Logo DBNL
Jeje disi/Karakter's krachten (1980)

Jeje disi/Karakter's krachten

(1980)–Edgar Cairo–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Hoofdstuk vijf

(19)

Een koele stroom met lucht kwam aansluiting geven, op wat daarzo hing: op 't erf van Mis' Dodo, met Jana, Aleksi, en die kinderen van ze. Bananeblad aan boom wou wuiven. Ma' bananeblad zo zwaar en breed, dat wind 't scheurde. 't Was half opgedroogd al, onder bloesems die als vrucht nu hingen, bijna rijpig, terwijl vogeltjes....

‘Sju! Meisje, jaag die vliegende dieven weg! Die m'moers! Komen tot hierzo achter op 't erf, waar een mens denkt dat 't is zíjn domein! Natuur van ze kent ook geen grens, die beesten! Hebben geen karakter met één droppel eerbied voor ons mensdom!’

Dan zweeg d'r ouwe mond. Ze at d'r eigen speeksel, dat geen spuw van d'r mond veroorzaakte in het zand. Dat speeksel liet ze altoos glijzaam zijn, onder d'r tong, een soort van gries, smeersel om lekker goed d'r mond te kwebbelen met praternij! Die praternij om alle dingen van 't leven, rondom 't erf henen.

‘Kijk! Loekoe dan! Kijk die kolibri, met z'n duizenden-bewegings-vleugel! Hij zíet: je jaagt die andere vogel weg.... (kijk! Banabeki met z'n gele bek komt ook, hoog in die andere boom daar!...) dan komt hij tot hier vliegen! Ik wens dat dat vogel valt!’

‘Whoeh!’ zuchtte ze d'r zucht. Een zucht van een oud lichaam, vrouw die liep in 't laatste deel van 't leven. Eén been, zei ze, stond in graf al. Je hoorde dat die zucht ook oud was. Ouwe vrouw, met Jana die d'r voeten fo d'r was aan 't wassen, met lauw water.

‘Ach, laat die vogels met hun veren! Is zo zijn ze al! Ze gaan geen vleugel ruimte laten fo je, wanneer 't gaat om een tros bakove of papaja, of andere vrucht aan boom. Deze boom heeft die pech dat 't is laag. Fo dáárom komen ze veels te naderbij, die vogels, om die vrucht te tjoppen!’

Hoeveel keer al, had ze geen loop genomen met d'r benen onder d'r godgeschapen lijf, om zelf die vogels te gaan wegjagen met ‘sju! sju!

sjuuuuu!!’ Vogels waren zo ongemanierd! Als god ze nie leerde, dat dit was privéboom op privé-mensen terrein, dan wie moest 't doen? En?

‘Huur een tijgerkat fo ze, als een waakhond!’ grapte Jana. Ze liep alweer terug na' die m'ma van d'r. M'ma van die meid, zat met d'r bille op een bank. Bank was in 't zand. M'ma Dodo was aan 't zitten met d'r voeten in een emailkom, vol met lauw water.

(‘Wwwhoeh!’ was zonet zonet geklaagd, ‘die water is zo vurig, dat 't brandt me hele tenen weg van me voet! Dalek wanneer ik op ga staan, gaj'k voeten hebben zonder voetvingers d'raan!’ Zo had Vrouw Dodo d'r lach gelachen, om 't water dat ze veels te heet vond. Water met stoom. Weekte d'r voet daarin. Voet met likdoorn en met kromme teennagels.)

‘Aaj meisje! Je geeft een grootmens zorg! God die mens gemaakt heeft, gaat je blessen!’ Ze zuchtte weer, schoofschoof een beetje fo d'r daar. Fo wáárom was die bank zo hard dan? En? Niemand die daar was of zijn wou, of niet, hoefde te antwoord geven aan d'r. Nee, geen méér gezelschap nodig had ze, dan d'r dochter, echte en d'rzelf, Ma Dodo!

Ma' wáárom al die pijn, van 't harde hout van die zitbank, zo aan d'r ouwe bille?

Ze kon d'r geplooide bibs plooi fo plooi voelen, met die pijnlijkheid. Rechtermoot van d'r bil, leek of 't had, een boetzweer1. Althans, 't was aan het trekken, trekpijn. Ze zou hogezondzalf2 smeren (hooggezond no? wie verbetert? met mars!) op 't. En dan met een paar ouwe kleerlappen, een soort van onderbroek maken. Ze zou d'r bille inpakken. Een soort verband, om die pijn in d'r ene zitbil te kalmeren.

Dan die andere zitbil, had geen pijn. Ma' d'r ouwe lichaam, huid dus, liet los daarzo. Eén schaamplek daar, dat ding jeukte d'r gedurig vierentwintig uren. Dan had ze ook geen nagels meer, om d'r nagels te krabben op d'r bille.

Mensen hadden gezegd ook, ouwe vrouwen, net als zij, zoals die granm'ma van Mandwe: ‘Zet lemmetje d'rvoor. Dat geweldig wreeddadig bijtzuur van lemmetje, die citrusvrucht, maakt al je krablust weg. 't Verst een wond! Dan zelf, gaat die wond genezen! God heeft mens z'n medicijn gegeven, ija!’

Denkend aan zulk een advies, was ze aan 't zitten daar. Ouwe vrouw, die d'r zielzorg was aan 't uitmekkeren ook.

‘Ah! Ah! Me zijbuik - hoe ik zit hier, met me lichaam! - me zijbuik

wringt me zo! Net of een bakroe me met een matastok3 is aan 't timmeren, zo bam! bam! bam!’

Ze greep met rimpelhanden na' die zijbuik van d'r. Ach, een oud mens, die zoveel gedaan had tijdens d'r leven. Ach, baja, ach! Als ze ook moest vertellen, hoe d'r benen staken! Net twee pilaren die een traktor timmert in de grond! Of die spatvezels die ze kreeg aan kuiten. Ze vond d'rzelf levend in ontbinding gaan. Vergáánde als zij was, vond zij zichzelf door 't leed gekneed wordende, een soort van vóórdood. Opdat zij malser zou zijn, om aan de worm z'n kaak te zijn gevoed! Halleluja! Men krijse: amen!

Dan als ze weer moest denken, aan die ‘onderste mond’ van d'r! Dat ding van d'r tussenbeen! (Ze zag 't bijna niemeer, door al die plooiingen!) Dat ding loosde geurig een soort brakwater. Ze had geen weet vanwaar ze zulke zorg had.

‘Moesje, je loost van onder no?’ had een buikvriendin d'r in een diepgeheimse onderhoud verteld, met mond die zacht was aan 't praten. ‘Als je nie weet: je eet teveel van rijst, misschien. Is die rijstwater, waarmee ze rijst planten in rijstpolder! Is díe rijstwater, laat je buik lopen, van voor en van achter.’

Die ouwe buikvriendin moest groot gelijk hebben. Want d'r billegat, vond Dodo, werd ook nattig. Ze kon d'r kontring, die kringspier, niemeer hermetisch dichten. Dus voelde ze een slijmprop in d'r onderbroek van wit katoen met handborduursel waarop appels.

Elke keer zo, één bruine kakvloeisel. Bèèèèèh!

Ze was gaan droogrijst eten, zonder veel water. Ma' rijst z'n droog, maakt d'r maag tot pijnbuik. Fo dáárom, ze wist niemeer. Een mens was een onttakeling, zo zei ze maar. Scheef zat ze, want ook rechtop kon niemeer. Dan waarzo henen anders, dan na 't graf? Aaj-o!

Dan Jana zat, op d'r twee hurken in 't zand. Rok tussen d'r benen in gespand.

‘Sju, jullie vleugelbeesten, sju!’ joeg Ma Dodo die beesten. Ze kon geen rust hebben met zien hoe ze daar aanfladderden, aangetrokken door die rijpe bananen.

‘Begin een paar handen bakoven weg te snijen van die tros! Is zo zonde, wanneer die vogelbekken die dinges gatig maken, hoe ze hun snavel in die vruchten zetten. Dan vleermuis weer, wanneer dat, dónker valt!’

Jana zei nèks. Ze was net weer zo'n likkedoorn aan 't wegwrijven, met een stuk zuursteen. Schrobberde die voeten van d'r moeder. D'r Jana-borsten, hangende vooroverwaarts. Twee pond vlees boven d'r borstkas. Schuddend van d'r aktief wezen. D'r jurk gespannen, rits staat op uitspringen. Met dikke vleesreserves in d'r zijbuik.

‘Whuh!’ deed d'r moeder zo, ineens. Jana schrok op. Had ze te hard gewreven met die zuursteen dan? San so e psa? Wat?

Een vreemde vogel ver van bos met oerwoud, die z'n slangen kweekt, z'n tijger en z'n bosschildpad, z'n luiaard en z'n bosdoks, z'n gebroedte, z'n gesluierde sluipsluipsel onder de lianen, lange bomen tot de top van bomendak en bladerwoekergroente, wek! wek! de geluiden....

Een vreemde vogel leek zo, kwam daar vliegen, naar onder dat tentdak waar ze bezig waren. Heel even, vloog die vogel na' verkeerde kant, zo wrrroets! 't Hing, momentje lang, daar in die lucht, zonder één vogelse zucht. 't Sperde alleen z'n vogelogen in die vlucht. Ogen die keken: welke richting op was zon? En de natuur vol van bekoring zonder het gevangen zijn, onder de drempel van een mensenhuis?

‘Míjn god! Die vogel kíjkt me met z'n vogelhoofd!’ schreeuwde Ma Dodo.

