Reizen van Cornelis de Bruyn door de vermaardste deelen van Klein Asia, de eylanden Scio, Rhodus, Cyprus, Metelino, Stanchio, &c., mitsgaders de voornaamste steden van Aegypten, Syrien en Palestina

[p. 126]

XVIIIe Hoofdstuk.
Verscheidene soorten van huwelyken, onder de Turken in gebruik. Lichtvaardige echtscheidingen der mannen, en moeyelyke der vrouwen, enz.

Driederley slag van vrouwen by de Turken

’t Zelve gevoelen ‘tgeen de Christenen van het huwelyk hebben, hebben er ook de Turken af, te weeten dat het een eerlyke en heilige zaak is, en een wettig middel om het getal der menschen te behouden en te vermeerderen. Maar dit onderscheid is er, dat, daar ⁺ de Christenen maar op eene wyze trouwen, de Turken driederhande slag van vrouwen konnen hebben, namentlyk eerstelyk wettige, ten tweeden op kebin of die ze voor een tyd neemen, en ten darden slaavinnen die ze beslaapen.

+ waar

[Sluiting van een wettig huwelyk]

Wanneer zich ymand op een wettige manier wil verbinden – by welke gelegentheid de dochter niet gezien word voordat het huwelyk geslooten is – maakt hy verdrag met d’ouders of, by gebrek van dezelven, met de broeders of naaste bloedverwanten wegens ⁺ de bruidschat, in tegenwoordigheid van den kady (die hier het ampt van notaris bekleed) en twee getuigen. De bruid brengt niets ten huwelyk als haare kleeding en ‘tgeen daartoe behoort, ‘twelk op den dag des huwelyks, nadat de bruidegom hetzelve alvoorens door een imam of priester heeft doen zegenen, langs de kamer ten toon gelegt word.

Maar zo de Christenen glorie stellen in de bruiden met opgeheven hoofde hunne schoonheid te doen vertoonen, de Turken (jaloursch uit de natuur) brengen ze wel terdeeg gedekt ten huize van den bruidegom, wordende de vrouwelyke pronkery op paarden of kemels voor haar heen gevoerd, en wyders een soort van bruiloft gehouden. Doch de mannen maaken zich met de mannen, en de vrouwen met de vrouwen, yder in een byzonder vertrek, vrolyk.

+ inzake

[Erfrecht bij wettige huwelijken]; Echtscheidingen

Indien de man komt te sterven, moet aan de vrouw de bedongene bruidschat uitgekeerd werden, en niet meer. En zo de vrouw sterft met achterlaating van kinderen konnen deze kinderen den vader wegens hunner moeders huwelyksgoed aanspreeken en hem, by onwilligheid, dwingen.

Doch hoewel veele ⁺ geschreeven hebben dat ze vier vrouwen konnen hebben, zo mogen zy op deze manier maar eene vrouw neemen –– en dezelve, als ’t hen belieft, zelfs ook zonder eenige reeden verstooten, behoudens dat zy er aan den kady kennis af geeven. Maar zo de verstooting t’onrecht geschied, moet de beloofde bruidschat gegeeven worden; integendeel ⁺, als er wettige redenen zyn, heeft de vrouw niets ter wereld te eisschen.

De verlaatene mag binnen den tyd van vier maanden met geen ander trouwen, om te konnen weeten of zy ook bevrucht zy, opdat de geslachten niet verbasterd werden. Want indien ze beswangerd is, moet alvoorens het kraambed uitgehouden werden en blyft het kind ten laste van den vader.

Ondertusschen gebeurd het bywylen dat de verbrokene huwelyksband weder aangehecht werd, doch de verstootene moet alvoorens aan een ander getrouwd zyn geweest, wanneer zy weder evenals voorheen met malkander konnen leven.

’t Is ook voor de man geen schande wanneer de vrouw zich in eenige ongebondenheid komt te verloopen, maar dezelve valt op haaren vader, broeder of naaste bloedverwanten, in voegen dat een Turk, met d’echtscheiding te verzoeken,

+ Versta: vele auteurs over Turkije.

+ daarentegen

[p. 127]

zich tegelyk van de vrouw en van de schande ontslaat.

Huwelyk op kebin

Noopende de vrouwen welke op kebin, of voor een bepaalden tyd genomen worden (welke manier men niet wel voor een huwelyk te boek kan stellen, hoewel het onder de reizigers – en anderen – ook al dien naam voerd) daar word zo veel werks niet om gemaakt.^[BA/69] De partyen, wegens de prys overeengekomen, vervoegen zich by den kady en laaten hem zulks aantekenen, welke somme ⁺ by scheiding aan de vrouw uitgekeerd moet worden. En indien er kinderen uit dit soort van huwelyk zyn gesprooten, zyn ze ten laste van den vader en hebben het zelve recht van wettigheid en erfdeel. Van dusdanige vrouwen mogen er de Turken zo veel hebben als ze willen, of als hunne gelegentheid hen toelaat te konnen voeden.

