Het koninkrijk IJmond. Ba Kuku-Ba Buba. Een oraal koningsdrama in vijf bedrijven

[p. 83]

Twee vrouwen? 't Zijn twee goden en twee koninginnen!

In dit stuk spelen de twee vrouwen in de vorm van godinnen (Winti's, dus eigenlijk: godinnen & geesten tegelijk, godgeesten in het Eng.: deity) een grote dubbelrol. De een is de Watramama. Dat is zoiets als de Watergodin, Watermoeder. Vergelijkbaar is ze met de godin van de vruchtbaarheid Yemayá, zoals die in Brazilië wordt aanbeden. Yemayá is ook de godin van de zee (dus van het water). Men ziet, de overeenkomst tussen de negerkulturen in de diaspora is groot.

De Watramama is tegelijk ook Aisa, de Aardgodin, Grondmoeder. Want Watramama is voor het water en Aisa is voor de vaste bodem. Verder is er eigenlijk geen verschil, althans geen wezenlijk verschil. Wel is het zo, dat de Watramama vanwege 't afgelegen zijn van bos en moeras, gezien wordt als een vrouw die als een meermin haar lange haren aan de oever zit te kammen. Wie deze gouden kam te pakken krijgt, heeft daarna last van boze dromen. De Watramama komt haar kam weer opeisen. Indien men haar met list weet te weerstaan, kan men rijk worden. Zij kan, indien zíj wint, iemand die de vinder is van haar kam (want wanneer men haar betrapt springt ze te water en laat haar gouden kam achter) ombrengen.

Het is godin Watramama (Aisa dus), die door de negers is geprojekteerd op een indiaanse bosschoonheid. Let op die lange, sluike haren, die bovendien nog heel zwart zijn, in al die Watramama vertellingen! Let ook op al die Indiaanse geesten (Ingi Winti) die in de negergodsdienst ofwel -bestaansfilosofie (Winti) voorkomen en men begrijpt dat er sprake is van adaptatie, aanpassing van de Afrikaanse godsdienst aan de Surinaamse bossen en hun indiaanse inwoners. Het is dus niet zomaar dat er een indiaanse schoonheid in dit stuk aan de koning verschijnt! (Zie over de Watramama de recensie over De Negers, elders in dit boek.)

Dan nog de andere vrouw, die ook godin is. Zij speelt de rol van de

[p. 84]

Asema (Azema Zombi). De Asema is een geest, een soort vampier, die zich als mens voordoet. Voordat die Asema bloed gaat zuigen in de nacht, ontdoet zij zich van haar vel, haar menselijke huid. Zij verbergt die onder de ‘mata’, de vijzel. Deze kennen wij uit de Afrikaanse, maar ook uit de Surinaamse kultuur. Het is zo'n uitgehold stuk houten blok waarin rijst of bananen worden (werden) gestampt. Als je die Asema (bij ons heet ze Asema, elders in het Caraïbisch Gebied Azema Zombi) betrapt en je doet stiekum peper (zwarte peper) op haar huid, dan kan ze die niet meer aantrekken. Zo wordt de kwade geest bij het aanbrekende daglicht zichtbaar en is ze ontmaskerd.

Let dus op de dualiteit van de thematiek met de twee godinnen: aan de ene kant zijn het godinnen (Asema & Watramama) die macht hebben, die de mens kunnen beheersen, die door de mens moeten worden aanbeden vanwege hun goddelijke macht; aan de andere kant kan de mens door middel van ‘verstand en list’ macht over ze krijgen. Het is hier dat de scheiding mens/god wegvalt. De zwarte godsdienst c.q. orale bestaansfilosofie Winti zit niet voor niets vol met geesten en goden die tegelijk mens zijn. Zulks heeft een aantal filosofische en interpretatieve konsekwenties voor dit stuk. En dat, nog afgezien van de tegenstelling land/water (of omgekeerd) die zij tevens uitbeelden, de twee vrouwen dus.