Vogel zo, sloeg z'n veren, voor je dacht, was 't weer weg gegaan. 't Vermeed te komen in die ruimte, daar, onder die tent met zinkplaat boven, cementvloer voor een gedeelte, zand de rest en achter naast, dat huis waarin die mensen woonden. Als je gezien had: vogeloog blonk zonder zon! Vogel een vreesbeest uit één duizend soort van nest gebroed, zo kon 't zijn.

‘Sju!!’ Dan voor je dacht, vogel was weg. Ma Dodo vond vogel een teken. Jana achter, had een gewone mening.

‘A wan las'ede wan!’ zo kwijtte zij, de woorden bruisend van haar lip. Een ‘hoofdeloze vogel!’ Ja, zo was dat ding. Had even richting van het vliegen volgens zon z'n straal verloren. Was op mens z'n huis daar af gekomen! Dat verenbeest! Had z'n terrein van puur natuur verlegd, na' waar een mens onder z'n dak kultuur leek te bewonen. Een klein verschil in de belichting... zon... schaduw... dakrand... ffffrrrrrwwwttt!

‘Meisje,’ zei Ma Dodo. ‘Pas op: 't is een werkvogel!’ Dus opgepast dat 't géén vogel is, die door iemand is gezonden: werkvogel, magisch bewerkt door een kwaaie doener. Iemand die ze bewiesen, ja, beheksen wou. Wie dan zo? Wie baja? Wie zo dan? Ma' wie? Aajbaja, wie? O, o, de mens Wie? Aaj-e! Aaj-o! Mi disi: ik! Ik: wie!

Dodo zat lach te lachen, no? Ma' wie zou werkvogel sturen dan? En

wáárom zo dan, baja? Hmmm?

‘Ik heb geen ruzie met geen enkele vijand van me!’ prees Dodo d'r ego. En dan, om een veelvuldig thema aan te halen, zong ze even:

 
Mati na mati!
 
Njan-dring' ‘ang’ en!
 
Ma' na wan fowroe di fré
 
doengr' a j' ede so ba!
 
 
 
Een vriend is een vriend!
 
Drink met hem, eet met hem!
 
Maar als vijand is hij een vogel
 
die in duisternis jou naar 't hoofd vliegt!

Ze stopte abrupt. ‘Jana?’ zo praatte mond aan d'r, met bozige gedachte spokend. ‘Jana, je hebt geen niemand met wie je dinges doet, die je met een manspersoon als je man alleen moet doen toch?’ Ze had geheime vrijer in bedoeling.

Jana gooide gezicht omhoog. ‘Arme ik! Ik die met me gezicht hier aan je voeten ben aan 't zitten! Ik dien je als me moeder en ik dien mezelf als vrouw met me karakter aan me! Van trouw, mama! Want ik zo, ga nie met een andere man! Als dát gedachte was...’

‘Nee baja, nono! Ma' je kan nie weten.’

Aleksi van d'r had ‘een ding’ gekregen. Die zondag zo, en eerder eerst. Een soortement obja4. Met uitschreeuwen van geest in 'em. Zoals bakra zeiden: je werd gans een andere persoonlijkheid. Je werd en wás een ander. Sprak plots spaans of chinees, of indiaans, of kromanti. Dit keer, die zondag zo, m'ma m'ma zondagmiddag, had Aleksi iets ‘gekregen’ wat niemand verstond. Een soort van winti, geest die een mens liet schreeuwen. Ma' dan onbepaald.

‘Hohohoooiiiiiiiiiii!!’ Hij stampte met de voet! Hij sprong! Hij draaide. ‘Hwwuh! Hwwuh!!’ Een vreselijke onbekende geest. Iedereen schrikvol rondom rennend als ik weet nie wat. Wát is 'em naar z'n hoofd gevlogen? Wat? Wat? Wat?

Kijk! Aleksi, met al z'n postuur aan 'em, hij grijpt een vlijmscherpe houwer en wil mensen kappen. Iedereen rent. Dit? Dit is géén gewoon

gewóne obja! Dit is een wilde geest. Misschien een p'pa, oudgeest van oertijd! ‘Mijn god, mijjjjjjn goooooood!! Aleksi!!!’

Die geest die hem bevangt spreekt niet één woord! Even plotsklaps als 't is gekomen, zinkt 't weer, weg, uit z'n middenhoofd. Iedereen zwijgt z'n stilte, rent weer aan. En, na één moment enkel, dan bastert die hele tent daar los!:

‘Míjn gód! Iets heeft dit mens getroffen! Iets dat gans geen eerbied heeft fo zondag!’ Hilo hilo, al die mensen daar rennen bijeen. Ze gaan hún winti5 oproepen. Om aan hun eigen geest te vragen, wát dat andere ding was van Aleksi. Dat vreselijk verschikkelijk wreeddadig vreesachtig aangekomen ding, dat net zo snel is weggegaan. En dat de krachten van Aleksi helemaal heeft opgedronken. Kijk, loekoe, kijk: hij ligt als slappe ontuig en kan nauwlijks adem trekken! Alex! Aleksi! Arreksi!

‘Aleksi! Ben je nog in leven?’ Voordat je denkt: trom slaat! Iemand daar krijgt een andere winti, andere bevlogenheid! Komt zeggen, dat Alex een winti heeft gekregen van een Papa-neger. Een man van vroegertijds, eeuwen voorheen. Andere winti laat uit mond kruipen, de woorden, dat Aleksi was bezeten door een Yo'ba! Yoruba-neger. Andere schreeuwt: 't was Loeangoe-neger. Al die vroegere stammen uit de slaventijd! Dat ding leek of hun geest nog leefde, dat je die kon oproepen.

Eén ding zeker: Alex heeft een ouwe geest gehad, van iemand die misschien driehonderd jaar terug was aan 't leven, oudslapende katibotijd van slaven!

Ma' dan, die geweldig grote vraag: wie, wie heeft ‘dat ding’ gezonden en fo wáárom kwam 't nu? Antwoord was: piiiii: dus stilte: dus geen antwoord en geen oplossing.

Dan weer, paspas: Aleksi met z'n vrouw heeft ruzie. Dan wát zo gaat gebeuren? Meneer drinkt z'n waterazijn!

‘Míjn gód! Wat kan zo'n vent bezielen? Als nie geen kwaad...’

Jana, diep in d'r hart z'n duistere bottengrond! Ze kon geen goed begrip krijgen, van wat d'r man zover gekregen had. Ene keer velde winti 'em. Andere keer liefde. Winti: welke? Liefde, ach, juist dát scheen zij nie zo te kunnen voelen. Ja, als vrouw hield ze wel van 'em.

Ma' dat voor een persoon als zij, een man azijn kon drinken. Met alle schande, praatdinges in buurt. Nono. Liefhebben, fo d'r, was kinderen maken, kinderen zorgen, man je zorg geven. Ma' nooit je leven

helemaal.

Ach, Aleksi! Kijk 'em daar, van z'n tuinmanswerk afkomstig! Hoe nie hoe, fo die kinderen een vader. Voor haar, man aan zij. En man ook tussen d'r, in lichaam, wanneer nodig. Dan wat wou ziel aan mens meer hebben dan?

‘Jana, je man is aan 't hier komen.’ Dodo met ouwemensenmond.

‘Ija, ik heb gezien. Ik ga poort ope maken. Mama blijf zo, ik kom dalek.’ Achter die rug van Dodo, opende een deur. Dan viel een slot, deur dicht daar over drempel. Binnen op 't erf, waren zij, de mens als mens, drie in getal vergaard.

(20)

‘Op een plantaasjeplaats toch! Mannen! Ze waren aan 't zitten om een vuur. Op dat vuur één grote kookpot. Pot vól zo, met boskruiden. Je kan rekenen: ze zijn een obja aan 't koken, om 't op te drinken of om te baden met 't! Magie fo rituele wassing dus.

Dan hoor no: een indiaan komt aanrennen. Hij zegt: “Brada!, jullie maken één grote kakasani!, nonsenserij van jullie! Urelang koken jullie een obja, ma' geen neger onder jullie durft te baden met 't! Eet me steen1!”

Voordat je denkt: die dronken indiaan pakt die kookpot van dat houtvuur. Hij kantelt dat kokende obja-water over 'em, met één groot indianenschreeuw! Rent weer na' 't bos daarzo! Nooitmeer hebben ze 'em gezien!’

‘Aaj, indianen! Ze hebben dek'ati ja, ze hebben grote moed van zichzelf! Is zulke opvoeding hebben ze van hun grote mensen gehad. Ik heb gehoord: wanneer een slang, gifslang, een indiaan bijt, of een bosneger, dan loopt hij hele bos rond. Voor je denkt gaat híj eerst water drinken. Als hij vóór die slang water drinkt, dan gaat die slang dood. Ma' wanneer die slang vóór die persoon gaat water drinken, dan gaat die persoon doodgaan. Die slang blijft leven, hòr! Is zo werkt frekift!’

Frekift, vergif! Zo zou dat werken, volgens mening van personen, staande aldaar en pratend over stukje volksgebeuren. Twee vrouwen op de ochtendvroegte, hun dag wegdrijvend al, met praats.

‘Ija me schat, ik zegje, nee, ik swéér fo je....!’

Hoe zo die twee vrouwmensen staan in hun japon, komt een derde langs die huizen lopen. Een vijandin van één der twee. Loopt met een tot slaapjurk omgenaaid stukje gordijn, die een mevrouw waar ze ooit werk bij had, d'r had gegeven. Je kon zien dat ze fo een raam hoorde te staan, want nu leek ze zelf een stuk behangen vensterkozijn! Een der vrouwen, maakte een betekenend geluid, zo ‘e'em!’

Voor je gedacht had, ruzie! Tan! Die twee moerskonten met hun k'ka-olo! Hadden hun botertotergat daar aan hun onder, nie gewassen, die stinkmiddenvoeten! Bwwèh!!

