Logo DBNL
Tiyo Soga, de eerste Kaffer-zendeling. Eene bladzijde uit de geschiedenis der zending in Kafferland (1888)

Tiyo Soga, de eerste Kaffer-zendeling. Eene bladzijde uit de geschiedenis der zending in Kafferland

(1888)–Frans Lion Cachet–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

XXI.
Avondrood.

Bij den aanvang van het jaar 1871 was Tiyo Soga weer zeer lijdende; hij gevoelde zich afgemat en uitgeput naar het lichaam, doch ging toch voort met zijne gewone werkzaamheden. Van den 1sten tot den 16den Maart woonde hij, te King-Williamstown, de gewone vergadering bij van de Commissie tot het reviseeren van den Bijbel in het Kaffersch, en hielp hij mede om de eerste dertien Hoofdstukken van de Handelingen der Apostelen voor de pers gereed te maken. Het was echter duidelijk, dat zijne dagen geteld waren. Hij leed aan een onophoudelijken hoest en gevoelde zich doorgaans zeer afgemat, zoodat hij slechts zelden bij de opening der zittingen, om 9 uur in den morgen, tegenwoordig kon zijn. ‘Let er maar niet op, dat ik wat later kom,’ zeide Tiyo, ‘ik kan den ganschen nacht geen oog toedoen wegens den hoest en 's morgens gevoel ik mij zoo zwak, dat ik kwalijk kan loopen’. Tiyo's gastheer, de heer Samuel, directeur van de Hoogere Burgerschool te King-Williamstown, bood hem het gebruik van zijn paard aan om naar en van de vergaderingen te rijden, doch Tiyo was zoo bevreesd om

‘moeite te geven’, dat hij slechts zelden van het vriendelijk aanbod gebruik maakte. Geen enkele zitting werd echter door hem verzuimd, schoon het hem zwaar viel om den ganschen dag, tot 's avonds 6 uur, door te werken. Hij kon wegens zwakte niet rechtop zitten, en gewoonlijk liet hij zijn manuscript, in plaats van op de tafel, op zijn knie rusten. Soms werd hij door zoo hevigen hoest gekweld, dat men haastig naar den apotheker moest zenden om het een of ander hoeststillend middel. Tiyo was gedurende dezen tijd als men hem aansprak opgeruimd, doch anders lag er een waas van gedruktheid en lijdelijke berusting over zijn uitgeteerd gelaat.

 

Te midden van zijn arbeid te King-Williamstown, vond Tiyo gelegenheid aan zijne kinderen in Schotland te schrijven, o.a. aldus:

‘Ik ben nu in King-Williamstown om, gelijk gij weet, tezamen met andere Zendelingen den Bijbel te vertalen in het Kaffersch. Toen ik van huis ging, nu elf dagen geleden, waren allen wel, en er is niemand gestorven sedert gij vertrokken zijt, zoodat de Heere ons zeer genadig is geweest. Ik was blijde te vernemen, dat gij ook wel zijt, en ik hoop, mijne beste jongens, dat gij dankbaar zijt aan God voor zijne liefde jegens u, Leert in uw jeugd aan God te denken en den Heere Jezus liefhebben, want als men oud wordt is het hart dikwijls verhard en onbuigzaam. Gij moet zeer ter harte nemen alles, wat u geleerd wordt aangaande God en de zaligheid uwer onsterfelijke zielen Schoon gij nog jong zijt, hebben uwe zielen toch behoefte aan de liefde Gods en de zaligheid, welke is in Christus zijnen Zoon, evenals uwe lichamen aan voedsel.
Ik hoor tot mijne blijdschap, dat gij goed oppast. Nu, dat behoort ook zoo, en het zou mij smarten indien ik moest hooren, dat mijne jongens in het vreemde land zich niet goed gedroegen en ongehoorzaam of lui waren. Denkt er ook aan, dat gij de kinderen zijt van een armen Zendeling, en dat gij naarstig zijn moet in uwe studiën om, als gij zijt opgegroeid, u zelven behoorlijk te kunnen onderhouden en ook voor uwe jongere broeders en zusters te kunnen zorgen, want waar moeten anders de middelen vandaan komen om ook hun een opvoeding te geven?

