De const van rhetoriken

[p. 71]

[Balladen van 8-en (gewoon, ghecruust, en metten steerte); theoriestrofen 188-201]

¶ Baladen van achten. Op den Paeis. 44.

¶ Verheughd u Vlaenderland edel grauinne,
Gods vveerde vriendinne alsoot blijckt by bescee:
Als hebd ghy ghestroeyd gheweest van zinne,
Nu beddy verwoerfuen paeis ende minne,
En zijt quijcte van een abuselick vvee.
Van al de vveereld de machtichste tvvee
Ons edel Keyser Carolus die als leeu triumpheerd
End den vranschen Cuenijngh zyn veraccordeerd.

¶ Paeis eist tusschen beede de vroemste lijfuen
Daermen af mocht schrijfuen ofte ghevvaghen.
Paeis eist ende paeis salt hopick blijfuen,
Dies moeten vervroyen mannen en vvijfuen,
Vvant zy nooit vrueghdelicker tijd en saghen.
Nooit en ghebeden vvy blyder daghen
Den gheest tooghd ons sine inspiratie bloot.
Ende al dit duer Gods helighe gratie groot.

¶ Dit es dedel Keyser ende Prince vercoren
Also vvy claer horen uut Dauid vroed,
In vviens daghen zonder eenigh verstoren
Rechte iustitie vvy sullen oerboren,
Mids paeis regnerende al vulle vloed.
Iohels prophetie vald hier ooc ind ghemoed
Hutende, om dat ons niet en zo vernoeien,
Vut beerghen sullen melck ende huenich vloeien.

[p. 72]

iiij.

 

¶ Als hebben wy ghesneefd duer onze zonden

 

Den paeis es vonden, midts prouisie des heeren

 

Die onser ontfaermd te deser stonden,

 

Zo wy den prophete Amos hooren vermonden,

 

Segghende tot hemlien die zyn weghen leeren:

 

Mijn vanghenesse willic van hemlien keeren

 

Laetse metsen, wuenen, planten en van gheenversuchten wet en,

 

Haerlieder wijn drijncken ende haerlie. vruchten eten.

¶ Den heere weerd nu des slapers vedere
Van op van nedere, ende ontweckt tvolck al:
De gauden eeuwe keerd nu wedere,
Elck zy in god sijns tijds bestedere,
Hy eist die de zyne niet laten en zal.
Eerd God, deeld den aermen van groot en smal,
Van dies hy verleend zonder eenigh slueren
Zo crijghdy vulle wijnperssen en vulle schueren.

¶ Doerloghe es wegh twist es ghesust,
Die waren ontrust sullen nu verblyden:
Iustitie ende paeys hebben ondercust.
Die om maligneren stelden haren lust
Zullen hem lien voord an moeten vermyden:
Brand stichten, foertche, tgheweldigh stryden
Cesseren nu ten tyden, dwelck elc ter trauwen hacht:
Niet meer en sal gebueren roof noch vrauwen cracht.

[p. 73]

vij.

 

¶ By dat ons Ezechiël wild verbreeden,

 

Magher beesten salmen leeden ende disponeren

 

In vruchtbaer landen, op vette weeden,

 

Langhs den groenen meersschen sulzy hem spreeden

 

Dat verloren was sal den heere reduceren:

 

Dat sieck was sal hy consolideren,

 

Dat abiect was zal hy weder verclaren snel,

 

Dat vet ende steerck was sal hy bewaren wel.

¶ God sal anhooren zijnder hemelen schijn
Naer Ozeas latijn ende zyn bedieden
Den hemel sal deerde hooren op dien termijn
Ende de erde, de taerwe, olie ende wijn,
Ende die sullen voord anhooren de lieden:
Vvie sal den volcke dan couure verbieden,
Hebzi melc boter huenich met die voirnoemt staen
Zy zullen vul vrueghden ende wel ghevroemd gaen.

¶ Tcomd al metten paeise naer ons begheerijnghe
Leeftocht ende teerijnghe, zoo de wyse sprack:
Goentijd, solaes, vruechd, droufheits weeringhe
Coopmanscap, wellust, eere ende neeringhe,
Zoete ende sachte, onderhauwen tghemack.
Elc weere van hem nu dmestroostich pack:
Verblijdt metten paeys, edel metten ghemeenen man
Ende danckt den Heere diedt aldus verleenen can.

[p. 74]

x.

 

¶ Vreest gheen dangier, druck, anxt, noch schande,

 

Zulck menigherande es hier al veruremd:

 

De duue heeft den oliuetack brocht te lande,

 

Tes al ontsloten dat vvas binnen bande,

 

Tperikel van brande es nu ghetemd.

 

Hieremias gheschreyssel es ooc ghestremd

 

Als coestent beletten, die mochten en vvilden

 

Zo sal Dauids tour staen metten dusent schilden.

¶ Den Arend sal metten Sallamandre stallen,
Dbloed vuertijds vervvallen es nu gheseten:
De verraders sietmen hem seluen vergallen,
De Aerche des testaments en sal niet vallen:
Moyses roede sal haer rechte vermeten.
Gedeons trompette, vul vromer secreten,
Zal perfecten soon gheuen mids tspaeis hantieren:
Melchisedechs sacreficie en sal niet faelgieren.

¶ Vvat vvild, of vvaend ghy dan meer vruegts betrapen,
Ofte vuerdeels rapen te lande oft in stede,
Vindt u gherust tsy meesters of cnapen,
Tappetite mueghdy opstaen en gaen slapen.
Niet en gaed ter vveereld vuer paeis en vrede:
Dus laedt God anroupen met neerstigher bede,
Dancken en louen met vvyser beradicheyd,
Van dies hy ons toe sendt duer zyn ghenadicheid.

[p. 75]

xiij.

 

¶ O Alpha ende O, op vviene al ons verlaet staet!

 

O vvijsheid ghi vvild ons tvvists een slaken maken!

 

O vvortel van Iesse vveerende Mars vervvaet quaet!

 

O sluetel van Dauid ghi gaeft tot deser daet raet!

 

O coninc der heydenen ghy vvildet in ons sakenwaken!

 

O Emanuel die thuvvaert doet duer thaken snaken

 

O God vviens hulpe vvy propijs naturich scauvven!

 

Vvy bidden vvild ons desen paeis gedurich hauvven.

¶ Dit zijn baladen diemen nu vseerd
Langhe ghecalculeerd en van grooter hauen,
Daer men geste wijs mede componeerd
Al dat groote meesters competeerd,
Ghelijck Pausen, Keysers, Cuenijnghen en Grauen,
Met gaders amoruesheyd van Venus slauen:
Veel cronijcken ooc maectmer mooy en fris mé.
Met die zelue snede, om des ionghers lauen,
Dichte ic minen bouck van Piraem en Thisbé.

¶ Vvy willen ons keeren te desen termine
Tot ander discipline ghelijck de auders deden,
Het en es niet goed versteld te syne,
Of te langhe blijfuen op een doctrine,
Vvant van achten zijnder noch ander sneden:
Al schoonkins willen wy den tijd besteden,
Zij en zijn de wijste niet die eenpaer rommen,
Als gaedt hier wat licht af weest te vreden,
Tswaerste zal tijds ghenough achter naer commen.

[p. 76]

190.

 

¶ Een facteur moet weercken ter minster schade

 

By wijsen rade, daer ic toe wille poghen,

 

En stellen eerst de snede van daudste balade,

 

Die eerst was vonden ind sweerelds trade,

 

Daermen noch boucken af vindt en prologhen:

 

Dan willick eene ander snede toghen,

 

Vvaer af tverstand van u werdt vercreghen licht,

 

Ic hebze uut aude facteurs ghesoghen,

 

Ende heedt ghecruust oft ouersleghen dicht.

¶ Audste snede van achten.