Mevrouwtje, in d'r gordijnjurk, was die vroege ochtend, netnet po aan 't gaan weggooien. Eén grote pispot in d'r hand zo, met alle lichaamsuitlaat in 't. Voor je dacht wapste ze dat ding in de richting van die twee.

Met puur geluk kregen ze net die kak met piswater, nie midden in hun gezicht aan lichaam! Waps! Kak en pis tegen waterput aan! Eén konstemasie, want één van die twee, gaf d'r een klap. Prrrats!! Een ander greep een houten bout.

‘Oen jepi! Help!’ werd geschreeuwd. Vóórdat je dacht, was erf daar vol. Buurvrouwen, die elk partij trokken fo één van die vechtersmeiden. Kinderen die hun moeder kwamen bijstaan, kleinklein als ze aan 't opgroeien waren! Bochtesnijer speelt fo ‘schijtsrechter!’

‘Ik sla je met me achterhand!’

‘M'e kir' joe, joe k'ka-olo sakasaka tjakka-tjakka kes'kesi, m'moerbeeste!!’

Dan in die wrakelochtend, vol van 't gevecht daar op 't erf, kwam Mandwe tot openen van ogen. Hij was vakansie komen eten, no? Vakansie vieren, zoals mensen zeiden met die mond van ze! Mond die niet was aan hun achterhoofd, ma' aan de voorkant. Mond altijd ver weg van ogen, ma' dichter bij neus dan enig ander lichaamsdeel. Mond vooral ver van oren, die niets leken te maken willen hebben met het voorgezicht van welk persoon dan ook, die het spreken deed.

Vakansie vieren, no? Me mars! Is leed van lijdensweg daar vreten! Dát meen je!

Als dat ding etenstijd wou worden, zo tegen ná schooluur zo, dan hoefde hij maar z'n bil te zetten. Oup'pa kwam schreeuwen voor 'em,

ekstra: ‘Mandwe, kleine man!, kom je eten eten!’

Z'n granm'ma d'rachter, met d'r zwartijzer pan, grotige lepel d'rin, vol olie met pampoen, of antroewa met vis, lekkere anjoemara, dikke vismoten, gebakken met echtechte kokosolie! Z'n granm'ma hoefde eventjes maar mond te roeren: ‘Boi-Mandwe! Hierzo!’

Ze zakte die pan vlak onder z'n neus. Dan kon híj eerst van eten krijgen. Later pas kregen die ouwelingen, granm'ma en granp'pa hun voeding.

‘Ija, want is jíj bent aankomstig!’ zei z'n granp'pa eeuwig-altoos zo, ‘Is jij bent groeikind! Wij zijn al verlept van leeftijd.’

Ze hoefden nie te groeien meer, of 't was doodgroeien dat ze moesten doen. Je graf ingroeien. Zoals sommige onkruiden van bovengronds af, doen, omlaag, in zand. 't Wegbergkarakter van een levensfase.

Dan kijk 'em eten, net asaw2! Alles wat onder z'n kaak komt, maalt hij, net eetfabriek! Laat broek los-open. Buik puilt uit. Kan bijna niemeer antwoord geven. Je kan rekenen: enigste kind in huis toch. Al hun armoe geven ze aan hem, met alle glorie!

Ma' bij z'n moeder, bij Zus Nette, daar in dat gebrokende huis, middengevat daar op 't erf tussen al die andere huishuisjes! Hij schijt waterbuikleegloop fo je! San?

Etenstijd drukten die anderen 'em weg! Paulus 'em wegsjobbend3: opzij, ga weg jo! Aan de andere kant: broer Alfred, steelt Mandwe z'n rijst. Zoekt bij die klontjes, die je snel kan nemen.

‘Kijk een vlieg daarzo Mandwe!.... mars vlieg!’ Dan vóór je wil beginnen met te peinzen, is een knoedel rijst al weggevlogen. Net of boze geesten waren aan 't mee-eten.

Drika, z'n susje, kon ook van meemaken! Baja, allemaal zo, met onverdraagzaamheid. Want één mond meer, wisten ze, was een lepel eten minder. Al kookte mama meer, ze wisten dat hun broer aan huis van hun at. Basta! Klaros!

‘Wuuuu....’ huilende Mandwe, z'hebben z'n hemd gescheurd om weer een sneetje brood.

Of kaas was van z'n brood gevlogen, door die mensmuizen gewoonweg onder z'n oog weggeslebberd! Diefstalligheid van ze! Die beestebroertjes, beestezus van 'em, Mandwe!

Savens ook, wanneer slaap kwam, werd hij van die papaja afgeduwd waarop ze waren aan 't liggen. Of ze kleinden op 'em, waardoor hij

huilend wakker opschrikkend, helemaal nat.

Of deken werd getrokken van z'n lichaam, waardoor nie kou alleen en ongekleed gevoel op 'em, die daar lag. Ma' ook muskiet. Bijt 'em en steekt 'em ekstra, want z'n bloed is goed zoet, vinden ze. Dan sochtens met tanden wrijven met houtskool: wanneer hij is aan de beurt, dan zijn de houtskolen op. Rara!

‘I boi! Fo wáárom is je bek zo groengeel? En?’

‘Ik had geen houtskoolstuk meer mama!’

‘Dan néém schoolkrijt! Jo blaste boi joe!’ Ze schold, Zus Nette, want ze vond 'em ekstra niet-aangepast aan d'r manier van leven. Granm'ma en granp'pa hadden dat beest bedorven, met verwennerij. Dat ding was zeker!

Dan vechten hoor! (‘Ik dwars je een vuistslag!’) Met al die anderen! (‘Kom, jo weecee-worm jo! Ik breek je mars fo je!’) Bam! Brrapp! Mandwe valt huilend op smoel.

Voor je wil denken: Nette slaat die kinderen van d'r, met punthak, snel getrokken van d'r voet. (‘Me nak' oen! Ik sla jullie tot bloedpom4! Regeerbeesten die jullie zijn!’)

Vloekte, dat die bij reklame-kampanje ingewisselde zeepglazen, op 't houten plankje, met d'r vloekstem mee rinkelden. Stampte voet op houten vloer zo bidimbam! Voor je dacht, buurvrouw was ook aan 't schelden. (‘Die varkenshonden!’ Met verlengde klinker: ‘Váárkenshonden!’

En om te demonstreren dat die term uit d'r moedertong afkomstig was, met zéér effekt: ‘Hagoe-dagoe!’ Een dikke h en een vetvolle d! Wie kon dat hatelijker zeggen?) Aan die andere kant van dat huis geen schelden om kabaal, ma' gewoon hardop tegen schutting slaan. (‘Mensen! Kunnen jullie daar nie zachjes maken? En? Mensen slapen hun slaap hier! Rusten hun rust! Dan maken jullie jullie ruzie! Die ruzie van jullie lijkt op een oneindigheid van satans z'n wraakwroeterij!’ Met een verontwaardigd naklinken van ‘Baja!’)

't Klonk niet, in de vorm van stem. Wel in de stijl van hardop timmeren, dat houten wand schudde, met al z'n naden daar aan plank. Haarspelden, kopercenten, vierkantige stuivers, grote-centen van tweeëneenhalve cent aan waarde, halve-cent-menten, afgekloven potlood puntje, alles wat was verborgen achter naden van die planken wand, tussen balk en plank, kwam te vallen uit 't verborgene.

Dan daardoor al, kwam nieuwe ruzie: ‘Tan! Kijk waar dat ze die gestole stuiver hebben gezet! Ik heb gezocht, ik heb gezocht! Als ik nie nuchter was van karakter, had ik gezworen, dat 't was een leba-geest die dat cente heeft gestole!’ Betekenisvol zwijgen.

Kijken met een loeroog daar, na' iedereen. ‘Wie 'eeft dat cent hier gezet om dalek lolliepop te gaan kopen? En? Wie? Want ik heb al jullie broekzakken getjekt, ook jóuw jurk daarzo, meisje! W'heeft die stelende hand gehad?’ Géén antwoord.

Met d'r zwaaiende lichaamsvlees probeerde ze te tuchten. Als ze wisten, die kinderen, hoe duur geld was fo d'r! Chm!

Dan kijk Mandwe! Hij was aan 't spelen met die ring, die z'n grootmensen 'em gegeven hadden. (‘Een ring is ding van sieraad fo je lichaam, sierding fo je geest ook, me kind.’) 't Bleef dat hij die ring nie zat te poetsen, zo speelde hij met 't, gehele dag. Om die anderen te laten jaloers worden no? Want z'hadden geen van zulke dinges toch, geen ring!

Paulus was al gaan proberen om 't van Mandwe z'n hand te stelen. Hij kreeg zo een klap dat z'n gezicht rond leek te worden, in plaats van langwerpig. Drika, op moment van djonko djonko, een knikkebollehoofd van Mandwe, trachtte langzaam... langzaam... die vingerring van Mandwe z'n losse hand te draaien. Wegstelen d'r broertje's ring, terwijl hij slaapingang tebinnen ging. Hij sprong, greep d'r, dat ze beefde terwijl hij allang was opgehouwen. 't Leek ofdat z'n geest 'em had geroepen: ‘Pas op! Iemand steelt van je sieraad!’

't Was ook 't enigste ding wat hij had, meer dan die anderen. Want schoenen, eigenlijk mislukte schoenen van 'em, pakten ze en wrongen ze aan hun voet, sodraas hij nie kon zien. Een soort wraakneming op zijn status van betere kwaliteit. En ogen voor drie broers plus één zus, had hij nie genoeg. Kijk, die patta's, gymschoenen, hoe ze ze hadden mishandeld!

