|
| |
| |
| |
Het legaat
Fientje, de paardeknecht van boer Lambrechts, was met kar en paarden bezig mest te voeren op het land. Daar kwamen twee heren aangestapt, waarvan hij er één herkende: de dorpssecretaris. De andere, een dikke, kende hij niet. Zij kwamen dwars over de akker naar hem toe en toen Fientje hen kon horen, riep de secretaris vrolijk:
- Fientje, w'hên goe nieuws veur ou zulle!
- Es 't woar, meniere? zei Fientje zijn paarden stilhoudend. - Joa 't! zei nu op zijn beurt de dikke heer. - 'k Hè hier 'n bezet veur ou, van ouë kozijn, die in Amerika gestorven es. Tien duus fran!
- Ba zue! zei Fientje ernstig, maar toch ongelovig.
- Ik ben de notaris, ging de dikke heer voort. - Ouë kozijn hee vijf bezetten gedoan, ieder van tien duus fran, veur zijn familieleden hier in 't land. Keunde gij ouë noame zetten? - Nien ik, meniere; 'k 'n ben nie gelierd, bekende Fientje. - Ge zilt dan moeten 'n kruiske zetten! besloot de notaris. - Keunen we dat doar op 't hof goan vereffenen?
- Ba joa, meniere, zei Fientje, schichtig naar de portefeuille kijkend, die de notaris even te voorschijn had gehaald. - Joa moar, meniere, es 't oprecht woar? Houdt-e gij mij veur de zot niet?
- Woar!... Wilde ze zien! riep de notaris. En hij toonde hem een pak bankbriefjes van duizend.
Fientjes ogen glinsterden. Hij likte even met de tong over zijn lippen. - Sakkerdeju! glimlachte hij.
Zij kwamen op de hoeve. Fientje het kar en paarden bij de mestvaalt staan en volgde de heren, die reeds binnenshuis waren.
- Ha moar Fien toch! Wat huer ik doar? gilde de boerin met ronde ogen van verbazing en de beide armen in de lucht.
| |
| |
- Sakkerdeju! Sakkerdeju! herhaalde enkel Fientje. En hij staarde, als betoverd, naar de tien mooie briefjes, die de notaris keurig naast elkander op een tafeltje schikte. Toen haalde hij een zwaar-bestempeld blad papier te voorschijn en begon dat voor te lezen.
- Wilt g' hier 'n kruiske zetten? vroeg hij, toen hij zijn lezing geëindigd had.
Fientje veegde zijn handen aan zijn broekspijpen af en zette met bevende inspanning een kruisje.
- Mag ik da nou oproapen, meniere? vroeg hij, naar de briefjes wijzend. Hij kon nog maar steeds niet geloven...
- Natuurlijk; 't es 't ouë; 't 'n woare da ge 't nie 'n wilt! lachte de notaris. Fientje lachte ook, raapte onhandig, met halfzotte ogen van verbazing en met sidderende vingers, de tien briefjes op en bleef er dan mee staan, of hij geen raad meer wist.
- Wa goat-e doarmee doen, Fien? gilde de boerin.
- Ha... 'k 'n weet ik da nog niet! antwoordde Fientje. - 'k Goa iest mijn peirden uitspannen.
- Als ge wüt zal ik da geld tegen schuenen intrest veur ou ploatsen? stelde de notaris voor.
- Ploatsen...!? zei Fientje; - ha!... 'k 'n hè 't nog moar!
- Joajoa moar, mijne vriend... lijk of ge verkiest, zulle! 'k 'n Zegge da moar om ou van dienst te zijn, meende de notaris.
- Allo, mamatje! riep hij tot de boerin; - wij hên hier gedoan, zulle! De goendag! Goendag, Fien, en geluk mee ou geld, zulle! - En weg waren de twee heren, grapjes makend en lachend over het geval.
- Fien, geef mij hier da geld; 'k zal 't veur ou bewoaren! zei dringend de boerin, zodra de heren buiten waren.
- Moar 'k 'n hè 't nog moar, zeg ik ou! herhaalde Fientje kregel.
- Moar wa goat-e doarmee doen? Ge zilt het verliezen!
- 'k Goa mijn peirden uitspannen. Zei Fientje. En hij haastte zich uit het huis, de bankjes in zijn broekzak stoppend.
- Hij es zot! riep hoofdschuddend de boerin. En weer sloeg zij, van louter ontzetting en verbazing, haar harde handen in elkaar.
| |
| |
Terwijl Fientje, als in een droom, haastig zijn paarden uitspande en die op stal bracht, kwam de boer thuis en zijn vrouw vertelde hem 't gebeurde.