¶ By dat de poëten ons lieden verhalen,
Als Saturnus besat sine hooghste palen
Leefde den meinsche zoete ende sachte
Men sagh Iustitien vten hemel dalen,
Trauwe en mochte doen nieuers falen.
Deerde drouch goedertierlic tsmenschen gheslachte
Men en wist van oerloghen noch van pachte,
Twas al euen rijcke en ghelijck van machte.

¶ Ander ghelijcke.

¶ In de natuerlicheit beuinden wy meest,
By dat Bonauentura tuughd inden gheest,
Dat den arend de zwalewe zeere ontsiet,
Dat den Oliphant tcleen musekin vreest,
Dat den Leeu, veruaerd vuer gheen tempeest,
Vuer den hane metten witten pennen vliet,
Dat den wulf vreest des steens verdriet,
Nochtans en mueghen zijt weghen niet.

[p. 77]

¶ Baladen ghecruuste, oft ouersléghen.

¶ Onlanghs wandelende naer wandelaers manniere
Om nieumare ghesonden van onsen bisschop mignoot
Menich wild waut lidende, menighe riuiere,
Menighe duwiere, menigh heyland groot,
Vonden ons indhende ind Italiaensche conroot:
Van daer in Colchos, dies ons rees verlies an,
Daer Iason hier vuertijds dede schoon exploot
Als hy met Hercules tguldin vlies wan.

¶ Van daer vertreckende eens deels beschaemd
Vonden ons gheblaemd, met cleenen ghewinne
An een groot heyland AEaea ghenaemd,
Daer Circe in wuend noit schoonder goddinne:
VVel wetende dat zu met toouergher minne
Vlixes ghesellen verkeerde in swynen,
VVy daer arriuerende worden van dien sinne
Of zu ons ooc brijnghen zo tot zulcker pynen.

¶ Vuer haer pallays commende met fier ordineersele
Hoordense zijnghen nooit dier ghelijcke,
Zoo zoete dat duende thofs paueersele,
En trocken binnen daert costelick was en rijcke,
Beduchtende ons vuer haer loose practijcke
Ende vaer hebbende vuer Vlixes loon
Dat zu ons alzoo mochte brijnghen te versijcke
Daer zu sat in haren vergulden throon.

[p. 78]

iiij.

 

¶ De costelicheit van gaude ende dierbaer steenen

 

En zo niemend ghehuten, vroed noch dwaes.

 

Zu dede ons spyse ende dranck verleenen,

 

Vvijn, huenich, meel, ende daer toe caes:

 

Eer wijt half ghenudt hadden by naes

 

Vvorden wy verkeerd zo ghy mueght anschauwen

 

Als veranderdese ons allen om haer solaes

 

Veel meer dijnghs es in de macht van den vrauwen.

¶ Zu heeft ons allen dus willen bestieren
Met een selueren peertse die zu hadde in dhand,
In allerande beesten diueersche dieren,
Hoe wel wy behauwen hebben zin en verstand:
Haer pusoen bracht ons in desen brand.
Dus zyn wy tonsen bisschop weder ghekeerd
Duer menighe stede ende menich land,
Maer emmers zyn wy ontschepen onteerd.

¶ Hoord naer tverstand van onzer fabele:
De poëten notabele sijnghen in haer liet,
Dat om mans te verkeerene de vrauwen zyn habele,
Haren touf of schoon sprake tuughd dit bediet:
Naer dat zy den mans ionst tooghen of doen verdriet,
Daer naer zyn de mans meest deel goet of quaet:
Aldus eist met onslieden ooc gheschiet,
Vvy zyn verkeert en bedwellemd duer haer gelaet.

[p. 79]

vij.

 

¶ De liefde van vrauwen bedriechter meer dan zom,

 

En verkeerd de mans in steenen duer venus treken,

 

Vvant duer liefde (ghelijc den stene) staen zy stom,

 

En en cuenen een ijnckel woord niet spreken:

 

Quade vrauwen dwijnghen den man om wreken

 

Dies heeten zy tvolck keerende in wolfuen fel:

 

Een omberedende vrauwe sal tsmans courage breken,

 

Dus maecksere eenen ezel af oft iet el.

¶ Zo verkeeren de vrauwen de mans ind beraden
Ter baten of ter schaden zonder tontbeerne:
Tfy hemlien dan die de poëten versmaden,
Onder harte schale schuuldt de zoete keerne:
Tverstand des bloots texts staet u te weerne,
Soucket onder tscursse zo hebt ghijt ghecreghen.
Neemt dit van ons danckelic want wy doent gheerne
Ende gaen onzen bisschop bet voort gheweghen.

¶ Item, Memorie, der zomighen.

¶ Helpe wat horribelder misterien
Beuindt men daghelicks in de eerdsche banen,
Den meinsche toecommen zoo veel miserien,
Nemmermeer en saudt een ancommer wanen:
Te rechte heedt de weereld een dal vul tranen
In wiens ketiuicheyt elck verheend,
Men tighet Planeten der Zonnen of Manen
Maer elck moet hebben dat God verleend.

[p. 80]

ij.

 

¶ Aldus ouerpeinsdick in minen zin

 

Ter weereld, der meinschen groote allende,

 

Hoe dat zu heeft alle droufheid in

 

En nemmermeer en es des droufheits hende:

 

Mijn vrienden die ic vuertijds kende

 

Ligghen my daghelicks in mijn memorie,

 

Hier vuertijds was ic van haerlieder bende,

 

Maer nu hopic zyn zy in Gods glorie.

¶ Niet el en vinde ic in tsweerelds statie
Duer tghulsigh inbijt van deerdsche fruut,
Dan daghelicks een nieuwe tribulatie
Als men waend nemen best zyn deduut:
Die meersschen zyn groene, maer laes int cruut
Schuuld een serpent, seid de poete:
Adams lecker imbijt met zynder bruut
VVas vuer ons meinschen een aerme béte.

¶ Heden zyn wy gauere dan eenigh blieck,
VVy en weten wat maken van weelden groot,
Tverandert, laes! moerghen zyn wy sieck,
Therte es ons zwaerder dan eenich loot:
Heden zyn wy vroyelick in elck conroot,
VVy bancketeren, wy dichten, wy zijnghen,
Subijt het verkeerd wy zyn moerghen doot,
De doot es dleste van allen dijnghen.

[p. 81]

v.

 

¶ Te rechte mach ic de wareid spellen:

 

Alzo iongh als ic ben van dertigh iaren

 

Ic hebt beuonden an myn ghesellen,

 

Die mine alder liefste vrienden waren:

 

VVy leefden tsamen als singuliere charen,

 

Die daghelics met elc anderen eten end drijncken,

 

En zyn my, deen vueren dander naer ontvaren:

 

God wille haerer alder zielen ghedijncken.

¶ Zy lien, van wiene ic roere myn tale,
Zal ic nomen, als ligghen zy in de kiste.
De eerste was Heinderick in de cale,
In zynen tijd een aerdich mercuriste:
Ind zotte, ind vroe, met simpelheit, met liste,
En ontspeelde hem niemend zyn personage:
Daer toe was hy goed orthographiste.
Nooit man en sagh hem doen oultrage.

¶ De dood bespranc hem iongh ouer dweers,
In den sluer zijns ioncheits, het docht my scade,
Ic zelue las hem zyn endende veers,
Dies willic hem laten in Gods ghenade.
Pieter de pape al vry van quade,
Die lieuer wat vroedts speelde dan wat sots
VVas begrauen metter zeluer spade:
Dies latic hem ooc in de handen Gods.

[p. 82]

viij.

 

¶ Gaue God dat ic dat upperste leen creghe

 

Met hemlien wiens namen ic ben bescriuere,

 

Metten ghenouchlicken heer Ian steen weghe,

 

Ende den wel dichtende heer Ian vanden viuere.

 

Den langhen Moenin des vrueghds bedriuere,

 

VVas naer Gods hemelen ooc een reysere.

 

Meesteer VVillem del meere en was gheen bliuere:

 

Noch onzen buezelaere den blauwen Keysere.

