Mi boto doro/Droomboot havenloos
(1980)–Edgar Cairo–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 99]
| |
Lanti z'n wil & busman z'n wet‘Sukta, mi brada, jere dja...! Luister hier, no?, brother!’ ‘Hatjah bhaiwa?Ga naar voetnoot1 Wat is gebeurd?’ Jozef, die ene bosman, bosnegersjaffeur, kwam zijn baas, Sukta zeggen, dat Lanti dat ding met ze niemeer wou. Wie was ‘Lanti’ en ‘fo welk ding’ wou Lanti niemeer dat ze 't hadden? Lanti was gouvernement, regering. Ma' Lanti met z'n bestuursgezicht, kon nie gaan staan verhinderen dat ze hun bussen dreven toch? (Want dat was dat ding: buslijnen vrij exploiteren!) Busdienst, de lijn verzorging van sochtens tot safens! Van vroeg tot laat, ook omgekeerd. Sukta met blauwe bussen van 'em! Soulbussen! Soulbus draait met alle soort muziek aan oren! Vervoert die mensen van nabij de markt in de stad, tot to hell out in hun weggelegen dorpen daar distriktwaarts. Dan wil Lanti geen openbare busdienst in de vorm van gekochte en geëxploiteerde bussen, door die busbazen als Sukta, (dikke buik Sukta), Tula met z'n Ba-Ku bijnaam, en Mohalil met z'n Tarantula gezicht! Lanti wou zeker niet meer dát soort bazen! Lanti, het gouvernement, regering, wou zelf die busdiensten gaan exploiteren no? Of was 't anders? Die bus vrat schelpen met z'n onderkant, toen op dat grote erf van Tarantula, de wagen kwam met meters vreten, ver op motordrift op speed! Wwwoennnn! Bus stopte! Wie kwam bus uit springen? Een sjaffeur van Tarantula. Tarantula zelf, zat als een minister uit een ministerie op balkon. Hij had net weer nieuwe bus ontvangen na bestelling. Z'n zoveelste bus op een andere lijn. Moeilijk genoeg, dat Lanti geen vergunningen wou geven aan 'em. Hij had in het geheim vijfduizend gulden moeten neerpappen, fo één of andere amtenaar, voordat hij kon vergunning krijgen. (‘Tjoekoe’ heette dat, smeergeld!)’ Want Lanti wou niet dat je grote busbedrijven kreeg, op de door haar vastgestelde busdienstlijn. Stel je voor: je | |
[pagina 100]
| |
kreeg een staat in een staat effekt, met zulke grote bedrijven die met de regering zouden konkurreren. Tussen de bougainville, dat hoge plantkruipsel, als een paarse kroeskop alles voor Tarantula's paleis overwoekering gevend, stond meneer hijzelf daar. In korte kakhibroek, zijn handen in zijn zijbuik, witte pet op hoofd. Dan stopte bus, sjaffeur kwam uit buik van die bus: ‘Baas?’ Hoor 'em daar spraakgeluiden makend met de ruis aan mond! ‘Aji! Faigo? Je kijkt alsof je iets komt zeggen!’ ‘Ija baas! Lanti gaat een brief sturen! Ma' w'hebben al gehoord, zonet zonet, iemand van ministerie, die ik vaak gratis rit met luksewagen geef fo je! Díe persoon, je weet toch, is me komen konkelenGa naar voetnoot2, dat Lanti heeft gezegd: bus moet gaan vijf cent goedkoper worden! Anders geen vergunning meer! Is zo heeft Lanti gezegd!’ Ah, kijk Tarantula zo kwaad hij was! Stond als een staatshoofd na een mislukte coup met twee vuisten langs zijn borst! ‘San Lanti wani?! A no kan! WIJ willen niet!’ Het koninklijke ‘wij’ van iemand die niet meer deed, dan een busbedrijf op gang houwen. Een baas van bussjaffeurs, ma' alle busmannen, ze hadden macht! Was Lanti nie zelf gaan falen in dat Openbaar Vervoer? Lanti heeft vijftig bussen, Landsbus A, B, C, D, E, etc.! Ma' geen van die vijftig bus kan rijen! Ze zijn gebroken, gaan nooit optijd, geen onderdelen, geen onderhoud! Luie sjaffeur die alleen buitenvrouwen vervoeren zonder betaling! Lanti?!! Dan wanneer publiek klaagt zonder einde, stuurt regering géén nieuwe bus, nono! Vlak voor verkiezing, wordt allenig nieuwe bus belóófd! Afèn! De soulsjaffeurs, beginnen eigen busdienst, eigen lijnen: Lijn 1, Lijn 2, ... Lijn 7, Lijn 9! Ze maken geld als water in een kalebas die je hoeft op te scheppen maar, uit kreek die water stroomt fo je! Aaj boi! Geminachte sjaffeurs!, ze worden rijk! Ze zetten eigen prijs fo bus! Dan nu, nu vindt Lanti: ze hebben teveel | |
[pagina 101]
| |
macht, ze overvragen! Overvragen publiek! Al wil publiek betalen wat ze vragen, die sjaffeurmannen! Lanti wil ándere prijs! Geen vijfentwintig cent een rit, ma' twintig! Baja! Dan op sommige verre lijnen zelfs, vragen die sjaffeurs al tien gulle, terwijl ze officiëel met Lanti, pas zevenvijftig mogen vragen! Een hele doller, twee gulden vijftig teveel! Sjaffeur rijdt wanneer sjaffeur z'n geest wil! Sjaffeur kan zomaar stoppen en zeggen: ‘Luister mensen! Die meid die hier naast me zit, ik ga thuis naaien met d'r! Ik zet jullie allemaal hierzo! Blijf goed!’ Sjaffeur rijdt zomaar weg, geen niemand kan 'em straf geven, want hij is eigen busbaas! Hij komt wanneer hij gevoel heeft om te komen, gaat weg wanneer z'n buik vol is met zin om weg te rijen! Vertrekt nooit op een vastgestelde tijd! Hij kan zijn route rustig gaan veranderen, zonder dat hij last heeft van wie! Baja, sjaffeur is koning, kan zelfs zijn prijs zetten! Kontroledienst? Ekonomische kontroledienst? Lach je buik vol no?! Ze doen geen enkele enkele moer! Als publiek klaagt fo bus! Sjaffeur, hij zet ze aan de kant, vooral op verre lijn! Dan mogen ze maar gaan verder lopen! Sjaffeur is koning op buslijn! Soulbuskoning!! ‘We gaan Lanti leren wat een brilslang kost!’ spotte Tarantula met gif! Hij kon zonodig de gehele regering omkopen, ook dat! Dan draaide hij z'n lichaam, liep in huis! So! Dan mocht Lanti komen! Wanneer je hondervijftig gulle per dag - schoon - verdiende zoals hij, Tarantula (Ba-Ku had zelfs bijna tweehonderd dezer dagen), dan kon je schijt hebben met Lanti's uitvaardigingen op je! Geen angst met beven, zoals de kleine man! Bijvoorbeeld die enkele zelfstandig opererende sjaffeurs, zoals een Dennis, die fo zichzelf reden! Busbedrijf met één bus maar, van alle kanten ingetangeld! Díe móesten doen, óf wat Lanti zei, óf wat grote busbaas wou, die grote busbazen met vele bussen. Ma' hij, Buskoning Tarantula? Aha! Aha! Hahahaha...! ‘Ba-Ku?’ Ba-Ku was toch zo'n andere busbaas? Ook hij hoorde, dat Lanti busprijs zou verlagen. Hij riep al zijn sjaffeurs sjaffeurs op hun benen bij makaar. Van indiaanse broer van 'em, tot en met die javaan, en ook die | |
[pagina 102]
| |
stadsneger die hij in dienst had. Hoor 'em no, mondpratend tegen zijn gezelschap onder bier en sopiGa naar voetnoot3: ‘Lanti wil! Lanti wil! Laat Lanti me mars opeten! Mati, laat ons drinken! Ik betaal jullie, ik zorg dat jullie brood hebben! Dus jullie doen wat IK wil, IK ben man van jullie belang! Vrouw met kinderen van jullie thuis, is niewaar? Huur moet gaan betalenGa naar voetnoot4, is niewaar? Brood moet eten, is niewaar? Wanneer jullie gaan dansen, moet je een soft kopen, niewaar? Weldan! Als Lanti die prijs laag wil hebben, ga nie IK als busbaas dat ding voelen! Is júllie gaan 't voelen! Jullie die ik als bussjaffeur heb in me dienst!’ Ze schreeuwden een gejuich uit: Baas boen! Baas seti! Ja, hij was goed, goedaardig! ‘Ja, ik weet dat ik goed ben fo jullie en jullie onderhou! Ma' nu, één ding verg ik van jullie: wat Lanti ook gaat doen! Jullie gaan blijven aan MIJN kant!’ Lanti, de staat, leek al van tevoren te hebben verloren! Ah! Sins ik je zeg! Bier vloeit! Als water uit een watrakan!, ik zeg je! ‘Dan laat Lanti nu komen! Lanti gaat zíen!’ Weg van de grote sierbomen bij Ba-Ku z'n groothoge huis, met drie draaitrappen en z'n vijf balkons! Z'n twee verdiepingen met twee aparte vleugels! Met z'n tuin, hectare groot, waarop de bussen. ‘Ba-Ku boen! Ba-Ku seti!: Ija, u bent een goeie baas!’ Heel aan die andere kant van fóto, de stad, had je een erf met z'n hondegaas aan voorkant. Een schuinse poort met schuinse deur. Plaats waar woonden, de broeders Dennis en Johnnie. Met Dennis dromend over tweede bus op lijn, en Johnnie dromend over veel meer dinges, waaronder ook het halen van zijn rijbewijs. Jonge! Dan als je ook met rijbewijs kon vliegen, vliegbewijs! Vliegen na' Holland, zou hij gaan! Man van sukses: elke dag cent verdienen met bus rijen, tot heel laat, bijna de laaste bus zijnd op de avend. Powa!, powa!, werkkracht dreef ze! Dan al waren ze vol | |
[pagina 103]
| |
met pech in het begin!, later nu zo, hadden ze beter leven. Bus ging nu z'n cent verdienen toch! Soul Explosion! Mooie muziek draaiend fo mensen om te rijen d'rin! Mooi speed makend, fo mensen, om snel thuis te komen! Mooie prijs vragend, fo mensen... nee, fo bussjaffeur met helper, om nu eindelijk voetstapsgewijs rijk te gaan beginnen te worden! Aaj boi! Na al die doorgesnejen banden, gebroken busvoorkant, gestolen koplamp, vijl gewerkt op remmen die daardoor waren half doorgevijld! Nu eindelijk, leek haat en nijd te worden geluwd door akseptasie! Je weet toch: honden bijten makaar begin begin! Ma' later... dan bijten ze alleen nog nieuwe honden die gaan komen! Netjes voortaan de portie verdelen! Mensen, kollega's, konkurrenten, zware afschrikkers!, z'hadden mogen zien dat deze twee kleinmannen, Johnnie & Dennis, fo zichzelf rijdend in maar één bus, nie weg te krijgen waren toch. Dus nu konden ze blijven! Alleen: zonder groei voorlopig. ‘Vertel niemand hoor, dat we een tweede bus gaan krijgen als je slaagt!’ zei Dennis met die beetje kromme mond van 'em, tegen z'n broer. ‘N'no man!’ hoorde je die mond van Johnnie! Ik vertel mensen nooit wat me droom is! Behalve eigen mensen natuurlijk! En rijbewijs is netals paspoort toch: je krijgt 't! Je kan iets van groot belang gaan doen: reizen, op je weg gaan, je eigen toekomstplaats gaan vinden! Al mag je op een rijbewijs nog nie zomaarzo weggaan, buiten landsgrens. Ma' later, je gaat zien, ik ga ze allebei hebben!, rijbewijs en paspoort! Dan kan ik gaan waar dat ik wil, no?’ Hij zou gaan rijbewijs halen toch, die Johnnie, mooie droom op 'em! Dan beide daarna zelf sjaffeuren ook, twee bussen. Ma' zelfs als hij dan na' Holland ging of ander land, bus bleef bus! Dennis kon iemand anders gaan lopen huren fo sjaffeur! Een grote busbaas worden, langzaam, groeien als die Ba-Ku, Sukta... Tarantula en andere buslijnbazen! Busman z'n werk en praktijk, dat was z'n wet. En Lanti? Láát Lanti komen! Met al z'n kontroleurs! Lanti zou zíen!! | |
[pagina 104]
| |
