885

O Venus, wert saen / sulc werck vyleyn:*⁸⁸⁵

 

Om keeren en gaen / mijn liefste reyn*

 

Wilt geven spacie:^886-87

 

Haer corts te sprekene verleent mi gracie!

872 tdiscoordich bespien: het bekijken ervan dat twist veroorzaakte.

873 bewees: leidde tot de beslissing; gheschien: te beurt vallen.

875 Parijs (= Paris, zoon van koning Priamus, die Venus als schoonste godin aanwees op de bruiloft van Thetis) is subject, u object.

877 de beloning van Parijs: daarvoor was de liefde van Helena; scanck: schonk; recreacie: vreugde, genot.

878 op de troon der liefde.

882 mijns sins: van mijn hart; greyn: parel.

883 esse: is ze (nl. T.); ghesloten: opgesloten.

884 blamacie: schande.

885 wert: weer, verhoed; saen: met spoed; vyleyn: gemeen.

886-87 wil mijn liefste gelegenheid geven om te komen en te gaan, zich vrij te bewegen.

[p. 227]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Thisbe alleene zijnde in haer camer zwaermoedich ende drucksinnich / beweent d'absentie van Pyramus / den Godt Mercurius aenroepende: ende bidt / dat den ouden muer / beede haer camers scheedende / in gronden vallen mocht / om teghen hem te sprekene / ende haren amoureusen druck te verhalen. Op den welcken muer ziende / heeft ghemerct dat daer een spleetkin in was / waer deur zij tbeslach van haer gordelkin ghesteken heeft / op dat Pyramus te beter het selfs spleetkin zien mochte.
892 aposteme < apostueny - hoewel ook II/III appostuenye; corresivigher - II/III corozivigher

11

thisbe

 

Swairmoedich gepeyns / drucksinnich beroer,⁸⁸⁹

890

Inwendich last, hertsweerich remoer,⁸⁹⁰

 

Ancxst / ducht / verlanghen comt mi bestrijden.⁸⁹¹

 

Noyt aposteme / corresivigher swoer*⁸⁹²

 

Dye int cureren / ongheneselic voer⁸⁹³

889 drucksinnich beroer: angstige ontsteltenis van mijn hart.

890 hertsweerich remoer: onrust die mijn hart pijn doet.

891 ducht: vrees.

892 aposteme (zie aant.): gezwel; corresivigher: bijtender, giftiger.

893 int cureren: bij geneeskundige behandeling; voer: zich gedroeg.

[p. 228]

 

Als mi verlanghen quelt an allen siden.*

895

O infortunese / die teuwighen tijden*⁸⁹⁵

 

Hier blijve ghesloten / met drouven sinnen!*

 

O Pyramus, wanneer sal ic verblijden?

 

Wanneer sal henden mijn bitter lijden?*⁸⁹⁸

 

Wanneer sal troost mijn hope verwinnen?

900

Sallic hier eeuwelic blijven binnen?

 

Sal eeuwich fortune mi droufheyt thooghen?⁹⁰¹

 

Hu claghicx ghemeene, goden, godinnen,

 

Alle Venus dienaers / die vierich minnen!

 

Hoe salict lacen langher ghedooghen?*

905

O suchtende herte / o tranighe ooghen,

 

O leden die mi duchtvaerwich beven,*⁹⁰⁶

 

Dijn bloeyende juecht / moet nu verdrooghen.

 

Waer / hoe / of wanneer / salic mi pooghen

 

Weemoedich te claghene / mijn druckich sneven?⁹⁰⁹

910

Van alder ghenoucht ben ick verdreven,*⁹¹⁰

 

Als ballinc van u reyn monde root*

 

Daghelicx stervick in sweerels begheven ...⁹¹²

 

Nochtan blijft mi tnathuerlic leven:*

 

Dus machic wel heeten levende doot.

915

O Pyramus, dijn inderlic lijden groot*⁹¹⁵

 

By tmyne te leggene / es tongheachte:⁹¹⁶

895 o infortunese: o, ik ongelukkige!

898 henden: eindigen.

901 thooghen: tonen.

906 duchtvaerwich: bleek van vrees.

909 druckich sneven: smartelijk sterven.

910 ghenoucht: genoegen, vreugde.

912 sweerels begheven: bij het vaarwel zeggen, afstand doen van de wereld.

915 inderlic (= hinderlijk): ellendig.

916 by tmyne te leggene: te vergelijken met (mijn lijden); tongheachte: een ondoordachte onderstelling.

[p. 229]

 

Ghy muecht gaen daer u den sin gheboot,

 

Als ic ghesloten blive inden noot

 

Bijden gheboden van mijnen gheslachte;

920

Argus noyt Io so scherp en wachte*⁹²⁰

 

Mids toornich bevelen van Iuno stranck!*⁹²¹

 

O Marcurius, god / subtijl van machte,*⁹²²

 

Wilt doch anhooren mijn bitter clachte,

 

My verlossende van dit swaer bedwanck ...⁹²⁴

925

Of anders moet ic verflaut en cranc

 

Besitten eer lanc / Atropos erven⁹²⁶

 

Ende Venus martelaersse sterven.*⁹²⁷

 

Dus blivic clachtich / in grooten weene

 

Nu in mijn camer hier sijnde alleene:*

930

Ter weerelt gheene / in meerder ghetruer!

 

O Pyramus ghi zijt mijn naeste ghebuer:

 

Desen ouden muer / es tusschen beyden,

 

Anders en zijn wi niet verscheyden,

 

Ons camers vast / an elck anderen palen

935

O muer, ghi doet ons versamen falen ....

 

Wilt sonder dralen

 

Afgrondich dalen,⁹³⁷

 

Dat ic den fleur van allen vassalen*⁹³⁸

 

Mach comen ter talen⁹³⁹

940

Ende hem verhalen

920 Argus: myth. reus met honderd ogen over heel zijn lichaam verspreid, door de jaloerse echtgenote van Zeus (= Juppiter), aangesteld als bewaker van Io, die een amourette onderhield met de oppergod; Io: mythologische koningsdochter.

921 mids: tengevolge van; Iuno: vrouw van Zeus.

922 Marcurius: Mercurius, zie vs. 646.
subtijl: vernuftig, sluw.

924 bedwanck: geweld, gevangenschap.

926 Atropos erven: de dood.

927 sterven: als martelaren van Venus.

937 afgrondich: in de afgrond.

938 fleur: bloem; vassalen: edellieden.

939 mach comen ter talen: te spreken mag krijgen.

[p. 230]

 

Mijn amourese drucsinneghe qualen*⁹⁴¹

 

Duer tvierich stralen / daer ick af rase!⁹⁴²

 

Versmaet mi ooc Venus? / ach, ic duchte jase ...⁹⁴³

 

 

 

Ey, aerm dwase!*

945

Wat stae ick en prase!⁹⁴⁵

 

O Venus, anscaut my theer van grase,*⁹⁴⁶

 

Blinckende topase,

 

Up dat ick ghenase.

 

Maect desen muer claer al van glase

950

Om te mijnen solase / tsiene duerluchtich*⁹⁵⁰

 

Pyramus mijn lief / o goden gheduchtich

 

Voor tlijden suchtich / weerde vruecht wasselic⁹⁵²

 

Maer lacen / al claghic mesmaect, compasselic,*⁹⁵³

 

Smal voordeel casselic / om mijn verblijden ....⁹⁵⁴

955

Desen muer ghesticht van ouden tijden

 

So ick bemercke heeft daer een spleete! ...

 

Pyramus, hu sallicx doen de wete

 

Om met secrete / te siene hier duere

 

U soete reyn amoureuse figuere ....

960

O salighe schuere, mijn nu ghebleken!*⁹⁶⁰

 

Tbeslach van mijn gordelken / gae ick steken

941 drucsinneghe: die zijn hart benauwen; qualen: kwellingen, smarten.

942 stralen: het felle steken, doorpriemen.

943 jase: ja (zij).

945 stae ick en prase: sta ik te wauwelen.

946 theer van grase: zwak van gestel.

950 te mijnen solase: tot mijn vertroosting. om .... tsiene duerluchtich: om er transparant, door heen, P. te zien.

952 moeilijk te begrijpen zin, misschien op te vatten als een soort omschrijving voor Pyramus: die tegenover het ellendig lijden in toenemende mate kostelijke vreugde zou zijn. Dan dus ‘suchtich’ adjectief bij lijden, in betekenis ‘ellendig’, en ‘wasselic’: groeiend, in toenemende mate.

953 lacen: helaas; mesmaect: rampzalig; compasselic: erbarmelijk, deerniswekkend.

954 smal: gering; casselic: incasseer ik; om mijn verblijden: tot mijn vreugde, om mij er over te verblijden.

960 mijn: mij.

[p. 231]

 

Duer dit cleen spleetken / so dat by dyen*

 

Pyramus aen dander side mach sien

 

Van in sijn camer: dies latict hanghen.

965

Naer zijn comste es mijn verlanghen ...

 

Om troost tonfanghen / wachtick voort an:

 

Noyt ongherust herte solas ghewan.*⁹⁶⁷

967 solas: troost, verlichting.

[p. 232]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Pyramus drouvich uut Venus Tempel commende trect naer zijn camer: begheerende voort an hem t'absenteren ende zijn zwaer ghetreur voor tvolck bedecken. Sijn dore ghesloten hebbende / wert siende op den ouden muer / waer in hi zeer veranderde / merck nemende op tspleetkin daer tgordelkin van Thisbe doorghesteken was: ende hoe zy voorts te gare diviseerden.
968 tempel - II/III temple / Temple

12

pyramus

 

Uut Venus tempel neem ic tvoyage*⁹⁶⁸

 

Naer huys te gane met drouver corage.⁹⁶⁹

970

Cleen advantage ic int beminnen scheppe.⁹⁷⁰

 

Te mijnder camere ic binnen steppe,

 

De duere sluyt ick ende wil alleene zijn,

 

My absenterende ende voor tghemene schijn⁹⁷³

 

Deckende secretelic mijn swaer ghetruer ....

975

Ontbeyt / wat sie ick daer inden muer?⁹⁷⁵

968 neem ic tvoyage: onderneem ik de reis, tocht.

969 corage: gemoed.

970 avantage: voordeel, voorspoed.

973 voor tghemene schijn: voor de aanblik van iedereen.

975 ontbeyt: wacht eens.

[p. 233]

 

Mi verandert tcoluer / huut vreese van grieve ...⁹⁷⁶

 

Och, dits den gordele van mijnen lieve!

 

Dits tommeluycken / van haren persoone!⁹⁷⁸

 

O gordelkin gheluckich / die de scoonste scoone

980

De leden omhelst hebt / van reynder aert!

 

Achermen / of ghi so gheluckich waert:⁹⁸¹

 

Eeuwich wierdicx / de blide ghesinde!⁹⁸²

 

O Thisbe / mijn alderwerste beminde,*

 

Mids hu teeckin / ic hier ghecomen sy:⁹⁸⁴

985

Eest so dat (ghi) eenichsins acht op mi,*

 

Niet en sal hu beletten / noch houden te desen,⁹⁸⁶

 

Ghi en sult terstont / hier by (mi) wesen.*⁹⁸⁷

thisbe

 

Pyramus, mijn hertelic lief bequame -

 

So dat ick hu wel gheven mach de namen* -⁹⁸⁹

990

Tonser vramen / hebbic eerst avyselic*⁹⁹⁰

 

Ghemerct / hoe wi hier secreet lyselic⁹⁹¹

 

Tsamen spreken: / huut jonsten reynst fijn*⁹⁹²

 

Voor u en machic / noch en wil gheveynst sijn,

 

Raedt vindende / hoe wy int secrete

995

Hier mueghen comen sonder iemants wete:

 

Want huwer liefde meer int verstercken doet,

976 tcoluer: de (gelaats)kleur; grieve: (uit vrees voor) leed.