Eentje had Mandwe's schoen gewoon gedragen, links op rechts en rechts op links z'n voet. Dus aan verkeerde voeten! Schoenen waren in no time zo wrakwrakkig, dat hij ze niemeer aan wou hebben zelfs. Met huilogen liet hij z'n m'ma zien: ‘Mamma kijk!’

Net ofdat die schoen gedragen was door iemand met olifantsbenen! Baja! Hoor Zus Nette: ‘W'heeft die schoen mishandeld?’ Eentje daar, Alfred, hij verhuist van z'n standplaats, één meter van Nette, na' een standplaats, meer dan twee meter van Nette. Hij verwacht grote uitdeelklap toch. Ma' klap komt niet. Ze is zo moe, van vader spelen,

plus met echt ook moeder zijn fo ze. Die moerskonten! Wáár moest ze ze zetten? En?

‘Jullie’ zei ze, met de u van de maand juli en een plakkerige l, ‘jullie maken mensen zo gek, dat 't blijft, dat ik één fles pak en jullie hoofd maskadeer! Laat fiskari met z'n polisie me komen wegboeien als moordenares van jullie!’ Liet hoofd hangen daar.

 

Dan één dag, Mandwe had een halve cent gekregen van Zus Nette.

‘Ga, baja! Ga je snoeperij doen! Ga lek'tongo fo je kopen, daar in winkel! Of pommester! Of watrakan! Wat je wil! Ma' één ding: blijf nie lang! Want anders riet ik je! En laat die anderen nie zien, want anders ben ik bankroet!’

Ze had netnet d'r betaling gekregen van die baas van d'r, M'neer Janki, naast daarzo, waar ze van werk komend, Mandwe aan die negerpoort aan straat, ontmoette.

In een soort moederlijk gevoel, gaf ze een keertje toe, aan de behoefte die hij had op een verwenning. Je kan rekenen: z'n grootouders gaven 'em, alles van hun armoede. Daarzo, bij haar... afèn, bekend, van al die monden!

Hij huppelde, met blote voeten, kijkend of geen gebroken fles 'em wou snijen, daar in 't zand van die trotwaar. En of geen spijker 'em wou steken. Z'n voetvingers vol kriebelige sprintdrift. Rennen, na' Omoe Apaw, daar met z'n flessen vol snoep op de hoek. Winkels met kleren, woonhuisdeuren...... Apaw gesloten. San? Fo wáárom dan?

Apaw was vrouw uit Makao gaan halen, van aangekomen schip. Ma' kind als Mandwe, kon nie weten. Rennen rende hij, hoekje verder, na' een andere chinese winkel. Om te gaan kopen toch, kapitalist! Met halve cent, geklemd in handpalm in broekzak. Want als cent verloor op straat daar, in dat foegoe foegoe zand! Jonge, is om te huilen zoiets!

Z'n jongenskuiten sprinkhaanachtig afstand afleggend. Voorbij die hoek, een wagen met z'n bladvering. Ponponpon!, wagen túúttert!: kijk, platte voorglas, die na' voren klapt, omdat 't is benauwd in wagen. Wagen wordt getuutterd, doormiddel van een soort rubberbal met een trompet aan 't. Ponponponpon!!!

Dan als die hoek wordt omgesnejen, door die wagen, steekt iemand z'n hand uit raam. (‘Ik snij links, ik snij links!’)

Een paar kotomisi, met hun oerkledij van slaventijd nog, met een snufje laaste mode van een beetje grote zakdoek, springen hopeloos

opzij. Hoewel in verste verte geen enkele wagen meer, buiten die ene van zonet, zijn zij levensbang! Stel je voor, dat die wagen, (zo'n renstier der moderne tijd!, gemaakt door blankemanshand met een motor waarin volgens mensenzeggen een wildboze geest moet zitten)... stel je voor dat die wagen op hol slaat! Baja!

Ze grijpen hun rokken! Waps! Voor je denkt vluchten ze bijna een negerpoort binnen. Een bosneger zelfs, maakt bij 't zien van auto (‘IJzeren obja!’)5 één grote sprong.

(‘Oho!’) Hij springt twee meter verder, van lamlendige schrik! Baja! Kijk 'em, tegen een gaslanteri schuilend.

Een paar hindoestanen, boven op balkon, lachen 'em uit. Mandwe op straat ook, negerhuiskind, lacht 'em tevens. Kind! Kind gewent meer snel, aan wat de tijd te bieden heeft aan nieuwigheden.

Losse honden? Opgepast met ze? Ze willen je broek scheuren. En ze willen je kuit z'n bloed proeven. Je bent lopende bloedworst fo ze toch!

Dan is beter stuur je een grootgroot konijn op ze, met knaagtand, die een rashond zelfs kan doodbijten! Kijk... rat rent over straat! Hij's stedeling! Hij's voetganger die is aan 't oversteken! Laat 'em! Met z'n staart achter 'em aan! Hij gaat zien, wanneer nacht gaat komen! Hoe rattenloerders 'em gaan timmeren: hele halve avond zitten, met een timmertuig naast je. Onderwijl: tori6 praten. Dan plotseling zo: wappsss! Rat dood! (‘Zo, die ellendeling! Ik heb 'em opgeruimd voor god! God zal me een ekstraatje geven!’)

Die tori van die awari? Awari: buidelrat? Vroeg in die ochtend, je hoort kakel-kakel! Awari sluipt in vogelkooi. Kippen in vogelkooi weten nie waar te gaan van kakelschrik. Omoe Jandores, hoort hoe kippen schreeuwen. Hij weet: het is geen háán naait ze! Hij rent op, van z'n gaba waarop hij is aan 't slapen. In z'n blote onderbroek van nèks dragen (hij houdt van slapen zonder iets, zodat hij any time z'n bal kan kloppen), in zijn blote tweede buik rent hij na' dat kippenkooi. Gooit in dat ochtendduister, deur van kippenkooi wijd open. Staat al klaar met een ijzeren bout: ‘Welke dief is daar? Laat ik 'em doodslaan!’

Wrrapp! Voordat oom z'n ogen dicht en open weer kan knijpen, vliegt die awari, buidelrat, uit dat kippenkooi. Ma' hij ziet die slingerende bal van Oom Jandores. Njap!, zet hij z'n tanden d'rin! Oom schreeuwt dat hij flauwt! (‘Mijn god! Die awari bijt me aan me mannenplaats! Hellep! Die awari bijt me tollie!’)

Voor je denkt is heel die buurt vanonder deken weggekomen. Vooral die Bochtesnijer maakt z'n grap daaromtrent, met: ‘Jandores! Je hebt zó'n grote worst tussen je twee benen die god je heeft gegeven! Ik begrijp niet dat die awari na' dat kippenkooi is durven gaan! In plaats van jóu te visiteren!’

Hele buurt lacht z'n bek kapot. ‘Kwakwakwakwakwa...!’

Jandores, zó kwaad, met z'n gebeten bal! Hoor 'em, één ding maar: ‘Frrrrrrèk!’

Mandwe! Aan dít soort dingen denk je no? Jij zo'n klein kind! Mars! Denk heilig!

Zijn engelbewaarder in hem sprak een reinigende taal. Waarop hij spoed maakte, na' winkel. Thuis Zus Nette, met d'r: ‘Pe a boi tan so dan? Waar blijft die beeste-jongen? En? 'K heb 'em beloond met halve cent, ma' als hij komt, beloon ik 'em met straf ditmaal! Wachte! Die opgroeiende ploert!’

Die drempel van chinese winkel was een oudversleten steenstoep, met gat en losse brok cement, vuilvuil, met broodpapier naast 't. Deurbalk, waar iemand zichzelf had geposteerd, was van dik met groen hóut, swáár matriaal tegen inbrekersbendes.

Aan ramen die deur van zij tot zij flankeerden, had je tralies. Raam zelf zo wijd open, wind waaide z'n waai naarbinnen. Vlak naast die ingangsdeur één hele grote zoutvleesvat. Of was dat ding met bakkeljauw? Wie zou weten dan? Nie Mandwe, die kwam binnen waaien, kleinklein kind: ‘Omoe, gééf me......’

Aan die andere kant van winkel waren drankmannen in heftig praten. Drie venten zaten aan een ruwe hout tafel hun mondvol weg te praten. Eén meid met heftige borsten, vulde hun gezelschap aan.

‘Me schat, hoor no:......’

‘Nèks! Ik maak me oor dicht fo je! Kantel eerst me glas vol, dan pas zet ik luisteroor hier aan me hoofd, om fo je te horen, hóór, me lekker!’

Vrouw aan die dranktafel was góed meer mans dan menigeen als mán! Kijk d'r, met staafoorbellen! Haar van d'r hoofd, dik gevlochten. Heeft geen keurig gevouwen hoofddoekmodel, ma' een snelsnelvouw, gebracht in doek, die aan d'r hoofd gebonden is. Ziet net uit, of die hoofddoek is gehaalde, van d'r eettafel: je weet, mensen zijn soms zo arm van manieren, dat wanneer ze gaan eten, ze hun kleine driepoottafel met die hoofddoek dekken die ze fo hun hoofd als deksel gebruiken. (‘Ik gooi iets over die etenstafel’)

Dan eet zoiemand weliswaar zittend op een kraakstoel naast die tafel,

ma' met bord eten in d'r hand. Bord gaat niet op die tafel met d'r tafeldoek fo kachet! Dan wanneer zo'n persoon klaar is met eten, dan gaat doek weer op dat hoofd van d'r.

Ma' bij deze vrouw moest 't nog erger zijn: doek wordt gewoon gesmeten op die tafel, doek in model gebonden nog. Tafel blijft ongedekt. Of ze zit op de grond te eten! Volgend keer als ze deur uitwerkt, zichzelf, als ze dus op straat gaat gaan, dan gooit ze doek precies zo weer op hoofd van d'r. Ze heeft een kruin, met dikdik negerhaar. En een smal gezicht met droge waterloze ogen.

