Lelu! Lelu! Het lied der vervreemding
(1984)–Edgar Cairo–
Auteursrechtelijk beschermd[p. 374] | |
Augustus 1975 te Paramaribo. Na een feestje maakte ik een vroege wandeling te Zorg & Hoop. Bij zonsopgang trof ik in die prachtige natuur langs de rand van een trotwaar een dode worm vlakbij een rioolput aan. Slechts een paar rooie mieren erbij, die hem trachtten weg te slepen. Zo ontstond het volgende gedicht. De orale traditie, het voordragen met alle ritmewisselingen, uitroepen, melodieuze aspekten etc., de kleur van de levende volkstaal, kan men goed horen bij voordracht. Alhoewel er niet erg veel Surinamers meer zijn die het Sranan zodanig beheersen dat zij álles kunnen volgen ligt een zaal altijd weer plat van deze powetische dijenkletser, vooral als men de verschillende stemmen goed weet te brengen, mèt al hun maatschappelijke associaties. Dat geldt eigenlijk ook voor de Nederlandse versie. Er volgt ook een Surinaams-Nederlandse versie. | |
[p. 375] | |
• Meneer wormI
De worm! De worm!
Daar ligt Vriend Worm!
‘Oei-oei-oei!
Daar ligt-ie nou!’
Vrind Worm groef.
Nu is hij dood.
‘Goeie god!’
Hij 's opgebaard.
Zestig mieren,
lijkendragers,
zijn het, die
de baar verplaatsen.
‘Mensen, kijk toch!
Wat 'n stoet!’
Heel de wereld
der insekten
snottert om die
dooie pier.
II
Ginds vlerkt vleermuis
uit de hoogte
als een hoer
die tieten showt.
‘Sensaaatie!!!’ Kijk,
de lijkstoet nadert!
Vleermeid gilt
vol leedvermaak.
Steekt met 't
wurme-lijk de draak:
‘Woehoe! Hahaha... oeh
Zeven scheten
bulderen aan.
Zeven spuugsels
kletteren neder.
| |
[p. 376] | |
‘Dragi! Dragi!
Mira e skragi!’
Ar'dan, f' gwe go
ber' Woron.
Er' tapdoti
e wugu wugu.
Luku-si
fa Woron e srepi!
II
S'sa Fremusu
anga en frerki
lek' te motjo
sdon a barkon!
‘Weee! Weee...!
Sani e doro!’
Di a si:
‘Na ber' e kon!’
nomo a bar'
wán motjolafu:
Chechééé...!
Sébi p'pu
fremusu lusu!
Sébi tjuri
di a har' kon!
Sébi ai
di a broko gi en!
‘Aay! Aay!
Woron kraperi!’
S'sa Fremusu
ben djarusu
f' di a no sab'
san woron e meki.
Jere en no:
Aay na f'fruktu!
A ben musu
e djèns mi nain
en ondrogron!
Woi! Woi!
Woron sa pori!
| |
[p. 377] | |
Zeven vloeken
scheldt zij nader.
Zevenmaal laat zij
zich gaan.
Vleermeid piept
van jaloezie!
Wormen? zo krijst zij,
hebben iets on-
doorgrondelijks! Bwuh!
Dat ellendige sekreet!
't Mot nie anders zijn geweest
of zo'n onderaardse gluiperd
heb kwaaie aksies zitte uitvrete,
tege míj́n, meneer,
tege míj́n!’
Van haar mag Vrind
Worrem krepere!!
III
Kakkerlak valt
't vleertje bij.
Die Kakster trilt
venijnig met haar
stankreet.
Haar herrie
snerpt als 'n
gedverderrie
uit haar kanus:
Daar legt ie nou,
dood as 'n pier, zeg ik je!
Die lul het niks anders
uit te vrete
as 't peste van
de kouwe grond!
Bah! Wat 'n gein!
As je 't mij vraagt:
hij heb stiekum gevrote!
Zonder ook maar ooit
één verdemde kruimel
aan m'n kakkebekje
te verlieze!
Die goochemerd!
In haar oerpoel
van een gat
laat de kakster
't tongetje roeren.
| |
[p. 378] | |
III
Now K'kalaka
djoin Fremusu.
A seksek'
en bakadan.
Sten f' en jagi kon:
Luk' a d'dibri!
Dede kir' en!
A ben e diki
worondoti.
Kibrifasi
a ben e njan,
sondro f' wán
bronbron
ben libi.
Now en bere
sa panjá!
Tide a tron:
woron-njannjan!
Woron ‘disi’!
Woron ‘dati’!
Fa en olo
tingi so,
Kakalaka e
kot' en tongo!
Woron tori
de na baki.