978 tommeluycken: de ceintuur.

981 ghi: tegen zichzelf gezegd.

982 wierdicx: (voor eeuwig) zou ik daardoor (verheugd) worden.

984 hl: uw; sy: ben.

986 niet: niets.

987 ghi en sult: of gij zult.

989 so dat .... name: zo mag ik u wel noemen.

990 vramen: voordeel, geluk; avyselic: na goed overleg.

991 ghemerct: er voor gezorgd, me er moeite voor gegeven; lyselic: zachtjes, stilletjes.

992 jonsten: liefde.

[p. 234]

 

(Hoe men secretere sijn in tbemercken moet)*

 

Woorden en wercken soet ter liefden dienen.*^996-98

pyramus

 

O solaes van mijnder sinnen ingiene,⁹⁹⁹

1000

Lof, seggicx, / de goddelicke diademen*¹⁰⁰⁰

 

Dat si compassie tonswaert nemen*¹⁰⁰¹

 

Ende op mijn quellende lijden rauwich,*

 

Twelc mi die leden verwect so flauwich:¹⁰⁰³

 

Worter gheen remedie corts toe ghevonden,*

1005

So sal ic moeten vul onghesonden,*¹⁰⁰⁵

 

Cors druckich sterven sonder cesseren.¹⁰⁰⁶

thisbe

 

Lief ic hebbe hu wel hooren lamenteren.¹⁰⁰⁷

 

Dies ghi u hadt wel mueghen vermijden,¹⁰⁰⁸

 

Want al u swaer druckich lijden*

1010

Bi tmijne te leggene en es maer spel!¹⁰¹⁰

 

Bet ende meer / behoor ic mijn swaer ghequel¹⁰¹¹

 

Met droove herte te doene gheclach*

 

Dan ghy: / ic en ruste nacht noch dach.

 

Reyn ooghe opslach / myn tale faelgiert:¹⁰¹⁴

1015

Duer veel versuchtens onghemaniert¹⁰¹⁵

996-98 weer een moeilijk te verklaren passage; mogelijk is ‘doet’ als Vf. te verbinden met ‘dienen’; de zin zou dan kunnen zijn: want naarmate men gedwongen is heimelijker de geliefde te zien, doet de liefde woorden en daden krachtiger dienstbaar zijn aan de liefde.

999 ingiene: geest, vernuft; ‘mijnder sinnen ingienen’ is omschr. voor ‘mijn innerlijk’, gemoed, hart.

1000 goddelicke diademen: omschr. voor ‘goden’.

1001 compassie: medelijden.

1003 verwect so flauwich: zo verslapt, uitput.

1005 onghesonden: ziekten.

1006 sonder cesseren: onverwijld.

1007 lamenteren: klagen.

1008 dat had ge wel kunnen nalaten.

1010 bi tmijne te leggene: met mijn leed te vergelijken; en es maer spel: heeft geen zin.

1011 bet: beter, meer.

1014 reyn ooghe opslach: vleinaam voor geliefde; faelgiert: schiet te kort.

1015 onghemaniert: onmatig.

[p. 235]

 

En can ic een woort niet meer ghespreken ...

 

Der tranen overvloeydich leken*¹⁰¹⁷

 

Doet tghesichte sulc belemmeren an,¹⁰¹⁸

 

Dat ic u meer spreken / noch sien en can.

1020

Dus scheedic van hier uut vreesen van dien

 

Dat ons yemant mochte comen bespien.

 

Reyn mannelic engien / keert morghen vrouch¹⁰²²

 

Hier weerder / op dat wi naer ons ghenouch*¹⁰²³

 

Elck andren moghen spreken bi moeten:¹⁰²⁴

1025

Want troost van lieve es tsins versoeten.¹⁰²⁵

1017 leken: vloeien.

1018 doet tghesichte .... an: belemmert mij het zien zodanig.

1022 engien: geest, vernuft; omschr. voor persoon.

1023 ghenouch (vgl. aant.): genoegdoening, bevrediging.

1024 bi moeten: te gelegener tijd, op ons gemak.

1025 troost van lieve: troost door de geliefde; es tsins versoeten: is troost voor het (bedroefde) hart.

[p. 236]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Naer veel geckinghe ende spottinghe met elcandren / vermeten hun Fraudelick Schijn ende Bedrieghelick Waen voort te gane / om Pyramus ende Thisbe te bedrieghene / ende theurlieder schade een bruwet te brouwene.
1030 tavernen - II/III taverne

13

fraudelic schijn

 

Waer zijt ghy, cosijn au, licht u coykin!¹⁰²⁶

bedrieghelic waen

 

Ic springhe uut als een somer vloykin!

 

Haddick een ploykin,¹⁰²⁸

 

Ic scoyde een scoykin¹⁰²⁹

1030

Naer tavernen om poyen een poykin!*¹⁰³⁰

 

Maer als een roykin,¹⁰³¹

1026 licht u coykin: verlaat je kooi, kom uit je nest.

1028 ploykin: geschikte gelegenheid (vgl. Mak die de bet. ‘geldstuk’ veronderstelt; zie echter Mnl. Wb. VI, 487).

1029 scoyde een scoykin: zou haastig lopen naar ....

1030 poyen een poykin: een borrel drinken.

1031 roykin: berooide vent, armoedzaaier.

[p. 237]

 

Dat slaept int stroyken,

 

Moet ic in maghermans ternoyken*¹⁰³³

 

Ontfaen een goyken / in mijn necxken.¹⁰³⁴

fraudelic schijn

1035

Ic soude oock gheerne roeren mijn becxken

 

Knaghen een specxken

 

Of ander lecxken,¹⁰³⁷

 

Maer povre doet mi als een ghecxken*¹⁰³⁸

 

An menich hecxken

1040

Gheven een trexken^1039-40

 

En tsavons yewers soucken een plecxken*

 

Onder een bordexken om te slumene.¹⁰⁴²

bedrieghelic waen

 

Ghi hebt vreese u habijten / te bepluemene*¹⁰⁴³

 

Als ghi int riemken ghelogiert zijt.*¹⁰⁴⁴

fraudelic schijn

1045

En als ghi wel ghewijnt / ghebiert zijt¹⁰⁴⁵

 

Quelt u der bouveryen tantsweere.*¹⁰⁴⁶

1033 maghermans: van schraalhans (of de dood, magere Hein?); ternoyken (vgl. aant.): steekspel.

1034 ontfaen: ontvangen; goyken: klop, slag.

1037 lecxken: likje, lekker hapje.

1038 povre: (zie aant.): armoede.

1039-40 An .... trexken: aan menige deur kloppen; hecxken is een valdeur v.e. poort.

1042 bordexken: overdekt houten portaal voor de ingang van een huis (bordes), houten afdakje; slumene: sluimeren.

1043 habijten: kleren; bepluemene: vuil maken, met veren uit het bed?

1044 int riemken: waarschijnlijk zinspeling op een slechte herberg.

1045 wel ghewijnt/ghebiert: als jij flink gedronken hebt.

1046 bouveryen: schelmerijen; tantsweere: kiespijn.

[p. 238]

bedrieghelic waen

 

Ha a cousijnken, gheeft mi dhant eere:*¹⁰⁴⁷

 

Weerdic palijnc / ghi wort hael saen!*¹⁰⁴⁸

fraudelic schijn

 

Tes al tfij borghe / tfij principael waen:¹⁰⁴⁹

1050

Nauwe ghelooft / en zijn (wi) twee blancken.*¹⁰⁵⁰

bedrieghelic waen

 

Pyramus en Thisbe doen wi bee jancken.

 

Wi sal mueghen tswaer ghetruer blusschen?*

fraudelic schijn

 

Cosijnken warer gheen muer tusschen,

 

Ghi soudt schoon spel sien!

bedrieghelic waen

 

Ic weet de weete, quant!¹⁰⁵⁴

fraudelic schijn

1055

Thisbe was deerste die de splete vant,

 

Daer si de smelte van huer riemken¹⁰⁵⁶

 

Terstont doorstac.

bedrieghelic waen

 

Met een schiemken¹⁰⁵⁷

 

Sachse Pyramus, daerse door tgat keec.

1047 dhant eere (zie aant.) waarschijnlijk twee woorden: geef mij liever (eere = eerder) de hand: wij zijn aan elkaar gelijk!

1048 word ik een paling, dan word jij zeker een aal!

1049 tfij: uitroep van minachting; borghe: kopen zonder betalen; principael: slechts, niet anders dan, m.a.w.: het is allemaal niks waard, armoe troef!

1050 we hebben nauwelijks crediet voor twee halve stuivers.

1054 ic weet de weete: ik weet er alles van.

1056 smelte: geëmailleerd beslag van een riem.

1057 met een schiemken: in vage omtrek, als een spookverschijnsel.

[p. 239]

fraudelic schijn

 

Si verschricter in ...

bedrieghelic waen

 

Ja si wert wat bleeck,

1060

Ende alsse spreken waende, sweechse ...¹⁰⁶⁰

fraudelic schijn

 

De witte cortsen die ghecreechse!¹⁰⁶¹

 

Wel naer bedeechse beswolten flauwelic.¹⁰⁶²

bedrieghelic waen

 

Eylaes, sen conste spreken nauwelic,¹⁰⁶³

 

Doen si Pyramus huer weertste greyn sach!¹⁰⁶⁴

fraudelic schijn

1065

Morghen hebbense certeyn dach,¹⁰⁶⁵

 

Daer wi worden, so ic wane, bespiers ....*¹⁰⁶⁶

bedrieghelic waen

 

Maech, ic weddu om een vane biers -¹⁰⁶⁷

 

Diet verliest sal voor zijn gelt poyen -¹⁰⁶⁸

 

Si sullen noch tsamen over tvelt schoyen¹⁰⁶⁹

1070

Al soudt hem beyden int eynde rouwen!*

fraudelic schijn

 

Si sullen (noch) haer bollement crouwen!*¹⁰⁷¹

 

Want om bedrieghen altijts pooghen wi.

1060 waende: dacht, van plan was te ....

1061 cortsen: koortsen.

1062 wel naer: bijna; bedeechse: werd ze; beswolten: bezwijmd.

1063 sen conste spreken nauwelic: ze kon nauwelijks spreken.

1064 weertste greyn: liefste.

1065 dach hebben: rendez-vous houden (nl. op een afgesproken dag).

1066 bespiers: verspieders.

1067 een vane biers: een bepaalde maat, vat bier.

1068 poyen: een rondje geven.

1069 schoyen: rondzwerven.

1071 bollement: hoofd.

[p. 240]

bedrieghelic waen

 

Wi schijnen een weerelt ....

fraudelic schijn

 

Maer luttel dooghen wy.¹⁰⁷³

bedrieghelic waen

 

Wy schijnen vrolijck die ons hoort rellen ...¹⁰⁷⁴

fraudelic schijn

1075

Maer tis valscheyt dat wi voorts stellen.*¹⁰⁷⁵

bedrieghelic waen

 

Wi tooghen chierlic als ghetoyde druuts ...¹⁰⁷⁶

fraudelic schijn

 

Seker, wi en zijn niet dan beroyde guuts.¹⁰⁷⁷

bedrieghelic waen

 

Sulc soude ons willen vroom van aerde schatten ...¹⁰⁷⁸

fraudelic schijn

 

Kir, wi en zijn niet dan vervaerde katten:*¹⁰⁷⁹

1080

Een harinc soude ons vanden dissche vechten!

bedrieghelic waen

 

Seker maech, wi zijn twee frissche knechten¹⁰⁸¹

 

Om in een kanne vromelic te wijghene.¹⁰⁸²

1073 een weerelt: een en al vreugde; luttel: weinig; dooghen: waard, nuttig zijn.

1074 rellen: praten, kletsen.

1075 voorts stellen: te berde brengen.