¶ Vele mocht icker stellen in myn papier
Quamen zy my te vueren metter spoet:
Meester Gillis lammins track ooc van hier,
Metten componiste Loeycken voet.
Heer Arend caen, den goedwillighen bloet
Moest ooc, hellaes! naer den seluen leghere:
Hem en hilpen instrumenten noch musike zoet,
Ende curts daer naer volghde heer Zeghere.

¶ Meester Ioos de pape myn goede vriend,
(In den sangh expeert ende ind latijn)
VVas ooc van de wreede dood ghediend:
Gheen beter drijnckebroere en mochte sijn.
Heer Ian marroten, zonder galle of venijn,
Volghde, en liet dleuen, daer hijt best vant.
Meester Ioos dede ouer dzee zinen fijn:
Ende heer Ian, by blanckenberghe in den westcant.

[p. 83]

xj.

 

¶ Zomighe andere, en hilp uutstel noch adpeel,

 

De doot ouervielse met scherpen plaghen:

 

Minen specialen vriend Adriaen masseel,

 

Ghetrauweren en antierde ic myn daghen.

 

Ian Remes, die de lieden conste behaghen

 

Met cluten, bleef ind selue ongheual:

 

Den hooghsten Messyas leid zulcke laghen,

 

Hy en sal niet op hauwen hy en heuet al.

¶ Om noch eenen, hellaes! moet ic versuchten,
Vviene ic beminde vuer dlicht mijnder ooghen:
In brabant moeste zyn ziele vluchten,
Ende zyn iongh lichame verdrooghen.
O God der hemelen! hoe wildet ghy benooghen
Minen vriend in zyn ionghde met so scheerpe straelkins?
Vvild doch dyne ontfaermighe gratie toogen
Ghedijnckende de ziele van heer Ian waelkins.

¶ Hellaes! waer es den tijd ontspronghen,
Ende de const daer hy hem in gheneerde?
Dat hi, (die gelijc een Iinghel heeft ghesonghen)
Duer Gods wille leid vort onder deerde.
Dus zyn myn vrienden alle harer veerde,
Daer ic in ontrust ben, end therte smertigh leid:
O God, niet naer verdiente oft weerde,
Maer gheeft elcken naer dijn baermherticheid!

[p. 84]

xiiij.

 

¶ Met alle dees voornoemde gheseid al naeckt,

 

Hebbic van Ionghs minen tijd versleten:

 

Den wijn ghedroncken en goet chiere ghemaect

 

Alzo myn mede ghesellen wel weten:

 

Nu zyn zy, laes! van der doot verbeten,

 

Onder deerde ligghende groot metten cleenen:

 

Haer vleesch es vanden wormen gheten,

 

Ende tkeerchof tooght lijcteecken metten beenen.

¶ Hadt Atropos nu zoo verre ghecasselt
Dat zu my onthaeld hadde zomighe lien,
Te wetene meester Ian van asselt,
En meester Ian van den viuere den chyrurgien,
Iacob robins die de croone in my spien:
En men mi metten wisen en niet metten dwasen telde
Naer troost en darf ic niet meer ute sien
Verliesick Ian pillins, en Ian van den hazen velde.

¶ O dood weedt dat ic u tot ghena roere,
VVant om al te crighene zidy ghemoedt:
Ic bidde God spaerd noch M. Hermes qua moere
Die zoo menigh mans passie heeft verzoedt,
Eerlick ghecureerd, haer pynen gheboedt,
Vveder geld of gheen an hem en was gheen falijnghe
Vvat inwendigh lyden zy hebben ghebroedt
Van priesters en wilde hy nooit betalijnghe.

[p. 85]

xvij.

 

¶ Daer zynder noch ij. die wy goed rond meenen.

 

VViens gheselschap ic gheerne antiere:

 

Vvant zy ter taflen vijnghere ende mond leenen,

 

En maken zonder zwaereid gheerne goe chiere:

 

Niet met Ceres dranck oft metten biere,

 

Vvant Bacchus wijngaert noit tharer scha ghijng

 

Vraeghdy wie zy zyn, die ic aldus viere?

 

Het is Iaques heindrics ende Denijs vlamijngh.

¶ Dese leuen dander zyn leden tpassage,
Die God alle brijnghe ten eeuwighen leuene:
Als claghic al omme tgroote dommage,
Alder meest deerd my van dees voorschreuene.
In bedijnghen en staen zy my niet te begheuene
Maer zyn in myn memento als ware elc myn broedere,
Op datse god vryde van den helschen sneuene
Stellickse altijd naest vader en moedere.

¶ By dien betrauwick dat zy te samen
Ooc vuer my bidden in mijn verdriet:
Nooit en dedick messe twas thaerlieder vramen,
Charitate dwijnghd my alzoo men siet:
Tsghelijcks en ontsegghic vuer my zeluen niet,
Vvilt mi dat iement int weerelts vaste plein schijncken
Als den camp tusschen mi en de doot wert gesciet
Vvild (doch) vp den ouerleden Castelein dijncken.

[p. 86]

xx.

 

¶ Spiegheld u an tselue, neemd hier an meerck,

 

Die met elck anderen te samen gauderen,

 

Het moet al steerfuen tsy leeck oft cleerck:

 

Ieghen de dood en es gheen adpelleren.

 

Alzo langhe als wy tsamen bancketeren,

 

Eeren wy elc anderen alle vriendschap ancléuende,

 

Alst ghestoruen es laedt vriendschap niet cesseren:

 

Vriend behoort vriend te eerene dood en léuende.

¶ Item Baladen ouersleghen, Op zulcke Medicijns.

¶ Ghy ostentateurs, oppiaensche lieden,
Dat zidy ghilien die de const pallijeerd:
Vvijs wanende zyn mueghdy bleeck bedieden,
Vroed maeckt den volcke dat ghy u bleec studeerd
Martiael desen Oppiaen induceerd,
Die wijs waende zyn mids zyn bleeck beschot,
Ghelijc ghy lien, die de lieden vermuseleerd:
Maer alzulcke wijsheit maeckt eenen zot.

¶ Als roerickt, en draeghd my gheene inuidie,
Vvie u dit antreckt zijt zonder verstooricheit:
Valt diligent, schuud sulcke desidie,
Al tvolck werd moede van uwer looricheit.
Neemd u exemple naer de behooricheit
An beesten onredelick als peerden en swijnen,
Die den meinsche leeren zonder wederspooricheit,
Princepalick in chyrurgien ende medicijnen.

[p. 87]

iij.

 

¶ Plinius ende Pius scrijfuen ons dbediet

 

Van Hippodotamus dwilde peerd,

 

Hoe dadt hem zeluen hurdt in een riet

 

Daert tsbloeds superfluiteit begheerd:

 

Daer naer het weder de vvonde smeerd

 

Met slijcke gheneselick tzynder baten,

 

By vvelcken het hem vveder fraey gheneerd,

 

Vvaer uut de churgiennen eerst leerden dlaten.

¶ Ibis den vueghele, te vul van drecke
(Zoo dat, de natuerlicke claer betoghen)
Purgierd hem van achtere met zinen becke,
Vvaer wy de clysterien uut nemen moghen.
Swalewen als haer ionghen blentheid doghen
Nemen chelidonie, profitigh den lichte,
En strijcken daer met harer ionghen oghen:
Ons vvijsende dat zu goed es den ghesichte.

¶ Den Hert duerschoten met eenen pyle
(Daer allerande dieren af zyn versaeghd)
Met tcruut Dictamus lost hy de vyle:
Vry vander schuete ende ongheplaeghd.
Den Muushond als hy serpenten iaeghd,
Voorsiet hem van Ruten als waerschu der tormenten:
Ons tooghende zo vvie dat cruud met hem draechd
Dadt goed es ieghen veninighe serpenten.

[p. 88]

vj.

 

¶ De beeren by dat ic bescreuen vinde,

 

Onlustich zynde ind zwaer ghequel,

 

Ghenesen haer sieckte met wiede-winde:

 

Ende de cranen met biesen zonder iet el.

