De const van rhetoriken

[Refreinen van 11-en; theoriestrofe 206]

¶ Referein van xj. Int Amourues.

¶ Vraegt iement wat venus es of wat zu bedrijft
Als die verteeren doet tgroene metten rijpen?
Venus, by dat deen end dander bescrijft,
Es een furie in des menschens pijpen,
Die elcs zin zoo vertsuffen can, perssen en nijpen,
Verduueld, verhoedt, en verzott can maken,
Gheen zo groot Poëte die ooit coest begrijpen
Den grond des wonders van alle haer zaken:
Vvie nooit van deser materien spraken
Vielen te curt, want in weercken oft ghedachten
Vrau Venus heeft vele diueersche crachten.

[p. 129]

ij.

 

¶ Haer crachten zyn ghebleken in daude croniken

 

An dusent duust auwers, diueersche minders:

 

Harer crachten diueerscheit sietmen ooc blijcken

 

An de schoon Medea die verberrende haer kinders

 

Hercules span: Danae sat vul inders:

 

Pasiphae dede haer sluten in eenen stier:

 

Venus en Cupido sijn zulcke verslinders

 

Dat syere ontellicke vele brijnghen int dangier.

 

Piraem en Thisbe storuen duer dit vier:

 

Biblis sachmen by haren broeder vernachten:

 

Vrau Venus heeft vele diueersche crachten.

¶ Hippolitus duer Phedram starf te peerd steerte:
Eurealus drough sacken ghelijck eenen knecht:
Aminthas verdwijnde duer Dianem begheerte:
Semiramis verliefde op haer kind ieghen trecht:
Phyllis verhijng haer: Troylus starf int gevecht:
Vergilius hijngh by daghe confuus in de mande:
Orpheus sochte zyn wijf in dhelle zoomen secht:
Vvie soude vulspreken Bellerophons schande?
Isiphile verdranck haer: Dido starf te brande:
Leander duerswam alle swaters drachten:
Vrau Venus heeft vele diueersche crachten.

[p. 130]

iiij.

 

Prince.

 

¶ Vvaer om allegierick aldus thuwer kuere

 

Exemplen die vuertijds de chronike ontfijngh?

 

Noch vindmer die duust waruen sdaeghs de duere

 

Haer liefs versoucken, ende cussen den rijngh.

 

Saudict al verhalen dat quam ende ghijngh

 

Alder wereld pennen worden eer versleten:

 

Vvant nooit en ghebuerder wonderlicker dijngh

 

Dant nu doet, ghy mueghet by u seluen weten.

 

Bet bliuen verholen alzulcke secreten

 

Vvantse niemand verhalen zo van vueren tot bachten:

 

Vrau Venus heeft te vele diueersche crachten.

¶ Ander snede van elleuen. Kinderdagh. Lecture.

¶ Nooit gheest zo zwaer te gheenen tiden
Hy en weerd de droufheid wel bi ziden,
Vvanneer datt die edel nature begheerd
Vul coraiuesheden.
Nooit herte en saghmen zo veel drucks liden
Met eender nieuwicheit salt verbliden,
Dblijct an onsen bisscop die hem vruechdigh gheneerd
Vul alder ioeiuesheden.
Langhe heeft hy gheseten vul fumuesheden
Thuus in zyn pelsse veel droufheits handelende:
Nu rijst hem den gheest van orgueiluesheden
Ende maect hem zeluen te velde wandelende.

[p. 131]

ij.

 

¶ Volcs heeft hy vergaderd een vulle dousine

 

Die alle leuen met grooter pine,

 

Zy maken hem zeluen te vele te doene

 

Ind ruters ancleuen:

 

Als hadden zy dusent pond groote int scrine,

 

Zy en hilden een mite niet ten fine:

 

Dies soucken zy behendicheit te desen saeisoene

 

Om mueghen leuen.

 

Den pilote van sente Reinuut heeft ghescreuen

 

An onsen Bisscop, dat zyn groote galeye

 

Vter hauen van Bijstierueld werd ghedreuen,

 

Ten alder langsten, nu commende alf Meye.

¶ Dies es hy ghepurrend van Broodshende
Om schuwen des aermoeds groote allende:
Dees nieumare en stond hem niet langher te swighene
By gheenen keere.
Niet vele en sagh iemand beroeider bende,
Dies waren zy gheerne inder piloten spende,
Vaer hebbende van qualick plaetse te crighene:
Elck suerghd om zine eere.
Vvy sullen u, der personagen, vroed maken breere
Ende gheuen tplat verstand van deser zaken:
Hemlien en rouct hoe vul zy sijn van zeere
Mueghen zy int schip van sente Reinuut gheraken.

[p. 132]

iiij.

 

¶ Eerst esser den prelaet die God niet en ontsiet:

 

Ende den procchiepape die zyn keercke vliet:

 

Den landheere die vreck es ende onghenadigh

 

Zelden zouckt hy vrede.

 

Den rudder die zyn land vercoopt en faeld hier niet

 

Noch den auden kindschen man, cleen hachtmenzyn bediet:

 

Dan essere de schoon vrauwe onghestadigh,

 

Van onprofitigher zede.

 

Den rechtere die lieghd es hier ooc mede:

 

Ende den iuge die trecht met loosen sinnen keerd

 

Den muenic die gheerne uut rijd, haud hier ooc stede,

 

Ende daerme cleerc die tylicke minnen leerd.

¶ Voort esser daerme man die den wijn gerne coopt
Ende diongh wijf die te mattenen loopt,
Al vind zu ghemoet van haren zoeten smul
Zu es cleene gheturbeerd.
Dese vinden hem alle versaemd ghehoopt
Ghelijc ghecoppelde schapen tsamen ghecnoopt:
Dus heefter ons bisschop een dossine al vul,
Die zelden profiteerd.
Mueghen zy int schip zo eist wel ghecalculeerd,
Zy vindere van allen twijnders, weuers, blauwers,
Van diueersche neerijnghen eister ghestoffeerd
Procuruers, tapitchiers, barbiers, en brauwers.