Man naast d'r, heeft een dikke borst, gezwollen. Hij schuinst naar achter, waar hij zo zit op die chinese winkel stoel. Z'n hemd is open. (‘Ik ben breed van lichaamsuitstalling, hoor me pommetje! God heeft me lichaam vléés gegeven!’) Hij mankt als hij gaat lopen.

Ma' voorlopig zet hij bille neer op chinese winkel stoel. En drinkt z'n mond vol sterke Mariënburg rum. Hoor 'em, bij 't nemen van een snap: ‘Aaaarrrhhhh! Twee soort van ijzer, zijn nie sterk genoeg als deze rum!’ Een rumsoort, puur gedronken, sterk dus voor hem, sterker dan... ijzer!

‘Hoor een tori hier!’ roept een andere mond, dichtbij, met snor. ‘Luister! Hoor hierzo! Arki boemoe!’ Alsof ze werkelijk gaat luisteroor geven, diekt die meid met een luciferstok in d'r oor: oorvuil weghalen. Veegt die lucifer schoon aan die tafelrand. Laat daar die ‘oorvet’ van d'r plakken. Chinese winkelvrouw daar protesteert: ‘Hang si, hong hi hua whèng.....’ Niemand verstaat geen moer chinees.

En buitendien: zoveel geld hebben ze gedronken, dat chinees kan tien keer winkel schoonmaak geven van hun zuipcent!

‘Hoor hier!’ (Ba-met-z'n-snor7) ‘Ik ben naar waterkant gegaan, verleden dag! Als je ziet jonge: zulke grote pampoen! Zijn net gekomen met een boot van die distrikt! Boot vol. Een indiaan had ze gebracht na' hier.

Wel, sins ik op de wereld ben, die ik nie gans en al ken, ma' ik ken me land hier: sins ik op de wereld ben, heb ik nog nooit gezien, dat indiaan doet aan die aanplant van pampoen! En met mij anderman ook, die die zaak verstaat.

Een van die roffe jongens, die die hele dag daar lopen, roept uit z'n kapalapa: “Hé Ingi! Pe joe foefoeroe kmoto?” Vanwaar heeft die indiaan pampoen gestolen dan? En?

Ik weet niet! Ma' ik zie: die indiaan wordt net zo kwaad, dat hij zo

rood wordt als een rode koesoewé, je kent die vrucht toch, die hij normaliter aan zijn lichaam smeert! Hij is zo rood als rood katoen! Hij is zo rooiig geworden, dat... dat... buffel z'n oog wordt nie zo rood als buffel kwaad is! Zó rood van kwaadheid wordt die indiaan! 't Bleef, dat hij een pijl nam om die jongen dood te schieten. In plaats van dien, neemt indiaan een pampoen.

Hij schijnt die jongen: net ofdat hij 't wil gooien op 'em. Ma' fo z'n ongeluk valt indiaan. Hele boot met pampoen kantelt in water. Je denkt is grap! Voordat die indiaan met z'n waterzwemmerij ál die pampoen heeft gezet weer in die boot: die steeljongens daar! Ze grijpen pampoen! Rennen weg met pampoen!

Die indiaan, (ach, ke, hij wil handelaar zijn, ma' hij 's niet als handelaar geboren:) indiaan rent achter die jonge aan, laat z'n hele boot vol staan!

Ma' die jonge ook!: z'n leven is stelen en wegrennen! En je weet: indiaan is iemand die kan leven op water! Ma' hij is geen kampioenrenner! Dus die jonge rent weg, mèt pampoen.

Terwijl: wanneer indiaan 'em nie grijpt en terugkomt, dan is hij nie alleen die jonge kwijt. Nono, z'n halve boot is leeg ook! Tel z'n winst!’

‘Aaj jo!’ roept die meid aan die snorman! ‘Dan wáár ben je gebleven? Als ik me nie vergis, dan heb je me verleden week gezegd, dat j'had pampoen gegeten, zó geváárlijk8 lekker......’

Op dat moment daar, tussen ramen, óver drempel van die deur, van die chinese winkel waarin tori's worden verteld, komt Mandwe binnen! Mandwe, die slenterende zoon van Nette. Hij kwam z'n dinges kopen toch.

Net waren ze aan 't lachen, toen.... Snorman bleef ijskoud. Wachte... deze jongen... Hij stond op, man met snor, Snorman.

‘Pe je go dan?: waar ga je?’ vroeg die meid.

‘Zie je niet, hij gaat waterstralen? En?’ antwoordde die vent met dikke borst.

‘Fade! Je denkt: hij gaat z'n zaad uit z'n zaadpijp slaan no? Wel, is geen tijd nog!’

‘Boi..... jonge daar-o!’ Snorman stond al zo vlak bij van Mandwe. ‘Is zó ben je gegroeid? Míjn jeje die me geest is in me lichaam! Míjn god! Is me zóón staat hier!’

Mandwe, hij keek, grootogig kind dat hij was! Met z'n gezicht

gericht op die man.

‘San? Wat zegt die man dan? En?’ Hij zag alleen maar snor, van Snorman.

‘Is je moeder heet Nette toch?’ Mandwe wou beetje achteruit gaan; z'n vader? Wie was deze man? Fo z'n acht jaar, had hij maar één of twee keer die stem gehoord, wanneer vanuit dat zijraam langs hun huis, een mannestem kwam praten met z'n moeder:

‘Hierzo! Ik heb eventjes eventjes een geld gebracht! Kijk goed na' die jongen, elke dag!’

Dan was die stem verdwenen. Een paar keer was hij op de hand genomen en geaaid. Ma' dat was oom, z'n p'pa, diens broer, die zorg fo Mandwe had genomen. Verder... hij kende niet die vader. Horen had hij z'n m'ma gehoord met klagen. (‘Den man n'e gi m' wan koprosensi: die mannen geven me geen kópercent! Hoe moet ik kinderen voeden, die ik heb gemaakt met ze?’)

‘Boi, kom hier!’ Hij pakte Mandwe vast. Een snor begon in Mandwe's geest te leven. Snor, van gezicht uit raam, van toen hij beebie was en peuterkind.

Snorman was nu al bezig Mandwe aan z'n zij te drukken. ‘Aaj, eindelijk zie ik me zoon hier weer! Die moeder wíl niet dat ik kind zie!’ (Z'n mond zei niet waarom. Ma' 't was, omdat hij Nette geen geld gaf, netals die andere vaders van Mandwe z'n zus en broertjes.)

‘Libisma: mensen! Kijk: is me kruid is hier!’ Hij prees z'n zoon aan bij die anderen daarzo. Blijheid op blijheid. Vreugde was op vreugde. Mandwe, z'n kinderziel stond met een vorm van gevoel die grote mensen argwaan noemden.

Ma' één ding hield'em daar: hij kreeg een grote reep met chocolade, snelsnel aangerukt. En natuurlijk een hele literfles limonade, ‘soft,’ die hij als een wát door z'n keelpijp liet lozen. Z'n buik zwol van dat drinken. Z'n p'pa gaf 'em zelfs vijf cent.

‘Ga baja, ga!’ Een trotse man, op hem! En Mandwe, latertjes weer deur uitrennend na vertellen hoe 't met hem gaande was. Wát? Z'n p'pa die hij nooit zag, had hem gezien? En zelfs geroepen?

Hij voelde een soort van ontrouw opkomen: gevoel van groot verdriet, aan grootouders die 'em hadden in de kweek. Granm'ma en granp'pa gaven toch hun zorg? En had hij nie gehoord dat 't váder was, die zorg aan een jongen als hijzelf moest geven? Op school... anderen praatten over zulke dinges. Altijd: ‘Me p'pa dit! Me p'pa dat!’ Dan hij dan? En? Wat moest hij beginnen?

Hij praatte altijd over z'n vader, met in gedachten die vader van z'n broe'tjes en susje. Of z'n granp'pa desnoods, die hem na' de gewelven van de kerk bracht. Prijst den Here Halleluja... de zondaagse eredienst... verlos de zondaar!

Hij had paspas zijn vormsel gehad: een geestelijk gebeuren dat 't bewustzijn bij een kind moest onderstrepen. Van nu af, deed je bewust je kwaad. Of bewust je goeie dingen. En dit dan? Zou zijn m'ma 't goedvinden? Moest hij d'r staan zeggen zelfs?

Of moest hij mond houden, wachten, totdat hij was bij oum'ma en oup'pa? Misschien dat die beter konden voelen met 'em.

Met een judasgevoel sneed hij die hoek om, na' z'n m'ma d'r huis. Z'n vader! Van hèm had hij eten, drank, gehad in de vorm van goedkope snoep.

Ma' zoals hij gezien had: dranktoestand, van mensen die als straatvuil waren. Een kind, dat bijna tegen het bewuste aan, voelde, hoe goed iets fout was, zonder dat 't was zonde: dat diepe negerachtige, dat school zo uit 'em sloeg! Hier, bij z'n p'pa! Hij had 't waargenomen, in een korte, kortste tijd: levend bewijs van mens in maatschappij. Het negerachtige, gekoppeld aan mislukkelingen. Z'n p'pa, met: ‘Ga me boi! Ga laat je m'ma je kweken! En word iets in de maatschappij!’

 

Dan eenmaal thuis, zei hij z'n m'ma geen nèks. Zelfs niet, toen ze 'em géén rammel gaf, om z'n lange wegblijverij. Ze vond 'em zo vreemd rustig, hij die van z'n broe'tjes, susje, een soort eerste plaats gaan winnen was. Praten praatte hij weer opeens over weggaan, na' z'n granm'ma en granp'pa. Ze kon geen nèks begrijpen van 'em.