1076 tooghen: tonen, doen ons voor; druuts: vrienden.

1077 guuts: bedriegers.

1078 sulc: menigeen; vroom: dapper.

1079 vervaerde: bange.

1081 frissche knechten: ferme knapen, kerels.

1082 vromelic te wijghene: dapper te vechten in een (bier) kan, m.a.w. flink te zuipen.

[p. 241]

fraudelic schijn

 

Ola Cozijn / tis tijt te swijghene:*¹⁰⁸³

 

Pyramus en Thisbe elc bisondere¹⁰⁸⁴

1085

Gaen in huer camere ...

bedrieghelic waen

 

Ten is gheen wondere

 

Dat si secretelic een plaetse soecken*

 

Tsamen te sprekene.

fraudelic schijn

 

Men sal ons noch vloecken

 

Maer luttel roecken wi sulc vermaen:¹⁰⁸⁸

 

Fraudelic schijn / ende Bedrieghelic waen

1090

Nu tsamen gaen om wat te brauwene!

1083 Vromelic te wijghene: dapper te vechten in een (bier)kan, m.a.w. flink te zuipen.

1084 elc bisondere: ieder afzonderlijk.

1088 roecken: zich bekommeren om.

[p. 242]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Pyramus claecht Thisbe tgroot torment dat hy om haer absentie gheleden heeft / maer wert nu van haer zeer wel vertroost / sluytende tsamen secretelic by nachte ten huyse uut te gane / ter Fonteyne / onder den Moerboom / ontrent Ninus graf.
1099 dye - II/III de

14

pyramus

 

Eylaes, mijn soetste, beminste lievelic,

 

Wat hebbic torments en lijdens grievelic¹⁰⁹²

 

Door u minne ghedreghen lanc termijn,¹⁰⁹³

 

Grootelic verwonderende hoet mach zijn

1095

Dat mi so langhe is tleven bleven ...

 

Welc lijden mi en heeft noch en sal begheven

 

Ten si dat mi u goetwillicheyt reene

 

Uut compassie eenich solaes verleene:¹⁰⁹⁸

 

Dyn eyghen ben ick ende oock dye ghuene*

1092 torments: kwelling; grievelic: hevig, smartelijk.

1093 u minne: liefde voor u; lanc termijn: lange tijd.

1098 compassie: medelijden; solaes: troost.

[p. 243]

1100

Die noyt anders dan u en was ghewuene

 

Te beminne / noch nemmermeer en sal!

thisbe

 

Pyramus, schoon amoreus lief ghetal,¹¹⁰²

 

Ic sie, en weet wel dat ghi certeyn

 

Mi jonstich bemint in liefden reyn¹¹⁰⁴

1105

Ende dat ghi menich smertelic grief¹¹⁰⁵

 

Om mi gheleden hebt / mer mijn hertelic lief,*

 

Verhuecht u als die recreatijve:¹¹⁰⁷

 

Ic ben gheheel uwe met siele, met lijve

 

U eygen ic blijve / inder liefden gloet.

pyramus

1110

Mijn schoon bequaem reyn maechdelic bloet¹¹¹⁰

 

Mochtic u nemen bijder witter hant

 

Ende dijn gracieus, schoon, triumphant

 

Aenschijn playsant / volmaect aenschouwen.

 

Ic ware ghenesen.

thisbe

 

Schoon lief vol trouwen,

1115

Om u peysende verlangelic, wakic,¹¹¹⁵

 

In vieriger minnen na u hakic*

 

Hondertwerf meer dan ghi na mi!

pyramus

 

So laet ons, ent u ghelievelic si,¹¹¹⁸

 

Van huys bi nachte secretelic gaen

1102 lief ghetal: beminde.

1104 jonstich: liefdevol.

1105 grief: verdriet.

1107 als die recreatijve: als een levenslustig, blijgeestig mens.

1110 bequaem: liefelijk, mooi; bloet: omschr. voor een edel persoon.

1115 peysende: (aan u) denkende; verlangelic: met verlangen.

1118 ent: als het.

[p. 244]

1120

Ter fonteyne, int lustich velt gestaen

 

Onder den moerbeyerboom schoon en groene,*

 

Aen Nynus graf: / daer muegen wi coene¹¹²²

 

In vroliken doene / amoreuselic rellen

 

Beter is volcommen sulc een voortstellen¹¹²⁴

1125

(Dan eewich quellen / tot der doot afgrijselic.)*¹¹²⁵

 

Te nachte sallic mi selven lijselic¹¹²⁶

 

Uuten huyse vinden / heymelic stille.¹¹²⁷

thisbe

 

Also ghi sechst, eest wel mijn wille:

 

Van hier sal ic mi stellen te weghe

1130

Alst volc in ruste is te deghe¹¹³⁰

 

Inden eersten slaep; so sal midts desen*¹¹³¹

 

Mijn vertrecken nyemant kennelic wesen.

 

Coemt ter fonteynen, ghi vint mi daer:*

 

In liefden om doen is geen dinc te swaer!*

1122 Nynus: een koning van Babel.

1124 volcommen: ten uitvoer brengen; sulc een voortstellen: een zodanig plan.

1125 quellen: lijden.

1126 lijselic: stilletjes.

1127 vinden: begeven.

1130 te deghe: vast, diep.

1131 midts desen: daardoor.

[p. 245]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: In liefden om doen is gheen dinck te zwaer. Bedrieghelick waen vraecht Fraudelick schijn / oft zy Pyramus en Thisbe verknapen willen zo zy naer de poorte van Babylonien gaen / totter Fonteyne: sluypende achter een haghe / om scherpelick toe te hooren / tsecreet van Pyramus en Thisbe / belovende dat zy nemmermeer by zynen consente versamen en zullen.
1137 Tomme < Domme - II/III T'omme

15

bedrieghelic waen

1135

Hoe greyt u dat quant?

fraudelic schijn

 

Met allen wel, fiel!¹¹³⁵

 

Nu sal der fortunen snel wiel

 

Tomme keeren te gheringer winnen!*¹¹³⁷

1135 greyt: bevalt; met allen wel: voortreffelijk; fiel: fielt, schurk.

1137 tomme: te omme: om; te gheringer winnen: tot minder voordeel, d.w.z. tot nadeel.

[p. 246]

bedrieghelic waen

 

Thisbe slacht veel jonghe slingher minnen¹¹³⁸

 

Die met haer jonckerkens, soet van fletsen,*¹¹³⁹

1140

Terstont ghereet zijn me te gaen pletsen*¹¹⁴⁰

 

Daer rijnschen bay is meer dan petaus.¹¹⁴¹

fraudelic schijn

 

Want trouwen, daer is al Gloria laus ...¹¹⁴²

 

Maer veel beraus coemtse betrapen!*¹¹⁴³

bedrieghelic waen

 

Cozijn, tvolc is nu meest deel gaen slapen:*

1145

Oft wi verknapen gingen dees twee?¹¹⁴⁵

fraudelic schijn

 

Thisbe die is in roere alree:¹¹⁴⁶

 

Heymelic sonder achterdincken¹¹⁴⁷

 

Heeft ze ontdaen grendel en clincken

 

Van haers vaders huys met listighe keerkens ....¹¹⁴⁹

bedrieghelic waen

1150

Eylaes, huer handekens zijn so teerkens!

 

Hoe heeftse connen de stercke sloten

 

So licht ontdoen?

1138 slacht: gelijkt op, komt overeen met; slingher minnen: lichtzinnige meisjes.

1139 janckerkens: minnaartjes; soet van fletsen: die zo lief kunnen vleien.

1140 pletsen: drinkgelag houden, in de kroegen gaan.

1141 rijnschen bay: Rijnwijn; petaus: wijn uit Poitou.

1142 Gloria laus: verrukkelijk (spottend gebruik van liturgische woorden).

1143 betrapen: betrappen, overmeesteren.

1145 verknapen: eig. als knape (knecht) dienen, hier: volgen, vergezellen om een handje te ‘helpen’ (in iron. zin); oft wi etc.: zouden we die twee nu niet gaan vergezellen?

1146 in roere: in beweging.

1147 sonder achterdincken: onbedachtzaam.

1149 met listighe keerkens: met slimme streken.

[p. 247]

fraudelic schijn

 

Si is seker gaen troten ....*¹¹⁵²

 

Al souden verdoten vrienden en maghen:*¹¹⁵³

 

Tlauken is wech!*

bedrieghelic waen

 

Ic hoordese claghen¹¹⁵⁴

1155

Dat hem den dach was veel te lanck.*

fraudelic schijn

 

Den nacht is commen.

bedrieghelic waen

 

Dat is hi, god danck:

 

Dies Thisbe den ganck neemt thaerder bate.¹¹⁵⁷

fraudelic schijn

 

Thisbe ginc stoutelic lancx der strate

 

Totter poorten van Balilonien,

1160

Verchiert met peerlen en Cassidonien,¹¹⁶⁰

 

Triomphant soomen te draghen plach.*¹¹⁶¹

bedrieghelic waen

 

Een waker van op die mueren sach

 

Thisbe dus comen gaende alleene ...

 

Chierliker en sach (hi) noyt gheene:*

1165

Voor een Goddinne liet hijse gaen!

1152 troten: op stap gaan.

1153 verdoten: razend worden (vgl. aant. en Mak 447).

1154 tlauken: als aanduiding voor Thisbe niet duidelijk; de betekenis ‘lauw’ is moeilijk toepasbaar; nergens anders zo gebruikt (zie Mak. 237); zie aant.: wellicht drukfout, misschien voor ‘tkauken’ = de kleine kraai?

1157 den ganc nemen: op weg gaan; thaerder bate: om er haar voordeel mee te doen.

1160 Cassidonie: edelsteen, blauwgroene topaas.

1161 triomphant: schitterend.

[p. 248]

fraudelic schijn

 

Ter fonteyne coemtse nu saen:¹¹⁶⁶

 

Laet ons gaen staen bi ons tente!*¹¹⁶⁷

bedrieghelic waen

 

Maech, ic belove, bi mijnen consente¹¹⁶⁸

 

En sullen de jente amoreuskens vruechdelic*¹¹⁶⁹

1170

Nemmermeer versamen!

fraudelic schijn

 

Wi en zijn niet duechdelic:

 

De sinnen juechdelic abuseren wi.¹¹⁷¹

bedrieghelic waen

 

In alle valscheyt accorderen wi.¹¹⁷²

 

Oock persequeren wi sulc amoreuseken.¹¹⁷³

fraudelic schijn

 

Sekerlick, wi zijn een costelic deuseken¹¹⁷⁴

1175

Die gheerne leckerlic in huer craghe suypen!

bedrieghelic waen

 

Cozijnken, laet ons achter dees haghe slupen.*

 

Hoort scherpelic toe, stilt u gheluyt:

 

Is Thisbe comen ter poorten uut?

 

Alst tijt is, sullen wi ons vertooghen:¹¹⁷⁹

1180

Som schijnense goet die luttel dooghen!

1166 saen: spoedig.

1167 tente: de sinnekens schuilen nl. op het toneel weg achter een als tent gespannen doek (zie prentje).

1168 bi mijnen consente: met mijn toestemming.

1169 jente: lieve.

1171 abuseren: misleiden, bedriegen.

1172 accorderen wi: spannen wij samen.

1173 persequeren: met kwellingen vervolgen; sulc: menig.

1174 costelick deuseken: duur, veel geld uitgevend tweetal (van deux).

1179 vertooghen: vertonen.