Wawama zat, onder de zon! Hij gaf zijn tori met een mond vol speeksel. Hoor 'em, tegen die m'ma van die jongens, die was bezig om rijst te verschonen in een manariGa naar voetnoot5 door 't op en neer te vangen en te blazen, fuuuu... fuuuuu, fuuuu... weg met de rijstvuil, weg met de bast aan de padi! ‘Mensen...! Een kerel wou in een huurhuis gaan wonen! Dan heeft hij die mensen van dat huis geloerd, een ochtend. Hij'ft twee kikkers genomen. Hij'ft twee-kleur katoen, zwart en rood, aan hun kikkervoete gebonden! Dan heeft hij ze, met smeri-w'wiri, reukblad, gewassen. Hij'ft ze joro-joroGa naar voetnoot6 die rinkelt, aan hun kikkervoet gebonden. Dan heeft hij die twee kikkers stilletjes door dat raam van dat huis gezet. Daarzo zijn die mensen zó geschrokken, dat ze diezelfde dag zijn wegverhuisd! Z'hebben gedacht: is wisi!: iemand heeft een kwaaie geest gestuurd op me! Verhuis, verhuis! Want kwaaie geest in kikker komt om je nek te breken!’ Wawama, met z'n mooie tori! Prachtigste verhaal! Wat kon hij anders doen?, die ouwe bottom!! Zo af en toe, dan kinsde hij! Dan begon hij zomaarzo dinges te zeggen: ‘Vijfentwintig jare lang ben ik dienstman geweest! Z'hebben me pensioen gegeven, tien jaar al! Ma' een dezer dagen komt de bode, om mij als frisse kracht weer op te roepen: meneer, u kunt weer op uw werk gaan! Vouwentwintig jaar... een order van die direkteur van me bedrijf! Vouwentwintig jaar...! ... Ija meneer de direkteur! Ik zie uw beschikking met úw ondertekening namens het koloniaal bestuur! Ik kom weer in dienst ja! Ik ga me valies halen! Ik kom! Ik kom! Ija! Ija! Op deze dag, is nu mijn glorie!’ Arme ouwe Wawama! Om zo af en toe te kinsen en fo nie weten wat hij zegt! Dalek zo, gaat het erger worden met 'em. Demensie van een ouwe ziel! Hij, hij had zijn haven al bereikt! Kon als boot die aangemeerd was langs een steiger, alleen nog maar water schudden, op de golven die aanspoelden. Geen grote boottocht meer, met levensgeur | |
[pagina 105]
| |
en levenskleur! Nono! Alleen een kleine deining af en toe. Dan als een boot z'n bodem, frotten, verzinken... Dan kwam bericht - baja, baja, wat ging gebeuren dan? - dat Lanti wil, dat die busprijs ingaande zo en zo een datum, lager was! Een busritprijs, opeens met vijf cent goedkoper. Want ‘die sjaffeurs maakten dat ding béésachtig met hun overvraging!’ Is zo was Lanti's oordeel toch! Dennis, hij had snelsnel berekend al: vijf cent verlaging was precies de helft van de winst! Dus met vijf cent minder, geen ruime etensgeld geven, geen tweede bus voorlopig, geen boetiekkleren fo Johnnie meer, geen vrij sigaret roken na kopen, geen... San? 't Kon nie zomaar toch? Je was gaan wennen aan zo'n inkomen! Vooral na al die tegenslagen! Dan buitendien: plannen waren d'r, vooral het plan om als familie nu een eigen huis te kopen! Mijn god! Dan wou Masra Lanti dat ding zomaarzo komen bederven! Goed! Je verdiende best! Ma' je had slag daarvoor gegetenGa naar voetnoot7 toch? J'had je leed gelejen eerst! Buitendien: al wóuden zij, als kleinsjaffeur! Die grote busbazen no? En? Zíj maakten die prijs, nie hij, Sjaffo Djonko, nie hij! Dan wát wou Lanti met z'n onkundige regeersmoel? Laat ze geen dor'ai brengen aanGa naar voetnoot8 die sjaffeurs, met ze op de proef komen stellen, baja! Want anders... Anders? Morgen zou zien! 't Ging fo ze komen, wachte! Is bij bussjaffeurs bracht Lanti z'n durf no? |