De const van rhetoriken

[p. 117]

[Refereinen van 10-en; theoriestrofen 204-205]

¶ Hier naer volghen diueersche soorten ende sneden van Refereinen, ende eerst van thien regulen.

¶ Vvijngaerd, dy plant hier Gods helighe hand,
Vvaer af Ezayas seghd breeder verstandt
Ind vijfste capitel zijnder prophetien,
Duer mynen mond scriuende:
Hier stellick hu ind vetste der Oliuen land
Opden vruchtbaersten cant dien ick ieuërs vand,
Mijn herte zuldy vrueghdelick verblien
Zidy wel becliuende.
Tverstand der weereld al, makick hier blijuende,
Ghi werelt zijt den wijngaert dien ic plante recht nu saen
Draegd goe druuen wildy ic laedt in u staen.

¶ Vvijngaerd, ick plante dy begherlick en schone
Om myn liefste kindt talder dueghd ghewone,
Metgaders inspiratie des helighs gheest
Die met ons haudt ghebod.
Vvy zijn drie, al een ten hooghsten throne,
Alle drie nochtans diueersch van persone,
Ende alle drie te eerene in een vulleest:
Vvant een warachtich God.
Dus plantick u hier als weereld vuer een slot:
Siet dat ghy niet en moet ind helsch ghespu baen,
Draeghd goe druuen wildy ick laedt in hu staen.

[p. 118]

iij.

 

¶ Vvijngaerd ghy zijt de Israelsche natie,

 

Ende van Iuda de hoghe generatie,

 

Iongh ende aud naer Esayas screue

 

Syn de spruten lude en stille,

 

Dus sprutende bloesseme, in midden deser statie

 

Stichtic eenen torre, dats vaste gratie

 

Tquaed te wederstane, hoe wel ic hulien gheue

 

Vwen vryen wille.

 

Eenen tuun vlichtic, vry van gheschille,

 

Dies hu te min magh den helschen gru slaen:

 

Draeghd goe druuen wildy ic laedt in hu staen.

¶ Vvijngaerd dy ouffenic metten verhueghden,
Vut dy kiesick steenen, dat zyn alle dueghden:
Hu plantick werdighlic als sweerelds huus,
Vvant hu exalterick.
Hier makick een persse vul hemelscher iueghden
Daer wy in perssen sullen veruuld met vruegden,
Contemplatiuelic dat zoete veriuus:
Hier omme laborerick.
Hu minnick ter dood toe, hu accollerick,
Mindt ghy my niet zo sal dy thelsche schu vaen:
Draeghd goe druuen wildy ic laedt in hu staen.

¶ Hier na volghen Refereinen van thienen.

[p. 119]

¶ Referein van thienen, Ander snede.

¶ Myn volck wat hebbick teghen u mesdaen?
Hoe haddick dyns mueghen meer gade slaen,
Dan ick ghedaen hebbe (zoo tughen de transcripten)
Totten dagh van heden?
Ind huus van seruitude waerd ghy gheuaen,
Daer hu Pharao deerlick hild belaen:
Ende ick u God leedde u uut Egipten
Ind land vul vreden.
Daer moestick dy naer myn goddelicke zeden,
Mids zeer nauwen keer voen:
Ick hebbe u bescheermd lijf, led, ende leden
Vvat mochtick u meer doen?

¶ Veertigh iaer leedde ick u duer de wostine,
Dyn cleeders en versleten niet mids hulpe diuine:
Ick hild ulien vry vuer elck beweenen,
Ende en deets niet node.
Hu murmureren dede my groote pine
Hoe wel Moyses hu verbidder poeghde tsine:
Fonteinen dede hy u lien spruten uut steenen
By mynen ghebode.
Ick hebbe u ghespijst metten hemelschen brode,
Thuwaerd wildick zeer spoen.
Noeit en was u ontseit de hulpe van Gode,
Vvat mochtick n meer doen?

