Verzameld werk. Deel 5

[p. 1202]

Het mooi boerderijtje

Ik heb dikwijls gedacht, tijdens de oorlog, aan het mooi boerderijtje... Het stond in landelijke eenzaamheid, niet ver van een stille zandweg, half verscholen in het groen. Het had witte muren, kleingeruite vensterraampjes, groene luikjes, een groen deurtje onder booggewelf en een dak half van stro en half van rode pannen, als een leuk en levenslustig oudje, dat nog eens voor de aardigheid zijn pijpjesmuts heeft opgezet. Omheen, de wijde rust van de schone velden. Het koren golfde er weelderig, de klaver bloeide en geurde er, en 't was er meestal zó stil, dat men er de mooie, bonte koeien achter de malse elzekanten hoorde grazen: een zacht-schuivend en ritmisch geluid dat wiegde als een soezerig slaapliedje. De leeuweriken, die alom boven de wijde akkers van vruchtbaarheid hingen te orgelen, verhoogden nog 't gevoel van idyllische rust en stilte, breidden het uit, schenen zoet en lief, over de ganse schone wereld en tot hoog in de blauwe hemel het geluk van het leven te verkondigen.

Wat zou er in de oorlog van geworden zijn? Bestond het nog, of was het gans vernietigd of geschonden, als zoveel ander liefs en moois! Zou ik het nog terugvinden, onveranderd, of zou ik ternauwernood de plaats herkennen waar het eenmaal kleurde en fleurde?

Verleden maand, op een stil-glanzende zomerdag, ben ik erheen getogen. Ik was niet opgewekt gestemd. Ik vreesde, ik voorgevoelde dat ik een teleurstelling of droefheid tegemoetging. De weg erheen droeg vele sporen van verwoesting: tragische ruïnen van torens en kerken, stukgeschoten huizen, afgeknotte bomen, oorden van verval en van verlatenheid. Al het akelige en lelijke van de oorlog kwam als 't ware naar mij toe. Maar zodra ik de grote steenweg had verlaten en de pittoreske kronkelingen van de stille landweg

[p. 1203]

volgde, kwam ik van lieverlede als in een oase van kalmte en sereenheid. Alles was daar groen en weelderig, de bomen stonden gaaf, de boerderijen waren ongeschonden, de vogels zongen jubelend in de zonnigblauwe lucht. Mijn vrees was eensklaps over; ik voelde dat ik 't mooie boerderijtje ongeschonden zou terugvinden.

Daar was het! Daar stond het! Ik zag zijn witte muurtjes schitteren tussen het groen; ik zag zijn kleine ruitjes lachen in de zon, ik zag zijn rode pannen, half overkapt met stro als een ouderwetse pijpjesmuts op een nog fris-blozend gezicht. Ik zag de blondende korenakkers en de paarsige klavervelden er omheen; ik hoorde de leeuwerikjes kwelen en de koeien grazen; en hoog jubelde 't in mij op, dat al dat lieve en schone toch was mogen blijven leven, toen plots, om de hoek van een elskant, langs een grasstrook vóór een roggeveld, een onverwacht en akelig gezicht mijn ogen trof.

Twee vrouwen, een oude en een jongere, beiden in het zwart met rouwsluiers, zaten neergeknield in 't gras vóór een soort bloemenperkje, waarop een houten kruis stond. Nog meer van die tuintjes met kruisen verrezen rechts en links langsheen de rand van 't roggeveld, waarin rode papaveren en blauwe korenbloemen schitterden en aan ieder kruisje hing een soort cocarde met de Franse kleuren.

Haastig trok ik mij terug, maar de twee dames hadden mij gezien en stonden langzaam op. In strakke houding, met een lange, lánge blik op 't kruis en 't bloementuintje, namen zij afscheid van het graf. Zij schoven zwijgend langs mij heen; hun voeten schuifelden als 't ware zuchtend door het gras. Ik nam mijn hoed af en zij keken even op en neigden. Hun ogen waren vochtig, hun wangen zagen rood. Ik liet ze gaan. Toen naderde ik in stilte.

Elf lagen er, in één reeks, deels onder het malse gras, langs de bloeiende rand van het koren. Op enkele kruisjes stonden namen. Daar waar geen naam stond, stak een fles met de hals in de grond en achter het groenachtig glas schemerde langs binnen het wit papiertje van 't identiteitsbewijs. Vóór de tombe waar de beide dames hadden neergeknield, bleef ik een lange wijle roerloos toeven. Een verse krans was er neergelegd en op het driekleurig lint las ik in zwarte letters:

[p. 1204]

 

A mon époux

 

A mon fils

 

A mon gendre

Toen merkte ik pas, dat het graf groter was dan de andere. Instinctmatig keerde ik mij om, om nog eens die mensen te aanschouwen, die zo ongelooflijk-wreed door het lot waren getroffen: een man, een zoon, een schoonzoon, alle drie op 't zelfde ogenblik gesneuveld en in 't zelfde graf begraven toen de oorlog om zo te zeggen reeds geëindigd was! Maar ik zag hen niet meer; zij waren met de sombere last van hun lijden verdwenen.

Ik keek naar 't lieve boerderijtje. Het stond daar, gaaf, poëtisch, pittoresk, een lachend nestje in het groen, zoals ik het mijn leven lang gekend had. Ik zag de boerin even buiten komen, met twee blinkende emmers in de handen; ik zag de kakelende kippen op de boomgaard lopen, schitterkleurend in de zon. De leeuwerikjes kweelden tot in 't oneindige onder de blauwe hemel; de rode en blauwe bloemen stonden in het rijke, blondende koren te glanzen en te pralen; niets was veranderd, alles was gebleven wat het steeds geweest was... alleen die elf kruisjes, die afgrijselijke tragedie, dáár, midden in dat heerlijke land van zachte rust en vreedzaamheid, in die idyllische eenzaamheid, in dat lieve oord van mildheid en van goedheid...!

Zo liggen zij nu overal in Vlaanderen! Elk ogenblik, op 't onverwachtste, om de hoek van een veld, bij de bocht van een weg, staat men zo plotseling, als van aangezicht tot aangezicht, vóór de Tragedie.

En die afzonderlijke tomben van slechts enkelen, verloren als ze zijn in de eindeloze eenzaamheid van de weelderige velden, prangen aangrijpender dan de grote, uitgestrekte kerkhoven, waar duizenden en duizenden rusten...