Een jaar op reis in dienst der zending

[p. 720]

V.
Kalitjeret.

Van Soerabaia terugkeerende, had ik de reis naar Mărgåredjå over Blora, de hoofdplaats van Rembang, willen maken om Zendeling Zimmerbeutel, die daar in verband met de Neukirchen-Zending arbeidt, een bezoek te brengen, doch uit tijdsgebrek moest ik dit goede plan opgeven. Ik hoopte nu, van Samarang uit, Kalitjeret, Tempoeran, twee andere stations van genoemde Zending, te kunnen bezoeken, doch kreeg bericht, dat de Zendeling Jüngst, in laatstgenoemde plaats, wegens ongesteldheid naar Salatiga gegaan was. Volgens afspraak echter met Zendeling F. Kamp, te Kalitjeret, reisde ik, Zaterdag 10 October, om 2.2, per trein van Samarang naar Kedoeng-Djatie, waar hij mij met een karretje wachtte, dat ons na een uur rijdens te Kalitjeret bracht. Dat de ontvangst, in de eenvoudige Zendelingswoning, door den Duitschen Broeder en Zuster recht gemütlich was, spreekt van zelf.

In betrekkelijken zin was Kalitjeret mij niet vreemd, door correspondentie met Zendeling Horstman, in 1884-1889. Deze Broeder was, in Augustus 1884, te Wonoredjo gearriveerd, en had daar, als mede-arbeider van Br.R. de Boer, van de Salatiga-Zending (in verband met de Neukirchen-Zending), gewoond tot Juli 1885, toen hij vertrok naar Kalitjeret. Deze plaats was toen een gehucht, midden in het bosch, van 7 gezinnen, die, door den arbeid van De Boer, het Evangelie hadden aangenomen. Na hier een tijdlang gewoond te hebben in een hut, bouwde Horstman, onder veel bezwaren, een Zendelinghuisje voor ruim f 1000, en daarna een kerkje, waarvan een gedeelte tevens tot school moest dienen, terwijl van de Regeering een stuk woeste grond, 11 baoe groot, verkregen werd voor de lieden, om onder cultuur te brengen. Na eenigen tijd kreeg de kleine desa een behoorlijk

[p. 721]

aanzien, en breidde de gemeente zich uit van 27 tot bijna 40 zielen Horstman, die geen geregeld salaris ontving, had intusschen veel. te worstelen met allerlei moeielijkheden, die hem meermalen bijna deden besluiten om te vertrekken; en, gelijk reeds is medegedeeld, in Januari 1890 ging hij over in den dienst der N.G.Z.V.

Ik bleef te Kalitjeret van Zaterdagmiddag tot Dinsdagmorgen, en had dus gelegenheid om van den Zendingarbeid door Br. Kamp eenige kennis te nemen. Behalve hier, houdt hij Godsdienstoefeningen te Waloeng, Klampok, Paheran, Karanggeneng, Tempoeroeng, Padagaran en Boweh, op eenigen afstand, ten N. en W., van Kalitjeret gelegen. Ik vergezelde hem naar Klampok, zijn vroegere woonplaats, waar hij Godsdienstoefening hield, die door een 30 Javanen werd bijgewoond, terwijl bij den avonddienst te Kalitjeret 7 of 8 tegenwoordig waren.

De Zendingarbeid hier wordt door onderscheidene bezwaren gedrukt. De menschen zijn arm; de verdiensten zijn gering; en wat zij nog verdienen, gaat veelal weg met dobbelen en aan opium, dat in het naburige Goeboeg, waar de kit wel voor f 300 daags omzet, verkregen wordt. Daar de Regeering sawahgrond met hout liet beplanten, en de droge tagal-grond, die werd gegeven, met geen patjoel te bearbeiden is, kunnen de lieden, die te zamen slechts 2 karbouwen hadden met eenige kalveren, geen rijst planten, en wordt de armoede grooter, wat mede aanleiding geeft, dat zij naar elders trekken. Doch de grootste vijanden van het werk zijn ook hier: dobbelen, opium, en indolentie. Ik had hierover een ernstig gesprek met enkelen der lieden, die het mij wel toestemden, en hun ingezonken toestand beklaagden, doch geen moed schenen te hebben om er uit opgericht te worden.

In de Neukirchen-Zending wordt door de Broeders, of door sommige Broeders, uitgegaan van het denkbeeld, dat men enkelen uit de Javanen goed moet bearbeiden; om later, door hen, op de massa te kunnen werken, - een Zendingmethode, ook door anderen voorgestaan. Wat mij van de Salatiga-Zending bekend was, en wat ik te Kalitjeret zag en hoorde, kon mij alweer niet overtuigen, dat Java, op die wijze, gechristianiseerd zou worden, - zelfs niet, waar gearbeid werd in zelfverloochenende toewijding, gelijk Br. en zuster Kamp deden. Tevens werd ik in mijn overtuiging versterkt, dat, waar ‘weelde-Zending’ moet gewraakt worden, pauperisme in de Zending op Java, een smaadheid is voor de Kerk des

[p. 722]

Heeren, en onberekenbaar veel kwaad doet. Behalve zijn arbeid in de gemeenten, behartigt Br. Kamp ook de school te Kalitjeret, die een 12tal leerlingen telt. De schoolkinderen brachten mij, Zaterdagavond, een serenade bij toortslicht, - recht hartelijk. Zij zongen goed, en mijn hart moest wel uitgaan naar die kleinen, met hun vriendelijke gezichtjes.

Schoon het nog ‘winter’ was, en Kalitjeret 200 voet hoog ligt, vond ik het er doorgaans bijna ondragelijk heet, waartoe misschien bijdroeg, dat de regens zoolang uitbleven. Zuster Kamp, moeder van 3 kinderen, was gedurig lijdende, gelijk ook haar echtgenoot, en, bij afwisseling, een der kinderen. Te meer was daarom te waardeeren de hartelijkheid, waarmede ik ontvangen en bewirthschaftet werd. Hoe gaarne had ik den waarden Broeder een f 500 bezorgd, om de onmisbare reparatiën te laten doen aan zijn woonhuis, en om het kerkje, gebouwd als een dorpskerk in Duitschland met een kruis boven den voorgevel, en de school wat te laten opknappen; doch ik vermocht dit niet. Het sommeke zou hier anders goed besteed zijn.

Met vele wederzijdsche groeten, nam ik Dinsdagmorgen afscheid van de lieve Zendingfamilie Kamp, waarna ik mijn reize voortzette.

In het Binnenland van Java.