Verzameld werk. Deel 5

[p. 669]

Met verlof

Ik heb u nog niet verteld het avontuur van 't jong soldaatje, dat in verlof ging en wil het u thans mededelen.

Zijn geval, - althans 't begin daarvan, - is dat van duizenden en duizenden andere jonge soldaatjes.

Toen de oorlog uitbrak trok hij als vrijwilliger tot verdediging van zijn vaderland op. Zijn ouders waren welgestelde mensen; hij had nog niets anders dan 't goede en zachte van 't leven geproefd. Toen kende hij ineens de wrange hardheid van het leven. Hij was te Luik, hij was te Leuven, in Aarschot, in Antwerpen. Na Antwerpen vluchtte hij naar Holland. Hij werd er in een kamp geïnterneerd, wist zijn burgerkleren over de grens te doen komen, vluchtte, met veel anderen, op een sombere nacht weg.

Hij kwam in Engeland aan, werd naar Frankrijk verscheept en in een kleine stad ver achter 't front gezonden. Daar liet hij zijn burgerkleren in een hotelletje achter, trok weer een uniform aan, werd naar de IJzer gestuurd.

En dagen, en weken, en maanden, en jaren vervlogen. Van zijn ouders, van zijn familie, van al zijn vrienden, die in het bezette gebied achtergebleven waren, hoorde hij niets meer. Het leek alsof de ganse wereld voor hem uitgestorven was. Hij leefde onder de grond, in het slijk en het vuil van de loopgraven; hij vocht als het moest; hij doodde de eindeloze uren en dagen van verveling met lezen en met slapen. Het kanon bromde en bulderde, aldoor, aldoor, zonder ooit een enkele seconde op te houden; maar daaraan was hij reeds lang gewend; hij hoorde 't niet meer en het zou hem beangstigd hebben als iets ongewoons en onheilspellends, als het ook maar even opgehouden had. Soms viel een makker dodelijk getroffen neer, of werd er een gewond die klaagde en schreeuwde; maar ook daaraan was hij reeds lang gewend

[p. 670]

geraakt: de gewonde werd geholpen en de dode op een berrie weggedragen en alles ging weer verder zijn gewone en bekende gang, alsof er niets bijzonders was gebeurd. Zijn vroeger leven taande in zijn herinnering van hem weg; alleen 's nachts, als hij eenzaam op wacht stond onder de schone, tintelende sterrenhemel, dacht hij soms aan het verleden en voelde alles wat hij had gekend en liefgehad weer heel dichtbij hem, heel wonder lief en dicht, als had hij zomaar eventjes te gaan, maar eventjes de hand te reiken, om het weer in zijn bezit te voelen.

Verlof had hij nog nooit gevraagd. Waarom ook zou hij? Waar moest hij heen? Hij kende toch geen mens daar verder achter 't front en niets interesseerde hem. Alleen dacht hij soms aan het kleine stadje waar hij een poos geweest was en waar hij zijn koffer had achtergelaten. Dat was nog iets uit het verleden, dat werkelijk in zijn bereik lag. Daarin lagen, naast de kleren die hij, o zo lang geleden, toen hij nog geen soldaat was, had gedragen, allerlei kleinodiën, brieven, souvenirs bewaard... Hij dacht eraan en voelde iets als heimwee. En eens dat zijn chef er zich over verbaasde waarom hij nu al maanden en jaren aan het front stond zonder ooit een dag congé te nemen, drukte hij zijn verlangen uit om nu toch wél eens in verlof te gaan; en een week later kreeg hij het en reed per trein naar 't verre stadje, waar hij na zijn vlucht uit Holland ettelijke weken had verbleven.

Hij kwam er op een zondagochtend aan. De klokken luidden in de oude, grijze kerktoren en er hing als een vreedzame feeststemming in de lucht. Hij ging naar het hotelletje waar hij zijn koffer had gelaten en werd er met vreugde door de mensen, die hem dadelijk herkenden, ontvangen. Hij vroeg of hij daar enkele dagep kon verblijven. Zeker, kon hij; en wel op dezelfde kamer waar hij twee jaar vroeger had vertoefd. Zij was toevallig beschikbaar en zijn koffer stond er nog. Hij ging naar die welbekende kamer toe en zodra hij er alleen was haalde hij zijn koffer uit de hoek en deed hem open.

't Verleden kwam als 't ware in golven naar hem toegestroomd. Hij vond zijn boeken, zijn brieven, zijn souvenirs, zijn kleren. O, die kleren, die gezellige, civiele kleren van weleer! Een sportbroek, een sportjasje, en boorden en man-

[p. 671]

chetten, en gekleurde dasjes en een pet met witte en zwarte ruitjes! Hij mijmerde en droomde. Hij vergat wat hij geworden was; hij ontdeed zich even van zijn militaire jas en broek; hij paste een hemd aan met een boord; hij trok zijn sportbroek aan en ook zijn sportjasje.

Hij bekeek zich in de spiegel, en glimlachte zichzelf toe. Zo wás hij; zo herkende hij zich weer als vroeger. Zo ging hij in vakantiedagen naar het sportterrein, zo ging hij fietsen, tennisspelen, met zijn kameraden wandelen.

Het schoon verleden golfde aan, herleefde, bekoorde en betoverde. Hij vergat wie hij nu was, 't werd een illusie, het woelde onweerstaanbaar in hem op; en, als in een droom verliet hij zijn kamer, kwam naar beneden, wandelde de straat op en het stadje uit.

Het was een heldermooie lentedag van jong en fris herleven; en de jubelklanken van de klokken in de grijze kerktoren toverden als 't ware groen en bloemen op de heesters onder zachte, blauwe hemel. Hij ging berg op, berg af, tussen de weelderige velden; hij zag de jonge veulens stoeien en de pasgeboren, gele en blauwe vlinders fladderen; hij hoorde de vogels in de bloeiende boomgaarden zingen en zag de zilveren visjes in het kabbelend water spartelen; hij sloot zijn ogen om diep de aroma's van de veldbloemen in te ademen.

Toen zag hij, over de verre, brede, rechte weg, twee strakke mannen naar hem toekomen. Twee gendarmen, met het geweer over de schouder! Hij zag ze en zij zagen hem, maar 't gaf hem geen emotie; hij leefde nog in zijn illusie, in zijn droom en liet ze kalm en onverschillig tot hem naderen.

- Papieren! riep op barse toon de oudste van de twee zodra hij in bereik was.

Papieren!... welke papieren! Als in een droom voelde 't soldaatje even in zijn binnenzak, vond geen papieren.

- Ik heb ze in 't hotel gelaten, antwoordde hij.

- Uw naam! vroeg de gendarm.

Hij zei zijn naam, en dat hij met verlof was.

- Met verlof, en niet in uniform! bulderde de gendarm. - Een deserteur ben je; kom mee!

Zij wrongen hem de duimschroeven op de polsen en namen hem mee. 't Soldaatje bood geen tegenstand, zei geen woord.

[p. 672]

Hij leefde nog steeds in zijn illusie, in zijn droom.

Zij kwamen met hem in het stadje.

- 'n Deserteur! 'n Deserteur! riepen de opdringende zondagwandelaars. En velen keken hem met haat en met minachting aan.

Maar hij zei niets, absoluut niets; hij droomde nog.

Zij brachten hem in de kazerne en stopten hem in 't donker, vuil cachot.

En nog steeds zei hij niets; want nog steeds droomde hij...