Logo DBNL
Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio (1648)

Verhael-boecken van den cardinael Bentivoglio

(1648)–Roeland de Carpentier–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Van de Dienaers der Aerts-Hertogen.
IV. Hooft-Stuck.

+ICk kome tegenwoordig tot de handelingen van de Aerts-Hertogen, en tot de Dienaers die de selve waer nemen. Haer handelingen zijn van tweederley soorten. De eene haer eygen zijnde, ende de andere die insicht hebben op de Kroon Spaenjen. De eerste werden verricht van Nederlantsche Dienaers, en de tweede van Spaensche. In haer eygen, zijn tegenwoordig dese de meest gebeesigde personen, dat is, in s'lants +saecken, Den Auditeur Louijs Vereycken, haren eersten Geheym-schrijver van Staet: in de buyten-landtsche gemeynschap, Philips

Praets, zijnde oock Geheynm-schrijver van+ Staet; in de saecken van penningen, de Grave van Ester, van 't huys van Memorancy, opper-hooft+ van de Financie, en Raet van Staten; en in de Gerichts saecken, by gebreck van de tegenwoordige President, de Raets-Heer Masius, en de Raets-Heer Peckius, zijnde+ beyde te saem van den Besonderen Raet. Den Auditeur Vereycken is een Dienaer van seer goeden dienst. Hy heeft hem bevonden+ in de handelinge van seer groote saecken, met de gelegentheyt besonderlijck van de laetste Vreden van Vrankrijk, en Engelant, en van 't Bestant 't geen 'er getroffen is in Nederlant. Derhalven is sijne goet-aerdigheyt vergeselschapt met een groote ervarétheyt. Philip Praets wert gepresen van wegen sijne oprechtigheyt en neerstigheyt, en wat het overige belangt, soo oeffent hy sijn ampt met gemeyne gaven. De Graef van Ester doet beroep van een geestelijck en vry heer te zijn, en door dese twee middelen, heeft hy te wege gebracht, dat hy hem in een goet gevoelen by de Aerts-Hertogen gestelt heeft, ende heeft hem alsoo gevordert in aensien.

De Raets-Heer Masius is een man van ongemeene suyverheydt, en van besondere goetheydt. De Raets-Heer Peckius van een voortvarende natuyr, en van groote vlij-

tigheyt in de gemeene handelingen, en om dat hy besonder lof in Vranckrijck verkregen heeft, alwaer hy ettelijcke jaren Ambassadeur is geweest van wegen de Aerts-Hertogen, wert hy niet min in Burgerlijke dan in Rechtelijcke saecken gebruyckt. In de saken die in Duytslant voorkomen, dient voor +Geheym-schrijver Anthonij de Suares, van Hoogduytsche geslachte, zijnde een ouden Dienaer van de Aerts-Hertog.

Wijders, soo veel als belangen de voordeelen van de Koning van Spaenjen, in de Provincien van Nederlant, de selve staen insgelijcks onder de voornaemste sorge van de Aerts-Hertogen, om tweederley insichten: d'eene, om dat den Aerts-Hertog Generael is van het Koninglijcke Leger: en d'ander, om dat de selve Aerts-Hertoge, en d'Infante sijn Echt-genoote, naer dat haer huwelijck onvruchtbaer uytgevallen is, verblijven als Bewaerders van die Staten, de welcke wederom na haer doodt, moeten vervallen aen de kroon Spaenjen; derhalven sylieden plegende meer het ampt van Gouverneurs, als van Princen van Nederlandt, nemen opsichte met groote naukeurigheyt op alle de voordeelen van de Koning, als van hare naeste Erfgenaem. Maer spreckende in 't besonder van de Dienaers van de Koning, gevoegt onder de selve Aerts-Herto-

gen, soo komt tegenwoordig voornamelijk de last van de handelingen van Spaenjen, op drie te steunen, en die zijn de Marquis Ambrosius Spinola, de Geheym-schrijver Ian Macidor, ende den Biecht-vader van den Aerts-Hertog, welcken Biecht-vader, alhoewel hy voornamelijk staet ten dienst van den Aerts-Hertog, nochtans, om dat hy een Spaenjaert is, en een man van groote ervarentheyt en vlijtigheyt, soo komt hy noch gebruyckt te werden in alle de meest gewichtigste handelingen, die den Koning van Spaenjen aengaen.