 

Als tserpent wild quijcte zyn, syn aude vel,

 

Nemet tsop van vijnckel naer sijns selfs goom:

 

Ende es tvel verrot ofte scholet niet wel,

 

Schrobbet metten doornen van den geneuerboom.

¶ De drake vul zoods, walghende om spuwen
(Dwelck om haer es een quellende vernoeientheit)
Medicineerd haer met wilder lactuwen,
Ghelijc de Panthére, met tsmenschen ouergroeientheit
Vvanneer zu besefd eenighe vermoeientheit
Des verghefs ind lijf, of datter iet af wesen sal,
Eedt zu der lieden ouervloeientheit
Die zu zeer begheerd ende es ghenesen al.

¶ Den Oliphant wanneer hy gulsigh verslindt
TCameleon, welc dier in de lucht regneerd,
Ghemeerckt datmen gheen aergher venijn en vind
Metten wilde olijfboom hy hem salueerd.
VVanneer tvernoey der riuieren opprimeerd
Rijnghelduuen, coolins, pertricen, en meerlen,
Met bladers des Lauriers werdzy ghecureerd:
Dus passeerd der beesten wijsheit gaud ende peerlen.

[p. 89]

ix.

 

¶ Neemt dan exemple ghy loore gheesten,

 

Meerckende diligentelick op elck saeisoen

 

Hoe medecijns en chyrurgienen an beesten

 

Veel consten gheleerd hebben, ende noch doen:

 

Om dat wy van desen maken ons sermoen,

 

En zomighe const rijst uut wilde serpenten,

 

Hoord toe ic sal u lien doen ghevroen

 

Vvie eerstwaerfuen vonden de medicamenten.

¶ Diodorus schrijft ons in zyn labeur
Angaende der medecinen edel cas,
Dat Mercurius was deerste inuenteur,
Ander segghen dadt Apis van egipten was:
Macrobins nochtan op een ander pas,
Seghd, dat Apollo was deerste vindere:
Ende Esculapius zyn suene by dat ic las
Vvas ind vermeeren deerste onderwindere.

¶ Polydorus bescrijfd ons vry zonder ducht,
Dat Hippocrates, leuende te sinen tyen,
Eerst de doode conste bracht ter lucht,
Vviene volghden Auicenna ende Galyen.
Angaende de inuentie der chyrurgien,
Chiron den centaure was daer eerst in vroet,
En ghenas met Centaurea om zyn bevryen
Herculem, vanden schicht die hem viel in den voet.

[p. 90]

xij.

 

¶ Iacob de Patriarche naer egipten land,

 

Ioseph zinen suene tot zinen deele

 

Alder eerst dunguent van balseme sand.

 

Moyses van tcalaem en tcanneele,

 

Dwelck hy pulueriseerde ind gheheele,

 

Met olie van oliue tot tsmenschen vromen,

 

Vut vvelcker contusien, als van goede iuweele,

 

De aude hebreeusche, eerst de conste nomen.

¶ Doen vvas de cuenste net en suuere,
De meesters expert, het bleeck al bloot,
Zy gauens vele, om eenen dobbele stuuere,
Maer nu eist al roode pennijnghen noot.
Hermocrates diere vele bracht ter dood,
In Martiaels eeuvve duer sine imperitie,
Doet noch ter vveereld menigh exploot,
Vvel hem die vvel doet zine officie.

¶ Tongilius siec zynde, lagh eens ghelijc een stomme,
Nauvve cuenende spreken duer de pine:
Alle de meesters stonder rond omme
Ghelijc veerckins en puften van den vvine,
Slutende (naer duutgheuen van zyn orrine)
Datmen hem vvel vvasschen zo, ieghen de bulsicheit:
Meenende datt curts vvas, O slichte medicine!
Vvel eten deedt hem, ten vvas niet dan gulsicheit.

[p. 91]

xv.

 

Men en vindt nu gheene die zoo iugieren,

 

Vut cauzen zy studeren vrough ende late:

 

Maer ghy lien die de papierkins antieren,

 

En gaed al lesende vuer tvolck opt strate.

 

Studeerd in u camere dat vverd u bate:

 

Maeckt den hipocrite niet, noch contenantie,

 

Spiegheld u an den beesten, haud reghel ende mate,

 

Zy en begheerens rom noch iactantie.

¶ Baladen ouersleghen, Op den Paeis.

¶ De Romeinen hier vuertijds lieten ons exemple
In diueersche saken, vvel gheexperimenteerd,
En by zulcken, stichte Numa Ianus tempele,
Daer Titus Liuius af mentioneerd:
Van dier tijd vvas strictelick gheobserueerd,
Vvanneer zyn venijn Mars hadde gheschoten,
Ende de oerloghe vvas gheproclameerd,
Stond desen tempel opene ende niet ghesloten.

¶ Langhe stond hy opene duer Mars bedrijfuen,
Nu es hy ghesloten als paysiuel pand:
Ende sal (hopick) langhe ghesloten blijfuen,
Vvant hier es goede nieumare int land.
Als den Vranckschen Cuenijngh verstond dbestand,
Van thien Iaren vvel tot sinen vveinsche
Verhueghde zoo inwendich mids vierighen brand
Dat hy (ghelijck Saul) vvart een ander meinsche.

[p. 92]

iij.

 

¶ Tonsen Keyser hadde hy groote affectie

 

Dat hy hem met ooghen wilde ansien,

 

Dies vouchde hy hem gheheel onder zyn protectie,

 

En stelde hem ter voyagen curt naer dien:

 

Ons edel Keysere met sinen lien

 

Lagh een mile van daer ter vulder armeie.

 

Alzoodt gheproponeerd was moest gheschien

 

Den Cuenijngh vand hem in sKeysers galeie.

¶ Hier was minne, vriendschap ende accoerd,
Zy embrachierden elck anderen dicwild vaste:
Onder hem beeden sproken zy menich woerd
Tot dat de huere van scheedene paste.
Tsanderdachs vand hem den Keyser te gaste
Teyghersmorte by Cuenijngh ende Cuenighinne,
Daer tooghden zy elc anderen by naturen laste
Dusentigh vaud vriendschap ende minne.

¶ Summa: verblijd u ghy vlaenders pallays,
Den xv. Iulij der maend voorleden
Naer noene, was ghesloten den paeys,
Daer alle dese landen by commen in vreden.
Hoord wat dese machtichste princhen deden,
Elck daer van anderen een iuweel ontfijngh
In teecken van broederscap inder eewicheden
Staken zy an de handen elck anders rijngh.

[p. 93]

vj.

 

¶ Dus schieden zy met minnen eerlic en tamelic:

 

Peinst hoe hier Gods gratie in heeft ghewrocht.

 

Desen paeis es gheslote onderlijnghe minsamelic,

 

Nooit vremd man en wasser toe versocht,

 

Ghelijc Symeön inden gheest wardt ghebrocht

 

Ten tempel, om Christum in zyn aermen te hauwene

 

Tsghelijcs wart den Coninc in den gheest bedocht

 

Om Caerlen onzen edelen Keyser te schauwene.

¶ Desen paeis passeerd alle paeisen ind beleen,
Groote affectie, was cause vander diligentie:
Laban ende Iacob sloughen paeis op eenen steen,
Maer daer was van woerden groote contentie:
De Gabaöniten met looser inuentie
Verdulden Iosue, die veel steden wan,
Van Lisias, makick ooc cleen mentie
Hy maeckte paeis met Iudas als verwonnen man.

¶ Ionathas minde Dauid, ghelijck zynen vadere
Met vierigher herten, them waerd beuaen,
Dies sloughen zy paeis ooc, beede te gadere
Maer twas ter subtijlder causen ghedaen.
Desen paeis rijst uut een ionstich vermaen,
Vvant hier heift gewrocht tsgeests inspiratie bloot:
Alsmen den grond, hier af, wel wild verstaen,
Cause efficiente, spruut uut Gods gratie groot.