- Fien!... Es da woar? gilde de boer van op de drempel.
- Joajoa 't! antwoordde Fientje even roerloos.
- Tien duus fran?
- Joajoa!
De boer kreeg als 't ware een kramp. Hij bukte proestend ineen en sloeg met beide handen pletsend op zijn knieën.
- Boer? vroeg Fientje.
- Te weten?
- Vinde 't goed da 'k straks noar de stad goa?
- Om wat te doene?
- Om mijn geld op de Bank te goan placeren.
- Ou geld op de Bank te goan placeren?! gilde de boer stuiptrekkend.
En bulderend sloeg hij weer met beide handen op zijn knieën.
In enkele ogenblikken was Fientje klaar. Op zijn zondags gekleed verscheen hij in de keuken, waar boer en boerin van hun ontzetting nog niet bekomen waren. Een paar andere knechts en meiden, die van 't geval reeds gehoord hadden, stonden Fientje gapend, als een wonder, te aanschouwen. Fientje echter begon zijn ongehoord en onverwacht geluk te realiseren. Zijn onnozele blauwe oogjes straalden in zijn glimmendrood gezicht, waarvan het vel, als een trommelvlies, tot barstens toe gespannen scheen.
- Hèt-e gij dienën Amerikoanschen kozijn gekend? vroeg de boer.
- 'n Beetsen,... lank geleen! antwoordde Fientje.
- Wiste gij dat hij rijke was?
- 'k 'n Wist ik doar niets van, zei Fientje.
- Hawèl-ewèl-ewèl-ewèl! kreet de boerin, de handen ten hemel.
- Dat nie 'n woare da 'k hier 't geld in mijnen zak hè, 'k 'n zoe 't zelve nie keune gelueven! zei Fientje.
- Loat ne kier zien? vroeg de boer.
Fientje haalde de briefjes uit de zak en lei ze met bevende vingers op tafel.
| |
| |
- Nondedzju! zei de boer.
Eensklaps begon de boerin te schreien.
- Wat hèt-e gij? keerde zich de boer verbaasd, bijna verwijtend om.
- 't Pakt mij aan mijn herte! snikte de boerin. - Al da schuen geld! Ala toe, Fien-jongen, eet al gauwe wat! zei ze, bedarend.
- 'k 'n Zoe nie keunen, bezinne; 'k ben uek te stijf gealtereerd! bekende Fientje.
- Zie no toch da g'ou schuen geld nie 'n verliest! vermaande zij nog.
- 'k 'n Zal 't nie verliezen; 'k hè d'r mijnen neusdoek boven gesteken! zei Fientje.
In 't dorp, toen hij daar binnenkwam, stonden de mensen op hun drempels. Zij hadden reeds van het wonder gehoord, en wachtten Fientje af.
- Es da woar, Fien? riep Vertriest, de huisschilder, die gekleed stond als om uit te gaan.
- Joa 't zulle! zei Fientje triomfant.
- En goat-e ermee noar de Bank?
- Joajoajik.
- 'k Moe uek noar de stad; 'k goa mee ou mee.
- Hiel goed! zei Fientje.
Drie huizen verder stond Daenens, de klompenmaker.
- Es da woar, Fien?
- Joajoa 't!
Daenens zei niets; hij spoedde zich in zijn huis, maar nog vóór Fientje buiten 't dorp was had hij hem al ingehaald en liep ook verder mee. Nog twee andere kerels hadden zich onderwijl bij Fientje gevoegd: Saeyminck, de hoefsmid, en Sies Note, een lanterfanter, die niets uitvoerde. Zo kwamen zij aan 't kleine station.
- Goat-e gulder amoal mee? vroeg Fientje.
- Joajoa w'! klonk het eenstemmig.
- 'k Zal ulder trekteren! zei Fientje en hij bestelde de kaartjes.
- Joa moar, mijne vriend, dat 'n kan ik nie wisselen! zei de bediende, het door Fientje toegeschoven bankje van duizend
| |
| |
teruggevend.
- Dat 'n es niets; 'k zal 't ou veurschieten, zei Vertriest, Fientje van voor 't loket wegduwend.
In de stad gingen ze niet dadelijk naar de Bank toe. Fientje, die ginder op de boerderij niet kon eten van overweldigende ontroering, voelde nu eensklaps scherpe honger.
- Hèt-e gulder al geten? vroeg hij zijn kameraden.
Zij keken elkander schichtig aan en aarzelden.
- Ik toch niet! zei Vertriest.