[p. 249]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Thisbe gaende naer de Fonteyne / verheucht haer deur tghesichte van tspruyten ende bloien der vruchten / midsgaders tgheluyt der voghelen ende andersins / rustende ende verbeydende Pyramus heur lief op den Marbersteen.
1181 luchtich < lustich - II/III luchtich (rijm)
1184 Saysoen < Raysoen - II/III Saysoen

16

thisbe

 

O tijt van weelden / termijn soet luchtich!*¹¹⁸¹

 

Vrolic der vogelen sanc geruchtich¹¹⁸²

 

Hoortmen nu ruyten.¹¹⁸³

 

Saysoen int cierlic bloeyen vruchtich*¹¹⁸⁴

1185

Jaer van ghesonden / bedouwen vuchtich¹¹⁸⁵

 

Alle groeyende spruyten.

 

O maent, nacht, ure, wiens soete minuten

 

Die bloemkens juechdelic doen ontsluten

 

En lustich bloeyen,

1181 termijn soet luchtich: tijd waarin de lucht zo heerlijk ruikt (lente).

1182 geruchtich: luidruchtig.

1183 ruyten: schallen.

1184 vruchtich: vruchtbaar.

1185 gesonden: gezondheid; bedouwen: vuchtich: maken vochtig van dauw.

[p. 250]

1190

Niet langer en mach ic liggen in minuten:¹¹⁹⁰

 

Een glorie dincket mi tsine hier buuten

 

Sonder vernoeyen.¹¹⁹²

 

Tsoet, gracieus, coeldauwich bespoeyen¹¹⁹³

 

Doet nu die cruydekens lievelic groeyen

1195

Vol roken rijselic.¹¹⁹⁵

 

O blakende herte int minnelic gloeyen,

 

Nu sal ic u een troostelic overvloeyen¹¹⁹⁷

 

Vruecht zijn bewijselic.¹¹⁹⁸

 

Bosch, boom en velt, elc onvolprijselic,

1200

Aerdigher gheene!¹²⁰⁰

 

Die ic passere verblijt avijselic!*¹²⁰¹

 

O Pyramus, om u come ic jolijselic¹²⁰²

 

Hier nu alleene:

 

Dits de fonteyne / dits dwaterken reene ...

1205

Dits de salighe plaetse die ic meene ...

 

Dits dboomken groene ....*

 

Dits dbeghin van trooste / dits teynde van weene!*

 

Hier sal solaes gaen te beene.¹²⁰⁸

 

Hier werdet te doene:¹²⁰⁹

1210

Op desen marbre jent van faetsoene¹²¹⁰

 

Willic gaen rusten met herten coene,

 

Verbeydende mijn hertelic lief ghepresen ...

 

(Ic hope hij sal corts hier bi mi wesen).*

1190 in minuten liggen: in de kooi (huis, bed) blijven liggen.

1192 sonder vernoeyen: zonder verdriet, narigheid.

1193 bespoeyen: besproeien, bevochtigen.

1195 vol roken rijselic: vol opstijgende geuren.

1197 overvloeyen: lijkt hier gebruikt als een participium: overdadige (vreugde).

1198 sal (zijn) bewijselic: zal u bewijzen = geven, aandoen (vgl. dank bewijzen).

1200 aerdigher gheene: het kan niet mooier.

1201 avijselic: eig. op grond van goede raad, welberaden: overtuigend, onweerstaanbaar.

1202 jolijselic: vrolijk.

1208 solaes: liefde, vreugde, verlichting van smart; gaen te beene: na aan het hart liggen? (Mnl. Wdb.) of liever hier: in actie komen? m.a.w. nu zal ik de liefde genieten.

1209 hier werdet te doene: hier gaat het gebeuren.

1210 jent van faetsoene: mooi van vorm.

[p. 251]

17

 

Verbeyende / peynsic in wat manieren¹²¹⁴

1215

Ic enighe sake mochte versieren¹²¹⁵

 

Om met Pyramus te cordeyrne.¹²¹⁶

 

Wistic yet boerdelicx te fanteseyrne*¹²¹⁷

 

Ick soudt doen tseghens dat hy quame ...

 

O Venus, weerde goddinne eersame!

1220

Wat comt daer vanden berghe soo snel

 

Gheloopen? / het dunct mi een (leeu) rebel*¹²²¹

1214 verbeyende: (= verbeydende 1212): terwijl ik zit te wachten.

1215 versieren: verzinnen.

1216 cordeyrne: gezellig praten.

1217 boerdelicx: grappigs.

1221 rebel: woedende.

[p. 252]

 

Bloetgierich en fel! / wat nu te rade?¹²²²

 

Hier blivic verbeten / sonder ghenade,

 

Mijn leven en prijsic voor niet vele ....*

1225

Die leeu comt tmijwaerts met gulsegher kele!

 

Dies loopic ten bosscewaert als de verdoofde ....*¹²²⁶

 

Daer ontvalt mijn hooftcleet vanden hoofde:*

 

Te rapene en hebbic tijt noch spacie ....¹²²⁸

 

In desen bosch neme ic mijn stracie,*¹²²⁹

1230

Onder desen amandelen boom duyckic nedre:

 

(Als de leeu wech is keer ic wedre.)*

1222 wat nu te rade?: wat nu gedaan?

1226 als de verdoofde: in grote verwarring, ontsteltenis.

1228 spacie: gelegenheid.

1229 stracie: weg.

[p. 253]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Hier verclaren zy hoe den Leeu / die naer de Fonteyne quam / het hooftcleedt vindt / dat Thisbe ontviel int wech loopen / dwelck hy met zijn bloedich muylgat schut ende knabbelt / ten eynde laet hijt ligghen ende strijct deure / waer by Pyramus naermaels bedroghen werdt.
1232 Cosijn - II/III Cousijn
1236 ontbreekt - overgenomen uit II/III Verbeten heeft zoo ick gevroede

18

bedrieghelic waen

 

Cosijn kijck uut!*

fraudelic schijn

 

Wat schuulter neve?¹²³²

bedrieghelic waen

 

Van anxten stae ic hier en beve!¹²³³

 

Want hier comt eenen leeu gheloopen

1235

Die wilde beesten met grooten hoopen

 

(Verbeten heeft, so ic ghevroede!)*

1232 wat schuulter?: wat is er voor geheimzinnigs?.

1233 stae en beve: sta te beven.

[p. 254]

fraudelic schijn

 

Sijn muylgat es root vanden bloede!

 

Ooc hanghet inghewant noch ontrent

 

Sijn herssebecken.

bedrieghelic waen

 

Sie hoe hi rent!*¹²³⁹

1240

Ter fonteyne waert ghaet hy flincken.¹²⁴⁰

fraudelic schijn

 

Hy heeft gheten, nu gaet hi drincken

 

Sonder schincken, groote tueghen!¹²⁴²

bedrieghelic waen

 

Tiansoy, hi dunct mi zijn nat wel mueghen!¹²⁴³

 

Couzijn, siet hoe hi spoelt zijn kaken!

fraudelic schijn

1245

Hi sal twatere al bloedich maken.

bedrieghelic waen

 

Nu loopt hi wech, hi heves ghenoech.

fraudelic schijn

 

Daer vint hi thooftcleet dat Thisbe droech,

 

Twelc huer ontviel, alsse anxtelic vloot.

bedrieghelic waen

 

In zijn muulgat van bloede root

1250

Staet hijt hooftcleet vast en knabbelt.¹²⁵⁰

1239 herssebecken: kop.

1240 flincken (= vlinken): snel lopen, draven.

1242 sonder schincken: zonder te schenken, te tappen; m.a.w. met grote slokken, gulzig.

1243 tiansoy: uitroep van verbazing, soort bastaardvloek (St. Jan)

1250 staet .... knabbelt: staat hij de hoofddoek al maar te beknabbelen.

[p. 255]

fraudelic schijn

 

Siet hoe hijt schudt!*

bedrieghelic waen

 

Siet hoe hijt habbelt!*¹²⁵¹

 

Bloedich root wordet van coluere.

fraudelic schijn

 

Daer laet hijt liggen en hi strijct duere:¹²⁵³

 

Tonsen faveure sal dat noch zijn.¹²⁵⁴

bedrieghelic waen

1255

Het wort Pyramus een fraudelic schijn ...

fraudelic schijn

 

Jaet maech / ende een bedrieghelic waen:

 

Want bi ons sal hi verstaen¹²⁵⁷

 

Dat den leeu Thisbe heeft verbeten.

bedrieghelic waen

 

Maech, wi hebben ons wel gequeten:

1260

Vol secreten is ons verstant!

fraudelic schijn

 

Ghi wort noch een verheven sant

 

Op eenen stoel met eenen beene!

bedrieghelic waen

 

En gaet de sake soo ick meene,

 

Ghi sult noch klimmen in u graf.

fraudelic schijn

1265

Neen couzijn, dat ware te straf,

 

Schapen te wachtene inde mane!¹²⁶⁶

1251 habbelt: frequentatief van happen.

1253 strijct duere: gaat er vandoor.

1254 tonsen faveure: tot ons geluk.

1257 bi: door.

1266 te wachtene: te hoeden.

[p. 256]

bedrieghelic waen

 

Niet meer van dien, mer gade te slane*

 

Hoet varen sal, wilt u gheneeren.¹²⁶⁸

 

Die quaet zijn, selden duecht begheeren!

1268 gheneeren: bezighouden met.

[p. 257]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Die quaet sijn selden duecht begheeren. Pyramus buyten der stadt zijnde / verheucht hem inden lieffelicken ende zoetluchtighen nacht / siende de Mane ende sterrekins claer blijncken / ende de bloemkins met alle andere vruchten zeer lustelick bloyen / zo dat hy met grooter ghenouchte ter Fonteynen ghinck / hopende daer te vindene die schoone Thisbe. Maer eer hy daer ghecommen is / heeft op deerde ghevonden een bloedich hooftcleet / waer deur verschrickende vreesde / dat Thisbe van eenen Leeu verslint was / want hise aen die Fonteine niet en heeft ghesien.
1271 playsant < planasnt - II/III plaisant / playsant; vruechdelic < vrnechdelic - II/III vreuchdelick
1272 soetluchtich < soetlnchtich - II/III zoet luchtich
1273 bedauwigher < bedruevigher - II/III bedauwigher
1274 lacht < dracht - II/III lacht

19

pyramus

1270

Hoe schoone / hoe lieffelic ende hoe juechdelic,

 

Hoe genoegelic, playsant en vruechdelic*

 

Soetluchtich, duechdelic is desen nacht!*¹²⁷²

 

Elc bloemken vol bedauwigher dracht*

 

So vriendelic lacht om versolasen.*¹²⁷⁴

1272 duechdelic: heerlijk, voortreffelijk.

1274 om versolasen: om van te genieten, om blij van te worden.

[p. 258]

1275

Den wint van zuiden int lievelic blasen

 

Conijnen en hasen / en andere dieren,*

 

Voghelen, visschen van alle manieren*

 

Nu int versieren (doet) vruecht ghedincken.*

 

Die mane sie ic claer lustich blincken.

1280

Die sterrekens quincken aent firmament.

 

Alle eertsche vruchten staen hier ontrent

 

Soo aerdich, so jent aen allen siden.¹²⁸²

 

Ach, dits mijnder sielen een verblijden

 

Daer alle mijn lijden bi is ghedaen!*

1285

O ghenoeghelic wech int opelic gaen,¹²⁸⁵

 

Hoe sal ic u (saen) ghenoech zijn quijte*¹²⁸⁶

 

Om te siene te mijnen appetijte¹²⁸⁷

 

Met grooten jolijte mijn liefste vercorene?¹²⁸⁸

 

Naer mijn grey noyt schoonder gheborene¹²⁸⁹

1290

Die als die verlorene heeft lanc termijn

 

Absent van mijns ghesichte ghezijn ...

 

O maechdelic schijn van reynder natuere,¹²⁹²

 

Schoon Thisbe / nu sallic soet van coluere

 

Sien dijn figuere ende comen ter sprake

1295

Ter fonteynen tonsen ghemake:¹²⁹⁵

 

Twort mi een sake van grooter weerde ...