[p. 94]

ix.

 

¶ By zulcken, laedt ons employhieren ons zinnen

 

Ende doen, ghelijck dat ons Salamon raedt:

 

Al vueren den heere, vreezen en minnen,

 

En deelen den aermen die zyn beschaedt.

 

Dinen euen kersten meinsche niet en versmaedt

 

Bemindt uwen viand, tallen termijne,

 

Zo werd u schuere vulhandigh en versaedt:

 

En u perssen, ouervloedigh vanden wijne.

Ԧ Den edelen paeys, daerwy af spreken,
Zal elcken zynen wille laten ghebueren,
Niet in de weereld en zal ons ghebreken:
In dien wy naer Gods liefde spueren.
Alle dijngh sal commen tonzer kueren
Zeer habundantelick, zoot goed es te wetene.
God heeft ons ontsloten des hemels dueren:
Het sal hemels brood reinen om elcken te étene.’

¶ Elc werd nu weeldigh en van qualen ghenesen:
Vvant Gods Paeis, dats desen, dit al vermagh.
Saturnus gauden eeuwe werdt nu verresen,
Niemend en zy veruaerd vuer hand gheslagh.
Lof, zegghen wy u heere, zeuen waerf elcken dach
Lof moeten wy toe schrijuen u alder meest.
Lof paeys en paeysmaker diedt aldus versagh.
Lof Vadere, Lof Zuene, Lof Heligh Gheest.

[p. 95]

¶ Item Baladen, Referein, de neghen OO.

¶ O wijsheid, uten hooghsten mond ghesproten!
Veruanghende alle zaken van hende thende:
Sterckelick disponerende, wiesser es besloten
Onder den hemel, en bluscht elcks allende.
Vvy aerme zondaers als ziende blende
Bidden om dyn hulpe ter laetster noot:
Verleend ons wijsheid, tonser sonden emende,
Ende wild ons bystaen in de heure der doot.

¶ O Adonay heere blusscher des thorens!
Ende leedsman vanden huze van Israël,
Die u Moysi vertoochde in de vlamme des dorens,
Ende vp den bergh van Syna, gaefd dwettich beuel:
Comt met openen aermen, verlost ons snel
Van den viand, die op ons doed menigh exploot:
Leed ons talder dueghd, blusschende ons ghequel,
Ende wilt ons bystaen in de heure der doot.

¶ O wurtel van Iesse, trauwe alder trauwen!
Die staet in een teecken van allen persoonen,
Op wiene alle menschen haren mond zullen hauwen
Vvien de heidenen bidden zullen zonder ieghencroonen.
Ghy zijt die goed ende quaed zuld loonen:
Vvorteld ons in dueghden, ons zonden zyn groot.
Pooghd om ons mesdadighs cas verschoonen,
Ende wilt ons bystaen in de heure der doot.

[p. 96]

iiij.

 

¶ O sluetel van Dauid, onzer alder behoet!

 

Sceptre des huus van Israel ende ontganghenesse,

 

Die ontdoet dat niement sluut, en sluutt dat niement ontdoet

 

Vvy hebben naer u so groote verlangenesse:

 

Comt lost de ghebondene, vter vanghenesse,

 

VViens zondich herte es veel zwaerdere dan lood

 

Ontsluutt ons die zitten in tscaerkers verstrangenesse

 

Ende wild ons bystaen in de huere der doot.

¶ O Oost ende schijnsele der eeuwigher lucht!
Zonne van Iustitien, die nemmermeer zuld vergaen
Comt beneemd ons der hellen anxt ende ducht,
Verlicht ons die in deemstrenessen sitten belaen:
De schauwe des doots haudt ons ghevaen.
Al ons hope es thuwaerd wy kennend bloot:
Dies bidden wy dat ghy ons helpt beraen,
Ende wild ons by staen in de huere der doot.

¶ O Cuenijngh der heidenen ende haerl. begeerde!
Ghy zijt den houcsteen die de twee maeckt een:
Comt lost die ghy gheschepen hebd van eerde,
Den Scepper mach qualic van zyn scepsel scheen:
VVy zyn dine ondersaten, wild ons zoo beleen
Dat wy niet en breken dat Moyses gheboot:
Vergheeft onse zonden als des houcks rechten steen,
Ende wild ons by staen in de huere der doot.

[p. 97]

vij.

 

¶ O Emanuël! die ons wet gaefd en ghebod,

 

Verbeidijnghe der heydenen ende haer Saluatuer,

 

Comt ons behauwen ghy zijt ons heere, ons God

 

Noode laedt den vader zyn kinders ind ghetruer.

 

Vvy zoucken dijn barmherticheit en gheen rigeur,

 

Ghy zijt die noit gratie buter deure en sloot.

 

Vvy bidden u slaeckt ons delictuhues erreur,

 

Ende wild ons bystaen in de huere der doot.

¶ O twiiffelighe Thoma! Gods vriend vercoren
Vvien wy alle eeren eeuwelick als heden,
Duer Christum die ghi handelen, sien mocht en horen
Vvies wy vermueghen met innigher beden,
Supplieren dat ghy onsen God ter hoogster steden,
Vuer ons bidt, dat wy schuwen den helschen cloot
Om elck anderen hier bouen te vindene met vreden,
Ende wild ons bystaen in de huere der doot.

¶ O Maeghd princesse bouen alle maeghden rijcke
Ghy gaet Christu baersen, hoe es dit gheschiet?
In zuuerheit en vandmen nooit dijns ghelijcke.
¶O Dochters van Hierusalem en verwondert u niet,
Dmisterie es Goddelick dat ghy siet,
Mijns kinds diepe gratie hier tusschen schoot.
Vvy bidden u Maria, die nooit zondare en liet,
Vvilt ons vane draghen inde huere der doot.

[p. 98]

¶ Item van achten ouersleghen, Op d' Astrologie.

¶ Alst eerstwaerf sciep al, God goddelic bedacht
Onder andere den meinsche ende tfirmament,
Gaf hy elcken proprieteit ende macht,
En den meinsche maeckte hy bouen al potent:
Onder zyn subiectie zoo elcken es bekent
Syn schapen ende orssen, voort alle dieren,
Hy schiep en maecktet al, dlam met tserpent,
Dus doet God alle dijnghen by mannieren.

¶ Den meinsche diedt ter weereld al mach regieren
Es onderdanigh van dies de planete riet:
De planeten moeten haer huusen aeyhieren
Influentien en cirkelen, en die God, hogher niet
Den calculant by experientien, siet
Vten astren vele diueersche alteratien,
Tripliciteiten en reuolutien maken dbediet,
Mids aspecten, conionctien ende exaltatien.

¶ Dat hoogheit ende macht hebben de constellatien
Ouer Gods creaturen naer tsconijnghs vraghe
Blijckt verre ende naer te menigher spacien,
Zonder heet en caud naeckte ons alle plage,
Dies schijnd de mane tsnachts, de zonne by daghe
Zy temperen elck anderen zoodt claer es beseuen,
Vvinter ende zomer commen bider astren behaghe,
Anders worden alle vruchten verdreuen.

[p. 99]

iiij.

 

¶ Zonder heet en caut en magh niemend leuen,

 

Ghetempertheit alleene moet dlichame voen:

 

Ende dit al cuenen de planeten gheuen,

 

Naer dwerck der astren veranderd tsaeysoen.

 

Diueerscheit der elementen naer Dorothius sermoen

 

Maeckt diueersch wedere, zoomen vindt eenpaer:

 

Den landman ende schippers dit wel gheuroen,

 

Iugierende toecommende weder doncker of claer.

¶ Dit tuughd Ptholomeus segghende vuer waer
Dat de zonne metter lucht weerckt op elck lijf.
Haly seid volghende die sententie naer,
Dat de sphere des viers mids tsluchts bedrijf
Veranderd wies op deerde es zonder stant of blijf:
Voord segghen zy beede saulue haer errueren
Dat tvolck, ia stomme beesten duer der sterren motijf,
Veel zaken voerweten langhe eer zy ghebueren.

