De worstelstrijd der Transvalers

XVIII. De onafhankelijkverklaring van den Vrijstaat.

Op de erkenning van de onafhankelijkheid der Transvalers volgde de onafhankelijkverklaring der Vrijstaters, door de Britsche Regeering. Nu de politieke gedragslijn van het ministerie, met betrekking tot de Kaffers, veranderd was, moest het hiertoe ook komen. En nu er op den Kafferoorlog van 1852 een andere met de Basuto's onder Moshesh gevolgd was¹⁾, en de Gouverneur der Kaapkolonie openlijk verklaarde, den

1) Van Moshesh werd geëischt 10,000 stuks hoornvee en 1000 paarden, bij wijze van restitutie voor het vee, dat zijne Basuto's van de Boeren en Griqua's gestolen hadden. Om hem tot de voldoening hiervan te dwingen, trok Sir G. Cathcart met 2000 man troepen en 4 kanonnen de Oranje-rivier over en legerde zich aan Platberg, waar hij een geprek had met Moshesh en dezen den oorlog aanzeide, indien het gestolen vee niet terstond geleverd werd. ‘Wat spreekt gij van oorlog,’ antwoordde Moshesh, ‘vrede is gelijk aan regen van den hemel, die het land bevochtigt en het koren laat groeien; doch oorlog is als de heete wind, die de aarde uitput en den oogst vernietigt Maar,’ liet hij er op volgen, ‘gij zijt de baas en ik ben de hond; als een baas zijn hond schopt, dan bijt de hond. Als gij oorlog wilt, dan zal ik ook mijn best doen en misschien zal God mij helpen.’ Daar het gestolen vee niet ten volle werd teruggegeven, meende de Gouverneur aanvallenderwijze te moeten handelen, doch de uitkomst was treurig voor de Engelschen. Wel bood Moshesh zijn quasi-onderwerping aan, doch Sir George moest van den nood een deugd maken, door die aan te nemen, zonder het doel van den oorlog te hebben bereikt. Feitelijk bleef Moshesh overwinnaar. Men zegt dat Sir George Cathcart wilde verliezen, om het ministerie. in Engeland te dwingen tot het prijsgeven der souvereiniteit over het Oranje-rivier-gebied. Dit valt echter moeielijk aan te nemen. De Basuto's moeten zich in dezen oorlog even dapper geweerd hebben tegenover de aanvallers als wreedaardig gedragen tegen de Engelschen, die hun in handen vielen. Na den strijd moet Moshesh den Gouverneur hebben toegeroepen: ‘Boetie (Broêr) wees maar niet boos. Wij zijn beiden kinderen der Koningin en wij hebben maar gespeeld.’ Een bloedig spel met jammerlijken afloop.

[p. 288]

Vrijstaat niet voor Engeland in bezit te kunnen houden en de ‘Britsche onderdanen’ aldaar te kunnen beschermen, gelijk het behoorde, zonder een vaste bezetting van 2000 man en een jaarlijksch crediet van 200,000 p. st. te zijner beschikking, begon men in Engeland moede te worden van de Souvereiniteit en in te zien, dat de bescherming der inboorlingen tegen de Boeren een even nuttelooze als geld verslindende liefhebberij was. Er werd dus besloten om het land aan de Boeren over te maken. In Aug. 1853 ontmoette Sir George Clerk, H.M. speciale Commissaris, de afgevaardigden der Vrijstaters aan Bloemspruit, om de voorwaarden der overdracht met hen te regelen; doch even vurig als de Transvalers op hun vrijheid hadden aangedrongen, hielden deze afgevaardigden er op aan om ‘toch Britsche onderdanen te mogen blijven.’ ‘Het ging nu alles zoo goed, en wat zou er van worden, als het land aan de Boeren werd afgestaan?’ Daar de Gouverneur echter niet gekomen was om de zaak te bespreken, maar om de Souvereiniteit aan de Boeren over te dragen, kon hij met deze afgevaardigden niets uitrichten, en riep hij anderen op, die bereid zouden zijn om het land over te nemen. De Engelschgezinden zonden toen nog een deputatie (Dr. Frazer en Ds. Andrew Murray Jr.) naar Engeland, om het ministerie te bewegen de Souvereiniteit niet op te geven, doch de Engelsche Regeering wilde van de kostbare verantwoordelijkheid, aan haar bezit van den Vrijstaat verbonden, ontslagen zijn, en de gedeputeerden keerden onverrichter zake huiswaarts. Op den 23 Februari 1854 werd eindelijk de Conventie geteekend, waarbij de Oranje-rivier Souvereiniteit, namens H.M., door Sir George Clerk aan de Vrijstaters werd overgedragen. Het provisioneel Gouvernement, dat onmiddellijk daarop gevormd werd, gaf hiervan per circulaire aan het volk bericht, o.a. in deze bewoordingen: ‘Dank zij der edele grootmoedigheid van Hare Britsche Majesteit, gisteren nog onze geëerbiedigde Koningin, hebben wij ongevraagd verkregen, wat wij geworden zijn. En waar andere natiën jaren strijds en stroomen bloeds geofferd hebben voor dezen kostbaren prijs (onafhankelijkheid), verkregen wij dien door eenvoudig aan te nemen wat ons werd aangeboden.’ Waarom men de zaken in den Vrijstaat dus voorstelde, is niet zeer duidelijk, daar Engeland zelf er geen geheim van maakte, dat de souvereiniteit werd opgeheven, alleen in het belang van Engeland, niet om de Boeren te believen.