Wegi woron!
Wegi woron!
Woron lekti
te a sa drijf!
IV
Loso sref'
di e hefti uma,
| |
[p. 379] | |
't Onderonsje
met de vleermeid
leidt al dra tot
galspugen op Worm.
IV
Heibel bij
het echtpaar Luis
waar gemept wordt
en geschopt.
Dat alles om
een scheve schaats,
gerejen door
't luizemaatje.
Hij ging vreemd
met ene Trien.
Onder 't dorre
lindeblaadje
ritselde het
heel misschien.
Worm heeft 't
tóch gezien!
De heisa wordt
abrupt verbroken
door de aan-
rukkende stoet.
‘Kijk toch! Kijk toch!
Wat een corso! 't Lijkt
wel Worme-carnaval!’
Gister nog, is het
geleje, dat Vrind Wor-
rem onderbrak...
't voorspel van
de manneluis die... eh,
...net z'n ‘derde been’
uitstak.
(situatie-portret:)
Op hun vel, zo
vrijt het paar,
't Luisje en
z'n Luizeliefje.
(Hij tast driftig
tussen haar in 't
‘kruidje-roer-me-niet’)
| |
[p. 380] | |
Loso lon
di a beri e kon.
A ben e
hebi hefti wefi!
Toko so,
f' en doro-uma.
‘Aay! Aay!
Woron e nadri!’
A no kisi
let' wan dé,
Woron ben kon
por' en pré!
(sitewasi:)
...Loso nanga
en ‘buite’ sdon.
Fréri-fréri
tek' den buba
baka wan dré
banaw'wiri...
...di wan doti
diki kon!
‘Osuma dape?!’
Ba Woron!!!
Aay, na satan!
Mek' a ar' go!
Gado no sa
gi en pardon!
A ben por'
mi frériwroko!
Now Akamajaw sref'
kon sèis en bro-t'té
kot'trowe gi doti!
ènhèn!!
V
‘Oy! Oy!
A beri m' sroiti!’
| |
[p. 381] | |
...toen de aardkorst
openschiet. ‘Wie daar?’
‘Gedverdemme!!
Die stomme zak
van een wurrem!’
Luisje tiert:
Dat tuig! laat 'em
nog 'es krepere
as 't effe kan!
Die goeie god
vergeve hem
geen ene moer!
Die ploert bedierf
m'n lust tot wippen!
Nu hebt de dood 'em
hóógstpersoondeluk
't levenslintje
doorgeknipt. Applaus!!
V
‘Vooruit die stoet!
Hup, douwen maar!’
Thuis bij die Grasmijt
klinkt weldra:
Hé zeg! Stoor m'n
weedtrip niet!
Kijk mij nou 'ns
geniete: ik ben haai!
eh... dump dat kale
korpus maar de gracht in!
Of eh... smijt dat stuk
krakkemikkige juk
de vuilnisbelt maar op!
Afval benne ze, die wurreme!
(Half-predikant van stem
plechtigt hij
'smans requiem:)
Niemand wist
om wat hij groef.
Bezig als hij
immer was.
Elke grond door-
groef hij grif,
| |
[p. 382] | |
Sukrub'bu dat'
kot' odo:
Baya, no kon por'
mi kik!
Fa mi drai
tap'baka stret
e harhar'
wan mofo grasi!
eh... tjar na m'mur
go dompu
a kumakoisi!
Smés' en go
na jogope ef' so!
(Dan a singi-soktu
wan ded'oso-singi!
A hé f' marwana!)
Di a ben e diki
sma no sabi.
E mek' en
ondrogron-prépré.
Ala doti
a ben boro.
Mi anga en,
noit' un mek'
fjofjo.
Ma now dat',
mek' a lib' mi
safri...!
Fa mi de
a mi swit'otèl,
ganja soso
na mi pèl! Ahhh!
‘Anda en!
Anda en!
A no kisi!’
Sèstek mira
e broko sweti!
‘Tja Woron
go a grebiston!’
| |
[p. 383] | |
in het uur
der wormenstond'.
Die wroeter!
Hij en ik,
wij waren mákkers.
Troffen mekaar
nog wel es
in 't ondergrondse.
Och, hij was
gods Wurrumpie.
Een stumperd en
een stakkerd
van z'n eige soort! Goh!
Doch nu moet hij mij
beslist laten
met míj́n zielerust.
Hier in mijn zandschacht,
- prima hotelletje! -
lust ik alleen
marihuana... ahhhhhh!
‘Bijna! Bijna!
Geef meer power!’
Zestig mieren
zweten, zwoegen.
‘Hup! met Worm.
Op naar 't graf!’