Eerst zo, wou meneertje thuis komen. Dan weer daarna, meneertje wou weggaan. Wachte, ze moest ‘een kijkje zetten’ voor 'em, zoals 't heette wanneer je je leven liet lezen door een waarzegman. Trons: fo d'r hele gezin ook, d'r leven. Al ging dat ding goed met die paar centen, op d'r werk bij Jankiman verdiend. Toch...

Nog geen dag later, allenig, spelend langs een vuile goot, waarin dat water stromend, Mandwe. Hij was bij gootrand aan 't zitten, met z'n schoen aan voet, in warme zon. Net ofdat hij klaar klaar was, om na' z'n granm'ma en granp'pa te gaan weer.

Met slingerende voet, kijkend na' die ringwormen, die bij minuskule duizendjes, de modder inkropen en weer d'ruit vlamden, die vele, vele, roze, dunne draadwormpjes.

Een paar kikkerbuikjes vloden voorbij. Getij was snelle stroom van klein bodempje water in die vieze goot, vlakbij een riolering. Donker gat, overwoekering van snelgroeigras, met gele kleine bloem, vol miergedierte. Muskieten.... kleine sriba-visjes...

Die ring had hij van vinger gehaald. Was aan 't spelen met 't. Een ring, gekregen van z'n oude mensen die hem kweekten. Een ring,... een mens heeft sieraad nodig aan z'n lichaam. Is niewaar dan? Plonk!

Nog voor hij wou beginnen met te denken wat gebeurd was, lag die ring daar in die modder. Hoe te doen? Mijn god! 't Leek even of hij 't opzettelijk gedaan had: ring van z'n vinger, sieraad van z'n hand. Paspas gekregen en dan met 't zitten spelen daar. Dan: floeks!, ring valt, niemand met niemandse hersens, weet! Ma' hoe is hoe!: 't ís gevallen.

Hij kon bijna huil uitschreeuwen op dat moment: kijk! Eén sliertje donkerende water maar! Ring, gans en al verdwenen in die modder daar.

Míjn god! Hoe moest hij zulk een ding verantwoorden? Z'n granm'ma, z'n granp'pa vooral, die twee ook samen. Alletwee met hun boosheid gericht op 'em:

‘Vervloektese jongen! Hoe kón zo een ding verliezen dan? En?’

Met z'n granm'ma al in begingedachte, dat misschien een geest 't van z'n vinger had gestolen. En z'n granp'pa... ja, wát? Wrakelgevoel om dat verloren geld? Of om iets anders? Wie, wie kon weten?

Als dat ding nie verradelijk aan wittemens bijbelgeloof deed denken, kon hij zeggen: jeje in 'em had 't gedaan: een soort van heilige geest, diepdiep in kleine onbarmhartig timmerende kinderziel. Of was 't kinderhart? Of was 't kind z'n kindbewustzijn?

Een spanning, levend tussen kloppend hart en doodse diepte van de ziel, die geen geluid laat horen, hoewel vol van leven.

Hij gooide z'n benen van die sloot. Lichaam opgericht met zelfopstanding. Lopen, begon hij met z'n voete te lopen: over de aarde, naakte gang, al was hij doodeenvoudig droevig. Iets was verloren, klein sieraad. Hoe te verantwoorden? Ach, kind! Wát verantwoording! Laat ze, die grote mensen! En weg van 'em, weg leidde na' huis.

(21)

‘Groen is komen blauw worden!’

‘Dan geel dan?’

‘Geel? Hmmmm?? Geel was gaan paarsen toch?’

‘Ei daarzo! Sluit je eetmond met dubbelgrendel als je nie kan goedgoed orrans praten!’ Een grootmoeder die, om goed Hollands kletsen, d'r kleinkinderen over hun taalgebruikerij berisping was aan 't geven. Dan kommentaar van d'r, als toegift, als baksis: ‘Negermond! Negermond kan nooit rechtop praten! Praat altijd krom!’

Een kromme mond, letterlijk en figuurlijk voorbehouden aan de oudjes. Wat jong was aan persoon, die school leerde.... je mocht geen inlanse invloed laten meepraten!

‘Ope?! Nie hier! Ik timmer je op je kop met varkensverstand in 't! J'hebt gezien toch, hoe nie die zwarte doktor-insjieneur met z'n hollanse J'hebt gezien toch, hoe nie die zwarte doktor-insjieneur met z'n Hollandse trouwvrouw zo mooi kan praten!’ (Vol bewondering over Masra blauw-ogige Hollander! Baja! Z'n vrouw met glad haar! Mooie witte lichaam heeft ze! Kijk hun kinderen: zijn nie zwart als neger! Ze zijn volbloed malata, zonder die kroeskrent als een borstel op hun mooie sluikhaarhoofd! Die hoofdhaar van jullie, kunnen jullie nie gaan staan veranderen. Is god heeft jullie zwart gemaakt, eenmalig. Ma' leren kunnen jullie wel, met góed verstand! Dan zó kan je je been ver schoppen in die maatschappij! Heb je gehoord, no?!

Anders: met negermanieren die jullie nie afleren, gaan jullie juist juist blijven, als krabsel in pot! Achterblijvende rijstbrand!’ (Met rijstbrand doelde ze op bronbron: aanbrandsel. Zwart, kinderen, van lichaam, geest en ziel ook, zwart als aanbrandsel...)

‘Mamma leer die kinderen geen nonsenserij! Láát ze! Laa'n ze technisch leren wat dat hoofd daarop hun lichaam leren kan. De rest, al moet 't 'n ezel zijn met zeven magen, mogen ze geloven! Met goed verstand zullen ze wel in staat zijn, deze waarheden des levens te ontdekken en hun jeje aan te passen aan hun eigen toekomst. Ija!’

‘M'e foega!’ dacht hij, De Moor. ‘Altijd weer gedonder van hoe neger slecht is!’ Hij, die juist tot in de hoogste lagen der wetenschap met blankemans kennis had geleerd wat precies neger was. Juist ook, ver van huis middenin blankemans grotestad. 't Waren Hollandse studenten die hem en kornuiten geleerd hadden, om hun ‘eigen dinges’ te

waarderen.

Ze hadden 'em bijnaam gegeven: De Moor. De eerste stap - in naam - herkennen, dat je was zoals je was: zwart. Hij had, netals kollega Brummal, Afrikaanse naam willen nemen. Mababoembe, iets als ziel op helleschuit. Met zware symboliek d'rachter. Ach, De Moor. Moor van Venetië, dat was zelfs een erenaam. Die lichtgekleurden, ma' ook andere zwarten, lachten om zulke dommerikken.

‘Je zult zien,’ spraken hun monden met perfekte Hollandglans, ‘wanneer deze aapwezens terugkeren naar hun land! Het volk zal ze uitjouwen, deze “bevrijders”.’

En dat volk had groot gelachen op ze: ‘Wuuuuuuu! Ze zijn zo geleerd dat ze gaan verbeelding krijgen! Is ferbèrde scheelt ze! Verbeelding, ferbèrde! Ja, ze krijgen manieren van gekken!’

En dan, om aan te geven hoezeer verwerpelijk in hun ogen nieuwdenkenden waren, spraken ze hun spreekwoordzinnen uit, met alle gratie die hun tong kon bieden: nengre fen' boen; a e k'ka a bakra maksin!: ja, de neger vindt goeds en schijt met alle vrijheid in het magazijn der blanke! (Alsof geboden vrijheid aan een neger per definitie leidde tot ontaarding.)

Of: ‘prisiri foe nengre na skin'ati!: ja, het plezier van een neger is lichaamspijn.’ Over zijn ziel werd niet gesproken. Had hij ziel? Je bedoelt: hij had winti: afgoderij-dinges! Ziele-afkrabsel! Was hij niet Duisternis in puur gedaante?

En ter illustratie van hun gelóófde laagheid, vertelden negers zelf, met eige eige mond, op welke plaats ze in het door de blankeman geschapen rijtje der mensschepsels behoorden: je had blank. Wit en kultuurman.

Wanneer hij zich vergiste en bloed mong, kreeg je mesties. Blanke met indiaan dus.

Wanneer hij met mesties mong, kreeg je kasties.

Wanneer hij klaar was met iedereen zich ‘te vergissen’, dan kreeg hij neger aan de beurt. Vergissing met een neger (ach, verkrachtingsdriften van de blanke man, geschapen naar beeld en gelijkenis van god, met lang haar zoals Kristes, smalle neus en smalle lip) vergissing met een neger, betekende mulat. Dan tegelijk ook blankmans ondergang, zoals geleerd.

Ma' dan, wáár waren die andere volbloedrassen, naast blanke zonder één vermenging? Die waren niet in tel. En als ze kwamen, aan de beurt, was zwart als ultra-antivorm helemaal aan de andere kant, laatst

in de rij. Vooral wanneer negers vernegerd deden. Vernegerd en negerachtig!

Hadden ze niet mogen leren lezen en schrijven, al was 't maar om de Negerbijbel te mogen leren? Om te lezen, dat ze waren zonen van Cham, die z'n vader in 't kruis had gekeken? (Een swáárgebouwde vader zeker!) Om aangepreekt te horen, dat verhaal van Judas? (Negerachtig gezegd, klonk die naam als Joedas.)

En om.....

Vervloektese onheiligheid zonder santa's geheiligzame hemelzegen! Welke neger zo, (ontwikkelde door blank of door eigen mensen,) kende niet perfekt dat rijtje? Mostisi, kastisi, malata.... dogla.... hele-halve-kwart-één achtste bloeden? Al die vervloekte mengbloeden! Hele racistische typologie!, door kolonialen uitgedacht!