- Ik uek niet, echode Saeyminck. Daenens en Sies Note hadden eigenlijk ook nog niet gegeten. Fientje stelde voor allen samen eerst het middagmaal te gaan gebruiken.
- Loat ons iest 'n glas porto goan drijnken in de Bodega! opperde Vertriest.
De Bodega was daar vlakbij; zij trokken er binnen en Vertriest die wat Frans kon, bestelde:
- Quatre porto blanc.
- Quat' porto blanc! klonk als een luide echo de stem van de garçon; en de vier glazen werden hun op een omgekeerd tonnetje voorgezet.
Nog nooit had Fientje zo iets lekkers geproefd.
- Verdeke da es goed! lachte hij. - 't Es lijk suikere! Ne meins zoe d3r hem dued in drijnken! In een oogwenk was 't uit en er moesten vier nieuwe glazen besteld worden.
- Haaa! rijke zijn! Fien, da 'k in ou ploatse woare; 'k 'n ging hier noeit mier wig! jubelde Sies Note.
- We 'n hên wij uek gien hoaste om wig te goan; es 't gien woar, Fientje! riep Saeyminck. En hij klopte met de hand op Fientjes knie.
- 'k Zoe willen 'n sigoare smueren, zei Fientje.
Vertriest wenkte de bediende en sigaren werden gepresenteerd.
- Zijn 't van de beste? vroeg Fientje met oogjes, die begonnen te flikkeren.
- De beste die w' hên, verzekerde de bediende.
Fientje vond het zo aardig, dat die garçon gewoon in 't Vlaams antwoordde, dat hij hem ook een sigaar aanbood.
Het tweede glas was leeg; allen hadden zin in een derde.
| |
| |
- Goed. Moar doarachter goan we goan eten, zulle! zei Fientje. - Zoen ze mij hier 'n briefke van duust keune wisselen? vroeg hij vertrouwelijk aan Vertriest.
- Hier!?... Tien duust as ge wilt! verzekerde Vertriest.
Hij had gelijk. De garçon knikte dadelijk van ja en Fientje kreeg een stapel bankpapier, goud en zilver terug. Hij gaf vijf frank fooi aan de bediende, die ten diepste dankte.
In 't grote restaurant, waar zij nu aanlandden, keek de ‘maître d'hôtel’ eerst weinig toeschietelijk naar hun schunnig groepje.
- Zijt-e nie mis? Es 't wel hier da ge zijn moet? vroeg hij, wenkbrauwfronsend.
- Wilde misschien da 'k veuruit betoale? vroeg Fientje een volle greep geld te voorschijn halend.
De ‘ober’ boog diep, leidde hen naar een tafeltje in een hoek. Enkele gasten, die zaten te eten, keken vreemd op. Er werd geglimlacht en gefluisterd.
- Wat willen de heren gebruiken? vroeg de gerokte ‘ober’ beleefd vooroverbuigend met de beide handen op het tafeltje leunend.
Aarzelend keken zij elkander aan. Zij wisten het niet goed. - Zal ik u eens een fijn dineetje laten klaarmaken? stelde de ‘ober’ voor. Dat vonden zij best, uitstekend. De ‘ober’ glimlachte en presenteerde de wijnkaart.
- Sampoande! riep eensklaps Daenens, die tot nog toe de mond haast niet geopend had.
- Goed!...- Goed!... lachte Fientje, - 'k 'n Hè da nog van mijn leven nie gedronken.
- O! ik wel; dikkels! pochte Vertriest.
- Ik iene kier, op d'inhoalijnge van den baron! zei Saeyminck.
Ook Sies Note had het ‘iene kier’ gedronken. Daenens nooit. De ‘ober’ was haastig verdwenen. Een garçon kwam borden, lepels en vorken schikken en weldra kregen zij soep: een volle kom.
- O! da es goeje soepe! zei Fientje slurpend.
Zij slurpten alle vijf, als een onweer. Men hoorde 't in hun magen rochelen.
| |
| |
De warmte steeg naar de koppen, die gloeiden; de ogen begonnen te puilen. Zij vonden, dat de ‘ober’ hen heerlijk geplaatst had: zo helemaal uit het zicht, in een hoekje, waar ze zich niet hoefden te generen. De andere lui in 't restaurant moesten reikhalzen om hen te zien.
Daar kwam de ‘ober’ weer aan, glimlachend, met een grote, goudomkapte fles onder elke arm. Hij het er dadelijk één knallen en vulde schuimend de bekers.
- Hawèl. Fientje? vroeg Vertriest knipogend.
- Ghooo!... zei Fientje. - 'k 'n Wist niet, dat dát op de weireld bestond!
