De const van rhetoriken

[p. 137]

[Refreinen van 12-en]

¶ Referein van twaleuen, Simpele.

¶ Myn liefste, myn schoonste, myn triumphantste.
Dien ick nooit sagh ter weereld binnen:
Dalder zedebaerste, reinste, elegantste,
Vvien ick uut ionsten moet eeuwigh minnen:
Och hoe bedwelmd haudt ghy myn sinnen!
Dat ick niet can verwinnen dit zwaer verdriet.
Vvaer mocht dese liefde eerst rizen oft beghinnen?
Ick verwonders my! Cupido en weet selue niet.
O valsch toebrijngher! die u ditte riet
En was myn vriend niet, dies ben ick expeert:
Niet min lief wat pinen my gheschiet,
Ick wild duer u liden ghy zides my weerdt.

¶ Ghy zides my weerd, mids dijnder trauwen.
Die ick u sie hauwen in menigh exploot:
Dies beminnick u bouen allen vrauwen
Dyn zwarte windbrauwen doen my den noot.
De viericheit thuwaert es zo groot,
Ic nome remedie waert tijd ende stonde,
Als saudick besteeruen de bitter doot
My en rochts, vreesdic God niet en de sonde.
Ic claghe vrau Venus myn diepe wonde,
Ende dat my haren strael zoo mordadigh deerd:
Nochtans wat pinen men ter vveerelt vonde,
Ic vvild duer hu lijden ghy zides my vveerd.

[p. 138]

iij.

 

¶ Ick wild duer u liden, ende en doets niet noo:

 

Vvant willick, oft en willic, het moet dus wesen.

 

Den valschen God van minnen bemudst my zoo,

 

Dat icks myn daghen en zal ghenesen.

 

O vlammighen brand! twy zidy gheresen

 

Zoo diepe an myn herte, dwelck curts besief:

 

Als zijt ghy vul dueghden, ende uut ghelesen,

 

Ick en mach dy niet ghebruucken vuer myn lief.

 

Cupido bemind my, maer Iocus den dief

 

Moet ick vervloucken als die myn dood begheerd

 

Ic claghe u minen rauwe nochtans hoe bitter grief,

 

Ick wild duer u liden ghy zides my weerdt.

¶ Myn schoon princesse, die my haudt in weene,
Beweerd dogh myn anxtelick drouuich beuen:
Hebbick u iet mesveerghd alleene?
Vveedtty wat ick meene? willet my vergheuen.
Goede eerbaer liefde dat es dijn leuen,
Dies hebt ghy bouen screuen een wijs bestier:
Zulcke ruudheit en vverdt niet meer bedreuen,
Van my thuwaerd, vvant daer in leid dangier.
Verdoelde zotte ionckheit bracht my hier,
Ghelijck dat hem menigh schieloos gheneerd:
Als verbrandick heymelic in vrauwe Venus vier
Ic vvild duer hu lijden ghy zides my vveerd.

[p. 139]

¶ Referein van xij. Amourues.

¶ Vvat eist van vrau Venus diet al perturbeerd,
Ende onder haren standaerd niet en laedt verloren?
Zu eist die elcken op zyn lief inflammeerd,
Al oft gheheechent vvare duust iaer te voren.
Ick hebbe een schoon herte inden zin vercoren,
Ghelijck myn ziele binnen minen lichame:
Schoonder en was nooit van moeder gheboren,
(Alzoo my liefde tuugd) God gheue haer vrame.
Alle haer conditien zyn my bequame,
An haer en ledt my niet dan dabsentich haken:
Dat pynd my, dies als es zu zonder blame,
Haer by zyn prisick vuer alle zaken.

¶ Al en vindic gheen lachter an haer schoonvvanghen,
Al ghenoughd zu my bet dan zeluer oft gaud,
Al hebbick naer haer thien dusent verlanghen,
Al scriue ic haer briefuen menigh vaud,
Al minnick met boden op haer wel staud,
Al es my haren troost by zulcken verschenen,
Vvat hebbick, laes! keerd zu my gheenen caud:
Zulcke solasen dijncken my al crancke lenen.
Den leuenden vooys draeghd vrientscap henen,
Ieghenwordighen troost doet therte snaken:
Dabsentie verdriedt my en by zulcke renen,
Haer by zyn prisick vuer alle zaken.

[p. 140]

iij.

 

¶ Ick prise haer manieren zonder aelwaricheit:

 

Ick prise dat zu hooghelick es ghemoedt:

 

Ick prise menichvuldich haer zedebaricheit:

 

Ick prise dat zu absent myn liden versoedt:

 

Ick prise dat zu rijcke es ende ghegoedt:

 

Ick prise haer vvesen coraiues ende eerbaer:

 

Ick prise dat zu my somtijd met iemend groedt:

 

Ick prise haer roode lieren ende haer ghelu haer:

 

Ick prise dat zu my draeghd goe ionst eenpaer:

 

Ick prise dat zu zomtijd om my vvild vvaken:

 

Ick prise al tgheent dat haer ancleeft: maer,

 

Haer by zyn prisick vuer alle zaken.