‘J'hebt via indiaanse mesties ook een dropje blanke bloed in je lichaam daar, me zoon, al is je haar moorneger hard!’ Klagende m'ma van De Moor. Hij stond, hij keek.

Die kinderen waren allang aan 't zwijgen over kleuren. Geel was allang geblauwd en wit kon o zo makkelijk zwart worden, had hij ter konstatering.

Dat ding was hebi, zwaarte, last, met deze wereld. God zij dank, had hij geen eigen kinderen nog, oordeelde hij. En met deze twee geadopteerden....

San joe e doe dan? Wát doe je? En?! In plaats van mannelijkheid te maken met jezelf! Je gaat van iemand zomaar wilderkinderen nemen! Of heeft je vrouw geen baarmoeder in buik? Is nie erg genoeg dat jij als gestudeerde neger, wéér een negeres neemt als vrouw no?!

Satan wéét! Ik ben je m'ma! Maar zij is nie me schoondochter! Ze moet geen poot hier trappen! Neem je gebrachte kinderen terug!’ Zo had De Moor z'n moeder schoon geklaagd.

De Moor z'n moeder, oud oud mens! Hij had die kinderen gebracht, zoals die grote mode deed: grootmoeder, granm'ma moest ze opvoeden. Ma' deze? Ze wou niet! Wou kinderen van zíjn bloed fo d'r zien. Nog voor ze sterven in d'r lichaam kreeg, had ze gezworen.

En ze had jaren al gedroomd, van lichter huid in d'r omgeving, kleinkinders met lichte huidskleur.

‘Dan wanneer ik oud ben, en zwak van ogen, moet hun donker-zijn me nie storen. Ik moet helder helder zien, hoe ze rondspringen voor me drempel van me huis.’ Had ze gezegd.

Alsof ze daarmee eindelijk zover zou zijn, dat zij hun slavernij kon

staan vergeten...

Ma' dan nu (ze kón gewoonweg nie vergeven noch vergeten), deze twee leba's op d'r donkere gezicht als boze geest! Wat moest ze gaan beginnen met deze twee duivels zonder staart? Deze awese's, weesjes! Dan liever had ze dat de aasgiergod, Awese, haar bevloog, zij, puurpure negeres van wezen. Negeres en geen negerin, zoals haar eigen mond zo negerachtig het kon uitwerpen. Met een dikke speekselspat tijdens d'r takki takki.

Hij? Hij was man met ideaal, De Moor. (‘Moor van Venetië no? Welk distrikt heet zo? Fenesië? Ligt die plaats nie dichtbij van Betlehem? Of bij Nazareth? Ik ben die dinges komen vergeten, die dominee me heeft geleerd. Je kan zien dat ik met me gebroken kleren, niemeer na' de kerk durf te gaan! Negerdinges slokken me op, buitendien!

Ma' goed! Is Moor van Venesie heet hij no? Die geleerde negerhoofd no? 't Heeft geen krent van z'n kroeskop veranderd! Laat ik je zeggen: zodraas je je hand opheft tegen dit koloniaal bestuur van blankdom... wachte! Ze gaan 'em leren! Met z'n vereniging van Ons Eigen Dinges! Eén dag gaat polisie ze loeren! Dan hoe hij prekerij houdt, met gedichten over Negers Grootdom, dan trekken ze hun knuppel! Ze sláán verstand naar in z'n hoofd! Zwepen moeten ze dit soort mensen zwepen, die maatschappij z'n rust verstoren!

Dan kijk: als ze ons cente hadden gebracht no? Je zou zeggen: negerman wordt beter van dát! Ma' in plaats van dat: ze laten kleine mensen opstaan tegen gezag. Vraag nie wie pak slaag fo ze gaat vangen!’)

Hij had méér dan een ideaal. Behalve 't land bevrijden van oppressie, wou hij met die kinderen gaan nieuwe dingen doen. Ze heel aparte lessen leren. Nieuw soort van een onderwijs. Wel aan de voet beginnen. Dus wanneer ze klein waren. Want z'n grote hoofd aan 'em, geleerd met studie (z'n als hoofdonderwijzer gestorven vader had gelukkig een paar cent gelaten) vond de oude generasie al verpest.

(‘Is vandáár dat hij andermans kinderen neemt no? Ze zijn nie van hem toch!’)

‘Meester Bandai! Hij slaat die bel zo bengelengelengggg......!’

De Moor, vertellend uit een zelfgeschreven schoolboek voor heropvoeding van volkskinderen, vol taal, beleving uit hún wereld, geschreven na' hún mond. Maaang! Ik geef geen tori! Ik ben gefáárlijk. Een

boekje vol verfoeide taal.

Smiddags, twee uur tijd zo, dan sprong hij eventjes z'n deur uit. Ze hadden komakandra, een bijeenkomst. Het was in veel opzichten meer een bijeenvergaring van alle politiek gezinde figuren. De opkomenden, met interesse. Interesse die ze hadden, in overname van het koloniaal bestuur van die kollege's die 't land regeerden.

Ma' echt echt praten over polletiek kon nog geen mond daar doen. Want kijk: polisie stond al klaar, zo waren dinges. Een erf, in een smalle straat (bijeenkomstplaats), tjok met mensen! Allemaal zittend op hun opgeklapte stoel. Voeten in zand. Een medewerker had ze schelptruck gegeven. Zodat ze niemeer hoefden te modderen. En dan een tent achter op erf. Tent met zinkplaat, tegen regen z'n neerkomen. Ma' ook zo, tegen zon z'n brand.

Dan een podium. Wie sprak moest bijna schreeuwen, ma' 't had geen ruzie1: ze waren allemaal gesteld op welke dinges d'r gezegd werden. Niet op mooimooi van voordracht.

‘De.... Here..... zegene..... U...., o Zoon van....’ Moesje daar begroette hem.

‘Zoon van een zwarte moer!’ Zei De Moor snelsnel. Hij wist wat komen ging: ‘..o Zoon van David!’ Mooi dat die ouwe mensen, vooral vrouwen, hun kerkgezangen zo goed kenden.

Ma' dit was geen bidbijeenkomen op bijbel z'n aangelegenheid. Dit was geen kerk, hòr! Dit was een wereldse gebeuren: een zeer denkvaardigheid eisende zaak. Over hoe je een vertrapt volk respekt kon geven wederom. Met opwaardering van eigen taal en kultuur.

(‘Kultuur? Wat fo k'ka kultuur hebben we! Sakasaka2 negers zoals we zijn! Dan kom jíj met mij die hier staat, mondje roeren over kultuur? Mars! Ga je bakkeljauwvis en je zoutvlees achter de markt verkopen! Anders heb je geen cent te vreten!’)

Ze wouwden, die groep van negers met gestudeerd hoofd, het volkse een kans geven. Altijd alles import en oppressie. Die kolonialen...

(‘Kultuur? Me mars! Fade, je bent dronken bij je hoofd zeker no? Of was je moeder dronken toen ze d'r voeten heeft opengemaakt en je op aarde werd gegooid? Z'hebben je nie geleerd hoeveel barbarij we hebben? Ga kijken bij wiens huis mooie meubel staat: is bij wittemans huis, hoor! En wie in mooie huis woont? Is witman! En wie ijzer maakt! Is witman! Ik hoef je niemeer te zeggen!

Neger krijgt z'n winti vol van afgoderij! Rent na' bos, vanwaar hij is gekomen, want hij wil in zijn begeestiging geweldige dinges gaan doen, zo plotseling!

Hij denkt: een geest in mij kan zulke dinge doen, nie ik zelf! Want hij 'ft geen enkele vertrouwen van ziel!

Kultuur no? Wel kijk: me kultuur is nie die afgoderij van iedereen! Hoej'k hier sta: kijk me twee benen! Ze zijn groot en gezwollen. Net twee tajers uit de grond! Met wrat en met bederfwater, lopend uit me wonden! Me zorg om me lichaam lopende te houwen, desondanks ziekte! Dát is me kultuur hoor!’) Swingde met de twee opgezette etterende benen henen. Ook kultuur!

‘Mensen, 'k ben blij dat jullie me groet geven. Mi tak' oen odi baka: ik geef groet terug. Ma' één ding: ook al ben ik zelf gelovig, kom voorlopig niet met kerk op me3, hoor!’

Is zo deed hij z'n intree, op die middag, De Moor. Hij had ergens zelfs de pest aan kerk, ma' hij kon 't nie groot zeggen. Kijk wat fo zenuwloze schapen ze die mensen hadden gemaakt! Hadden Grote Stadskerk gebouwd, net een paleis. Dan waar bleef arme neger? In krot, tot achter waterval, in krot-hut! Met ziekte en met leed.

Leed no? Gaf geen kerk hun troost dan? Of zelfs verbinding van hun wonden? Met winsels van bijeengegaarde en gebroken kleren?

Een jorkafowroe, nachtvogel die de dood in z'n roep aankondigde, kon weten: sins in de diepdonkere uren van 't begin der slavernij! Eerst zo, mochten ze, boddy en jeje, wegfrotten. Niemand die ze verzorging geven mocht. Dan is later zo, de priesters en de dominee's: de zieleherders waren gekomen. Hadden hun schaapjes onder de zwarten geteld. En hadden ze zorg gegeven, in de grazige wijden van de voorportalen der hemelen. Hetgeen betekende dat zij op aarde 't leed der zwarte mens verlichtten. Dan nu, kregen zij maar alleen verwijt. Is zo vonden zij zelf. Was dat ding nie zo? Of wel?

Die ouwe mensen! (Brummal, arriverend met z'n ‘Fa joe tan? Hoe ben je? Hoe gaan dinges met je?’) Krom van leven! Krom van gebit, krom van gebed! Krom van vergankelijkheid en nu ook krom van gedachte! Want kwamen ze niet daar, bij Ons Eigen Dinges, die bijeenkomst van de vereniging, om hun nieuwe messias te horen?