+ en dit bedrag

Huwelyk of boelage met slavinnen

Dewyl de Mahometaansche wet medebrengt dat God de mannen de vryheid heeft gegeeven om zich van de vrouwen te bedienen, staat hen ook vry zich met hunne slavinnen te verlustigen, van dewelke zy het getal insgelyks zo groot of klein mogen neemen als ze oordeelen met hun vermogen overeen te komen, en geeft deze zoort van boelschap geen jalouzy aan de vrouwen, behoudens dat ze verzorgd worden van ‘tgeen hen wettelyk toekomt, waaronder ook behoord ten minsten eens ter week een gedeelte van het bed.

De kinderen nu welke zy by deze slavinnen teelen, staan in gelykheid met die der echte vrouwen ⁺, mits dat de vader hen door zyn testament in vryheid stelle. Want indien zulks niet geschied en dat hy hen geen goederen nalaat om van te leven, vinden zy zich volgens de wet ter bescheidenheid ⁺ van den oudsten zoon der echte vrouw, en worden zyne slaaven, zulks dat een zelve vader vrye en slaafsche kinderen kan nalaaten.

+ wettige vrouwen, echtgenotes

+ oordeel, goedvinden, beslissing

Verbooden graad in het huwelyk

Niettegenstaande alle deze vryheid vermogen de Turken echter niet met hunne nichten te trouwen, waaraf ik by myn tyd een voorbeeld te Constantinopolen heb gezien in de perzoon van een Jood die, een nicht van hem getrouwd hebbende, naderhand tot het Mahometaansche geloof kwam over te vallen, zonder dezelve te verlaaten gelyk hy volgens de wet had moet doen. ’t Geen door den Grooten Vizir, Kara Mustapha bassa verstaan zynde, liet hy hem by de kop vatten en in de gevangenis smyten, daar hy een geruimen tyd in groote elende en een gestadige vrees van onthoofd te zullen worden doorbracht. Doch eindelyk wierd door middel van kostelyke geschenken en een somme van ruim honderdduizend ryksdaalders teweeggebracht dat hy weder in vryheid geraakte, op voorwaarde echter van zyn vrouw nooit weder te zullen zien. ‘k Heb dezen rampzaligen Jood – zynde Konorte Kalef, en na het afvallen van zyn geloof Mehmet Aga geheeten – zelve gekend en kan er derhalven met zekerheid af spreeken.

Huwelyk van gelubden

De veelheid van vrouwen zou in de Turken, ten aanzien dat eenig man met verscheidene vrouwen te doen kan hebben, noch eenigzins vergeevelyk zyn, maar men vind er een ander soort van huwelyk – indien er zulk een eerlyke naam aan gegeeven mag worden – te weeten van gelubden en zodanige gelubden dien men niets heeft overgelaaten.^[BA/70] Ondertusschen, hoewel deze lieden voor geen mannen te houden zyn, word hen echter – ‘tgeen zeer vreemd is – toegelaaten vrouwen te neemen, met dewelke zy een beestachtige en onbekende wellust weeten te pleegen.

Echtscheiding van de kant der vrouwen

’t Recht der mannen omtrent d’echtscheiding is hier veel grooter als dat der vrouwen, want een Turkin mag haaren man niet verlaaten, of zy moet konnen bewyzen dat hy haar niet verzorgt van het beloofde onderhoud, bestaande in brood, pilau ⁺, koffy, geld om ten minsten tweemaal ter

+ Tu. pilav: ‘rijst’.

[p. 128]

week in ’t bad te gaan en eens ter week by hem te slaapen. By gebrek van hetwelk vervoegt zy zich by den kady en verzoekt echtscheiding, vermits haar man haar niet wil of kan onderhouden. Hierop gaat de kady de waarheid der zaak onderzoeken, en bevindende dat de vrouw gelyk heeft, word het verzoek toegestaan.

Oeffening van wellust tegens het natuurlyk gebruik, ⁺ zeer gemeen in d’oostersche landen, kan de vrouw ook tot een reden van echtscheiding verstrekken, by welke gelegentheid zy haare pantoffel, zonder een woord te spreeken, voor den kady ’t onderst boven keert, en word ook noch de man (wegens de misdaad overtuigd ⁺) behalven dat hy zyne vrouw moet missen, met stokken geslagen.

+ Versta: de homofilie.

+ als inzake die misdaad zijn schuld is bewezen