¶ Prince al sprekick haer van op van nedere,
Naer myn appetijt twee of drie hueren,
Vvech zynde, verghete ick tghesichte vvedere:
Dat doet tvierigh haken der naturen.
In keercken noch opt strate en can ick ghedueren,
Altoos rijst tghedijncken myns amyen:
Ick moet my vinden bider schoonder figueren,
Oft therte es ontrust tot allen tien.
Absent haer en can ic nieuërs verblien:
Alleene haer presentie mach myn droufheit slaken:
Als diedt proufd vveet ickt, duer zulcke fantasien
Prisick haer by zyn vuer alle ander zaken.

[p. 141]

¶ Referein van xij. In versmadenesse der weereld.

Al had ghy Cresus rijcdom, of Mathusalems pacht,
Salamons wijsheit, ende Neroets wreed leuen,
Al had ghy Octauianus excessiue macht,
Al hadde u God Azahels snelheid ghegheuen,
Al haddy de const van Vergilius verheuen,
De schoonheit van Absalon fier van opstelle,
Vvat helpet als dijn vleesch den woermen werd bleuen,
Ende dyn ziele metten duuels in dhelle.
Twy mind ghy de weereld dan, vul van ghequelle!
Daer zu dus verleedt den verdoolden zondare.
Vvildse lieuer haten, want zoo ic vertelle,
Vvie datse bemind, mind zinen verrare.

¶ Als waerd ghy ghelijck Mercurius elegant,
Mordadigh als Iezabel spitigh van sinne,
Al hadt ghy vanden seuen vroeden tverstant,
De vreckheit van Midas thuwen ghewinne,
Al droughen u alle vraukins minne,
Al hadt ghy Mythridates memorie groot,
Al haddy de subtijlheit van Pallas de Goddinne,
Vvat salt u profiteren ter laetster noot?
God wil zyn ziele ghedijncken, hy es doot,
Dats dlaetste woord zoo elc weet int clare:
Dus bedrieghd u de weereld, dies segghic bloot,
Vvie datse bemind, mind zinen verrare.

[p. 142]

iij.

 

¶ Als ware ghelijck Alexander magnus u weerde

 

En ghelijc Mars hu victorie tallen stryde,

 

Al hadt ghy Nicanors groote hoouerde,

 

Al waerdy ghelijc Venus altoos blyde,

 

Al waerdy ghelijc Sathan vul van nyde,

 

Al hadt ghy zoo menighe proprieteit,

 

Nochtans moedty steeruen ten laetsten tyde,

 

Dyn fier ghesmyde werdt dan al pleit.

 

De weereld dy altijd voor ooghen leit

 

Een valsch wanen leuen, al vul van vare:

 

Ende zu bedrieghd u, dies eist vulseit,

 

Vvie datse bemind, mind zinen verrare.

Prince.
¶ Curt es tswerels vrueght tmoet al zynn ghestoruen,
Aud, Iongh, steerc, cranc, naer Atropos rate:
Subijt, hoe liuigh, tmoet al zyn bedoruen,
Ter dood en heeft niemend adpeel noch bate.
Eist aerme, oft rijcke, zom vrouch, zom late,
Lustich, ofte sieck, ten heeft niemend gratie.
Eist wel ghemeten, verwacht goe mate,
Int hende, ghecrighdy Gods iubilatie.
Niemend en beloefd hem van tswerels recreatie,
Haer fausamblant bedrieghet al te gare:
Dies slutick als vueren ter eester spacie,
Vvie de weereld mind, mind zinen verrare,

[p. 143]

¶ Ander snede, van twaleuen.

¶ Onsteeckt met charitaten inwendigh binnen,
Ende en weest niet verwondert ghy notabel zinnen
Die dueghd beminnen, hoept op Gods gratie:
Staet af van zonden.
Al siet ghy thoofd vanden Seraphinnen
Ghelijck druuen perssen en daer wyn af winnen,
En maeckt int herte dies gheen turbatie:
Als nu ter stonden.
Christus met zyn vijf bloedighe wonden,
Eenigh kind vanden vader Omnipotent,
Es den wijngaerd: hy den landman beuonden,
Alzoo wy Ioannem claer hooren vermonden,
Dus es hy den warachtighen wijngaerd bekent.