[p. 120]

iij.

 

¶ Vvat mochtick u doen dwelck ick heb ghelaten,

 

O wijngaerd! ic plandtte dy uut charitaten,

 

Hopende dat ghy draghen saut exellente vruchten

 

Dies wachte ic goen ontfanck:

 

Bitterder dan galle vindick dy verwaten,

 

Dijn druuen (als aloë niet als muscaten)

 

Stijncken zo datse niemand en can gheluchten:

 

Es ditte mynen danck?

 

Ghy hebt my ghelaeft met aeisine wranck,

 

Ende en wildet nooit eer vroen.

 

Myn herte lietick duersteken met een glauie lanck

 

Vvat mochtick u meer doen?

¶ Vvat hebbick al leden om dyne zonden?
Ghepinicht gheweest zo menighe stonden,
Hoe trocken die Ioden myn haer met clauwen!
Dwelck hemlien cleen verschoont.
Duer u outfijnghick duust en meer wonden,
Zo dat myn liden niet en es om gronden:
Myn aenschijn hebben zy vileinelick bespauwen,
En my met triet ghehoond.
Duer u hebben zy my ghegheesseld, ghecroond,
Dat alle myn leden teer bloen:
Met dueghden heb ick al dyn quaed gheloond,
Vvat mag ick u meer doen?

[p. 121]

v.

 

¶ Vvies ick duer u hebbe ghedoleerd,

 

Hoe my de Ioden hebben ghetormenteerd,

 

Vvies my gheschied es hoe zwaer verstranghen,

 

Ten es my niet leet.

 

Myns wils ende gheerne hebbickt ghesustineerd

 

In recompensen ghy doch van zonden cesseerd:

 

Niet el dan dancbaereid en wil ick ontfanghen

 

Vuer myns loons beheet.

 

Niet langher voord an en wild in dyn bescheet

 

Den sondighen weer broen:

 

Om dy tontfane hanghic met openen aermen bereet

 

Vvat magh ick u meer doen?

¶ Ander snede van thienen. Een clause.

¶ Ghelijck de Tortele druckigh lamenteerd
Onder des Populiers coel beschauwen,
Als den landman vrueghdelick ghemoueerd
Haer ionghskins ontrooft ende waendse vp hauwen,
Zu pijpt, zu claeght, den sangh es vul rauwen,
Gheenrande vrueghd en maghse vermaken:
Zulck es damorues in tverlies zynder vrauwen
Als hyse niet ghelauwen en can ter spraken,
Met hem duer zyn waken ende lieuelic haken:
Verlies van lieue passeerd alle zaken.

¶ Hier volghd een Referein ende Vutroup, Van ander snede.

[p. 122]

j.

 

¶ Vvaer zidy ghy Nimphen, Melpomene, Cliö

 

Phoemonoe, Micale de gheexalteerde,

 

Terpsichore, Canens, ende daer toe Spio,

 

Die ooit verhueghdet ind vroeylick woord Io,

 

Vuer wiene Tubal musike institueerde:

 

Ghy Circe ooc de gherecommandeerde,

 

Die metter kelen lustighe practiken baerd,

 

Die songhd dat tpaueersele resoneerde,

 

En ledt gheen van al, als die hem doleerde

 

Comt sijngt, sprijngt, vulbrijnght nu der musiken aerd.

¶ Vvaer blijft Chorebus, en linus nu ten tye,
Phoemius, Pithagoras ende Hiagius stranghe,
Licaön, Prophrastus, ende Estracus blye,
En Terpander met zijn nieuwe harmoie,
Die eerst de choorden onderhielt met sanghe:
Terdt an, Apollo es ouer langh te ganghe,
Als die hem in Parnaso metter rethoriken paerd.
Ghilien wien ic zeer ionstigh beuanghe,
Spoedt hu alle haerwaerd en beidt niet langhe
Comt sijngt, sprijngt, vulbrijnght nu der musiken aerd.