De aensienlijckheyt van de Marquis Spinola+ is seer groot in dit Hof, ende op hem zijn in weynig tijds gekomen, vijf van de grootste Eertijtelen, die de kroon van Spaenjen vermach te geven. Hy heeft de ordre van 't Vlies, hy is van de Raet van Staten van de Koning, hy heeft het gemeyne opsichte van de Koninglijcke penningen, die hier in Neerlant verstreckt worden. Hy is generale Velt-Marschalck, met de naem daer by van Gouverneur van 't Leger, en eyndelijck heeft hy de eere bekomen van Groote van Spaenjen te zijn, in dese leste reyse, die hy na Spaenjen gedaen heeft. 't Is al elf jaren geleden, dat de Marquis in Neerlandt voerde dat Italiaensche volck, het welck soude dienen tot de aen-slagen van sijn Broeder

Frederick, welcke overleeft zijnde, quam de Marquis in de plaetse, om de selve aen-slagen te bevorderen tot grooter geluck, door de oorlogs-middelen van Neerlant, hebbende verlaten te volgen de Burgerlijcke eere in Genova. Zijnde dan aen-geprickelt van die aen-slagen, de welcke in hem noch meerder groeyden door de euvelheyt, de welcke hy droeg den Prince Doria in haer gemeyne Vaderlandt van Genova, voerde hy in Neerlandt acht duysent voet-knechten, welck volck over quam, onder sijn volkomen macht. Hy zijnde derhalven geworden eer Generael, kan men seggen, dan Soldaet, liep hy weynig tijdts daer aen, met gelijcke vaert tot groote eeren. d'Aentastinge van Ostenden, was de eerste die hem de baen openden. Naderhant volgden de twee Velt-tochten van Vrieslant, ende in beyde te samen, toonde de Marquis groote vlijtigheyt en kloeckheyt, ende met alderhande meer waerdige proeven van Krijgs-gebiet, wiste hy mildelijck te vervullen, het gene de ervarentheyt hem niet en hadde konnen toe brengen, in soo weynig tijdts. Hy bemoeyden hem naderhandt met ongeloofelijcke sorgvuldigheyt en voorsichtigheyt, om ten eynde te brengen, de beswaerlijcke handelinge van 't Bestant, die meer dan twee jaren duyrden, en die bekent maeckten, hoe

seer dat hy insgelijcks bequaem was in alle de meest beswaerde handelingen van Oorlogsche en Burgerlijcke saecken.

Hy is een wackere Dienaer, en hy is besonderlijck soo braef en onvermoeyelijck in de handelinge, dat yder een vermoeyt zijnde, hy noyt vermoeyt en is. In hem werden gespeurt verscheyde dadé, die tegen haerselven strijdig schijnen te wesen. Van een zijde, neemt hy aen met grooten yver alle de saecken, die hy verricht, en verrichtse naderhant met wonderbaerlijck beleg en lijdsaemheyt, 't schijnt dat hy hem vermaeckt in den arbeyt, en daer is niemant die aendachtelijcker, en met meerder opmerckinge de handelingen uytvoert. Hy schijnt genegen te zijn tot de wel-lust, aen die gene die overweegt het opsichtelijck leven, datter gepleegt wert in sijn huys, en niemant en houdt hem minder lecker dan hy in sijn besondere persoon. Hy eet en drinckt sonder dat hy daer op denckt, sijn ruste is niet te rusten; en bevindende hem in 't Leger, alsdan toont hy hem besonderlijck niet min het Over-hooft van andere, soo in 't verdragen van de ongemaeken, als in 't uytvoeren der bevelen boven alle andere. Hy is in 't gros, een Dienaer van besondere kloeckheydt en wetenschap, seer scherp van vernuft, seer voorsichtig in sijn radenden, van seer hanterelijcke ge-

woonten, en seer oprechtig in het bewint der gemeyne saecken. Men en kan niet seggen hoe vervremt hy hem altoos getoont heeft van 't voordeel, hebbende besonderlijck willen doen blijcken meer te spaeren de Koninglijcke penningen, als hy te mildadich geweest is van 't sijne, in sijn overgroote eygen kosten die hy gedaen heeft. Sijn aensienlijckheyt, gelijck ick geseyt hebbe, is seer groot in dit Hof: door sijn hant gaen alle de meest gewichtige saecken van 't Leger, ende hy heeft mede altoos het vernaemste deel in alle de andere swaerste saken van Staet.

De aensienelijckheydt van de Geheymschrijver, Ian Mancidor, is insgelijcks groot. Hy quam aen dat ampt van Geheym-schrijver van 't Leger, wanneer den Aerts-Hertog, alsdoen Oardinael, d'eerste reyse in dese Landen quam voor Gouverneur, en van die tijdt as, tot nu toe, heeft hy het bedient met groote eere, en met besondere name van oprechtigheyt. Hy is gekomen uyt de schole van Don Ian d'Idiachez, zijnde een vermaerden Dienaer in alles geweest, en heeft altoos van hem gemaeckt, en maeckt noch gewach, om van hem voornementlijck te bestaen. Mancicidor toonden besonderlijck hoe oprecht dat hy van gemoet was, en hoe vervremt van 't voordeel, wanneer het Bestant getroffen wiert, in wiens handelinge en be-