 

Ontbeyt, wat sie ic daer wits op deerde?¹²⁹⁷

 

So ict aenveerde, duncket mi wesen¹²⁹⁸

 

Een bloedich hooftcleet / ooc sie ic bi desen

1282 aerdich: mooi; jent: liefelijk.

1285 o ghenoeghelic wech int opelic gaen: opelic = hopelijk: O heerlijke weg die ik vol hoop afleg? of: weg die heerlijk te bewandelen is in de vrije natuur?

1286 saen: snel; hoe sal ic ... quijte: hoe zal ik u zo spoedig mogelijk afgelegd hebben?

1287 te mijnen appetijte: tot mijn verlustiging.

1288 jolijte: vreugde.

1289 grey: smaak.

1292 schijn: verschijning, wezen.

1295 tonsen ghemake: tot ons genoegen.

1297 ontbeyt: halt, wacht.

1298 so ict aenveerde: nu ik het aanpak.

[p. 259]

1300

De prenten wesen van leeus claeuwen int sant ...¹³⁰⁰

 

Bijder manenschijn heb ic tverstant

 

Datter een leeu corts is ghepasseert!

 

Ooc en sie ic Thisbe niet ghearriveert

 

Ter fonteyne: dies wordic swaer van moede ...¹³⁰⁴

1305

Twater is trubbele ende root van bloede ...¹³⁰⁵

 

O goddelike hoede, noyt meerder gru!¹³⁰⁶

 

Ach Thisbe, mijn lief, waer sidy nu?

 

Hoet staet met u, wilde ic wel weten:

 

Vanden leeu duchtic sidy verbeten ...

1310

Want nyeuwers en can ic u hooren oft sien:

 

In waen verhuegen doet druc geschien!

 

 

 

O Suverain God, wat droever courage,¹³¹²

 

Wat grooter verdriet, wat swaerder quellagie¹³¹³

 

Ic midts dit hooftcleet int herte lade!¹³¹⁴

1315

O beeste verwoet uut wilder bosscage,

 

Hoe waerdy so stout bi dijnre oultrage*¹³¹⁶

 

Mijn lief te doodene sonder ghenade?

 

Eylaes, wat iammer! / ach God, wat schade

 

Eest van u Thisbe, noyt geen so groot!

1320

Dwelc al toe coemt bi mijnen rade,

 

Dat ic alleene in de nacht dus spade*

 

Hier ter fonteynen te comene gheboot!*¹³²²

 

O leeu, die haer brochte inden noot,*

 

Sughende tbloet der soetster figuere¹³²⁴

1300 prenten: sporen.

1304 swaer van moede: bang te moede.

1305 trubbele: troebel.

1306 meerder gru: groter gruwel.

1312 courage: gemoedsstemming, gevoel.

1313 quellagïe: lijden, verdriet.

1314 midts: door.

1316 oultrage: bruutheid.

1322 gheboot: verlangde, wilde, er op aandrong.

1324 figuere: meisje.

[p. 260]

1325

Waer bi huer siele van tlichame vloot,

 

Coemt sughet tmijne tot in die doot!

 

So hebben wi tsamen een sepulture ....¹³²⁷

 

Tfy, en was ic hier niet ter dootliker huere,

 

So haddic met u ooc mueghen verderven!¹³²⁹

1330

Ghi hebt mi bemint mijn leven duere,

 

Om mi nu ghestorven in swaren ghetruere ...

 

Wel redene eest, dat ic om u sal sterven:

 

Sonder u en willic / noch en mach ic in erven¹³³³

 

Der siele langher mijn lichaem gheven.

1335

Therte willic mi selven doorkerven:

 

Hier daer wi troost waenden verwerven

 

Sal ic ontfaen een dootelic sneven ....*¹³³⁷

 

Ha moerbeyr boom, onsalich beseven,*¹³³⁸

 

Onder u was dhuere ghestelt, alst blijcke,¹³³⁹

1340

En met consente zijt ghi ghebleven¹³⁴⁰

 

Daermen mijn liefste beroofde tleven

 

Die in die werelt was sonder ghelijcke

 

Wel muecht ghi heeten boom van verzijcke,¹³⁴³

 

Boom van drucke, doloreus, verwaten!¹³⁴⁴

1345

Naer dat doot is mijn liefste Vieronijcke,¹³⁴⁵

 

Die mi hilt levende opt eertsche rijcke,

 

Onder u willic ooc mijn leven laten.

 

Gode biddic, dat hi teeuwighen daten

 

Aen u miracle doe doort werc van plaghen¹³⁴⁹

1350

Onder u ghebuert! O menschen van alle staten,¹³⁵⁰

 

Die noyt Venus amoreus rijcke besaten,¹³⁵¹

1327 sepulture: graf.

1329 verderven: sterven.

1333 in erven: in bezit.

1337 ontfaen: ontvangen.

1338 onsalich beseven: die ik als rampzalig heb leren kennen.

1339 dhuere: het (afgesproken) uur; alst blijcke: zoals duidelijk is.

1340 en het is u vergund te blijven.

1343 verzijcke: gezucht, verzuchting.

1344 drucke: smart; verwaten: vervloekt, verdoemd.

1345 naer dat: aangezien; Vieronijcke: beminde (eig. Veronica).

1349 miracle: wonderteken (zinspeling op wisseling van kleur, zie vs. 1373); doort: vanwege; werc van plaghen: ramp.

1350 staten: standen, rangen.

1351 die ooit de macht van Venus hebben leren kennen.

[p. 261]

 

U seggic adieu, adieu vrienden en maghen!

 

Mijn sweert doe ic nu tlichaem schenden ....

 

Adieu hooftcleet, datmen Thisbe sach draghen!

1355

De doot coemt mi die siele verjaghen ....

 

Mijn leden versaghen / mijn ooghen verblenden ...

 

Adieu Thisbe, corts sal ic tleven enden ....*)

[p. 262]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Thisbe wederom keerende uut den bosch daer zy ghevlucht was / ende meenende vreucht toorboren / heeft bitterlick hooren stenen: ende op den Moerboom haer / ghezichte slaende / ziet dat die vruchten in een ander coleur verandert zijn. Ten eynde heeft zy Pyramus zelve half doot vinden ligghende / van wien zy noch eenich solaes begheerde te verwerven / eer haer het leven begave / haer zelve naer veel lamentatien therte doorstekende.
1358 Anxt < Anxtelic - II/III Anxtelic moestic
1359 wreet < wreec - II/III wreet
1363 al - II/III alle

20

thisbe

 

Anxt dede mi vluchten als de vervaerde*

 

Doe ic den leeu sach wreet van aerde.*

1360

Nu kere ic om ter fonteyne te ghane

 

Ten fijne dat Pyramus niet en waene¹³⁶¹

 

Bedroghen tsijne by mijn bestieren.¹³⁶²

 

Hem sallick segghen al de manieren:*¹³⁶³

1361 ten fijne dat: opdat.

1362 bestieren: toedoen.

1363 manieren: wat ik gedaan heb.

[p. 263]

 

Wat grote dangieren / ic ben ontcommen!¹³⁶⁴

1365

Noyt meerder solaes / ic darf mi berommen,*¹³⁶⁵

 

Dan nu ons beeden sal doen verblijden!

 

Mijn gheest es alree bi zijnder zijden:

 

Ymagineren dunct mi sinnelic*¹³⁶⁸

 

Dat wy elck andren omme helsen minnelic,

1370

Duersteken innelic / met Venus schichte ...

 

Ghaende verwondere ic int ghesichte*¹³⁷¹

 

Van dien moerbeyr / boom / wiens vruchten pleghen*

 

Wit te zijne ende zijn nu swaert bedeghen¹³⁷³

 

Sint dat ic gheneghen / was om vluchten ...

1375

Wat hoor ic stenen / wien hoor ic suchten?

 

Ancxtelic duchten mijn therte duer grouft ...

 

O goden almachtich, noyt so bedrouft!¹³⁷⁷

 

In slijdens speloncke / dalic afgrondich:

 

Mijn lief licht hier / ghequetst dootwondich ...

1380

Dies onghesondich / in grooter qualen

 

Moet ic flauwich ter aerden dalen ...

 

O swijmende diepte / afgrondighe gracht,¹³⁸²

 

Doloreuse speloncke / doolagich gehacht,*¹³⁸³

 

Vul lijdens gheschacht,*¹³⁸⁴

1385

Nu sinck ick in / dijn venijnneghe beken ...*

 

O alder katijvichste / onsaleghe dracht,¹³⁸⁶

1364 dangieren: gevaren.

1365 solaes: vreugde; ic darf mi berommen: durf ik te beweren.

1368 als tastbare werkelijkheid verbeeld ik mij.

1371 int ghesichte: bij het zien van.

1373 swaert: zwart; bedeghen: geworden.

1377 noyt so bedrouft: nooit was ik zo bedroefd.

1382 gracht: groeve.

1383 doolagich (= dootlagich, zie aant.): met drassige, onvaste bodem - waarin men wegzinkt; gehacht: geacht, beschouwd.

1384 vul lijdens gheschacht: vol lijden gestuwd? of: wier holle ruimte (schacht) vol van lijden is?

1386 katijvichste: ellendigste; dracht: kind, mens, wezen (tot zichzelf gezegd).

[p. 264]

 

Tes al verloren ghesocht, ghewacht:

 

Flau thender cracht*¹³⁸⁸

 

Licht hier mijn lief, doot wondich duersteken!

1390

Huut grooten jammere mijn ooghen leken,

 

Het herte breken

 

Dunct mi duer tallendich bestrijden ...¹³⁹²

 

O bluesende coluer / hoe zijt ghy verbleken!

 

O schoonheyt verkeert / u leden besweken!

1395

Wie soude volspreken

 

Mijn druckich onverdraghelic lijden?

 

O sweert, ghi hebt (duer) u vileynich snijden*¹³⁹⁷

 

Al mijn verblijden¹³⁹⁸

 

Int verdriet ghebrocht, als ic anxtelic vloot!

1400

Root zijt ghi zijns bloets / aen allen siden ...

 

Dies willic, dat ghi ooc sonder vermijden

 

In corten tijden*

 

Ghevarwet zijt met mijn bloede root:*

 

Nu sal ons versamen die bitter doot

1405

In grooter noot

 

Die niet versamen en mochten int leven!

 

O goden, daer oyt secours uut sproot,¹⁴⁰⁷

 

U biddic eer mi gebuert den stoot

 

In droefheden groot,

1410

Wilt ons tsamen een sepulture gheven ...¹⁴¹⁰

 

O Pyramus, mijn hertelic lief ghebleven,

 

Die mi doet leven en nu doet sterven

 

Siet hier u lief Thisbe: laet huer verwerven

 

Eenich solaes, eer huer de doot ghenaect!¹⁴¹⁴

1388 thender cracht: aan het einde van zijn kracht.

1392 bestrijden: het onheil dat mij overweldigt.

1397 vileynich: gemeen (zie aant. vliemich: vlijmscherp).

1398 mijn verblijden: Piramus.

1407 secours: hulp.

1410 sepulture: graf.

1414 solaes: verlichting van lijden.

[p. 265]

pyramus

1415

Thisbe, lief wie heeft u weer levende gemaect?

thisbe

 

O sinnen misraect,¹⁴¹⁶

 

Niet meer na haect:*¹⁴¹⁷

 

Tleven is hem vander doot ontschaect!*

 

Dies therte verspaect¹⁴¹⁹

1420

Sulc lijden smaect

 

Dat mijn memorie naer sterven snaect.

 

Mijn cracht die slaect (in dit aenschouwen)*¹⁴²²

 

Mijn maechdelic herte faelgiert van rouwen.¹⁴²³

1416 sinnen misraect: gevoelens, hartstochten die hun doel gemist hebben.

1417 niet meer na haect: verlang naar niets meer (vgl. aant.).