¶ De zonne in Aquario (ic en wils niet controlueren)
Maeckt reghen ende vuchticheit bouen maten:
In cancro, can zu de wateren schueren:
De mane in een wonde zynde en sal u niet baten:
Mercurius maeckt raedslien: Sol groote prelaten:
Saturnus waghenaers en Venus amoruesheit:
De mane maect wit volc: Saturnus zwart verwaten:
Mars roo lien, naer Fermicus studiuesheit.

[p. 100]

vij.

 

¶ Princelick Conijngh vul der coraiuesheit

 

Naer het teecken daer elck in werdt gheboren,

 

Daer naer crijgt hy simpelheit oft orguilleusheit

 

Ende es schoone, leelick, versteken, oft vercoren,

 

By dat zy lien segghen zoo wy hier horen:

 

Maer niement en wille op mijn dicht te zeer rommen,

 

Vvies wy gheseid hebben van achter tot voren

 

Sonder twijfel tmoet al vanden vppersten heer commen.

¶ Ghy ionghers die in dees nieuwe const vermuudt,
Hier werdt u ghehuudt by exemple euidentelick
Dat ghy wel ga slaet hoe dees snéde luudt,
Hoe elck dicht beghind, ende hoe dat sluudt,
Al deen uut dandere experimentelick:
Als fraeyaerds wild dit volghen gentelick,
Hebdy goed herte u zal goede ionst leeren:
Ghy hebt uwen formulier vuer u presentelick,
Doet naer ende wild u naerstigh ter const keeren.

¶ Nu zuldy den goeden kinders gheslachten
Ghy ionghe drachten ende weten my danck,
Dat ic baladewijs om dijns lasts versachten
Vertooghd hebbe diuaersche sneden van achten,
Ende daer af verclaerst cours ende ganck:
Dees baladen dichtmen op de banck
Alzo wel als elders zonder vele te rouckene,
Als word ghy beuanghen met Bacchus dranck
Hu termen en zijn niet verre te souckene.

[p. 101]

192.

 

¶ Vele deser Baladen stellick wijds en sijds,

 

Niet min vul profijts, profitigher dan tgheld:

 

Om dat ghy lien hebben saudt veel berijds,

 

Vele occupatien ende vele iolijts,

 

Om volghen de exempelen vueren ghesteld:

 

Om dat ghy hebben zaudt een spacieus veld,

 

En vinden hier een simpel, en daer een stranghe lesse:

 

Met elders te zouckene en werdt ghy niet ghequeld

 

Hier mueghdy blusschen al u verlanghenesse.

¶ Meesters die dees const eens deels veruijnghen,
Bewaren haer dijnghen ghecoferd, ghestopt:
Langh waerd eer de ionghers iet ontfijnghen,
Vvant zij en laten hem lien niet ontsprijnghen,
Ende en gheuen niedt, hoemen rond omme hemlien tropt.
Haren boezem es zoo vaste toe ghecnopt
Dat zij niemend en willen haer doctrinen docéren:
Sy en hooren niet watmer buuscht of clopt,
Daer om willick u lien metten minen stofféren.

¶ Nieuërs met en mueghen de Ionghers bet leeren
Dan dat zij hem keeren tot elcks compositie:
Veel lesen sal hem lien de const vermeeren,
Dies moeten zij alle Facteurs wel eeren,
Ende en draghen niemend sinistre suspicie.
Dus gheuic u lien ionghers thuwer officie,
Oodmoedigh te sine, dwelck elcks aduijs greid:
Vvant den leerare tuughd om schuwen dit vitie,
In hoouerdighe ziele en quam nooit wijsheid.

[p. 102]

195.

 

¶ Alzoo dan ghy leerlinghen, opsprutende wichten,

 

Vvild ghy u hier in stichten, ind vroe niet lackelic,

 

Ghy en hebd gheenderande ghereeder dichten,

 

Noch die uwen aerbeid meer verlichten,

 

Dan dese want zij hem voughen packelic.

 

Een wel ghewrocht deegh es altoos backelic,

 

Vuer tqualic ghewrochte, om tswijfs vervrooyen:

 

By dien, om dat ickt vand zoo ghemackelic,

 

Dichte ic dus tvonnesse, van Paris, van trooyen.

¶ Op dees snede mueghd ghy ten wille maken
Allerande zaken (maer neemd in dijn beghin raed)
Dyaloguen, uutroupen, charten, spraken,
Voord al daer tvolcks herte naer magh haken:
Twerd goed als dijn voordstel, aldus in gaed.
Om dat min concept ende minen zin staed
Te volghene zomighe goe mannen begheerte,
En fortune altoos naer der ionghers ghewin slaed,
Vvillic tooghen de Baladen mette steerte.

¶ Baladen mette steerte, Charte.

¶ Alle loore gheesten weest nu verhueghd:
Antierd goede vrueghd, als vriend met vriendinnen,
Hoord wat u den Conijng vander bloyender iueghd
Ontbiedt, ende bidt uut ionstigher minnen.
Zuld ghy ghewinnen vvild hem niet swikelic falen
Eerbaerlick mueghdy exerceren dyn zinnen,
Ende om dat ghy niet en saudt baerblikelic dwalen
Vvild rethorikelick talen.

[p. 103]

ij.

 

¶ Twintighsten in Sporkel mueghdy tstic vry sommen

 

Vuer ons tenneel ende iueghdelic conuent:

 

Vvild onzen cueningh dan vrooeilick by commen,

 

Ende leghd om wel doen subtijl talent.

 

Vvie ten drien naer noene spelen sal esbatement,

 

Audst vertoogt, boerdelicst, zotst naer daude zeen,

 

Sal ij. stoop potten hebben, gewrocht fraey en gent

 

Daer naer ij. vierendeelen, twee pinten, dan zijt te vreen,

 

Ende al sijn ijnghels teen.

¶ Vvie in vastenauond uut goe vruegd werd ghesien,
Om elcs verblien vroylic bouen screuen,
Om zinen prijs commen achter noene ten drien,
Een verdichst, vremdst, zotst, zulc als daer mach ancleuen
Een half vat vleghel most sal hy beleuen,
Mids potten en dranc mach hi dan mannierlic drijnken
Tsaterdaegs loot, ten viij. wilt blasoen ouergeuen
Vuer noene, om copie laten wilt ooc fierlic dijnken,
Ende u ionst ons chierlick schijnken.

¶ Besouckt ons al vueren ghy Paxvobianen,
Vvild swareid spanen, tsvruegds vanen ontpluuct
Kerssauwieren comt ooc vrueghd vermanen:
Camers van buten goe ionst in u beluuct:
Gheselscappen, en wijcken ooc, die sidt en duuct
Vul melancolien met die des droufheits zinvoen,
Comt met trommelen en volck zeer wel ghestruuct,
Vvanneer ghy lien zuld naer al zulck ghewin spoen
Vvy en sullen u niet min doen.

[p. 104]

v.

 

¶ Niemend en wille buten sine officie gaen,

 

Noch sinistre suspicie laen, naer dwel betamen:

 

Alle dijnghen laedt in ons dispositie staen,

 

Haud de huere ghesedt die wy vueren namen:

 

Dees conste schuud tot harer vramen

 

Schimp en vilonye, als al omme gheblammeert fel,

 

Vvachtes u het ware deser const ter blamen:

 

Alle faueuren hebben wy ghepostponeerd snel,

 

Ende adpeel ghereserueerd wel.

¶ Andere gelike Baladen. Vanden Chyrurgiens.

¶ Spiegheld an myn dicht ghy Chyrurgienen
Die elcken dienen om God oft om gheld:
Een zake moet ic u lien vercombienen
Daer menigh meester met es ghequeld.
Een meester Chyrurgien zo hier werd ghespeld
Heeft viere aensichten, ghedaenten oft figueren,
Elck aensichte diueersch zoo hier werd verteld:
Dus steeckt hy hem zeluen als doet hy schoon cueren
In vele auentueren.

