Dwaasheden

[p. 131]

De man ontwaakt

Als ik, met een blocnote onder mijn arm, door de wachtkamer van de politierechter ga, word ik aangesproken door een heer, die een boek in de hand heeft. Het zal wel een wetenschappelijk werk zijn, want om zo te zien is hij een leraar, die in zijn vrije tijd landschapjes schildert. Wat doet hij in vredesnaam hier?

‘Ik wilde u verzoeken,’ zo zegt hij verlegen, ‘om de zaak, waarin ik een zekere rol speel, niet te publiceren, als ze u ter ore komt. Tja, ik begrijp natuurlijk wel, dat u zoiets niet dadelijk kunt toezeggen, maar toch... Mag ik u de geschiedenis even vertellen? Gaat u dan zitten.’

Ik neem naast hem plaats en hij verhaalt: ‘U moet weten, dat ik een fatsoenlijk, huiselijk man ben. Cafés bezoek ik zelden. Het was dan ook een uitzonderingsgeval dat ik, die avond, na beëindiging van mijn werk, het huis verliet om in een kleine taveerne, nabij mijn woning, nog een kop thee te drinken. Mijn vrouw logeerde namelijk bij haar moeder in de provincie. Het bereiden van dranken valt mij zwaar, zodat ik tot het bezoeken van het koffiehuis min of meer gedwongen werd. Toen ik het kleine zaaltje binnenstapte keken alle mensen mij aan. Dit verwarde mij en misschien is het dááraan te wijten, dat ik een beetje onhandig naar een vrij tafeltje stapte en onderweg een man, die met een dame zat, tegen de arm stiet. “Pardon meneer”, zei ik. Toen ik op mijn plaats zat, bemerkte ik, tot mijn niet gering leedwezen, dat mijn onhandigheid ook nog het omvallen van een bierglas op dat tafeltje ten gevolge had gehad. De ober veegde de nattigheid op en terwijl een andere gedienstige mij m'n thee bracht, verrees de man, die ik had aangestoten, van zijn stoel en kwam op mij af. Hij ging

[p. 132]

vlak voor mij staan en riep luid: “Pardon is niet genoeg. Uitkijken moet je, kaffer.” Onder het uitslaan van deze kwetsende taal, gaf hij mij, tot mijn grote verontwaardiging, een zware stomp tegen de borst. Ik sprong op en riep: “Menéér!” waarop hij zijn vuisten balde en schreeuwde, dat hij, indien ik dit mocht verlangen, graag met mij zou vechten.

U moet goed begrijpen: ik ben geen lafaard, maar sinds mijn schooljaren was ik niet meer bij een handgemeen betrokken. Het elementaire gedrag van die man bracht mij dan ook in de grootste verlegenheid. Toen hij, nog meer naar mij opdringend, informeerde of ik soms wat wilde, zakte ik in mijn stoel terug en zei verward: “Neen, dat niet.” De uitwerking was afschuwelijk: het gehele café begon honend te lachen, terwijl de bruut mij met onverholen minachting van hoofd tot voeten opnam. Toen ik haastig afrekende en het café verliet, riep hij me na: “Lafbek”, waarop wederom dat gelach weerklonk.

Lafbek! Ik verzeker u, dat ik aan de diepste neerslachtigheid ten prooi was, toen ik weer buiten liep. “Daar gaat ge nu!” sprak ik bitter tot mijzelf. “In uw beroep zijt ge een geacht man, uw vrouw beschouwt u als een hele persoonlijkheid en zelfs uw familie is bereid aan te nemen, dat ge uw weetje weet. Maar zo'n bruut zegt: ‘Lafbek’, en vijftig mensen onderstrepen het met hoongelach. En waarom? Omdat ge zijn idioom niet beheerst. Ge zijt niet gewoon mensen te ontmoeten die met hun biceps argumenteren.

Terwijl ik, diep gegriefd, door de straten ging, gesprekken met die man verzinnend, waarin ik hem vlijmscherp van repliek diende, werd ik plotseling staande gehouden door mijn neef Charles. Deze Charles is een losbandige kwant. Wij dulden hem, doch mogen hem niet. Hij heeft voor mij echter een onverklaarbare sympathie, die hij op de primitiefste manieren pleegt te uiten. Ook nu kwam hij niet uitgeroepen over de feestelijkheid van het toeval, dat ons te zamen wierp. Toen ik hem vertelde, dat mijn vrouw

[p. 133]

[p. 134]

uit de stad was, barstte hij in een dom gelach uit en riep: “Dan ben je onbestorven weduwnaar en ga je dus met mij een glaasje kopen.” De grofheid van het wezenloos verband, dat hij tussen de ontstentenis van mijn vrouw en 'n glaasje beliefde te leggen, hinderde mij meer dan ik zeggen kon. Ik weigerde dan ook, maar hij drong mij letterlijk een luguber proeflokaal binnen, waar de onguurste typen bijeen zaten onder het drinken van alcohol. Op last van Charles nam ik plaats op een soort kruk. Zonder vragen zette de kastelein, een bepaald misdadige verschijning, met wie neef Charles op voet van vriendschap bleek te verkeren, mij een glas jenever voor. Ik verzocht om koffie, waarop die zwervers in een onbetamelijk geschater uitbarstten, terwijl neef Charles mij gekscherend toevoegde: “Durfje niet? Kom, wees geen lafbek!”

