Proverbia, of, de spreucken van Salomon

Het achtentwintichste Capittel.

1.	DE rechtveerdighe vluchten, sonder dat daer een vervolger sy: maer den rechtveerdighen vertrout als een jonghen Leeuw.
2.	Om de overtredinghe der aerde sijn haer Princen vele: ende om de verstandige, wetende mensch sal hy gelijckerwijs lange blijven.
3.	Een arm Man, ende verongelijcker der geringe, is een neer-slaende reghen, sonder broot te laten ^†

† Hebr. ende niet broot.

[p. 196.]

4.	De verlaters des Wets prijsen den onrechtveerdigen: maer de bewaerders des Wets strijden met haer.
5.	De Mannen der boosheydt en verstaen het recht niet: maer die den Heere soecken, verstaen alles.
6.	Den armen wandelende in zijne oprechticheyt is beter als die verkeert van wegen is, ende die rijcke is.
7.	Een verstandighe Sone bewaert de Wet: maer die de slempers vergheselschapt, beschaemt zijn Vader.
8.	Die zijn have vermeerdert met bijtwoecker ende kroos, vergadert dat voor den mildadiger der geringen.
9.	Die zijn oore afkeert van de Wet te hooren, zijn gebedt selfs is een vloeck.
10.	Die de rechte op den quaden wech doet dwalen, sal in zijn gracht vallen: maer de oprechte sullen goet beerven.
11.	Een rijc Man is wijs in zijn oogen: maer den geringen die verstandich is, ondersoeckt hem.
12.	In het vrolick zijn der rechtveerdige is groote cierlickheyt: maer in het oprijsen der onrechtveerdige wordt de mensche gesocht.
13.	Die zijn overtredinghe bedeckt en sal niet gedijen: maer diese bekent ende verlaet, sal erbarmt worden.
14.	Wel salich is de mensch die geduerich vreest: maer die zijn herte verhart sal in quaet vallen.

[p. 197]

15.	Den onrechtveerdigen heerschende over het gheringe volck is als een brieschende Leeuw, ende brullenden Beer.
16.	Een Overste sonder verstant is ooc veelvoudich van verdruckingen: maer die de begeerlijckheyt haet, sal daghen verlengen.
17.	Een mensche ghedruckt met bloet der zielen, sal tot de put vluchten, daermen hem niet ondersteunen en sal.
18.	Die oprechtich wandelt, sal behouden worden: maer die verkeert is van wegen sal t'seffens vallen.
19.	Die zijn landt bouwt, sal versaet worden van broodt: maer die de ledighe na volcht, sal versaet worden van armoede.
20.	Een Man der waerheyden is veelvuldich van zegeningen: maer die haestich is om rijck te worden en sal niet onschuldich wesen.
21.	De persoonen te erkennen en is niet goet: want een Man sal om een stuck broodts over-treden.
22.	Een Man boos van ooge is haestich naer have: ende hy en weet niet dat gebreck tot hem comt.
23.	Die een mensch bestraft, sal daer na meer gratie vinden, als die de tonghe smydich maeckt.
24.	Die zijn Vader of zijn Moeder berooft, en seght ten is gheen overtredinghe; is met-gheselle des verderven-

[p. 198.]

	den Mans.
25.	Die breet van ghemoet is, sal twist verwecken: maer die op den Heere vertrout, sal vet worden.
26.	Die op zijn herte vertrout is dwaes maer die met wijsheyt wandelt sal ontcommen.
27.	Die den armen gheeft, en sal gheen gebreck hebben: maer die zijn oogen bedeckt veelheyt van vloeckinghen.
28.	In het oprijsen der onrechtveerdighe verbercht hem de mensche: ende in haer vergaen, vermenichvuldighen de rechtveerdige.

Wtlegginge, op het achtentwintichste Capittel.

1.

DE Godloose zijn altijdts met vreese, selfs daer gheen ooraecke ter weerelt en is: de conscientie doet haer vreesen, dat sy verdient hebben: maer de Godsalige selfs int midden van perijckel, zijn sonder verschrickinghe ende onversaecht, als een jonghe Leeuw die ordinaris moedigher, ende onbevreesder is, als een ouden. De ghelijckenisse van het eerste deel, is ghenomen van vervaerde, moedeloose Soldaten, welcke maer boorende het gheluydt van een Trompet, of Trommel, meynen terstondt dat de vyandt haer op de hielen is.

2.