¶ Amphion, tes nood dat ghy ooc int verhael zijd,
Met gaders Iopas ghebaerdt int grise:
Den welcken (doende den nijders principael spijd)
Op de haerpe sangh in Didoets maeltijd,
Ghelijck Demodocus dé, op Alcinous spise.

[p. 123]

 

Ghy Orpheu die de vueghels locktet vanden rise,

 

Ende int wel zijnghen by niemend te gheliken waerd:

 

Ia ghy alle musicienen groot van prise,

 

Vvild ghy minen raed doen doet als de wise,

 

Comt sijngt, sprijngt, vulbrijnght nu der musike aerd.

¶ Thalassius, en Silenus mannen van namen
De boerdelickste twee die nooit moeder drough,
Mids Amyras, ende Ariön mochtens hem wel schamen
Op dat zy hier ten tenneele niet en quamen,
Zy keerdent ter blamen spade ende vrough.
Alle andere sanghers helpt hier trecken den plouch
Siet dat ghy dijn eere zonder verkiken claerd:
Ghy vindt hier van allen liedekins ghenough
Op noten ghesteld, naer hulier ghevough,
Comt sijngt, sprijngt, vulbrijnght nu der musiken aerd.

¶ Maect u alle haerwaerd zonder langh gheschal
Aud, iongh, groot, smal, ghy zult commen ic waens:
En princepalick dien ic weinsche goed gheual
Robbius, den cuenstenare bouen al,
Daer de Nimphen af hebben veel ghedaens.
Ghy en durft niet vraghen wat esser gaens?
Die lieuer onder sanghers dan langhe piken vaerd
Vvant ghy van allen sijngd, vlaenders, duutsch, spaens
Inghels, françoys, ende italiaens,
Comt sijngt, sprijngt. vulbrijgnht & ç.

[p. 124]

204.

 

¶ Hier moet ghy weten Ionghers ghemeene

 

Groot ende cleene om des aerbeidts verslinden,

 

Dat twee alfue reghels vulmaken eene,

 

Zoo ghy zien mueghd niet hier vueren alleene,

 

Maer achter naer noch dicwild zult vinden.

 

Voord an willen wy ons onderwinden

 

Tot een andere, ende met diligentie spoen:

 

Refereinen van elleuen wil ick ontbinden,

 

Vvild ghylien de const eere en reuerentie doen.

¶ Voord die op dees conste zijd becuerd,
Als ghy labuerd, tsij slicht weerck oft zwaer,
En ghy naer nieu snede van thienen spuerd,
Vveedt datt, onder half reghels wel ghebuerd
Datter steert vald en sluudt wel eenpaer:
Exemple vind ghy ind Referein hier naer:
Vseerd dit ick raedt vuer een goe solutie,
Ghy zultder smaeck in vinden weetick vuer waer,
Dan leest van elleuen ons prosecutie.

¶ Van thienen metten steerte. Een Lof.

¶ Onlanghs my vindende inder curtsen allende,
Ten tyde als ick dichtte dijns vaders legende
Petronelle schoon kerssauwe.
Ghebuerdet dat ick eerst dijn virtuten kende,
Hoe ghy vanden curts gheeft boete ende emende
Als maerschalc en vrauwe,
Het stond my zeer nauwe,

[p. 125]

 

Dies ic in rauwe

 

Riep op u, mijn trauwe,

 

Metten curts belaeghd:

 

Ghy hebt my ghenesen mids den goddelicken dauwe,

 

Dies segghic dy lof te menigher vauwe,

 

Pieters dochtere Petronelle schoon maeghd

 

Die den curts veriaeghd.