¶ Christum willick biden wijngaerd compareren,
Ende de nature des wijngaerds doceren,
Daer elcks meinschen herte by werdt ghespijst:
Zalighst bouen maten.
Int opgroeien sal den wijngaerd best profiteren
Daer hem den schoonen dach mach illustreren,
Ende daer het wederschijn der zonnen rijst:
Hier by legghick charitaten.
Zuuer goede lucht comt hem ooc ter baten:
Daer ic Zuuer conscientie legghe ontrent.
Vvelcke dijnghen, Christum, niet en mueghen laten,
Zoo elck magh, uut dees comparatien vaten:
Dus es hy den warachtighen wijngaerd bekent.

[p. 144]

iij.

 

¶ Materiael wijngaerden, zyn hier by, zonder weerde

 

Alzoot blijckt: ende in dalder zoetste eerde

 

Brijnghd den wijngaerd dalder schoonste vrucht:

 

Ontsiende gheen verseeren.

 

Gheene obstinaetheit, zonder hoouerde,

 

Compareric by dese oedmoedighe gheerde.

 

Voord groeit den wijngaerd hooghe inde lucht:

 

Dats de gratie ons Heeren.

 

Den wijngaerd vought hem ooc om bughen om keeren:

 

Dits Gods goederthiereit verstekende torment.

 

Alle dees dueghden om Gods lofs vermeeren,

 

Maghmen an Christum dueghdelick leeren,

 

Dus es hy den warachtighen wijngaerd bekent.

¶ Meer proprieteiten des wijngaerts crachtich,
Zyn applicable an Christum God almachtich:
Vvant ghelijc zyn bladers alle wonden mundifieren,
Zoo zuuerde hy tsweerelds dal.
Gelijc ook tswijngaerds blommen, virtuhues indachtich
Tpusoen vercrancken, en tvenijn manslachtich,
Alzo wilde God ons ant cruce purgieren:
Ende in gratien nemen sal.
Vvijn ende watere beede naer tgheual
Sietmen dat by tyden uten wijngaerd rent:
Dats remis van zonden, en de sacramenten al,
Dwelc al van Christo comt groot en smal:
Dus es hy den warachtighen wijngaerd bekent.

[p. 145]

v.

 

¶ In Genesy staet hier af figuere:

 

Vuer my sagh ic staen op zomighe huere

 

Een vvijngaerd met brancken, botten, en blommen,

 

Ripende achter naer.

 

De drie brancken, zyn des drivuldicheits natuere.

 

Voord vvarer drie zaken van grooter cuere,

 

Botten, blommen, en druuen schoon bouen sommen:

 

Zoo den vvijngaerd draeghd eenpaer.

 

Dees drie beteeckenden drie substantien claer,

 

De Godheit de, ziele, ende tvleesch zonder ent,

 

Die in Christo zyn, en zyn zullen eenpaer.

 

Eeuwelic zonder nemmermeer faeilgieren daer:

 

Dus es hy den warachtighen wijngaert bekent.

¶ Biden botten daer dees druuen uut spruten
Es de Godheit beteeckend, naer der leeraers uten:
Vvant hy es dbeghinsele die hier telcks vrame
Tooght zeer drouue aenschijn.
Biden blommen salmen Christus Ziele ontsluten
Den ruecke van haer passeerd alle fruten.
Biden druuen, comparerick Christus Lighame,
Zoetende ons venijn.
Dese druue dede compasselicken fijn
In de persse des Crucen vuer de Ioden blent.
Zyn stoole heeft Christus ghewasschen inden wijn
En int blood des druuen den mantel zijn.
Dus es hy den warachtighen wijngaerd bekent.

[p. 146]

vij.

 

¶ Dapostels dees druuen te snijden begonnen:

 

Pieter wildese ons te terdeneionnen,

 

Met zijnder leerijnghe te Roome ende eldere,

 

Als Gods weerde post.

 

De vier pilaren hebben desen wijn willen tonnen:

 

Deuangelisten blinkende als dlighd der zonnen

 

Hebbene virtuhueselic gheuoerd ten keldere,

 

Voer den alder besten most.

 

Thooghe vveerlicke, dwelck tgheestelick verlost

 

Heeftene binnen besteedt vuer dranck excellent.

 

Comd drijnckt met tranen, desen wijn uut Cristus bost

 

Hy gheeftene u allen zonder gheld of cost:

 

Dus es hy den warachtighen vvijngaerd bekeut.

Prince.
¶ Als God ghelijc een crappe an tcruce hync
Ende vuer alle meinschen de doot ontfijnck
Purgierde hy ons allen in des druuen bloed,
Tuughd Lyra vul trauwen.
Dwater uut zyn goedwillighe zyde ghijnc
In ablutien, om zuueren tsweerelds rijnck,
Ende dbloed uut zyn herte, duer zyn oodmoet,
Om tfiands verflauwen.
Hier magh elck den wijn van compunctien scauwen
Ende Iohels oueruloedighe persse preseut.
Vvild hu an Hierimias dronckenscap hauwen:
Christus schijnct desen dranc bee mans en vrauwen,
Dus es hy den warachtighen wijngaerd bekent.