De kelner bracht een visschotel. Zij kregen grote stukken met gele saus overgoten.
- 't Es lijk 'n zalve! zei Sies Note met volle mond smakkend. De eerste fles was dadelijk leeg. De tweede werd uitgeschonken.
- 't Es dustige vis! merkte Saeyminck lachend op.
De garçon bracht een schotel gebraad. Weer kregen zij grote stukken, nu met bruine saus. De ‘ober’ volgde met een fles, die hij als een heiligdom in een tenen mandje droeg.
- Proeft dá ne kier! zei hij, met de grootste zorg ontkurkend en de glazen vullend.
Zij tikten aan en dronken leeg; en eensklaps begonnen zij alle vijf te lachen. Het was iets zó heerlijks, dat zij alleen door lachen hun gevoelens konden uiten. Zij lachten met stralende ogen, als kinderen, die hun pret niet meer verbergen kunnen. 't Was of de ‘ober’ hun een grapje had uitgehaald, waar zij paf van stonden. Dadelijk moest er een tweede fles komen.
Wat zij daarna nog al aten en dronken, begon in 't vage van een schemering te versmelten. Er kwam een ogenblik, dat ze heel alleen in de ruime zaal zaten, met grote glazen likeur vóór zich en dikke sigaren in de mond. Zij waren allen reeds een paar keer opgestaan, door de zorgzame ‘ober’ naar een geheime plek geleid en op hun plaatsen weer teruggeloodst. 't Moest zeker al avond worden, want de lichten brandden binnen en op straat scheen het donker te zijn. Eensklaps herinnerde Fientje zich, dat hij met zijn geld nog naar de Bank moest gaan.
- De Bank... we moen ons hoasten... ze zoe keunen gesloten
| |
| |
zijn, zei hij bezorgd.
- Goed, we zillen goan! zei Vertriest. En hij wenkte voor de nota.
- Wilde gij betoalen? vroeg Fientje, hem een hoop biljetten overhandigend.
Vertriest betaalde. De ‘ober’ knikte in tweeën van beleefdheid. Vertriest wilde 't overige aan Fientje teruggeven.
- Hou het moar, veur wat er nog te betoalen zal zijn, zei Fientje.
Zij stonden buiten. De kille najaarsfrisheid greep hen ontnuchterend aan. Daenens en Saeyminck begonnen geweldig te niezen.
De Bank stond daar dichtbij, maar toen zij vóór het groot gebouw kwamen, vonden zij de zware deur gesloten.
- 'k Hè 't wel gepeisd! zei Vertriest. - We zillen moeten wachten tot morgen.
- Tot morgen! schrikte Fientje. - Hoe komen we noar huis? - O, dat 'n es niets; we zillen hier blijve sloapen! zei Saeyminck.
- Joa moar, goat-e bij mij blijven? 'k Ben ik schouw alliene in de stad! angstigde Fientje.
- Natuurlijk! echoden zij allen, als één man.
- Ik weet 'n huis woar da w'ons zillen amezeren! zei Vertriest. - Kom mee alhier!
Hij bracht hen door donkere straatjes vóór de halfopen deur van een vrij onaanzienlijk huis, waar zij binnentraden. Aan het eind van een smal gangetje was een glazen deur met rood gordijn erachter; en toen zij daar binnen waren, bevonden ze zich in een ruime zaal met rood behang en talrijke spiegels. Twee jonge vrouwen zaten er in avondtoilet aan een tafeltje kaart te spelen en te roken en achter een buffet stond een andere vrouw, van middelbare leeftijd, in 't zwart gekleed, met een bos sleutels aan een ketting om het middel. Nauwelijks waren de bezoekers gezeten of zij drukte op een schelknop en terstond, als kwamen zij uit een springdoos, waren daar nog drie andere jonge vrouwen, allen in avondtoilet: de ene in 't roze, de tweede in 't geel en de derde in 't lichtgroen, die met verraste kreten van vriendelijkheid de gasten omringden...
| |
| |
Wat er daarna gebeurde bleef slechts als een weifelende nevel in Fientjes troebel geheugen hangen.