¶ Pieter dapostel schoon maeghdelicke adere
Vvas hier op dese weereld u vadere,
Ghelijckmen claer ansiet.
Ooeit quelde dy den curts, dijns lijfs versmadere,
Dies vraeghde Titus vuer d'Apostels al gadere
Dynen vadere dbediet.
Van diesser gheschiet,
En hachte Pieter niet,
Maer staecte dijn verdriet
Elck discipel saeghd:
Daer naer hy dy weder den curts te hebben riet
Ghy bleefd pacient dies louick u in myn liet,
Pieters dochter Petronelle schoon maeghd
Die den curts veriaeghd.’

¶ Een schoon maechd zidy hier bouen verheuen
Dus es u de gaudin croone ghegheuen
Duer dijn fier exploot:
Metten vijf vroede maeghden zidy gheschreuen

[p. 126]

 

Ghelijc meer andere die reinelick leuen,

 

Zullen naer haer doot.

 

O blomme mignoot,

 

Schoon roose root,

 

Huwe zebareid groot,

 

Dijn reinicheit ghewaeghd.

 

Byder witter Lelien die haer ontsloot,

 

Onbevlect metter zonnen compareerd men u bloot:

 

Pieters dochter, Petronelle schoon maeghd

 

Die den curts veriaeghd.

¶ De maegden zyn Gods bruwen en Christus deduut,
Altoos zyn zy bruwen ende altoos onghehuut,
Duer haerlieder zuuer daet.
Bouen tsmeinschen natuere wast haren spruut:
Ciprianus seid zy zyn der keercken virtuut,
Simpel zonder quaet.
Ogh maeghdelicken staet!
Dijn reinelick ghelaet,
Alle staten bouen gaet,
Alsment Gilberto vraeghd:
Ia selue Gods Iinghels naer Ambrosius raet.
En ghy zijt van dien schoon vrauwelick zaet:
Pieters dochtere Petronelle schoon maeghd
Die den curts veriaeghd.

¶ Het es veel vrugtbaerder int vleesch triumpheren,
Ende dleuen der Iinghelen imiteren

[p. 127]

 

Segt sent Augustijn,

 

Dan uut tvleesch ter weereld genereren,

 

Ende helpen tsteeruelicke ghetal augeren,

 

Int huwelick diuijn.

 

O maeghdelick schijn!

 

Gheenrande ghepijn,

 

En mach thuwaerd zyn,

 

Daer alle vrueghd op daeghd:

 

Dijn kinders zyn vul blyscap op elcken termijn,

 

Vvel hu dan die zuuer waerd tot inden fijn!

 

Pieter dochter, Petronelle schoon maeghd

 

Die den curts veriaeghd.

¶ Den maeghdelicken staet heeft God uutuercoren
Vuer alle ander staten, zoo elc magh horen,
Met vulmaecten crye:
Vvant van eender maeghd wilde hy zyn gheboren,
Vvaer by ghebluscht es al tsmeinschen toren,
Dats de maeghd Marye.
Dus maeghdelicke partie,
Vveest alle zeer blye,
Dat vander maeghden sye,
De weereld wart ontplaeghd:
Dlam Gods gaet vueren volghet alle ghye,
Ende ghy ooc mede reyne Gods amye.
Pieters dochter Petronelle schoon maeghd
Die den curts veriaeghd.

[p. 128]

vij.

 

¶ Princesse bidt dogh den hemelschen Castelein,

 

Dats Pieter dijn vader, in duechden het raste grein

 

Dwelck Andriesen bestoet,

 

Dat hy ons duer Iesum late int vaste plein,

 

Daer de maeghden regneren van bevlecten laste rein,

 

Zoo ghy ende ander doet.

 

Ogh maeghdekin zoet.

 

Ghy waerd in mijn behoet.

 

Vuer der curtsen gloet,

 

Dien menigh lettel claeghd.

 

Vvie God te passe diend verliest sijn ieghen spoet

 

Ick hebt gheprouft dies lacht my zin en moet,

 

Pieters dochter Petronelle schoon maeghd

 

Die den curts veriaeghd.