¶ Zyn eerste aensichte es Gods ghelijcke:
Een churgien zonder zwijcke es als God bekent,
Vvanneer de ghequedste waend commen te versijcke
Duer smerte zynder wonden ende zwaer torment,
Alzo saen als den meester hem comt ontrent
Dijnckt hem God commende uter hooghster zalen,
Mids dat van hem ghesonde wachtt den patient:
Zo en mochte hem God niet bequamer ghedalen
Vten hemelschen palen.

[p. 105]

iij.

 

¶ Zyn tweeste aenschijn es Iinghels ghesichte

 

Alzoo ghy in dichte hier hoord ghewaghen,

 

De ghegriefde beseft zyn ghesontheit lichte

 

Als ghepasseerd zyn het hoe vele daghen.

 

Gods vidimus es duere als stremmen zyn plaghen,

 

Vuer een Iinghel siet hy dan tchurgiens presentie,

 

Hy beseft dat zyn wonden zoetelick draghen,

 

En vindt hem vry mids tmeesters diligentie,

 

Van des doods sententie.

¶ Tderde gesichte es daenschijn van den meinsche
Ontrent zyn wonden en beseft hy niet stuers:
Hy vindt hem ghenesen wel tzynen weinsche,
Thuus nauwe ghesittende een derde huers:
Hy eedt ende drijnckt wat zoets wat suers,
Niet es hem verboden van dan voord an:
Hy gaed op en nedere met zyn ghebuers,
Niet meer op hem passende, daer hy ghesontheit by wan.
Dan op eenen anderen man.

¶ Tvierde aensichte es troeigne vanden duuele:
Den patient es ghenesen van al sinen toren.
Hem en rouckt hoe eerst bedorfuen was tsuuele,
Tstaet tzynent al claer ghelijck te voren,
Zynen meester en magh hy sien noch horen,
Vvaer hy comd hy schuud hem den wech eenpaerlic:
Vreese van gheld gheuen weerpt dancbareit verloren
Vuer hem saghe hy liefuer commen veruaerlick,
Den viand baerlick.

[p. 106]

vj.

 

¶ Dus constighe chirurgienen edel van daden,

 

Tooght alle ghenaden laedt dueghd u ancleuen,

 

De siecke gequetste wild wel beraden,

 

Baerd, tooghd, ontdeckt de cuenste verheuen,

 

Vwe excellentie doet de zulcke leuen:

 

Maer ledt op dwoord van vueren wijds ende zijds

 

Vald eenigh zulck pacient u beneuen

 

Draeghd in tijds suerghe schuud veel verwijds

 

En neemd arras in tijds.

¶ Andere ghelike, Op de Penne.

¶ Studiuese gheesten principael ionghe kinders.
Der letteren beminders en quist gheenen tijd:
Hoord van scriftueren dalder eerste vinders,
Den huerbuer vander penne ende ooc tprofijd.
Te wylen ghy iongh ende lustigh zijd,
Vvild dinen aerbeid alzoo verstijfuen
Dat ghijs in dyn audde en crijght gheen verwijd,
Vvild ghy onder heeren met eeren blyfuen
Leerd lesen en scrijfuen.

¶ Vvie lesen en scrijfuen can bee te samen,
Vverdt man van famen tzynder grooter glorien
Vuer niemend ter weereld en darf hy hem schamen,
Maer werd man van namen teeuwigher memorien.
Bible, alle vvetten, diueersche historien,
Mach hy verhalen als de gheprésene,
Tes al vast binnen zynder herten ciborien:
Ende dit vercreegh hy als de gherésene
Met schrijfuene met lésene.

[p. 107]

iij.

 

¶ Die dit niet en can moet stupen en nighen,

 

Duucken en zwighen daer andere spreken,

 

De vuersprake en magh hy niet ghecrighen,

 

Elckerlijck zal hem metten voeten steken:

 

Dus ionghers lost u uut dees ghebreken,

 

Leerd de const van scriuene met diese eerst begonsten:

 

Alle consten hebben ooit dees const besweken.

 

Dees conste die vvy prisen met reinder ionsten

 

Passeerd alle consten.

¶ Zonder dees conste van ons hier verheuen
Vvare gheen ghedijncken bleuen des auds tijds tempeestich:
Hadden onslien ons vuerders niet bescreuen
Sobre ware ons leuen ende ooc niet gheestich.
Als zyn vvy meinschen ons leuen vvare beestich
Bot onbesneden ruud en zonder raet:
Aud ghescrifte maeckt ons goeds raeds vulleestich
Met lesene schoon materien delicaet,
Leert elck goed en quaet.

¶ Ons auwers hebben dees cuenste vonden
Ouer langhe stonden en menigh honderd iaer:
Mercurius quintus naer Diodorus vermonden
Vand eerst de letteren in Egipten dats vvaer.
Cadmus drouchere sesthiene daer naer
In Griecken, die hy zelue fantaseerde.
Melicus vanter viere toe alzoodt bleec al claer:
Ende daer toe Palamedes als men Trooyen destrueerde
Noch viere ordineerde.

[p. 108]

vj.

 

¶ Hermippus vand eerst de grammarie:

 

Dedel Poëtrie en slough Orpheus gheen swijcke:

 

Tubal vand eerstwaerfuen de harmonie:

 

Philosophie hief Socrates uten slijcke:

 

Mercurius vand eerst de Rethorike:

 

Musike vand Amphion niet om verhabelen:

 

Apollo vand der medicinen practike:

 

Hesiodus vand de intricate parabelen:

 

En homerus de fabelen.

¶ Chyron vand eerst de chyrurgie van verren:
Lycurgus zonder merren de politie vand:
Abraham vand tkijcken in de sterren:
Moyses sangh eerst der métren verstand:
Alle dese schreuen ditte metter hand,
Met letteren ghefingierd om ons behoedsele
By diueerschen quam diueerschelic dees const int land:
Vvies nu gheleerd es, al Adams broedsele,
De penne gaf tvoedsele.

¶ Anaxagoras zoo Polidorus doet besouck,
Schreef den eersten bouck metter hand diligent:
Ind duutsch land eenen Pieter coraiues en clouc,
Vand eerst de Prente ende datrament:
Duer al dit zyn ons veel zaken bekent
Principael de seuen consten die men leerd in scholen:
Had tghescrifte nooit gheweest ons verstand waer blent
Ende dusentigh dijnghen zyn ons nu beuolen.
Die waren verholen.

[p. 109]

ix.

 

¶ Dus Ionghers en quist uwen tijd niet te zeere

 

Doet de penne eere zonder eenigh traghen:

 

Leerd lesen en schryuen volghd dese leere,

 

Ghy zulter groote eere met beiaghen.

 

Men seid de conste es goed om draghen,

 

Vind u met alder neersticheit bestouen,

 

Diligenteerd, zo zuldy op curte daghen

 

Zoo leren mids hulpen van God hier bouen,

 

Ghy zulles u belouen.

¶ Ander ghelijcke, Van smeinschen val.

¶ Hoort ghi Gods scepsele tot uwen weinsche
Al myn enarratie werdt vul van dueghden:
Adam onse vadere ende eerste meinsche,
Vvuende ind Paradijs tpriëel van vrueghden,
Daer hem dusent rande zaken verhueghden,
Van ghebreck of druck en wasser gheen questie:
Sine hoghe personage vul bloeyender iueghden
En mochte belet doen gheenrande molestie
Dan tviands suggestie.

¶ Edelick gheschepen subtijl ghenatureerd,
Rijckelick was hy met Gods gauen verschoond,
Excellent bouen alle mannen ghecreëerd,
Met alle wel rieckende blomkins gheloond:
Met glorien ende alder eeren ghecroond,
Verchiert met vruchten int lustich veld,
Vulmaeckt noit scoonder man nieuërs in ghehoond,
Ende bouen zyns sceppers wercken met gheweld
Vveerdighlic ghesteld.