‘Hup!’ die kronkel,
onversaagd!
VI
Twee kapellen,
aan het naaien,
laten dra
de paring varen
en geven met hun
geil vibrerend
achterlijf
de richting naar
de laatste rustplaats aan.
Vrind Worm hééft
hun medelij, daar hij
nimmer vloog als zij.
| |
[p. 384] | |
VI
Tu k'kapèrka
di ben fasi,
den so, lus'
kon sor' ber'pasi!
Krasi mek'
den e sek' gogo!
Woron? Den ben
fir' en gi en,
f' di a no ben
e fré lek' den.
Noiti a ben lusu
f' gron,
wans' ofa
akapu sungu!
‘Jepi! Jepi!
Woron e sweri!’
VII
Oni dat' ben e
fré e psa.
A n'e mati!
A n'e kompe!
A n'e fsiti
enkrisma!
Suma a mit'
a e sut' en m'mars!
Jer' en no,
di Woron e doro:
Fade, j'e gwe
a bonjogron!
Aay! I moi!
I koro seti!
Ju k'ka ju!
| |
[p. 385] | |
Nooit kwam hij
van de aardkorst los
ook al brak de
zondvloed los.
‘Gut-o-gut!
't lijk gaat stinken!’
‘Hei-ho-hup!
Hei-ho-hup!’
Daar gaan ze, met
dat ‘stuffelijke’
overschot.
VII
Zzzzzz... ‘Hoi!’
daar koerst
die Boze Bij.
Die houdt het
met vrind
noch makker.
Díe wenst geen
gesodemieter
met niemand!
Loop je 'em tegen
't steke-lijf,
hij zál je -
‘Ummm!!’ (doodsteek!)
Tegen onze Worm
bromt hij:
Nee maar!
Dat gaat zomaar rústen!
Zeg makker, j' heb 't
wél mooi voor mekaar, hè!
Hoe heb je 't nou met
Magere Hein weten
te bekokstoven? Zeg op!
Ben je doof? Schijtzak!
En zoals de story
't jokt, prikt hij
vliegensvlug in 't
ontzielde worme-lijf,
juist waar hij meent:
dáár klopt
z'n levensader!
‘Ummm!!’ (genadesteek!)
| |
[p. 386] | |
Fa dis' tori
taig' ju de,
langaten
a prin Woron,
let' pe a denk':
‘en senwe tringi’
Ay, mi kis' en!
Oni bari.
Ma a lé!
A kor' ensref'
te f' don!
Woron stef'
lek' wan kar'tiki
sens' olanga
naini dow!
VIII
Now den mira
ati e bron:
‘Hmmm?
Fa a n'e go?!’
Ma f' di libi
sen' den kon,
noti sa man
drai den tere.
Krepsi den de,
d'e tow dede.
Jankiberi f' den,
na: skin.
Saka skowru
sjow Woron!
Sor' en
fa den e
prati lai!
IX
Woron diki.
Woron dede.
Woron langa
didon so!
| |
[p. 387] | |
‘Hebbes!’ zzzoemt-ie,
honingblij. (Grof geweld
heeft zin, meent híj́!)
Vrind Worm ligt
al uren, van dag
en dauw af stijf,
in z'n bestaan geveld:
een lange, dunne kabel,
koud en ledig.
VIII
‘Vort! Vort! Vort!’
't Zerk treedt aan.
De worm wordt
de mier te zwaar.
Zal mier ooit
zijn schreden keren?
Drager is hij,
voor de dood.
Spel is voor hem:
lijf & lijk.
Mieren zijn om
óp te ruimen. Niets
kan hen die pret
verstieren!
‘Hei-ho-hup!’
Sjouwen maar!
‘Hup, verrek je zenuw
miertje! Hup maar,
geef die Worm 'n kontje!
Hhhup!
met al die ruggegraat!’
IX
Vrind Worm groef.
Hij is nu dood.
‘Daar legt-ie,
as 'n dooie pier!’
| |
[p. 388] | |
égi doti
Woron njan.
Mira now
e tja en go poti,
let' na a sèm pe
di a ben libi.
‘Sribi switi,
Ba Woron!’
Paramaribo, augustus 1975
Fu: OBJA, 1975 | |
[p. 389] | |
Eigen aarde
vrat hij op.
Zo schiep hij
zijn eigen aard.
Wormen zijn slechts
bodems waard.
Mieren zijn 't,
slippendragers,
kraaien ook en
doodsdienaren,
die hem knekel-
rust doen baren.
Geen kan hem
de grond ervaren
uit de gangen
die hij groef.
‘Rust zacht, lieve Worm.’
Paramaribo, augustus 1975
Uit: MAGIE, 1975 |
|