1419 verspaect: verdord, uitgeteerd.

1422 slaect: verslapt.

1423 faelgiert: bezwijkt.

[p. 266]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Hier neemt Thisbe heur zelven ook d'leven met Pyramus zweerdt.
1428 aerden, lees eerde (rijm) - II/III eerde

21

thisbe

 

O doot, die mijn lief brochte in qualen,¹⁴²⁴

1425

Dijn corrosivich dootwondich stralen¹⁴²⁵

 

Ic sonder dralen ghewillich aenveerde,

 

Mijn borst doorstekende met desen sweerde:

 

Sinckende ter aerden van swaren grieve*¹⁴²⁸

 

Hendic mijn leven bi mijnen lieve ....

1424 qualen: ellende, lijden.

1425 corrosivich: venijnig; stralen: doorschieten (met strale = pijl).

1428 grieve: verdriet.

[p. 267]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Bedrieghelick waen en Fraudelick schijn / draghen rou over de doot van Pyramus en Thisbe / haer verblydende ende beroemende van tgroot bedroch datse voort ghestelt hebben.
1432 die - II/III dees

22

bedrieghelic waen

1430

Wachaermen, maech!

fraudelic schijn

 

Eylaes, couzijn!

bedrieghelic waen

 

Noyt meerder druck ....

fraudelic schijn

 

Noyt droever aenschijn¹⁴³¹

 

Dan ic draghe onder die caproen!*¹⁴³²

1431 aenschijn: gezicht.

1432 caproen: kap met schoudermantel.

[p. 268]

bedrieghelic waen

 

Couzijn, wi moeten dbeste doen:

 

Den rouwe opt schoudere is goet om dragen.¹⁴³⁴

fraudelic schijn

1435

Ic slachte sommige vrienden en magen¹⁴³⁵

 

Die blijde van herten dragen tswarte cleet.^1435-36

bedrieghelic waen

 

Ende ic, die menighe valsche pratte weet,*¹⁴³⁷

 

Hebbe tcaproenken opt schouder geswongen.*¹⁴³⁸

fraudelic schijn

 

Placebo en Requiem is al ghesonghen:¹⁴³⁹

1440

Dus pijne ic tmijne ooc opt schoudere te leggene.*¹⁴⁴⁰

bedrieghelic waen

 

Cousijn, wat isser nu al te seggene

 

Onder die vrienden, seer ongestelt?*¹⁴⁴²

fraudelic schijn

 

Maech, tis al verloren gecalt, gerelt:¹⁴⁴³

 

Si zijn te Nobis binnen der havene.¹⁴⁴⁴

bedrieghelic waen

1445

Hoe besich was men met begravene

 

Pyramus en Thisbe beede te samen!

1434 je kunt het teken van rouw het best over de schouders dragen.

1435 slachte: lijk op.

1435-36 spot met geveinsde rouw.

1437 pratte: valse streek (vgl. aant.).

1438 geswongen: geslingerd.

1439 spot met de dodemissen: de begrafenisdienst is voorbij, dus kan de rouwkap wel afgedaan worden!

1440 pijne: neem de moeite.

1442 ongestelt: ontsteld.

1443 praatjes geven niets meer.

1444 te Nobis binnen der havene: de hel (vgl. Wdb. Ned. Taal op nobis en Mak 271); spottend: in behouden haven! vanwege de zelfmoord.

[p. 269]

fraudelic schijn

 

Die vrienden ter fonteynen quamen,*

 

Diese beyde namen ende begrouven

 

In een sepulture.

bedrieghelic waen

 

Meerder bedrouven¹⁴⁴⁹

1450

En hebbic noyt vele ghesien.*

fraudelic schijn

 

Principael cause zijt ghi van dien.¹⁴⁵¹

bedrieghelic waen

 

En ghi cousin en schilles niet vele.¹⁴⁵²

fraudelic schijn

 

Tginc Pyramus buten spele¹⁴⁵³

 

Als hi tbloedich hooftcleet raepte:

1455

Mijn fraudelic schijn hem doen betraepte*¹⁴⁵⁵

 

Midts dat doorknabbelt hadde den leeu.¹⁴⁵⁶

bedrieghelic waen

 

Ic bedrieghelic waen, als listich screeu,¹⁴⁵⁷

 

Hem zijn herte so versteende¹⁴⁵⁸

 

Dat hi anders niet en meende,

1460

Thisbe en was vanden leeu verschuert!

 

Dus hebben si beyde den doot besuert

 

Bi onsen toe doene vol tegenspoets.

1449 sepulture: graf; meerder bedrouven: groter droefheid.

1451 principael cause: de voornaamste oorzaak.

1452 schilles: jij verschilt daarvan niet veel, m.a.w. jij niet minder.

1453 buten spele gaan: 't werd bittere ernst, de aardigheid was er af.

1455 betraepte: in de macht krijgen.

1456 midts dat: doordat.

1457 screeu: schreeuwlelijk.

1458 versteende: van schrik deed verstijven.

[p. 270]

fraudelic schijn

 

Maech beroemt u van yet goets!

bedrieghelic waen

 

Ic en soude niet connen, so helpt mi god!*

fraudelic schijn

1465

Ghi zijt een helijnc!

bedrieghelic waen

 

Ia mochtic sprot ....¹⁴⁶⁵

 

Een gheernaert nam ic tmijnen page!¹⁴⁶⁶

fraudelic schijn

 

Couzijn wi moeten spelen scuvage:¹⁴⁶⁷

 

Ic sie die vrienden al in roere.

bedrieghelic waen

 

Scoy / scoy / op avontuere hoet voere,¹⁴⁶⁹

1470

Laet ons in tijts ruymen die plaetse,

 

Dat wi niet (en) crijgen een faetse;*¹⁴⁷¹

 

Want van mijn ouders heb ic verstaen:

 

Tis goet met gheheelder huyt slapen gaen!¹⁴⁷³

1465 helijnc (= elinc): edeling; sprot: als spottende vocatief?; of: mocht ik een sprot zijn?

1466 gheernaert: garnaal.

1467 scuvage spelen: er vandoor gaan.

1469 scoy scoy: stereotiepe uitroep van sinnekens als ze het veld ruimen, waarschijnlijk van schooyen: haastig gaan, dus: weg, weg!; avont opuere hoet voere: op goed geluk, hoe het mag lopen.

1471 faetse: klets, veeg uit de pan.

1473 gheheelder: hele, ongeschonden.

[p. 271]

tekstkritische noten

Opschrift in II/III: Den Vader van Pyramus / ende de Moeder van Thisbe / beweenen haers kinders doot / die in een sepulture ligghen begraven / uutleggende int corte t'verstant van deser Historie / die welcke een zonderlinghe ghelyckenisse is vande Passie ons Heeren Jesu Christi.

23

de vader van pyramus

 

O Fortune, schieloos van bedrijve,¹⁴⁷⁴

1475

Pyramus is nu berooft van lijve,¹⁴⁷⁵

 

Mijn liefste soon, dien ic beminde.

die moeder van thisbe

 

Thisbe mijn dochter, damoreuse ghesinde,

 

Is ooc ghestorven in swaer verdriet.

de vader

 

O broossche fortune, wanckelbaer riet,

1480

Dits al gheschiet bi dijnen gheleede!¹⁴⁸⁰

1474 schieloos van bedrijve: zorgeloos, onberekenbaar in uw optreden.

1475 lijve: leven.

1480 gheleede: leiding, bestuur.

[p. 272]

de moeder

 

In een sepulture liggense beede.¹⁴⁸¹

 

Dies bi bescheede (de) moerbeyer wit*¹⁴⁸²

 

Is swart gheworden.

de vader

 

Iaerlicx is dit

 

Ghebuerende als de moerbeyere groeyet:*

1485

Wit wortse terstont naer datse bloeyet,

 

Dan wortse root / dan swart ende rijpe.

de moeder

 

Om tconcluderen van onsen begrijpe,¹⁴⁸⁷

 

Die Hystorie moralizerende*

 

(Is inden verstande wel accorderende)*¹⁴⁸⁹

1490

Bijder Passie van Christus gebenedijt.

de vader

 

Bi Pyramus in gheestelic belijt¹⁴⁹¹

 

Mach den Gods soone wesen geleyt.¹⁴⁹²

 

Thisbe is (de) devote siele geseyt:*

 

Elc anderen beminnende van swerelts beginne,

1495

Concluderende in caritatijver minne¹⁴⁹⁵

 

Als Pyramus en Thisbe bi figueren¹⁴⁹⁶

 

Te versamene, gelijc van natueren.

 

Want die siele gemaect is naer Gods beelde.¹⁴⁹⁸

1481 sepulture: graf.

1482 moerbeyer: moerbei; bi bescheede: met een bepaalde bedoeling.

1487 om de zin die wij hier in zien, kort samen te vatten.

1489 komt in betekenis goed overeen met, is toepasbaar op.

1491 in gheestelic belijt: geestelijk toegepast.

1492 geleyt: voorgesteld.

1495 concluderende: het besluit nemend; caritatijver minne: geestelijke liefde.

1496 zinnebeeldig als P. en T. voorgesteld.

1498 slaat op ‘gelijc van natuere’.

[p. 273]

de vader

 

Maer den muer die hem beyden verveelde¹⁴⁹⁹

1500

Wasser tusschen; twelc was Adams misdaet¹⁵⁰⁰

 

Diese verscheyden hielt.

de moeder

 

Den secreten raet

 

Lieten si dicwil elc anderen weten*

 

Door den mont vanden heyligen propheten,*

 

Concluderende de versaminge vruechdelic¹⁵⁰⁴

1505

Onder den boom, Gods cruyce duechdelic,

 

Ter fonteynen des doopsels vol gracien.*

de vader

 

Nu eest, dat de siele vol contemplacien*¹⁵⁰⁷

 

Mits den Helscen leeu niet comen en mochte

 

Ter fonteynen der gracien; dies si onsochte¹⁵⁰⁹

1510

Is secretelic verbeydende gebleven*

 

Den Gods sone, huer lief.

de moeder

 

Ons is gescreven

 

Aggei int tweede: al beyt hi yet,*¹⁵¹²

 

Verwacht hem / want hi sal comen / en niet

 

Lange beyden / twelc so gebuerde:

1515

Ter moerbeyer boom / dats cruyce besuerde*

 

Hi die doot om Thisbe / dats die siele.^1515-16

1499 verveelde: onaangenaam was.

1500 misdaet: verkeerde daad, zonde.

1504 concluderende: het besluit nemend tot versaminge: ontmoeting.

1507 contemplacien: religieuse bespiegeling.

1509 onsochte: in droefheid.

1512 Aggei = Haggai II: de tekst is echter ontleend aan Habakuk II, vs. 3 (Vulgaat; zie over deze merkwaardige vergissing inleiding blz. 49).

1515-16 besuerde hi die doot: doorleed hij de dood.

[p. 274]

de vader

 

Truypen zijns bloets in grooten gecriele¹⁵¹⁷

 

Den boom des cruycen bruynvarwich maecte,

 

Daer hi uut liefden die doot aen smaecte

1520

Bi Pyramus moralizeren gewaech.*¹⁵²⁰

de moeder

 

O siele, die de gelijckenisse draecht

 

Van Thisbe, wel zijt tanveerdene schuldich

 

Tsweert van Gods passie, om u verduldich

 

In contemplacien te doorsnijdene

1525

Uut compassien ende devoten medelijdene:*

 

Teeuwighen verblijdene sout ghi dies rijsen.

de vader

 

Dus concluderen wi ons slecht bewijsen.¹⁵²⁷

 

Om verjolijsen quaemt uut reynder jonste:¹⁵²⁸

 

Nemet danckelic, al eest van cleynder conste.