Weest steeds zeer dankbaar voor elk bewijs van vriendelijkheid, dat gij ontvangt. Hebt gij al geschreven aan N. en N.N., die u zoo hartelijk hebben ontvangen en verzorgd op de reize naar Schotland? Het zou mij zeer leed doen indien mijne jongens op dit pnnt vergeetachtig waren. Er is geen enkele reden in u zelven, waarom zoo vele vrienden u liefde bewezen hebben en bewijzen, want gij hebt nog niets gedaan om u hunne liefde waardig te maken. Des te meer moet gij dus hunne vriendelijkheid op prijs stellen en u dankbaar betoonen.
De oude Mevr. Brownlee is overleden. Zij stierf zeer gelukkig omdat zij in den Heere geloofde. Even voor haar sterven zeide zij nog: “De hemel is mijn thuis”. De oude heer Brownlee is nabij den dood; hij is lam aan de eene zijde. Hij heeft als een getrouw dienstknecht van Christus gearbeid en verlangt naar zijn woonstede in de hemelen.
Het opperhoofd Kreli is wel. Naar ik meen, zal hij oorlog maken met Ngangelizwe, die zijn vrouw, Kreli's dochter, zoo wreed mishandeld heeft.
Een Zendeling zeide eens tot mij dat hij zijn zoon op jeugdigen leeftijd naar Engeland had gezonden om te worden opgevoed, en dat deze, nadat hij teruggekomen was, zijn vader niet liefhad en niet wilde kennen. Het deed mij leed, zulks te hooren, en ik zeide bij mijzelven: “Ofschoon ook mijne zonen zeer jong naar Schotland gegaan zijn om te worden opgevoed, zullen zij hun vader toch nooit vergeten”.
Wij hebben de vertaling van de vier Evangeliën voltooid en ik ben nu bezig met de Handelingen der Apostelen. Eerstdaags hopen wij aan de Tutuka een kerkgebouw in te wijden, dat opgericht is sedert gij vertrokken zijt. En moge God nu met u zijn, mijn beste jongens. Dat Hij u zegene, beware en uwer zielen genadig zij.’

 

Tiyo Soga's laatsten gang, vóor hij King-Williamstown verliet, was naar het postkantoor om aan zijne kinderen een pond sterling over te maken. ‘Ik was dikwijls in Schotland zonder een enkelen stuiver, dien ik mijn eigen konnoemen’, zeide hij tot een predikant, die hem naar het postkantoor vergezelde, ‘doch mijne jongens moeten eenig zakgeld hebben’ ‘Laat hen dit geld zelf op het postkantoor gaan ontvangen’, schreef hij aan hun voogd in Schotland, ‘en het dan aan u in bewaring geven om bij gedeelten terug

te ontvangen. Jongens moeten niet te veel zakgeld hebben, maar hun in het geheel niets te geven is ook zeer verkeerd. Als zij zien dat hunne schoolkameraden eenig geld hebben en zij zelven niets, dan wordt hun jongensgeest gebroken en voelen zij zich achteruitgezet. Laat hen, voor hun drieën elken Zaterdag twee shillings ontvangen. Ik hoop geregeld voor hun zakgeld te zorgen, om hen ook op deze wijze gedurig aan huns vaders huis te herinneren. Wil hen ook opmerkzaam maken, dat zij wat behooren te sparen, al is het nog zoo weinig, om iets nuttigs te koopen, vooral boeken. Indien zij ergens heen willen gaan, moeten zij de reiskosten betalen van hun zakgeld.’