[p. 133]

vj.

 

¶ Nieuërs af en vindtmen daer ghebreck,

 

Aldus die met ons willen maeckt u bespreck,

 

Vvy zyn eenen boot die tgroot scip gaen pachten

 

In tijds dat vvy niet en falen.

 

Al zyn vvy berooid, elck stoppe sinen beck,

 

Diement minst betraut nemen eerst vertreck,

 

Daer zuller vele volghen die wy lettel vvachten:

 

Dus lijdt met onsen qualen.

 

Ten iare vvild God, zonder langher dralen,

 

Zal tgrote schip vloten, dus vvild na uwen sin vvaghen:

 

De baerke sal zonder faulte dan verpalen

 

Elck make hem ghereed vvy sullent al in daghen.

¶ Ander snede, Ooc kinder lectuere.

¶ Rascht hu alle haerwaerd met bliden talente
Die met diueersche quellinghe ziit beswaerd,
Ghy mueghd hier vinden ten parlamente,
Tcappittel vanden spinrocke gheheel vergaerd:
Ionghe dochters, oft in huvvelicke ghepaerd,
Comt vry alle te houe zonder cesseren:
Tvvifeldy ieuers in, tverstand vverd u verclaerd,
Men sal u spinrocks scrupel gheheel resolueren:
Tcapittel vvaerd staet salmen u narreren,
Hier criighd ghiis rechte inninghe.
Ons tenneel staet opene dus sonder langhe fleren
Comt alle ter spinninghe.

[p. 134]

ij.

 

¶ Vueren ende al vueren zonder langh morael,

 

Sidt daer als boerghmeester vrauwe Isigrine:

 

Die es hier President ende Officiael,

 

Het plach zo hebbelick een vrauwe tsine:

 

Nu doen haer daude daghen groote pine,

 

Haer ooghen zyn al hol den mond wijd en groot,

 

Vijf mans heeft zu ghehad, en brocht te ruine

 

Zonder die zu ondertusschen besighde ter noot.

 

In Nigromantien doet zu menigh exploot,

 

Duer haer const crijghd elck groote winninghe,

 

Dits ooc cause dat zu elcken hier ontboot:

 

Comt alle ter spinninghe.

¶ Nu als zu aud es vry van zulcken inderen
Haud zu ionghe wichten op om haer verblyen:
Als zu iongh was hilt zu op, groote kinderen,
Ende noch wel zo mocht haer gheschyen.
Te bet zal zu elcken zyn cas bedyen,
Mids haer doctoressen, weerende doluerscap:
Vrau Marrooie es seghelersse nu ten tyen,
Ende vrau Beerte, bediend het promotuerscap:
Abonde en Pernette bedienen tprocuruerscap,
Dus slaeckt vry dyn ontsinninghe:
Vrau Xandrine es hier ooc int gouuernuerscap,
Comt alle ter spinninghe.

[p. 135]

iiij.

 

¶ Ghy ghehude vraukins en weest niet confuus,

 

Smyten u hu mans, of doen zy u onghevough,

 

Oft commen zy te dicwild droncke thuus,

 

Of dobbelen zy tsnachts tot smorghensvrough,

 

Ofte gheuen zy u lien niet ghelds ghenough,

 

Vveder ghijt qualic emploihierd of wilt verlecken

 

Hier salmen u lien segghen wat zwaerder plough

 

Huwe mans daer omme sullen moeten trecken:

 

Vvillen zy haer liefde ooc buten huus ontdecken,

 

Of tooghen zy u gheen minninghe,

 

Vrauwe Isigrine zalse wel verghecken,

 

Comt alle ter spinninghe.

¶ Ghy ionghe meiskins ooc, vreest anxt noch druc,
Hebdy huwelick vueren, neemt curten raed:
Hier weetmen u gheluck, oft ooc ongheluck,
Vveder u man goed sal zyn oft quaed:
Vveder ghy een knechtkin oft meiskin ontfaed,
Sullen wy u vuersegghen de rechte inuentie:
Vrauwe Isigrine hier sittende in haren staed,
Sal u van alzulcken tooghen de experientie.
Haer propositie ende der glosen sententie
Gaet blijken der beghinninghe:
Vvild ghy tverstand hebben doet diligentie.
Comt alle ter spinninghe.

[p. 136]

¶ Een clausule van elleuen, Ander snede.

¶ Vvonderlick wonder heeft God ghewrocht,
Als hy om tsweerelds scheppen was bedocht,
Om al te vuldoene wel ende eersamelick:
Eer hiit ter effectien al heeft ghebrocht
Heeft zeere subtilick de nature besocht,
Van al dat sienlick es en lichamelick.
In delementale lichamen heeft hy bequamelick
Secrete sadekins goddelick ghestrooeid,
Daert al af groeien sal, redelick en tamelick,
Totten hende: dies wy hu dancken nu als ooeit,
God heere, want ghy en begaeft ons nooeit.

De Const,

¶ Alle dijngh es verwinnelick tot elcks kuere
Met grooten labuere, ind zotte oft ind vroe.
Metter snede van twaleuen van zoeten ghuere
Vvillen wy voord an al effen duere,
Zonder tusschen scriuen tot twintighen toe.
Ghy Ionghers neemd danckelick dat ick doe
Ende laedt doch int goe altoos mijn reden binden:
Aerbeit ghelijck ick en ghelaett hu niet moe,
Ghy zult van twaleuen diueersche snede vinden.

Hier naer volghen Refereinen van twaleuen.