Zijn wederkomst was beloofd! En godzijdank, niet zoals al die zwarte zielen, vallend in de hel, met de witte mensen stijgend naar de hemel,

zoals op de schoolprentjes, godzijdank leken deze praatheren op zwarte messiassen. Zwarte Mozessen! Die 't onverkoren volk na' ergens moesten leiden, ma' niemand wist naar waar. (Behalve Frankie, met z'n witte vrouw, die zich had geleid na' een mooi huis; die ook 't volk bracht in zijn ‘portefui!’)

‘Kondreman, dan oen sa bigin....!’ Begon die Brummal met hardoppe stem te praten. Je kon 'em horen. Tot in die uithoeken van dat terrein, met die geteerde zinkplaten.

Ze hadden aan alle kant die spijkergaten dichtgemaakt, tegen loerders van buiten. Want je kan rekenen: z'hadden veel vijanden. Zij? Werden gevaarlijk toch! Bewustmakers? Opstokende bende! Is dát bedoel je!

Kijk hoe, vanachter een geboord gat, naast op zo'n erf van een koloniale sympatisant, een polisieman, met helm in zijn hand, kakhi aan lijf, z'n oog laat loeren door een gat. Hij kíjkt! Hij ziet alleen maar hand van Brummal waaien in de lucht. De rest wil hij tóch zien! Vooral daarzo... die drie vrouwen rondom De Moor. Ze omhelzen 'em no? Laat ze ‘dat ding’ maken! Hij gaat ze pakken, op 't punt van ontucht!

‘...ik ben hier gekomen om te praten met u, over Eegie Sannie, Eigen Dinges!’

Klaphanden. Stoelen schoven schoven in 't zand. Achter geachte spreker, een paar anderen, waaronder nu De Moor, gevlucht uit die omhelzingen van vrouwen. Hij was nie gekomen fo jajoleven: grootversierderij.

Hij was gekomen, vond hij - met een soort gevoel ook, dat z'n gedrag bespioneerd werd, op misdraging - om mensen bewust te maken. Nie om ze te gebruiken. Vooral hij, gestudeerd man met papier. Wát gingen die meiden 'em nie willen! Met z'n prachtige negergezicht ook buitendien.

‘Me neus is breed. En me lip is vet! Me geest is negerachtig dom om te vernederen!

Is zó heb ik geleerd.’

Jongjonge mensen, daar ook, met aanwezigheid, klapten gefaarlijk hard. Ze waren meer als antoesjast bij zulke woorden. Ouweren wilden zulke taal liever nie horen. Want is zíj hadden hun kinderen ook zulks geleerd toch. Is nie zo?

‘De kettingen van katibo: slavendom! Ze strengen mij nog steeds! Zij striemen menigeen alsnog de geest!’

Hier dan zo pas, kwamen ze los, die ouwe mensen. Aaj! Dít ging om

iets, wat zíj hadden gekend: sraf'ten: slaventijd! Dit was hun eigen gevoel. Dit solidariseerde!

En 't gaf geen verwijt om een mislukte opvoeding. En die jonge mensen daar, ze klapten die handen van ze mee. Ook al had hun ziel een andere invalshoek, een legere bijna, zonder direkt ervaren van wat vroeger heerste.

Ma' nu ook, na-oorlogse moderne tijd. Je had nog steeds gevolgen!

't Ging komen: verandering, verbetering! Kijk die voorman daar, werkelijk uitpratend, woorden, van hún strekking. Hij had een échte brede neus, groot zelfs. Met echte negerlip die een vrouw kon doodzoenen. En een voorhoofd plat als boskoe, bosstier. Oren rechtop staand aan z'n zijhersens, net ofdat z'n m'ma in de plukplantaasje geen tijd gehad had, om 'em degelijk te baren!

Z'n grootgrote gebit zo blinkend mes-achtig in zon z'n schijnsel, die een mens z'n oog, bekoring gaf in licht, daglicht en helderheden! Hij, met z'n witte hemd (wie had die stof gemaakt? Was 't een neger? En?) met korte mouw. Lange broek aan lichaam, met plooi d'rin. Riem, en geen bananeschil, aan z'n middenbuik. Kijk hoe hij adem nam, tussen z'n woorden door.

Dan toen hij klaar was, pratend als een advokaat van welgemeende prakkertijk, toen kwam een ander. Een grootzame, licht gekleurde kerel, achter konferensietafel liet z'n bil opstaan. Híj zou gaan preekpraten nu. Want trons: bijeenkomst hier was nie fo zwarte neger allenig! Nono! Ook fo een ieder die wou horen, ieder met een solidaire ziel.

‘Geachte mensen van bevolking die hier zijt gezeten op uw stoel als troon...’

Wat fo mars4 maakte hij dan? Dan luister na' z'n stijl! Nee, is nie híj moest praten! Behalve dat! Hij met z'n grootgewichtig praterij, om zeker kamoeflage te geven aan het feit dat hij had geen scholing genoten no? Wát kwam die achterslootfiguur vertellen dan? Laat 'em weggaan, vlugvlug! Ze wouwden De Moor horen! Ja, hij, gestudeerde man! En neger!

‘Waar is hij dan?’ De Moor, gedoken achter de figuur der spreker.

Hoor 'em, snel fluistering ontvangend van die Brummal: ‘Wat zeg je?’

‘Ija! Ik heb bezoek gehad van die prof Mann! Hij 'ft me gevraagd... ik

ga 't je zeggen!.... ga een woord doen! Mensen roepen je!’

Metdien, stond De Moor op. Hij voelde zich geroepen, wás geroepen ook.

‘Kondreman!’ begon hij tegen landgenoten daar. Ze luisterden, konijneoor aan ze.

‘Kondreman, 'k wil beginnen met een odo5: een hond heeft vier voeten, ma' hij loopt geen vier wegen!’

Dit was bekend! Dit was des volks! En herkenbaar ook, direkt uit de rivierbodem van 't hart, met z'n stromend bloed, gegrepen. Geweldig zo!

‘Vandaar dat ik begin maar met één ding te doen: ik keur nie af, zoals we opgevoed zijn. Nono, ook al weet ik: 't was nie goed, wij kinderen van dit vertrapte volk! Ik breng een zang, een zang met glans, een poewema, aan me m'ma, die me gekweekt heeft!’

Ah! Solidariserende begrip was daar! Ouwe mensen, hoor hoe ze zuchtten. (‘Aaj, die vent! Ik kan 'em aan me gekrompen borst drukken! Hij heeft eerbiedigheid fo ouderdom! Aaj! Zó'n vent wil ik volgen, desnoods als kuddeschaap, baja!’) Met een gekuch van ouwe kant, kwam dat gedicht, poewema:

 
‘Mi mama, di meki mi na gron!
 
Mijn moeder die mij maakte, op de grond!
 
Ze hebben, (Basja, de slavendrijver met z'n zweep,
 
de slavenbaas, Granmasra, en de zwarte verraders
 
tevens,) ze hebben je twee handen geketend.
 
Maar je borst aan je, ketenden ze niet! Borst waaraan
 
ik dronk en ben groot gemaakt! Want de vrijheid
 
laat zich niet knechten!’

(‘Tan? Is dat ding wat hij zegt gedícht?’) Men verwonderde. Hoe kon een man zo praten? Zonder rijm op rijm? Hmmmmm? Rijm! Dát was toch powesie? Ma' afèn! Zijn woorden staken in hun grond, als een tjap die de aarde beploegt. (‘Ga door, mi boi! je bent geblessed!’)

 
‘Mi mama, foe sanede joe e djonko?
 
Fo wáárom knik je met je hoofd als bol?
 
Je oude dag: je gaat in slaap!
 
Zonder een enkel gapen, zonder zucht.
 
Je hebt je leed gedragen!’

Handeklapperij. Hij heeft gespróken hoor! Hij heeft gezégd! En z'hebben gehoord hoe slaap nu eindelijk rijmt met gaap! (‘Imneer! Me zoon! Kom laat ik je een brasa geven aan me borst hier!....èèèèhhhh! Je lijkt op me zoon die door een slang is doodgebeten.’)

Hij kreeg geen kans te zeggen wat hij wilde zeggen. Volgend keer maar. Nu, kon hij beter beurt geven aan anderen. En ondertussen zijn onderzoeken naar verbetering van aanpassing van onderwijs uitwerken.

Want dat was zelfs beter! Z'n kinderboek die hij thuis uitprobeerde! Ze zouden opkijken, met wenkbrauw en alles aan hun gezicht! Die man! Geweldige revolutionair! Al waren die jongeren juist, teleurgesteld. Kijk hun ogen. Verwachtten ‘konkreet’.

En die ouweren bedroefd om hun ervaren leed. Dit was begin. Je kon nie zomaar alles geven, zeker niet zoals die nieuwe spreker nu, die kwam rondsmoelen, hoe hij een revolusie aan zou slaan.

Pas op man! Koloniaal wacht buiten! En behalve dat: een plan, zonder een strategie.... karoew'wirfaja: een vuur dat even brandde en voor eeuwig dood ging.

Nee, hem ging 't om wel kompleet vernieuwen, njoennjoenten! Een nieuwe tijd, vol van de nieuwgeluiden, echt echt, dat nu, iets wat zélf kwam uit neger.

‘Aaj dan laat me nu die tori horen!’ prikte z'n stem door tot Brummal, die net een bier was aan 't aannemen, van een seksachtige vrouw. Opgepast! Dingen van belang gingen komen. Zonder de noodzaak tot afleiding.


Vorige Volgende