 

Het kerkgebouw aan de Tutuka, waarvan Tiyo Soga in den voorgaanden brief aan zijn kinderen in Schotland melding maakt, werd een maand daarna, op plechtige en voor de Zending in Kreli-land veelbeteekende wijze, aan den openbaren dienst des Heeren gewijd. Van Tiyo's eigen hand hebben wij daarvan de volgende beschrijving:

‘De 16de en de 19de April dezes jaars zullen niet licht vergeten worden in de geschiedenis onzer statie. Op Zondag 16 April werd ons kerkgebouw geopend, en op Woensdag 19 April kwamen wij samen met vele Kaffers, Christenen en Heidenen, en met Blanken, die belang stellen in de uitbreiding van het koninkrijk Christi onder de inboorlingen van Zuid-Afrika. Wij waren bijeen om met elkander blijde te zijn; om, ziende op onze, zij het ook kleine, overwinningen, elkander te bemoedigen, en elkander te versterken onder onze nederlagen. Wat op deze, ons van God geschonken, dagen gezegd en gedaan is zal, ik ben er verzekerd van, goede vruchten dragen; de Heere zal zijn eigen Woord en werk zegenen.

Zondagmorgen, 16 April, verrees de zon zoo prachtig aan den onbewolkten blauwen hemel, en was alles in de natuur zoo stil en schoon als men zou hebben kunnen wenschen. Alles om ons heen beloofde een heerlijken dag.

Van de Zendelingen in Kafferland waren tot onze feestviering overgekomen de BB. Bryce Ross, van Pirie, ruim 100 mijlen van hier, J.A. Chalmers, van Henderson, in Gaika-land en J. Sclater, van Paterson, die van 40 tot 80 mijlen hadden moeten reizen naar de Tutuka. Br. Chalmers zou de openingsrede houden in de Kaffertaal; Br. Sclater zou den dienst leiden voor de Europeanen, die, nu twee jaren lang, maandelijks onder mijn gehoor komen, terwijl Br. Bryce Ross de samenkomst zou sluiten met een tweeden dienst in het Kaffersch.

Met het aanbreken van den dag werden de slapers op de statie gewekt door het luiden der klok, die de heer Mc.Farlane ons geschonken heeft, en die in het overdekte torentje aan den oostelijken gevel van het gebouw is opgehangen. Tegen zonsopgang waren de lieden van de statie verzameld tot het gebed in de oude Kafferhut, die ons twee jaren lang gediend had als kerk. Als gevoelde onze hut, dat haar dienst niet meer vereischt zou worden, was zij juist in de laatste dagen aan de eene zijde bijna geheel weggezonken, zóo, dat indien de palen in het midden niet zeer vast in den grond geslagen waren, wij dezen morgen geen ‘hut’ maar slechts een puinhoop zouden hebben gevonden. Doch het werd ons vergund, nog eenmaal te vergaderen in deze plaats, die, hoe eenvoudig ook, ons gediend heeft tot onze godsdienstige samenkomsten, om nu met schuldbelijdenis, dankzegging en gebed daaruit te trekken naar ons nieuw gebouw, dat juist op den rechten tijd, geen Zondag te vroeg, gereed was.

Als naar gewoonte bij onze bedestonden, gingen onderscheidene leden der Kaffergemeente voor in het gebed. De samenkomst duurde ongeveer een uur en was zeer opwekkend, en eene goede voorbereiding tot de andere diensten. Behalve onze eigene gemeente en de heidenen op de statie, waren er vertegenwoordigers der Zendingsstaties te Pirie, Peelton, Mqwali, Henderson, Paterson en Butterworth. Het was een treffend gezicht, zoovele Christenen uit de Kaffers bijeenvergaderd te zien.

Tegen 10 uur arriveerden van alle kanten ossenwagens vol belangstellenden, benevens velen te paard en te voet, zoodat de statie vol leven was.

Een uur later werd de klok weder geluid en verzamelden allen nabij de oude Kafferhut. Een lied in het Kaffersch, waarin de overwinningen van het Evangelie van Gods genade en de heerlijkheid van het rijk des Verlossers vermeld werden, werd nu aangeheven, en onder het zingen zette de stoet zich in beweging naar het nieuwe kerkgebouw. Toen het laatste vers gezongen was, opende Br. Chalmers de deuren, en in korten tijd was het gebouw gevuld met Christenen en heidenen.

