Tiyo Soga, de eerste Kaffer-zendeling. Eene bladzijde uit de geschiedenis der zending in Kafferland

V.
Mlanjeni.

Terwijl nu Tiyo's prediking tot bekeering als machteloos in de ooren der Kaffers klonk, was er een ander jongeling opgestaan, van gelijken ouderdom als Tiyo, Mlanjeni genaamd, van den Ndlambi-stam, wiens woord geheel het land in beroering bracht. Tenger van gestalte en onderhevig aan vallende ziekte, beweerde hij eene macht te bezitten, waarvoor alles zwichten moest. Hij verkondigde, dat hij een vijand was van alle tooverij, en dat, zoo iemand in zijne omgeving kwam, die zich met tooverij had bezig gehouden of tooveren kon, hij, Mlanjeni, dit terstond aan het licht bracht, en den toovenaar levenslang met verlamming kon slaan. Daar de Kaffers elke ziekte of ongeval aan tooverij toeschrijven, en

[p. 30]

het dikwijls veel moeite kostte om den toovenaar te ontdekken, moest zulk een prediking wel ingang vinden.

Voor Mlanjeni's hut waren twee palen in den grond gestoken, en ieder, die van tooverij verdacht werd, moest nu tusschen die palen doorgaan. Was hij onschuldig, dan overkwam hem niets; doch was hij een ‘toovenaar’, dan viel Mlanjeni in zwijm, en bleef eenigen tijd roerloos liggen. Dit was dan een teeken voor de angstvolle menigte, om op den beschuldigde aan te vallen en hem, onder het geschreeuw van ‘Bolowane’, dat is: leugenaar, bedorven schepsel, uit te drijven, of wel terstond te vermoorden.

De naam van Mlanjeni werd hierdoor over de lengte en breedte van Kafferland bekend en gevreesd. Er werd van hem verhaald dat hij zieken genas, blinden het gezicht kon geven, stommen deed spreken en kreupelen kon doen wandelen; dat hij ‘zijn pijp aanstak, niet met een kooltje vuur, maar aan de zon’, en dat hij in ieder opzicht met bovennatuurlijke kracht bedeeld was. Ten laatste stond hij openlijk op als een Itola, d.i. iemand, die strijders onkwetsbaar maken kan in den krijg, en vooral op het slagveld. Daartoe moest men tot hem komen en een rund of bok offeren, waarna hij takjes van een zekere plant uitdeelde, die in den strijd om den hals gedragen moesten worden. Daarbij kreeg iedere krijger een stok, om met de assegaaien te worden samengebonden, en die in den oorlog moest worden uitgestrekt naar den vijand, onder aanroeping van Mlanjeni's naam. Dan zou den vijanden de schrik om het hart slaan en de zee zou hen verzwelgen.

Op bevel van Mlanjeni werden voorts alle roomkleurige en donkerbruine runderen geslacht, en hunne beenderen verbrand, in de vee-kraalen, als een ‘liefelijk reukoffer aan de

[p. 31]

geesten der voorvaderen. Hierdoor zouden dezen ook opgewekt worden, om het volk tegen de blanken te helpen en den Kaffers de overwinning te verzekeren. Bij duizenden werden nu over geheel Kafferland de runderen geslacht en geofferd.’

Daar om dezen tijd juist eene aardbeving in de Kaapkolonie werd waargenomen, en een aantal schepen op de kust vergingen, werd dit toegeschreven aan Mlanjeni's macht, waardoor zijn invloed steeds toenam. Ook Sandilli, het hoofd der Gaika's, bewees hem openlijk eere, en het oog van elken Kaffer werd op Mlanjeni gericht als op den verlosser des volks.

Tegenover Tiyo Soga's prediking: ‘bekeert u’, riep Mlanjeni: ‘wapent u’ en dit laatste was naar het hart der Kaffers. Sprak Tiyo van den ongezienen Verlosser, die van de schuld en straf der zonde verlost, Mlanjeni was in het oog der Kaffers de verlosser, want hij zou hen bevrijden uit de macht der Engelschen, en doen zegevieren over hunne vijanden. En dit was al wat zij verlangden. Geen wonder dus, dat Tiyo's prediking met onverschilligheid werd aangehoord, of met spot ontvangen, waar Mlanjeni's naam in iedere Kafferhut met eerbied en vrees werd genoemd, en ieder woord van dezen prediker, over de lengte en breedte van Kafferland, met bijgeloovig ontzag werd ontvangen.

Eindelijk brak de storm los, en na eenige kleine schermutselingen en oproeren stonden de Kaffers openlijk op tegen het Engelsche, Koloniale gouvernement, dat nog van vrede droomde. Den 24^sten December 1850 deden de Kaffers een aanval op 600 Britsche soldaten, die door de Booma-pas, in het Amatola-gebergte, trokken, doodden negen man, kwet-

[p. 32]

sten anderen en maakten vier paarden, met driehonderd patronen beladen, buit. Den volgenden dag, Kerstdag, werd de alarmklok geluid langs den geheelen grens der Kolonie, en vernam men met ontzetting dat er een nieuwen Kafferoorlog was uitgebroken: de oorlog van Mlanjeni.