De const van rhetoriken

[5. Conclusie: theoriestrofen 228-239]

¶ Hier volghd Casteleins Conclusie, ooc mede zijn Excuse, ende generale voorhaudijnghe van zinen gheheelen voorgaende waerke.

[p. 247]

228.

 

¶ Tuwelieder eeren, en tot niemends schanden,

 

Om scheerpen dijn verstanden, hebbic dit bestaen:

 

Ende als hebbic den ionghers dit willen ghelanden,

 

In dien minen bouc vald in crusselighe handen,

 

Vvillen dien blidelick zonder wrempe ontfaen.

 

Als zij dus vele hebben ghemaeckt en ghedaen

 

Berespen my dan, in dien zijt cuenen bet scheen:

 

Snidic niet, ic zal doen sniden, duer mijn vermaen,

 

Neemd dan, dat ic gheslachte den wetsteen.

¶ Als eist dat wy alle de Autheurs niet en citeren
In ons narreren, nochtans volghicker een deel.
By dat wy Tullium hooren allegieren,
Men vindtere die van hem zeluen doceren,
En niet min obtineren en elck parcheel.
Macrobins furnierd dees redene gheheel,
Segghende hoe snood hy es oft hoe vertorden
Hy zeid wel wat goeds, ende zonder adpeel:
Vvant een waermoesch plucker spreect wel fraey worden.

¶ Exemple an Carneades, zoo ons int lesen,
Cicero heeft bewesen, met schoonder collatien,
Nooit en es hem zijn vaste motijf ontresen,
Nooit en blammeerde hy niet, ten bleef mespresen,
Alzoot bleeck in alle zine altercatien.
Niet dat ick vry ben der confutatien,
Als ben ic een die vander cuenste spreeckt:
Vvant, by dat de zelue leerd, te vele spacien,
Ic ghebiede wel anderen dat my ghebreeckt.

[p. 248]

231.

 

¶ Ontga ic my ieuers, ind dicht principalic,

 

Ofte ooc verbalic, ende rigorueselic,

 

Ick bidde elcken zonderlijnghe, en nemes niet qualic,

 

Vvant niemende en nopic specialic,

 

Noch en ouercrijssche ic furiueselic.

 

Te wilen ick de ionghers diene coraiueselic,

 

Verghetick dat ick aud ben, naer Marcus sententie,

 

Den middagh lijdt tonzent fraudulueselic:

 

Het gater op den auend, dus neemd pacientie.

¶ Ic bens Lucilius, in zinen tijd de gheheerdste,
In consten de vermeerdste, vul onzer profiten:
Ic en wille niet (seid hy) dat dalder gheleerdste
Myn weercken lesen, noch dalder appeerdste:
Vvant, zij zoender my te vele tortein in smiten.
Dat ooc veel simpel onnoosel subditen,
Myn weerck angaen zoen, ende dat blammeren snel,
Duer haer blonckheid, zoen zij hem qualick quiten,
Dus latickt de middelbare visiteren wel.

¶ Duer mijn ionst hebbick om elcks veruroeien
Materie willen stroeien, schoone bouen sommen:
Vvaer ute (ghelijc uten peerde van Troeien,
Vvelck de Griecken stichten duer Calchas loeien)
Vele fraeye discipelen zullen commen.
Niet ic en wils my niet berommen:
Maer ick hoeps in God die van al es een wetere.
Alzoo hy ten utersten my sal dommen,
Ick deedt om dueghd, en gheue dmine om een betere.

[p. 249]

234.

 

¶ Nochtans weet ic wel, duer mijn ontbinden,

 

Datmer sal vinden, zoomen ooeit vonden heeft,

 

Die minen aerbeid sullen verslinden,

 

Segghende: wat wild hy hem onderwinden?

 

Hy en heeft niet al gheseid dat dees const ancleeft.

 

Ic bent, die hem lien hier ghelijck in gheeft:

 

Vvant, zijn zij goed, die dit voordstel verkiesen:

 

Zij zullen segghen, tverzwijmd hem menigh die leeft.

 

Zijn zij quaed, God salze qualick verliesen. ☜

¶ Hoe danich zij zijn, oft van wat conditie,
Die in die suspicie, dese const verhaten,
Moesten zij ondernemen thaerlieder officie,
Al dit te makene, mids hende, ende initie,
Sy haddens meer vergheten ende achter ghelaten:
Maer tprouerbie gaet achter straten,
Dwelck men hoord segghen groot ende cleene:
Deen vindt meer dan dandere, tzijnder baten,
Maer niemend en vindet al alleene.

¶ Minen Martiael seid van zulcke driuers,
Der consten bekiuers, die tvolck zoo quellen:
Men vind veel begripers, maer lettel schriuers,
Die costumelic visschen in ander viuers,
Ende en cuenen een reghel dichts nauwe stellen.
Dit es een vicie niet om verfellen,
Vuer wien dadt ghebuerd tsi aude of ionghe.
Ic ben deerste die dit bestont vuer de ghesellen,
Nooit en waerd ghedichtt in de vlaemsche tonghe.

[p. 250]

237.

 

¶ Ben ic te obscuer, naer iemends ghevough,

 

Tes my ghenough dat ickt wel verzinne:

 

Peinst dat my dit pack te zwaerder wough,

 

Ende dat hem dlast te laboriueser drough:

 

Den rechten keest der consten heeft dat inne.

 

Middel ende dhende, metten beghinne,

 

Tes al mine. Niet stelic, ghelijc den wolue:

 

Ic en pluustere niemends lochtijngh, te minen ghewinne,

 

Maer spele ghelijck Hercules met mijns selfs kolue.

¶ Ende als eist dat wy al ditte tracteren,
Den ionghers adscriberen, met blider feesten,
Nochtans en willick niemend praeiudiceren,
Goede auders moet ick obtempereren,
Ende alle artisten, minste metten meesten:
Biddende alle Ingienen, ende fijne gheesten,
Dat zij tot dees scientie staut onuervaerd terden:
Vvant ick begonste dit metten eesten,
Om dat dees edel const zo mueghen verclaerd werden.

¶ Dus, dan ghy Constenaers vul constigher leeren
Die de const vermeeren, ende in hu haudt becleuen,
Tot den ontfangh mijns aerbeids, wild u lien keeren,
Ende peinst, ic hebt ghedaen ter eeren
Van allen constenaers, der const toe ghescreuen.
Zoo Esculapius dede, doet my weder leuen
Ziedy my verbiten van niders die tsamen kiuen:
Oft als Plato, wild minen bouck Vulcano gheuen,
Indien hy niet en mach vul eeren en famen bliuen.

Finis.