1530

En bid gods geest om eeuwich gewinnen vruecht

 

Door zijn gratie ende drie santinnen duecht.¹⁵³¹

 

 

 

AMEN*

1517 gecriele: eig. gekrioel; hier: toevloed.

1520 door Pyramus zinnebeeldig voorgesteld.

1527 concluderen: besluiten, beëindigen; slecht: eenvoudig; bewijsen: verklaring.

1528 om verjolijsen: om aangenaam bezig te houden; jonste: genegenheid.

1531 drie santinnen: drie heiligen (vrouwelijk); waarschijnlijk zinspeling op de Gentse rederijkerskamer ‘De drie Santinnen’, vgl. blz. 1 aant. 1; blz. 67.

[p. 275]

Gheprint Thantwerpen binnen de Camerpoorte inden Mol. By my Henrick Peeterssen van Middelburch.

24

1 groot - II/III goet
4 na - II/III naer
5 reyne - II/III zuyver
6 minnelic - II/III minlic
13 dese < defe - II/III dese

63 ymmer - II/III ommer
67 versleten - II/III ghesleten
68 kaken < kakin - II/III caken / kaken
69 achticks < achtier - II/III acht'icks / acht icks
72 strect < sterct - II/III strect
73 Cousijnkin - II/III Cosijnken

76 rasch < racsh - II/III rasch
80 fijn < dijn - II/III fijn
81a Ha - II/III Ke
bedrieghelic < bedrielic - II/III Bedrieghelick / Bedriegelijc
81b Ha - II/III Ke
82 cousijn - II/III cosijn
84 de verhevene < verhevene - II/III de verhevene

89 ay - II/III ey
90 slecht - II/III slicht
91 sijt ghi gheworden - II/III sydi / zijdy worden
92 verlieserkin < verkiezer - II/III verlieserkin
raepsolasekin < rapsolaseken - II/III raepsolazekin
96 naect < maect - II/III naect
97 veere - II/III verre
99 noch < oft - II/III noch
103 gracieuse < gracienie - II/III gratieuse

106 neerstichede < neersticheyt - II/III neerstichede
110 maniere < manier - II/III maniere
111 die - II/III de
112 En oft versamen verghinc in veete - II En of t'versamen verghinghe in veeten - III En of tverzamen verghinghe in veeten
113 joncman - II ionck man - III jonc-man
114 Tisbee (passim) - II/III Thisbe (passim)
die dochter - II/III de dochtere
115 poeet - II/III Poëte
bescreven < bestreven - II/III beschreven
119 vadre ende moedre - II/III vader ende moeder

124 gheen separacie < ghen repacie - II/III gheen separatie
125 edelen - II/III edelder
129 houden - II/III ouden
131 manieren < manreren - II/III manieren
132 vloeyende < bloeyende - II/III vloyende / vloeyende
133 een - II/III t'een / 't een
137 ghelijckelijc < ghelijcker - II/III ghelyckelick / ghelyckelijc

142 en mocht hem vervelen - II/III en mocht hen niet vervelen
144 was: ontbreekt - II/III was
146 curerende < currerende - II/III curerende
147 medecinalic - II/III medicynalick
154 kinderlicke < kiuderlicke - II/III kinderlicke / kinderlijcke
155 ghenoughelic - II ghenouchghelick - ghenoughghelic

156 wroughelic - II wrouchghelick - III wroughghelic
159 werden - II/III wierden
165 Ola - II/III Hola
cousijn - II/III cosijn (passim)
166 te talene < te latene - II/III te talene (rijm)

170 bijstadelic lees: bestandelic? - II/III bystandelick
173 secretarius - II/III Secretaris
174 gente - II/III jente
175 materie < marterie - II/III materie
180 twater - II/III t'watere
181 ter luere < ter kuere - II/III ter luere

183 Tardense < Tardeuse - II/III Terdense
184 tdunct - II/III dijnct / dinct
187 dunne - II/III dinne

203 medicinael < medicidael - II/III medicinael
211 Eens werelts ronde < eens swerelts ronde - II/III Een s'werelts ronde
214 Desghelijcx - II/III S'ghelycs / Sghelycks

220 Onser innocentien raet - waarschijnlijk te lezen als: onser imprudentien raet - II/III Onser imprudenten raet
222 doet - II/III geeft
225 van - II/III vol
226 ende - II/III en
227 nijdere - II/III nydre
228 Ende - II/III En

232 die - II/III voor
234 beschamen - II/III t'beschamen
238 elck ander - II/III elcandren
240 versinlic - II/III verzinnelick / verzinnelijc
243 connen ghekeeren: ontbreekt - II/III connen ghekeeren
244 vreemden - II/III vremde
oft - II/III of
245 alle - II/III al

250 Rijst van der aerde - II/III Reinst van aerde
mi - II/III mijns
252 mijn - II/III mynen
257 blosende - II/III bleusende
259 van scheyden hoorde - II/III van scheedene / scheydene hoore
262 die - II/III de

265 die - II/III de
269 segt - II/III zeyt
270 stuent - II/III steunt
272 Tacxkins - II/III Tacxken
280 Tduchtvarich < Tduch varich - II T'duchvarich - III Duchvarich

282 al - II/III alle
284 Suermoedich - II/III Suermondich
285 amoreuser - II/III amoureuse

294 connen - II/III meughen
295 haer - II/III heur
tonghesken - II/III tonghsken
296 gaeyken - II/III gay
gayoolken < gyoolken - II/III gayoolken
297 schieloos - lees: schierloos? - II/III schieloos
298 zijn sinnen - II/III al haer zinnen

303 ardschier - II/III ardtschier
308 bonetken < bouetken - II/III bonnetkin
309 seker < seck - II zeck - III zeker
getken < gecken - II/III ghetkin
311 Soudi - II/III Zou hy

320 queken < quecken - II/III queken

332 blosende wancxkins - II/III bleusende wangheskens
335 dreelken - II/III deelken
plasance - II/III playsance
336 blinckende < blinckeren - II/III blynckender / blinckender
337 men - II/III ment

339 continance - II/III contenance
344 borskens - II/III borstkins / borstkens
346 Sis - II/III Sy is; genter - II/III jenter
349 elck den anderen - II/III elcandren

352 tronekens - II/III troegnekins / troegnekens
354 hem - II/III hen
356 datse niemant en si gheware - II/III dats niemant en zy gheware
358 cnapen - II/III knape; secreten < scceten - II/III secreten
359 in alle manieren < in alle mannieren - II/III an de manieren.
360 hi < bi - II/III hy
362 cousijn < consijn - II/III cosijn (passim)
363 duncket - II dyncket - III dincket
365 tarden < tardenck - II/III terden; liefste < lieste - II/III liefste

369 Van thoost int west - II/III Van t'Oosten int Westen
370 al weet hijs niet - II/III al en weet hijs niet

377 Tghepeys - II/III T'ghepeyns
386 elck heeft den ander - II/III sy hebben elck andren; oyt < opt - II/III oyt
387 die - II/III de
395 en isser < en en isser - II/III en isser

400 voortaen - II/III voort an
401 vichtien - II/III vijfthien
403 en fier: ontbreekt - II/III en fier (rijm)
407 schouwene - II/III schuwene
411 andere - II/III ander
412 believen - II/III ghelieven

414 vadre - II/III vader
416 dochtere - II/III dochter
421 Ghenouch ghelijck < Ghenouchlic - II/III Ghenouch ghelijck / Ghenoech ghelijc
422 en < en en - II/III en
424 eest - II/III ist
425 si elck den andren - II/III zij / sij elcandren
426 werrene - II/III weerne
427 in: ontbreekt - II/III in
430 die voljaerde - II/III de vuljaerde

434 rijc - II/III rijcke
451 heven - II/III even

457 spoet < spot - II/III (rijm)
458 eest - II/III ist

469 Kir - II/III Ke
470 mijn - II/III my; dat < ick - II/III dat
473 Kir - II/III Ke
476 met subtijlen duertrecten liste - II/III met eenen subtylen deurtrocken liste
477 vrienden < vrieuden - II/III vrienden

482 gheve ick - II/III ghev'ick
484 en < in - II/III en
491 bruwetken < bruwecken - II/III bruwetken
492 macht - II/III mach; quadre - II/III quader

493 vadre - II/III vader
494 gadre - II/III gader
496 luttel - II/III lettel
497 houde coustumen - II/III oude costuymen

507 ontbreekt - II/III Om gramschap / die my zoo bitter smaect
509 u vertrec < vertrec - II/III u vertrec
510 Tende - II/III T'hende
511 ingurien - II/III injurien
513 Aletho, lees Alecto? - II/III Aletho
516 onderdanicheyt - II/III onderdanichede
517 biddu - II bidde'u - III bidd'u
520 suene - II zuene - III zeune
521 ghene - II guene - III gheune

527 Beroert - II/III Beroerte; Lachesis < Lathesis - II/III Lachesis
528 Is - II/III Ist
529 ende < eynde - II/III hende
531 dus verstoort - II/III dus heeft verstoort
533 riguer < regier - II/III rigeur
535 te miwaert < thuwaert - II/III t'mywaerts; spijtiger - II/III nydigher
536 mede: ontbreekt - II/III mede (rijm)

542 ghestorbeert < ghestoort - II/III verstorbeert (rijm)
543 grimmende < immende - II/III grimmende; heet < root - II/III heet (rijm)
545 hert - II/III erch
548 Siel - II/III Ziele; en - II/III ende
549 wijser - II/III wyzen / wijsen
552 scherpe - II/III scherper
555 te spreken - II/III te sprekene

558 Eest - II/III Ist
560 ‘voort aen wel’ ontbreekt in II/III. Naast de regel rechts in de kantlijn is ‘Pyramus’ geplaatst, in plaats van boven de volgende regel. Evenzo staat ‘De vader’ naast regel 614. De tekst is verstoord daar regel 612 is uitgevallen, die ik invoeg volgens II/III; ook 614 lees ik dan volgens latere drukken.
563 ontbreekt, hersteld naar II/III
564 De < Der - II/III De; stranc < stanc - II/III stranck
566 te sine - II/III te zijn
570 schouwen - II/III te schuwen

578 ter scholen - II/III dat scholen - lees ‘dat ter scholen’?
585 gayolen < gyolen - II/III gayolen
586 Is < En - II/III Is
588 in verghenten < verghente - II/III int verjenten
591 seynden - II/III zenden
593 dunct - II/III dijnct / dinct

596 groete - II/III groeten
600 Vieronike, lees: veronike? - II/III veronijcke
601 ‘is’ ingevoegd, hoewel het ook in II/III ontbreekt
605 seggic - II/III zeggh'icks
607 mijn - II/III mij; jegenstuenich < inghesluenich - II/III ieghensteunich
608 solase < so laghe - II/III solase
610 die - II/III de; maniere - II/III manieren

615 exerceren - II/III excuseren
624 Dus < Du - II/III Dus
626 hope - II/III hopen
628 aenscouwen - II/III anschou

631 fantasie - II/III fantasien / fantasyen
634 rat < raet - II/III rat
636 wuenen < wonen - II/III wuenen (rijm)
641 schu < schou - II/III schu (rijm)
647 Euschulpius - lees: Esculapius? - II/III Esculapius
648 weerdich - II/III eerweerdich

649 Mars < Maer - II/III Mars; bataelgen - II/III bataillen
651 Vulcanus - II/III T'vulcanich; gloeyende - II/III vloyighe / vloeyige
654 ghrieven < gherieven - II/III grieven
656 soude - II/III zout
658 oft - II/III of
659 stellen den voet < den voet stellen - II/III stellen den voet (rijm)
660 Oft - II/III of; veynsteren - II/III veynstere / veynster
662 ons sake - II/III met ons sake

664 dese schoone maecht - II/III dees rein schoone maecht
665 vraecht < draecht - II/III vraecht
666 fleewich < flauwich - II/III fleewich (rijm)
670 alle die wi < alle die mi - II/III al die wy
673 op punitien < condicien - II/III op punitien
676 dueren - II/III deure
677 teenigen - II/III t'eenigher
678 oft - II/III of
680 Of < O - II/III of