sluyt, hy hem alleenlijck bevondt van de Spaensche Natie, dewijle hy sonder insicht van eenige sijner besondere nuttigheyt, noyt af-geweecken en heeft van die diensten; de welcke als doen noodich waeren voor de gemeyne saeck. En het is sonder twijsel, dat ten insicht van sijn eygen, niemandt grooter schade en gevoelden van het Bestant dan hy, om dat in stede dat sijn ampt in tijde van Oorlog, hem 10 of 12 duysent kroonen s'jaerlijcks quam te geven, nu in tijde van Bestant, hem nauwelijcx drie geeft. Hy is een man die yet stuyrs in 't gesichte, en in sijn manieren heeft. Hy is van een gesette natuyr, ende hy herkauwt veel meer dan hy spreeckt, maer wijders geeft hy voor, een groote waerheyt in sijn woorden, ende dese sijne effene handelinge, heeft hem groot vertrouwen gegeven by den Aerts-Hertog, en het vertrouwen, groote aensienelijckheydt. Evenwel vliedt hy, soo veel 't mogelijck is, van de selve ten toon te stellen, en derhalven, om dat hy altoos afgeschaft heeft alle geselschap, en toe-loop, soo heeft hy se dies te bestandiger gemaeckt, hoe sy minder heeft gebleecken.

Hy is hier een der meest geachtste Dienaers, gelijck mede in Spaenjen; in teycken van welcke, hy laestmael van de Koning gestelt wiert in den hoogen Raet van den oorlog.

Maer den Biecht-vader van den Aerts-Hertog, en heeft geen minder gedeelte (gelijck ick hier boven aengewesen hebbe) in de voordeelen die de Kroon van Spaenjen in Nederlant heeft. Desen dienst oefsent de Heer Inigo di Brizuela, van de ordre van St. Dominicus, hy wierdt daer in gestelt van Philips de Tweede, wanneer d'Aerts-Hertog tot het gebiet van dese Provincien quam, in +welcken tijt dat de Vader Inigo, om sijn uytmuntenheyt in de Godtbeyt, Bestierder was van die Leeringe in de Schole van sijn ordre tot Romen, 't zijn dan seventien jaren, dat hy hem in Neerlandt bevint, ende hy heeft altoos aengehouden in dien selven dienst, met groote vernoeginge van den Aerts-Hertog, en met groote toe-juginge van alle de andere. Ende alhoewel hy om die soorte van dienst, niet en heeft eygen, ofte afgesonderde verrichtingen behal ven die, de welcke aengaen de gewisse van den Aerts-Hertoge te bestieren, niet te min mach men schier seggen, dat hy heeft als een hooge Rechtbanck, daer de saecken van alderley natuyr te samen komen. En d'Aerts-Hertog, de Welcke komt na te volgen, als voor geseyt is, soo veel het mogelijck is in alle saecken, de daden van Philips de Tweede, en die hem gemeenlijck gelijck-matich maeckt, den stijl van het Hof van Spaenjen, heeft lichte-

lijck groote aensienelijckheyt laten geworden aen desen man, om dat die geneseer groot is, de welcke gemeenlijck de Biechtvaders hebben over de Koninglijcke personen in Spaenjen, ende om dat hy bekent is de bequaemste tot alle hoedanigheydt van saecken.

Maer in hem heeft de aensienlijckheyt besonderlijck toegenomen, naer die twee reysen, de welcke hy drie jaren geleden, naer Spaenjen dede, met d'een van de welcke, hy de Koning en sijne Dienaers brachte tot de bewilginge van 't Bestant, en brachte met d'andere te wege, dat sy bevestigden de aenwijsingen der penningen, die'er van noode waren. Alsdoen na de leste reyse, en na dat hy soo veel saecken verricht en gesien hadde, vereerden hem den Aerts-Hertog met een plaetse in den Raet van Staten. By die gelegentheyt, liet desen Biecht-vader insgelijcks van hem na, een groot gevoelen in 't Hof van Spaenjen, en van doen af, tot nu toe, heeft men altoos geoordeelt, dat hy kan in 't werck gestelt werden van de Koning selve, en gevordert werden tot hooger treden door dat middel. En voorseeckerlijck, om gemeyne saecken te verrichten, en konden sijne hoedanigheden niet weerdiger zijn. Men en kan, nochte beter een saecke begrijpen, nochte het beter voordragen; hy lockt aen

met sijn tegenwoordigheyt, hy raet aen met sijn geleertheydt, en hy beweegt met sijn Godvruchtigheyt, soo dat te samen gevoegt zijnde, de Godts-dienstige deelen van het Clooster, met de Burgerlijcke van de Werelt, hy uyt maeckt een gemengde van een Christelijcke Raets-Heer, die niet treffelijcker, ofte volmaeckter, na mijn gevoelen, en soude konnen begeert werden van eenig Prince. 't Was nootsaeckelijck datmen wat op dese drie Dienaren heeft blijven staen, om dat se de meest voornaemste zijn van dit Hof.


Vorige Volgende