[p. 110]

iij.

 

¶ Dus was hi verchierd duer Gods zeer rijcke lesse

 

Ouervloedighlick van allen ter zeluer spacie,

 

Te meer duer zijns edels scheppers ghelijckenesse,

 

Metten Iinghelen was zyn conuersatie:

 

Met tshemels eercracht hadde hy recreatie:

 

Hem dochte dat nemmermeer en zo verkeeren tcas:

 

Maer hoouerde veriough dees contemplatie,

 

Den bloed en verstond niet om zyn verseeren ras,

 

Dat hy in eeren was.

¶ Tserpent benam hem zin en memorie,
Duer de broosscheit van Eua zoo elc mach weten:
Hy verkeerde dese onsprekelicke Gods glorie
In ghelijcke van een calf datmen hooy siet eten.
Gods ghenoot te werdene was zyn vermeten
Duer de inspiratie van dnidigh serpent,
Op zyn schoon huusvrauwe was hy zo vervleten
Dat hy duer daccord van zijns selfs consent
Vvas siende blent.

¶ By dien ic in Bernhardo ghelesen hebbe,
Dat dbrood der Iinghelen vuer alle spijse goed
Gheworden es hooy gheleid in de crebbe,
Ons vueren ghesteld ghelijc men calueren doed
Vvant dword es vleesch worden duer tsgheests oodmoet
Ende alle vleesch es hoy zo de prophete toogd.
Och Adam eerste vader verstandich wijs noch vroet
Ghy die vuer allen mannen waerd verhooghd,
Hebd ons allen zeer benooghd.

[p. 111]

vj.

 

¶ By dese transgressie ons te wel ghebleken,

 

Daert al om moet sterfuen dat weet elck plat,

 

Zydy ghy te rechte by den meinsche gheleken

 

Die in de roouers viel ghewondt moe en mat:

 

Dees meinsche reisde van Hierusalem de stat,

 

Daer tvisioen van paeyse by es te verstane,

 

Dats uten paradise ende tshemels ghewat

 

In hiericho, welc woord wy in tsweerelds bane,

 

Interpreteren de mane.

¶ De mane gebreckigh, beteekent ghebrec en dangier,
Alzoo by haer eclypsen claer es beseuen:
Alzoo zidy ghy ghecommen hier
In miserien en tghebreck van dit aerme leuen:
Gods contemplatien hebt ghy begheuen,
En ruste die u toe gheleid was int paradijs,
De hemelsche zalicheit was u toe ghescreuen,
Ende koerd de eerdsche weelde vuer dijn aduijs,
Ghy en waerd doen niet wijs.

¶ By uwen sculden bedoerfd ghy ons allen,
Simpelick verleedt ende qualick bedacht:
Ende zijd rampsaligh in de roouers gheuallen,
Dats tseggene in der helscher gheesten macht:
Vuer deeuwigh light koerdy den donckeren nacht,
Hu stekende onder der tentatien tempeesten,
Vuer eeuvvigh begheerdet ghy lijdende pacht:
Vuer blijsscap vvildit ghy droufheit vulleesten
Onder de boose gheesten.

[p. 112]

ix.

 

¶ Dese hebben u berooft by dijns selfs inuentien,

 

Mids hoouerdie in u vast beclijfuende:

 

Tcleed van onsteerfuelicheit en van innocentien.

 

By fraudulentien dat van u verdrijfuende,

 

Vvelck cleed, oft eerste stoole wegh blijfuende

 

Bekent dat ghy naect waert als u bedeerfelicheit,

 

Tserpent hild u zinnekens onderkijfuende:

 

Ende vuer de glorie van eeuwigher eerfelicheit,

 

Koerd deeuwighe steerfelicheit.

¶ In teecken van dien om onzer alder bequellen,
Vuer donsteerfelick cleed deur tviands pieren
Staeckt ghy an u lichaem een habijt van vellen
Dwelck men als noch vlaedt van doode dieren:
Ghy die dit hoord wild u hier by scholieren,
Ghy moedt met Adam steruen als diet van hem heeft:
In alle dine zaken wilt God obedieren,
Hadde hy tghebod niet verbroken en daer afgesneeft
Hy hadde eeuwigh gheleeft.

¶ Zidy ontrust ofte maeckt ghy onvrede,
Oft mach u twyffelighen anxt gheraken
Om dat ghy begruten moet dat Adam mesdede,
Men sal u den rechten keest doen smaken:
Adam vvas figuere van toecommende zaken,
Duer hem de dood op ons alle zonder ghena quam:
Ghelijck men in den vvinter alle fruut siet waken
In zyn vvortele dwelck zyn bloeissel spa nam
Alzoo vvaren vvy in Adam.

[p. 113]

xij.

 

¶ Dus wilt in duegden op van in tsweerelts spruut groien

 

Hoe edel, hoe rijcke, hoe lustig, hoe scoone,

 

Al eens, ghelijck een blomme, zuld ghy uut bloien

 

Verdelewen en steruen hoe ghy u maect te noone

 

Den tijd die u gaf, God vanden throone

 

Zonder meer en nauwelic mueghdj vul cheinsen:

 

Hoe machtigh, hoe weeldig, hoe gent van persoone

 

Vander dood en mueghdy adpelleren noch deinsen

 

Vvild hier omme alle peinsen.

¶ Dit zijn u patroonen om u wel beraden
Van ghesteerdte baladen, niet zeere gheuseerd:
Doet naer, ende volghd dees zelue paden,
Trein der rechter const sal ic hulien raden,
En neemd in ghenaden hem die u instrueerd:
Dees snede hebbic eerst gheexalteerd
Als hier af vermeerder, ic mijn deuoor strijcke.
In dees snede myn herte veriubileerd,
Hier in dichte ic myn baladen van Doornijcke.

¶ Dees snede vul vruegden heeft zeer menichvaud
Mijn herte bedaud, duer haer fraey bedrijf:
Ic prisze vuer peerlen of vuer Cipers gaud,
Ia by comparatien hebbe icse ghetraud
Inder cuensten ghelijck een man zijn wijf.
Dees snede verhueghd my ziele ende lijf,
Ende maeckt te minent haer reine wuenste binnen:
Ic prisze vuer dalder beste confortatijf,
Vvie eist hy en zo sulcke edel cuenste minnen.

[p. 114]

199.

 

¶ Baladen ouersleghen zoo wy vueren saghen

 

Mueghen steert vcrdraghen, dander zelden of niet.

 

Hier op moetic u lien een last ghewaghen,

 

Vvild ghy dees snede dichten om u behaghen:

 

Packt wel dijn slaghen, gheenen aerbeid en vliet.

 

Maeckt dat den steert tvoorgaende bediet

 

Furniere, of ic sal u dicht veer een caf slaen:

 

Vvant als een hende zijn premissen nasiet,

 

Dan zal een rethorike altoos wel af gaen.

¶ Tot deser snede niet om vergenten,
Leghd blyde talenten, met grooter affectien:
Hier in dicht vry edel croonementen,
Auentueren, fabelen, incidenten,
Triumphen, tornoyen, louen, electien,
Sublimatien commen ooc onder dees protectien,
Met gaders intreyen ende zulck sorteersele:
Hooghe weercken voughen hem hier in subiectien,
Maer wies ghy dicht hebt goed fundeersele.

¶ In den steert van dees baladen voorscreuen
Mueghd ghy anders leuen, in dient u zoo smaeckt,
Den vullen zwier mueghdy hemlien gheuen,
Laedt den steert vulle reghel ancleuen,
Zo hebt ghy van neghenen Ballade vulmaeckt.
Dees snede van neghenen daer ick om hebbe ghewaect,
Alzo wel als van achten mueghdy mids practike leeren
Referein wijs oft anders, mids dat ghyer naer haeckt
Vvillick my tot alzulcke rethorike keeren.