Lafbek! Daar was het weer. In een plotselinge opwelling, dit minne volk nu eens te bewijzen, dat ze met een man te doen hadden, zette ik het glas aan mijn lippen en dronk het in één teug uit. Het was een gruwelijke sensatie. Terwijl ik met saamgeknepen lippen bleef zitten, riepen neef Charles en zijn baliekluivers mij de zotste bijvalsbetuigingen toe. Gelukkig maakte de scherpe pijn in mijn slokdarm spoedig plaats voor een zekere warmte. Ik begon met mijn twijfelachtige gezel te praten, terwijl de waard wederom, zonder op mijn bevel te wachten, mijn glas vulde. Toen Charles mij, door een dronk op mijn vrouw uit te brengen, gedwongen had opnieuw alcohol te gebruiken, vertelde ik hem van mijn avontuur in dat koffiehuis. Tijdens mijn verhaal wond ik mij sterk op. Toen ik de dreigende houding schilderde, welke de bruut zich jegens mij had veroorloofd, liet neef Charles een afkeurend gesis horen en riepen de mannen, die meeluisterden, beurtelings: “die ellendeling” en “die schoft.” Hoe vreemd het ook klinken mag: hun afkeer van mijn vijand deed mij goed. Ik voelde mij als onder vrienden. Ik dronk uit eigen beweging mijn glas leeg en bestelde een nieuw, tevens last

[p. 135]

[p. 136]

gevende de kelken van Charles en de man aan mijn linkerzijde te vullen. “En,” zo vroeg de laatste, “hebt gij die knaap nog van antwoord gediend?” Als een lijfelijke pijn ging die vraag door mij heen. Opnieuw een slok nemend, zei ik achteloos: “Déze keer is hij mij ontgaan, de bruut.” Wederom liet neef Charles dat gesis horen, terwijl de man naast mij geruststellend sprak: “Geen nood, u komt hem nog wel eens tegen op een donker weggetje.”

Ik knikte. Mijn hele wezen werd thans beheerst door een diepe, grondeloze haat jegens de man, die mij dorst te vernederen. In mijn fantasie zag ik mijzelf opnieuw de taveerne binnentreden, de man aanstoten en - even later - tegenover hem staan. Maar nu kijk ik hem recht in de ogen en schreeuw hem toe: “Je kunt zoveel krijgen als je wilt.” Meteen geef ik hem een bliksemsnelle kaakslag, zoals men dat wel eens op de film ziet. Hij valt als een blok voor mij neer. “Nóg een van de heren?” schreeuw ik, het koffiehuis rondkijkend. Maar ieder zwijgt. Deze gedachten winden mij uitermate op. Ik voel de kracht in mij wassen, nodig om dit alles te volvoeren. Een minuut later is mijn plan gemaakt; ik zal teruggaan naar het café en die man een scherpe terechtwijzing in zijn trant geven. Mij verheffend, zeg ik: “Goedenavond, mannen, ik ga met die schoft afrekenen.” Allen schreeuwen dat ze het prachtig vinden en neef Charles maakt zich zelfs op, mij te vergezellen. Ik wijs hem echter terug: dit is een zaak tussen mij en die man. Vijf minuten later loop ik op straat. Het is al zeer laat; ik zie geen trams meer rijden. Mijn strijdlust groeit met iedere tred. “Schooier”, roep ik halfluid. Een man met een hondje blijft staan en ziet mij na. Zijn belangstelling hindert mij niet, want mijn ganse denken is gericht op de daad, die ik ga volvoeren. Ik zal die schoft vermorzelen. Daar is het café. Ik grijp de deurknop. Ik duw.

Stel u voor: het is gesloten! Nu zie ik ook, dat de lichten reeds zijn gedoofd. Mijn vijand is ontkomen. Deze tegenslag maakt mij hels. Ik schop enige malen krachtig tegen

[p. 137]

[p. 138]

die deur, onder het mompelen van allerlei dwaze bedreigingen. Omdat het niet helpt, ga ik op een paaltje zitten en verbeeld me, dat die man straks langs komen zal. Maar hij komt niet! Wel passeert een agent.

“Diendertje”, roep ik sarrend.

“Goedenavond, meneer”, zegt hij en salueert. Als hij tien meter verder is schreeuw ik plotseling: ‘Loop je daar weer mijn belastinggeld te verteren, uitvreter!”

Uitvreter! Ik weet niet hoe ik aan het woord kwam, maar het spoot uit mijn mond. De politieman keerde op zijn schreden terug en verlangde op hoge toon mijn personalia. Mijn hemel, meneer, ik heb mij verzet, toen hij mij naar het bureau wilde brengen. Ik heb gerukt en getrokken in een richting, tegenovergesteld aan die, welke hij met mij wilde inslaan. Ziet u, daarom ben ik hier. Mijn zaak komt voor. Mijn vrouw weet van niets en als ze het uit de krant vernemen zou...’

Ik heb hem de hand geschud en discretie beloofd.