687 genteren - II/III jenteren

701 ontbreekt, ingevoegd naar II Zalmer niet zijpooghen
704 hem - II/III hen; dunct - II dijnct / III dinct
708 bedrieghelic < bedrieghelit - II/III bedrieghelick
709 Hemlieden - II/III Heurlieden; listich < lustich - II/III listich (rijm)
711 beyde - II/III beede

715 mi - II/III nu
717 hemliede - II/III hen lieden
718 Elck andren te scuwene - II/III Elcandren te schuwene; es - II/III is
719 Tes - II/III T'is (passim)
720 die - II/III de (passim)
721 Sou - II/III sy

725 esse - II/III isse
728 sluutse < sluunse - II/III sluytse
730 hier - II/III hyer; duer - II/III deure; toesiet < toestet - II/III toe ziet
732 besoengnen - II/III besoignen
733 troengnen - II/III troignen
734 trouve - II/III t'drouue / tdrouve; tinderlic < tindelic - II/III t'hinderlick / thinderlijc

735 grievelic - II/III t'grieuelick / tgrievelic; tswaer < tswaee - II/III t'swaer / tswaer
736 bedwincse < bemijnt - II/III bedwijncse
737 eyst - II/III ist

745 Kir - II/III Ke
746 compassie < compasse - II/III compassie (rijm)
747 Luttel - II/III Lettel
750 starf - II/III sterf; dat de swanen aten < dat de de swanen aten - II/III dat de swanen aten
754 beroocte < baroocte - II/III beroocte
755 deuchden < duchden - II/III deuchden; een < en - II/III een; vul - II/III vol

755 suuckers < suckers - II/III suyckers (rijm)
758 ghemake < ghemaken - II/III ghemake (rijm)
769 arch - II/III erch; en < en - II/III en

774 cabel < cabbel - II/III cabel/kabel (rijm)

785 swaer weemoedich - II/III swaermoedich
788 Tminlicxste - II/III T'minnelicste
794 sins < sius - II/III sins
799 alleene < alleen - II/III alleene
802 van: ontbreekt - II/III van; bluesende - II/III blosende
804 gode goddinne (plur.) - II/III goden, goddinnen; alle gemeyne - II/III alle Nymphen ghemeene
805 mestroosteghen - II/III mistroostighen
806 inderlic - II/III hinderlick / hinderlic
807 sallic - II/III zal ic

809 Ic gha - II/III ic(k) gaen; puer te ruwijne < puer ruwijne - II/III puer te ruyne
810 verwranghen < verwraghen - II/III verwranghen (rijm)
811 inderlic - II/III hinderlic (k); verlanghen < verlangheu - II/III verlanghen
812 mueghen compasselic - II/III compasselic moghen
813 mantelijne < mantelyve - II/III mantelyne
814 tlast - II/III d'last
815 eest - II/III ist
817 ongheluckigher < onghelucker - II/III ongheluckigher
818 in < iu - II/III in
820 sallic- II/III zal ick; of - II/III oft
822 sochste - II/III zachtste; amenden < amende - II/III amenden (rijm)
823 smadeghe - II/III smadighen; troncke < troucke - II/III troncke
824 of - II/III oft; kenden < kende - II/III kenden (rijm)

829 griefs < griefe - II/III griefs
841 maerbersteen < maerbersten - II/III marbersteen
843 divijne < divijn - II/III divyne (rijm)
846 dissiplijne - II/III disciplyne
850 Dalendighe - II/III D'allendighe

859 martyaliste < marcyaliste - II/III Martyaliste.
860 regemente - II/III regimente
862 Hu suene - II/III U zone
864 reyngnacie - II/III regnatie. Adon < Adom - II/III Adon

873 hoe: ontbreekt - ontleend aan II/III
885 wert - II/III weert; werck < wert - II/III werck
886 liefste < liefe - II/III liefste

894 verlanghen - II/III t'verlanghen
895 infortunese - II/III onfortuneuze
896 drouven < drounen - II/III drouven / droeven
898 henden < hem - II/III eynden
904 lacen < lachen - II/III lacen
906 duchtvaerwich < duchtvaerwicht - II/III duchtverwich
910 ghenoucht - II/III ghenouchten / gheneuchten
911 monde - II/III mondeken
913 nochtan - II/III nochtans; blyft mi - II/III blijft my by
915 inderlic - II/III hinderlic

920 Io < U - II/III Io
921 Iuno < Iunio - II/III Iuno
922 Marcurius - II/III Mercurius
927 martelaersse - II/III martelarighe
929 camer - II/III camere / kamers
938 ic < is - II/III ick / ic

941 amourese - II/III amoureuse
944 aerm - II/III arme
946 theer - II/III teer
950 tsiene < tsine - II-III tsiene
953 lacen < lachen (vgl. 970) - II/III lacen
960 mijn - II/III my

962 spleetken < spleecken - II/III spleetken
967 solas: lees solaes - II/III solaes - elders in I steeds solaes; ghewan < ghewaen - II/III ghewan (rijm)

983 alderwerste - II/III alder weerste
985 ‘ghi’ ontbreekt - II/III ghij
987 ‘mi’ ontbreekt - II/III my
989 hu < hu u - II/III u
999 Tonser < Touser - II/III Tonser
992 reynst < reyny - II/III reynst (rijm)

997 ontbreekt, aangevuld naar II/III Hoemen secretere zijn int bemercken moet
998 soet ter < soetter - II/III zoet / ter
1000 diademen < diadenen - II/III diademen
1001 tonswaert < tonswaeret - II/III t'onswaert
1002 quellende < quillende - II/III quellende; lyden < lieden - II/III lyden (lijden)
1004 corts - ontbreekt in II/III
1009 al < als - II/III al
1012 droove - II/III drouver / droever

1017 overvloeydich - II/III overvloedich
1023 ghenouch - II/III ghevouch / ghevoech

1033 ternoyken - II/III tornoykin
1038 povre < poure - II poure - III povre
1041 soucken < soncken - II/III soucken / zoecken
1043 te bepluemene < beplueme - II/III te beplumene
1044 riemken < rimken - II/III riemkin; ghelogiert < ghelogeirt - II/III ghelogiert (rijm)
1046 bouveryen < bouvereyn - II/III bouverien / bouverijen

1047 Ha a < Haa - II/III ha ha; dhanteere, lees: dhant eere? - II/III d'handt eere
1048 hael - II/III ael
1050 wi: ontbreekt - II/III wy
1052 blusschen < bluuchen - II/III blusschen

1066 bespiers - II/III spiers
1070 int eynde - II/III inden endt
1071 noch: ontbreekt - II/III noch

1075 tis valscheyt - II t'is al valscheyt; voorts - II/III voort
1079 Kir - II/III Ke

1083 Ola Cozijn - II/III Hola cousijn
1086 secretelic < secrerelic - II/III secretelick / secretelic

1106 gheleden - II/III leden
1116 na - II/III naer

1121 moerbeyerboom - II/III Moerbesien boom
1125 ontbreekt, ingevoegd naar II/III Dan eewich quellen / tot der doot afgryselic.
1131 sal < sallic - II/III zal
1133 fonteynen - II/III Fonteine / Fonteyne
1134 om < ow - II/III om

1139 Die - II/III Diet; fletsen - II/III fletsene
1140 pletsen - II/III pletsene
1143 veel < Beel - II/III beele (sic!)
1144 Cozijn - II/III Cousijn

1152 seker - II/III seggh'ick / zeggh'ic
1153 verdoten - II/III verdroten
1154 Tlauken (sic!) - II T'laukin - III Tlauken - misschien drukfout voor: tkauken?
1155 hem - II/III hen
1161 draghen - II/III draghene
1164 hi: ontbreekt - II/III hy

1167 bi ons tente - II/III daer by ons tente
1169 amoreuskens - II/III amoureuse
1176 Cozijnken - II/III Cousijnken

1201 avijselic < anijselic - II/III avyselick
1206 dboomken - II/III t'boomken / tboomken
1207 dbeghin - II/III t'beghin / tbeghin; teynde - II/III t'hende / thende
1213 ontbreekt, ingevoegd naar II/III Ick hope hy zal corts hier by my wesen

Opschrift in II/III: De wyle Thisbe zit en verbeyt / peynst zy / hoe ende in wat manieren dat sy mochte met Pyramus corderen of yet boerdelicst voort stellen: Ende eer zy yet can verzieren / comt vanden berghe gheloopen eenen bloetghierighen Leeu waeraf zy anxstelick wech loopt naer eenen bosch / achter latende het hooftcleet dat van heuren hoofde valt / ende zy duyct onder eenen Amandelboom.
1217 boerdelicx < boordelicx - II/III boerdelicks
1221 leeu: ontbreekt - II/III Leeu

1224 voor - II/III voort
1227 mijn hooftcleet < mijn hoofcleet - II/III thooftcleet
1229 stracie - II/III stacie
1231 ontbreekt - overgenomen uit II/III Als de Leeu wech is keere ick wedre.

1239 Sie - II/III Siet / Ziet

1251 Siet < Siedt - II/III Siet; habbelt - II/III babbelt

1267 slane < slaen - II/III slane

1276 andere - II/III andre
1277 alle - II/III allen
1278 doet: ontbreekt - II/III doet
1284 alle - II/III al
1286 saen: ontbreekt - II/III zaen

Opschrift in II/III: Pyramus meenende dat Thisbe vanden Leeu verbeten was / beclaecht haer doot / ende ten eynde met eenen druckigen Adieu neemt hem zelven het leven!
1316 waerdy - II/III waert ghy; dijnre - II/III dijnder / dynder
1321 in de nacht - II/III inden nacht
1322 ter fonteynen - II/III ter Fonteyne
1323 haer - II/III heur

1337 dootelic - II/III doodelick / doodelic
1338 Ha < Haer - II/III Ha; moerbeyr boom - II/III Moerbesienboom

1357 enden < eynden wegens rijm-vgl. II/III: (h)enden

1365 darf - II/III derf
1368 Ymagineren - II/III Ymaginerende
1371 verwondere < verwonderde - II/III verwondere
1372 moerbeyr boom - II/III Moerbesienboom
1383 doolagich - II/III dootlaghich
1384 Vul < Dul - II/III Vol
1385 beken < keken - II/III beken

1388 thender < teender - II/III t'hender (of teynder?)
1397 duer: ontbreekt - II/III deur; vileynich - II/III vliemich
1402 corten - II/III corter
1403 ghevarwet - II/III gheverwet

1417 na - II/III en
1418 hem < mi - II/III hem
1422 in dit aenscouwen: ontbreekt - II/III in dit anschauwen

1447 ter fonteynen - II/III ter Fonteyne
1450 noyt vele - II/III noyt niet vele
1455 doen - II/III doe

1464 soude - II/III zout
1471 en: ontbreekt - II/III en

1482 de: ontbreekt - II/III den; moerbeyer - II/III moerboom
1484 Ghebeurende < Ghebeuren - II/III Ghebeurende de moerbeyere - II/III den Moerboom
1488 Die - II/III Dees
1489 ontbreekt - II/III Is inden verstande wel accorderende
1493 de: ontbreekt - II/III de

1502 dicwil - II/III dicwils
1503 den heyligen - II/III de heylighe
1506 Ter < Er - II/III Ter
1507 de - II/III die
1510 gebleven < geloove - II/III bleven
1512 Aggei - II/III Agger
1515 Ten moerbeyer boom - II/III Ten Moerbesien boome

1520 gewaecht < gemaect - II/III ghewaecht
1524 doorsnijdene < doorsnijden - II/III deursnijdene (rijm)
1525 Uut < U - II/III Uut
1531 Amen - II/III Finis