Na gebed en lezen van Gods Woord, predikte Br. Chalmers nu over Psalm 144, van vs. 11 tot het einde. Op dezen dienst volgde de Engelsche, die door ongeveer 40 Europeanen, groot en klein, en door inboorlingen, die Engelsch verstonden, werd bijgewoond. Des namiddags om 3 uur preekte Br. Bryce Ross weer in het Kaffersch, over Jesaia 45:22. ‘Wendt u naar mij toe en wordt behouden, alle gij einden der aarde, want Ik ben God en niemand meer.’ De prediking, zoo in het Kaffersch als in het Engelsch, was uitstekend, ook wat den vorm en de voordracht betrof, en maakte diepen indruk.

Ik kom nu tot onze groote vergadering op Woensdag. Reeds in den vroegen morgen kon men goed bespeuren, dat er iets op de statie gaande was, en dat er niet alleen gesproken zou worden maar ook gegeten. Onder alle spijzen, is er geen waarvan een Kaffer meer houdt dan van inyama, d.i. vleesch, gebraden op kolen, gestoofd, of eenvoudig in een pot gekookt. De Kaffer-smaak voor vleesch is fijner of niet, naar men het neemt, dan John Bull's smaak voor gebraden rund- of schapenvleesch of gebraden gevogelte. De hoogbeschaafde mijnheer moge allerlei toevoegselen behoeven om zijn vleeschspijzen smakelijk te maken, de ‘barbaarsche’ Kaffer is tevreden als het vleesch versch is en vet, wel gebraden of juist behoorlijk gekookt. En daar hij het slechts bij enkele gelegenheden te eten krijgt, wordt vleesch als een feestgerecht beschouwd. Dezen morgen stonden er zeker meer dan zestig potten met vleesch op de kolen, deels van lieden tot onze statie behoorende, deels van Kaffers uit de omliggende kraalen.1)

 

Tegen elf uur vergaderden wij in het nieuwe kerkgebouw, dat veel te klein was om de schare, die tot onze samenkomst en de feestviering was opgekomen, te bevatten. Minstens drie maal zooveel lieden zaten rondom de kerk als in het gebouw. Ook Kreli was gekomen met velen zijner voornaamste raadsleden, en behalve de BB., die des Zondags ge-

preekt hadden waren nog de Zendelingen Richard Ross, J. Longden, van de Wesleyaansche Zending, en J. Davidson, van Elujilo, tegenwoordig. Tot voorzitter der samenkomst werd Ds. Bryce Ross gekozen, en nadat een lied in het Kaffersch1) gezongen was, ging Br. Richard Ross voor in het gebed.

Vervolgens bracht ik verslag uit omtrent den bouw der nieuwe kerk, waaruit bleek, dat de kosten daarvan bedragen hadden ₤ 52.19.2 (bijna ƒ636), die op ruim ₤ 12 na betaald waren, en wel voor een groot deel, uit collecten bij de godsdienstoefeningen; dat de lieden der statie veel werk aan het gebouw kosteloos verricht hadden; en dat ten behoeve der feestelijkheden van dezen dag één rund gegeven was door Kreli en nog drie runderen door Europeesche vrienden, en dat 32 schapen en bokken ontvangen waren van drie leden der gemeente en van de heidenen in de nabijheid der statie. Terwijl ik nog dank toebracht aan de heidenen voor hunne vrijgevigheid bij gelegenheid der opening van ons kerkgebouw, kwamen een aantal Kaffervrouwen met manden vol groene milies, pompoenen en suikerriet, ten gebruike van hen, die van verre gekomen waren en geen spijze hadden kunnen medebrengen. De regel, door

de Presbyteriaansche Zendelingen gevolgd om geen onderscheid te maken, wat eten en drinken betreft, tusschen Christenen en heidenen, en in deze de gewoonte des lands te volgen, werkt goed. De heidenen merken spoedig, dat de Zendelingen en de Christen-inboorlingen zich in de gewone dingen des levens, niets boven de anderen willen aanmatigen, en dit wekt vertrouwen en toenadering. Gelijk ook nu weer bleek uit de rijke en welkome bijdragen door de heidenen geleverd tot ons feest.