Had hij, of had hij niet weer overvloedig met champagne getrakteerd, in een klein salonnetje, waar niet veel licht was, naast de grote, rode kamer? Had hij daar, of had hij niet, in een vlaag van dolle opgewondenheid, met zijn kameraden en al die vrouwen ondereen, gedanst, gezongen en gesprongen en allerhande gekheid uitgehaald? Was hij of was hij niet, op een gegeven ogenblik, boven op een tafel gesprongen en had hij, al dan niet, van daaruit, al zijn bankbiljetten, als de bladen van een kaartspel, aan de gretig-grijpende handen rondgedeeld? En had hij eindelijk, of had hij niet, zijn laatste goud- en zilverstukken in de steenkolen gemengd en ze dan met schopvollen op 't vuur gegooid, vanwaar de gillende vrouwen, op gevaar hun vingers te verbranden, ze weer uithaalden?... Hij wist het niet meer; hij herinnerde zich niets duidelijks meer; en evenmin kon hij begrijpen, hoe hij plotseling in slaap gevallen was en nu ontwaakte, niet in een bed, maar op de keiharde bank van een kille stationswachtkamer, waar ook alle vier zijn mede-slampampers uitgestrekt lagen!... Hij wreef aan zijn ogen en keek op de klok, die kwart over vijf wees. Hij voelde geweldige hoofdpijn en wee in zijn maag. Machinaal tastte hij al zijn zakken af en vond er niets anders meer in dan twee gebroken sigaren. Was zijn geld nu op de Bank of waar was het? Vertriest werd juist ook pijnlijk wakker en hij vroeg hem:
- 'k 'n Vinde mijn geld nie mier. Weet-e gij of da 'k 't op de Bank gedoan hè?
Vertriest wreef driftig aan zijn ogen.
- Jongen, 'k 'n weet ik van niets mier! zei hij. - Al da 'k weet es da we geweldig vele gedronken hên!
Ook Saeyminck, Daenens en Sies Note, die om beurten wakker werden, konden zich mets duidelijks meer herinneren. 't Was vreemd hoe compleet zij hun geheugen waren kwijtgeraakt. Die hele geldkwestie scheen hun nu trouwens van ondergeschikt belang; zij waren alleen maar bezorgd om nu vooral toch maar de eerste ochtendtrein te halen.
- Ge zil mij moeten henen; 'k 'n hè giene eens mier! zei Fientje.
| |
| |
- Ik hè nog watte! antwoordde Vertriest, met inspanning zijn zakken aftastend. - 'k Zal de koartjes goan nemen.
Kreunend stonden zij op en volgden hem naar de trein.
Toen Fientje tegen acht uur alleen op de boerderij terugkwam, stonden de boer en de boerin hem op hun drempel af te wachten.
- G'hèt zeker gezopen, hé? riep de boer luid-lachend.
- Ha... lijk datte, bekende Fientje beschaamd.
- Hèt-e te minsten ou geld op de Bank gedoan? vroeg opgewonden de boerin.
- O joajoajik! zei Fientje, alsof dat vanzelf sprak.
- En wa goat-e nou doen; op ou goed goan leven? vroeg de boer.
- Nie, zulle, wirken lijk veur en noar!
- Da es te minsten verstandig gesproken! juichten zij beiden. - Ala, kom binnen en drijnk ne pot kaffee ier da g' aan ou wirk goat.
Fientje ging binnen en dronk een halve kan hete koffie. Toen ging hij zich zo spoedig mogelijk verkleden, haalde zijn paarden uit en reed ermee naar de akker.
Hij ploegde er de mest in, die hij er de vorige dag had aangevoerd.
De mooie, rechte, vet-glanzende bruine geul opende zich onder de snee van de ploeg en bedekte het voedsel van de aarde, dat glom als goud, in de lichte, zonne-nevelige najaarsmorgen. Een bende duiven fladderde klapwiekend om hem heen en pikte hier en daar de wormen op. Schel kraaide af en toe de mooie haan op de hoeve.
Wat was er dan gebeurd sinds gisteren en heden? Was het een droom geweest, of werkelijkheid? Was daar werkelijk een heer gekomen, die hem tienduizend frank in de hand gegeven had en had hij die verbrast, aan. één stuk door, met de slampampers, die hem vergezelden? Het leek iets irreëels, een nachtmerrie; hij kon er zich niet indenken. En 't zonderlingste was, dat hij er niet om treurde; hij voelde zich integendeel verlicht, alsof hem iets, dat woog en drukte, van het hart genomen was.
Hij werkte gans de ochtend vlijtig door; hij at met smaak zijn
| |
| |
middagmaal naast al de anderen, die hem wat voor de gek hielden en heimelijk benijdden; hij ging weer dadelijk aan 't werk tot 's avonds; en hij had maar één groot verlangen: nu eens goed uit te slapen, te slapen als een gelukzalige, om de schade van de vorige nacht in te halen.
't Was of er niets gebeurd was...
|
|
Auteursrechtelijk beschermd