Godt straft de landen met veelderley Princen, ende Regierders: die niet langhe int leven latende, om de sonden des landts: maer soo wanneer de menschen haer wijsselijck, ende verstandelick dragen, bewaert hy de selve in een

[p. 199.]

	lange, geruste regieringhe.
3.	Een becrompen vreckaerdt, die hem armelick houdt, ende de schamele veronghelijckt, is ghelijck een over-grooten slach-regen, die het Coorn, ende alles wat te velde is, neder slaet, ende verbreeckt: waer uyt dan dieren tijdt, ende gebreck van spijse na-volcht.
4.	Strijdt met haer, stellen haer tegen de onrechtveerdige, met straffen, ende dreyghementen: ende alsoo alle Godloosheydt, soo vele in haer is, verhinderende.
5.	De Godloose zijn soo verkeert in haer selven dat sy niet en willen noch en connen begrijpen, dat goet, ende recht is: haer verstant heeft vyantschap teghen Godt, ende alle rechtveerdigheydt: maer de Godtsalighe connen het goedt van het quaedt onderscheyden, ende weten alles, wat tot de salicheydt ende een goedt leven noodich is.
8.	Die onrechtveerdelick zijn middelen vergroot, Godt sal hem die, of zijne Kinderen ontnemen, ende aen die geven, die zijne weldaden beter gebruycken, midts den armen mildelick mede te deelen. Bijt-woecker is onbehoorlicken Interest, waer door de menschen gelijck gebeten, ende opgheeten worden. Kroos, is de vrucht, of winste van ghelt of andere dinghen, diemen yemant op woecker geeft. Door het eerste wort verstaen te grooten Interest: door dit tweede, Interest van Interest, of diergelijcke onrechtveerdige middelen, om rijck te worden.
11.	De rijcke zijn ordinaris opgeblasen, ende hooch-ghevoelende van haer selven, latende haer voorstaen, dat sy door haer kloec verstant, hare middelen verkregen hebben, sonder eens te dincken, dat het Godt is, die het desen geest, ende den anderen neemt: maer den armen verstandighen, Godsalighen mensch, ondersoeckt

[p. 200.]

hem, ende siet wel uyt zijn doen, ende ghevoelen, dat hy een rechten dwaes is, ja dat hy arm is in het midden van alle zijne rijckdommen.

12.

Het is seer fraey ende gheheuchelick, als de vrome, ende Godsalige by een comen, om haer selven t'samen te vermaken: maer so wanneer de oprechtveerdige, ende Godloose te samen banckerteren en de slempen, sy overbrassen haer soo ongeschickt, sy spreken, ende tieren soo ongoddelick, dat in het opstaen van de Tafel, sy gheen menschen en schijnen te wesen. Soo yemandt ( by maniere van spreken) een mensche soecken soude hy en souder gheen vinden: soo datse alle in beesten schijnen verandert te wesen. Vergelijckt hier mede de daet van Diogedes. Desen, een groot Philosooph zijnde, wandelende op eenen tijdt, in een clare Sonneschijn, op de marckt, draghende een ontsteken Lantern, hem gelatende, gelijc of hy wat sochte: Gevraecht zijnde, wat hy dede: Ick soecke, seyde hy, een mensche. Te kennen gevende, dat de ghemeene manieren van de stadt een mensche onbetamelick, ende onwaerdich waren. Maer dese uytlegginge hoe wel die aerdich, ende net is, sal misschien yemant te subtijl dencken: die nemet dan alsoo. T'is cierlick, ende loffelick, als de Godsalige triumpheren, ende tot haer ende anderen blijdtschap, tot weerdicheydt, ende staet verheven worden, of, dat sy haer verheugen in de regieringe der vrome: maer soo wanneer de Godloose daer toe comen, worden de menschen (of hy die verhoocht wort) daer door van Godt versocht, ende gestraft. Of worden de menschen ghesocht, dat is verberghen sich de vrome, ende verloopen na ander plaetsen, van weghen de Godloosheydt, ende verkeertheydt, die sy daer sien, ende lijden moeten. Dat

[p. 201.]

	comt wel over een met het laetste veers van dit selve Capittel: ende schijnt de rechte meeninge te wesen.
14.	Die zijn misdaet ontkent, of vermindert, of verschoont, en sal gheen voorspoet hebben, maer sal sonder medelijden ghestraft worden etc.
15.	Die geduerich in de vreese Gods leeft vreesende hem ergens in te vertoornen, sal veel gelucks, ende zegheninghe vercrijghen: maer die met hartneckicheyt, ende onbeschaemtheydt, in de sonde voortgaet sal in veel perijckel, ende ellende geraken.
16.	Een Gouverneur, of Regierder, die sonder wetenschap, ende kennisse Godts leeft, verachtende alle goede Wetten, ende deuchdelicke gebruycken, onderdruckt zijn ondersaten, met gewelt, ende bedriegherije, hare middelen uytsuypende, haelt over hem een haestighe, onversienige doodt: of, om dat hy, als een Tyran van zijne ondersaten omgebraght wort: of, om dat hem Godt, door eenighe andere middelen, uyt de weerelt haelt, om de eeuwighe, verdiende straffe te ontfanghen: Maer die een yeder het zijne gheeft, niemant het zijne, door begheerlickheyt af perssende, sal een lanck, ghelucksalich leven leyden.
17.	Een mensche by hem selven bewust van doodtslach, ende daer over in zijn conscientie bedruckt, sal nerghens gerust, noch vry wesen, hy sal selve noch oorsaecke wesen, dat zijn bloedich ghewelt, sal uyt comen, of hy sal erghens hem selven in eenich ongheluck steken, daer hy niet uyt geraecken en sal, hy sal in zijn eyghen doodt loopen.
20.	Een Man, die in oprechticheydt omgaet, niemant bedrieghende, om onrechtveerdich goet te vergaderen, sal veelsins van Godt ghe-

[p. 202.]

	zeghent worden: maer die met valscheyt hem selven soeckt rijck te maecken, sal eyndelick de straffe van zijn onrechtveerdicheyt dragen.
21.	Het is een schendighe, vervloeckte saecke, dat een Richter acht neemt op den rijckdom, macht, aensienelickheyt, of andere qualiteyten, die buyten het verschil zijn: Want soo die uytterlicke dinghen moghen plaetse hebben, die menschen en sullen gantsch geen werck maken van overtredingen: om een stuck broodts (by maniere van spreken) om niet met allen, sullen sy wel een schelm-stuck aenrichten.
22.	Een Man boos van ooghe, nijdich, eens anders welvaeren, met een quade ooghe aensiend, eset sijn herte t'eenemael op den rijcdom, daer naer tracht hy, daer naer haest hy, met bedriegherije, ende valscheydt omgaende, luttel denckende, dat hy een banckeroute, verlies, of eenich ander ongheluck crijgen sal, waer door hy (door Godts rechtveerdich oordeel) in armoede gheraecken sal. Of, hy en denckt niet, dat hoe hy meer hebben sal, hoe hy armer zijn sal, want zijn begheerte sal wassen, met zijn vermeerden rijckdom, en sal dan meest gebrec hebben, als hy meest heeft.
23.	Smydich. Siet boven, Cap.2.16.
24.	Die zijn Ouders besteelt, dinckende by hem selven, het moet my even wel al te mael toecomen, ten is geen dieverije, die moet gherekent worden, onder de verdervers, onder de doodtslaghers, ende behoort, gelijck die, met de doot ghestraft te worden, als een schendich over-treder van Godts vijfde, ende achtste gebodt, ontreckende den nootdruft, daer zijn Ouders soude mede leven. Doch ick soudet liever in sulcken sin nemen: Die zijn Ouders berooft, is een metgheselle des verquisters, ende door-brenghers, hy sal eyndelick, ghelijck sy, tot een uyt-

[p. 203.]

	terste armoede geraken. Siet Prov.18.9
25.	Die trots, ende hoochmoedich op hem selven steunt, een yegelijc buyten hem selven verachtende, is geduerich in twist met andere: of, om dat hy andere onghelijck doet, ende die wilt over-heeren: of, om dat hy meent verongelijckt te zijn, dat hem niet eere ghenoech en geschiet waer door hy grooten haet op hem haelt: of hy verweckt ooc twist tegen God, hy murmureert dat hy eenich ongheluck heeft, of dat hem niet goedts genoech gedaen en wordt: door welcke dingen, hy hem quelt, ende mager wordt, maer die hem daer mede niet en becommert, zijn herte alleen op God stellende leeft gerustelick, ende wordt van Godt rijckelick gezegent. Sal vet worden. Dese ghelijckenisse is ghenomen van de schapen, of ander Vee, die op goede vette weyden gaen, ende neerstelick van de Herders gade geslagen worden. Siet den 23. Psalm ende Malach.3.2.
26.	Die op hem selven steunt, of in yets, dat hem aengaet, is een dwaes Godloos mensch, ende sal in perijckel ende ellende gheraken, daer hy niet uytcomen en sal: maer die hem wijsselick draecht, op den Heere betrouwende sal behouden worden van alle quaedt, of zijnde in eenich ongheluck ghevallen, sal daer uyt verlost worden.
27.	Die sijn ooghen bedeckt, de arme niet eens willende aensien.
28.	Siet het twaelfde veers van dit selfde Capittel.