 

Nadat het verslag, op de gebruikelijke wijze, aan de vergadering ter goedkeuring was voorgesteld en met ‘eenparige stemmen’ was aangenomen, werd het woord gevoerd door onderscheidene Zendelingen en door Christen-inboorlingen. Eindelijk stond ook Kreli, het groot Opperhoofd, op, ‘om dank te zeggen voor hetgeen hij dezen dag gezien had en gehoord’. ‘Hij wilde den Zendelingen verzekeren, dat hij en zijn volk het Woord van God in oprechtheid hadden aangenomen, en zijn begeerte uitspreken, dat de Zendelingen zouden voortgaan met prediken en onderwijzen onder het volk.’ In gelijken geest sprak Xoxo, het tweede opperhoofd in rang onder de Galeka's, en Mazabele, van de Qolora, zoodat drie van de voornaamsten des volks op dezen dag getuigenis gaven van de kracht des Evangelies, en dat zij het Woord hadden ‘aangenomen’. Niet in dezen zin, alsof zij reeds tot bekeering gekomen waren, maar dat zij geen verhindering in den weg zouden leggen aan de prediking van het Evangelie, en zich voor het uitwendige daarmede vereenigden.

Nu werd nog een collecte gehouden tot afbetaling van de schuld op het kerkgebouw. Kreli, die nabij de deur

zat, stond eerst op, ging naar de tafel vóór den preekstoel, waar de Zendelingen zaten, en gaf een, voor hem koninklijke, gave, nl. een halfpond sterling (ƒ 6). Hij werd gevolgd door Mazabele, die met een zekere fierheid zes shillings (ƒ 3.60) op de tafel leidde. Waar de hoofden dus het voorbeeld gaven, volgde het volk gewillig, en de eene, met roode verf besmeerde, heiden na den ander kwam en bracht zijn (of haar) tikie (six pence) (ƒ 0.30) of shilling (ƒ 0.60). Geld was en is gewoonlijk schaarsch onder de Kaffers en wordt nooit door hen uitgegeven dan in de uiterste noodzakelijkheid, zoodat giften in geld, variëerende van sixpence tot tien shillings, van heidenen ten behoeve van eene Christelijke kerk, waarlijk ruim mochten worden genoemd. Dat de Christenen in deze niet bij de heidenen achterbleven spreekt van zelf.’

 

Tiyo Soga gevoelde zich in deze dagen overgelukkig. De nieuwe kerk was slechts een zeer eenvoudig gebouw, 40 voet lang bij 20 voet wijd, van riet en pleister, met een warande om het tegen den regen te beschutten, doch het stond daar ‘als een getuigenis voor den Heiland in het midden van een heidensche bevolking’. Kreli en zijne raadsheeren hadden zich, openlijk, gunstig verklaard jegens de Zending, en van hunne zijde was nu eer krachtigen steun dan eenigen tegenstand te wachten. De kleine Christengemeente aan de Tutuka bloeide, en op verschillende plaatsen waren reeds buitenstaties gevestigd. Van de goede vestiging en den voortgang der Zending in Galeka-land mochten de Broeders, die Tiyo herwaarts gezonden hadden, nu op bijzondere wijze getuige zijn, en met deze Broederen kon hij thans zijne plannen voor de toekomst, in verband met de Zending, in het breede bespre-

ken. Dit alles verkwikte zijn ontvankelijk en dankbaar hart. En toen straks de feestelijkheden afgeloopen en de BB. huiswaarts gekeerd waren, en hij, betrekkelijk eenzaam, op zijn statie achterbleef, gevoelde hij zich opgewekt als weleer tot den arbeid, in goede hope dat hij, in het hem toebetrouwde deel van 's Heeren wijngaard, nog zou mogen planten en natmaken en ook vruchten oogsten, alles tot eere van 's Heeren Naam en heil van het Kaffervolk.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen